Regioscan Parkstad Limburg. ten behoeve van. Netwerkbureau Kinderopvang. Alkmaar, september 2010

Transcriptie

1 Regioscan Parkstad Limburg ten behoeve van Netwerkbureau Kinderopvang Alkmaar, september 2010

2 Alle rechten voorbehouden. Niets uit dit rapport mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder vooraf schriftelijke toestemming van Linkin Business. Copyright 2010 Linkin Business BV

3 Inhoudsopgave Voorwoord Samenvatting 1. Inleiding 1.1 Aanleiding tot onderzoek 1.2 Onderzoeksdoelstelling 1.3 Opdrachtgever en uitvoerder 1.4 Onderzoeksopzet en verantwoording 1.5 Leeswijzer 2. Regio en demografie 2.1 Afbakening Noordoost- Groningen 2.2 Bevolkingsontwikkeling Noord- Nederland 2.3 Gemeenten 2.4 Noordoost- Groningen 2.5 Gezinssituatie 2.6 Opleiding en inkomen 2.7 Cultuur 3. Capaciteit 3.1 Huidige capaciteit 3.2 Participatie kinderopvang 3.3 Voorkeursdagen 3.4 Wachtlijsten 3.5 Kinderopvang 4. Samenwerking 4.1 Obstakels 5. Conclusies en aanbevelingen 5.1 Conclusies 5.2 Aanbevelingen Bronnen Bijlagen Bijlage 1: Overzicht capaciteit per indicatie jaar en opvang

4 Voorwoord Geachte lezer, Voor u ligt het rapport van Linkin Business ten behoeve van Netwerkbureau Kinderopvang. Linkin Business heeft het werken aan dit onderzoek en de samenwerking met de opdrachtgever als plezierig ervaren en hoopt dat de opdrachtgever na het lezen van het rapport dit project als geslaagd beoordeelt. We willen alle betrokkenen graag bedanken voor hun medewerking aan de totstandkoming van dit rapport. Wij wensen u veel plezier bij het lezen! Alkmaar, september 2010 Namens het team van Linkin Business Reinoud Bliek Erik van Donkelaar Richard Mosch John Voskens Linkin Business Van der Kaaijstraat VM Alkmaar (T) (F) Postbus KB Alkmaar info@linkinbusiness.nl

5 Samenvatting Deze rapportage is geschreven in opdracht van Netwerkbureau Kinderopvang. Netwerkbureau Kinderopvang is per 1 september 2008 ingesteld en heeft de opdracht op praktische en oplossingsgerichte wijze kinderopvangorganisaties, organisaties voor primair onderwijs en gemeenten te ondersteunen en te stimuleren bij het realiseren van meer capaciteit in de kinderopvang (0-12 jaar). Om te bepalen hoe de situatie er op regionaal gebied uitziet voert zij op wijkniveau een scan uit, welke leidt tot inzicht in de plaatselijke kinderopvangsituatie. Onderzoek- en adviesbureau Linkin Business heeft in samenwerking met Netwerkbureau Kinderopvang een model ten behoeve van de regioscan ontwikkeld. Op basis van dit model worden meerdere locaties in kaart gebracht, in deze rapportage is het krimpgebied Parkstad Limburg onderzocht. De centrale onderzoekdoelstelling is dan ook: Het in kaart brengen van de status van kinderopvang te Parkstad Limburg en de ontwikkeling van de vraag in de jaren t/m 2018 De regio Parkstad Limburg beslaat in dit onderzoek de zeven gemeenten, waaronder: Brunssum, Kerkrade, Heerlen, Landgraaf, Onderbanken, Simpelveld en Voerendaal. Anders dan bijvoorbeeld in Groningen heeft Parkstad Limburg te maken met zowel een binnenlandse migratiestroom als een negatieve aanwas van de bevolking. In de leeftijd jaar, de kinderkrijgers, zit het grote verschil. Momenteel is deze lager dan het landelijk gemiddelde (namelijk 24,3% ten opzichte van 27,5%) en deze neemt tot 2018 af tot 22,3%. De verwachting is dan ook dat het aantal kinderen onevenredig gaat afnemen. Momenteel zijn er in de kinderopvang 12 aanbieders met 36 vestigingen. Zij tellen samen kindplaatsen wat neerkomt op een capaciteit tussen en kinderen en een participatiegraad wat ligt tussen de 35,1 en 42,5 procent. Voor de BSO zijn er 21 aanbieders met 41 vestigingen. Samen bieden zij kindplaatsen aan, wat neer komt op een capaciteit tussen en kinderen. De participatiegraad ligt tussen de 15,0 en 16,7 procent. De gewenste capaciteit voor KDV is kinderen en kindplaatsen. Dit houdt in dat er momenteel een overschot aan kinderopvang is van 371 kinderen of 854 kindplaatsen. Voor de BSO is de gewenste capaciteit kinderen of kindplaatsen wat neer komt op een overschot van 678 kindplaatsen en kinderen. Totaal is er een overschot van kindplaatsen of kinderen. In 2018 is de gewenste capaciteit voor de KDV en voor de BSO Hiermee is er een overschot van 334 kindplaatsen en 769 kinderen voor de KDV, wat iets gedaald is ten opzicht van Het overschot voor de BSO stijgt in kindplaatsen naar respectievelijk 754 kindplaatsen en kinderen. In Parkstad Limburg is er sprake van een structurele overschotsituatie. In de laatste jaren is echter de bezetting toegenomen door de toenemende arbeidsparticipatie van de vrouw en doordat kinderopvang meer geaccepteerd wordt. Hierdoor lijkt het besef van de tekorten die toenemen nog niet aanwezig te zijn. De overheid lijkt een sterk faciliterende rol te spelen. Zij staan medio september met twee relatief grote spelers tegenover kleinere spelers uit de regio. Dit betreft een hoorzitting over subsidiegelden en de rol die zij speelt bij het vestigen van opvangcentra.

6 1. Inleiding 1.1 Aanleiding tot onderzoek In het takenpakket van Netwerkbureau Kinderopvang zitten nogal wat onderdelen die vragen om een behoorlijk kennisniveau, zoals: Het op praktische en oplossingsgerichte wijze stimuleren en ondersteunen van kinderopvangorganisaties, organisaties voor primair onderwijs en gemeenten bij het realiseren van meer capaciteit in de kinderopvang (0-12 jaar). Om te bepalen hoe de situatie er op regionaal gebied uitziet voert zij per gebied een regioscan uit. De regioscan leidt tot inzicht in de plaatselijke kinderopvangsituatie. Om een dergelijke regioscan efficiënt uit te voeren is er reeds een regioscan- model ontwikkeld. Na groeigebieden wil het Netwerkbureau drie krimpgebieden in kaart brengen, waaronder Parkstad Limburg. Dit onderzoek richt zich dan ook op het krimpgebied Parkstad Limburg. 1.2 Onderzoekdoelstelling Het centrale doel van het onderzoek is: Het in kaart brengen van de status van kinderopvang te Parkstad Limburg en de ontwikkeling van de vraag in de jaren t/m Opdrachtgever en uitvoerder Het Netwerkbureau Kinderopvang is per 1 september 2008 ingesteld door het ministerie van OCW voor de periode van drie jaar. Het Netwerkbureau Kinderopvang opereert onafhankelijk en heeft de opdracht op praktische en oplossingsgerichte wijze kinderopvangorganisaties, primair onderwijs en gemeenten waar mogelijk te ondersteunen bij het realiseren van meer capaciteit in de kinderopvang (0-12 jaar). Bij de uitvoering van de opdracht wil het Netwerkbureau vooral samen aan de slag met alle betrokken partijen. Onderzoek- en adviesbureau Linkin Business heeft dit onderzoek verricht in opdracht van en in samenwerking met Netwerkbureau Kinderopvang. Het onderzoek is uitgevoerd door Erik van Donkelaar, Richard Mosch, Reinoud Bliek en John Voskens. 1.4 Onderzoeksopzet en verantwoording Linkin Business heeft in samenwerking met Netwerkbureau Kinderopvang een model voor de regioscan ontwikkeld. Aan de hand van dit model heeft Linkin Business demografische gegevens en cijfers van de GGD verzameld. Hiernaast zijn er relevante onderzoeken, rapporten en websites bestudeerd. Vervolgens zijn alle bronnen telefonisch op juistheid en actualiteit getoetst. Aanvullend zijn experts in de markt geraadpleegd, waaronder kinderopvangorganisaties, gemeenten, Parkstad Limburg en de MO groep. 1.5 Leeswijzer In dit rapport zijn de bronnen als voetnoot toegevoegd en worden resultaten van Zeeuws Vlaanderen afgezet tegen landelijke resultaten. Hiernaast zijn wij met berekeningen uitgegaan van twee scenario s, te weten: In het eerste scenario gaan we uit van het onderzoek Wachtlijsten en wachttijden buitenschoolse opvang en dagopvang, 5 e meting. Hierin wordt er uitgegaan van het feit dat er 1,9 kinderen per kindplaats worden opgevangen in zowel de KDV als in de BSO; In het tweede scenario gaan we uit van een gemiddelde dat is verkregen in de diepte-interviews met twee lokale ondernemers. Hierin wordt uitgegaan dat er 2,30 kinderen kunnen worden opgevangen per kindplaats in de KDV en 1,72 in de BSO.

7 2. Regio en demografie In dit hoofdstuk wordt de regio afgebakend en relevante demografische kengetallen uiteengezet. 2.1 Afbakening Parkstad Limburg Bij de regio Parkstad Limburg is er uitgegaan van de volgende gemeenten; Brunssum, Kerkrade, Heerlen, Landgraaf, Onderbanken, Simpelveld en Voerendaal. Uit bestaande studies blijkt namelijk dat krimp zich met name op de randgebieden concentreert. 2.1 Parkstad Limburg in kaart

8 2.2 Zuid Nederland Onderstaand figuur toont de verschillen in bevolkingsgroei voor gebieden in het zuiden. De regionale bevolkingsprognoses reikt tot 2020/2025 (ABF). De verwachting is dat krimp hierna versterkt zal doorzetten. 2.3 Parkstad Limburg In de onderstaand tabel is de huidige bevolkingsopbouw van Parkstad Limburg ten opzichte van Nederland weergegeven. Bevolkingsopbouw Bron: Perioden Nederland Parkstad Limburg CBS Statline, 2009 CBS Statline, Leeftijd aantal % aantal % 0-3 jaar , ,3 4-9 jaar , , jaar , , jaar , , jaar , , jaar , , jaar , , , ,1 Totaal In dit overzicht is te zien dat het aantal 0-3 jarigen in Parkstad Limburg 1,2% lager ligt dan het gemiddelde, het aantal 4-12 jarigen in Parkstad Limburg ligt 2,3% lager dan het gemiddelde. Het aandeel jarigen ligt 0,8 procent lager terwijl het aantal jarigen 3,2 procent lager ligt dan in Nederland als totaal. Het aandeel van personen boven de 45 jaar in Parkstad Limburg is 50,9%, landelijk ligt dit op 42,6%.

9 De volgende tabel geeft aan hoe de bevolking zich op zowel regionaal als landelijk niveau zal ontwikkelen tot en met het jaar Bevolkingsprognose Bron: Perioden Nederland Parkstad Limburg CBS Statline, 2009 Planbureau voor de Leefomgeving/ Pearl, Leeftijd aantal % aantal % aantal % aantal % aantal % aantal % , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , , ,9 Totaal In 2018 zullen er volgens de prognose in Parkstad Limburg mensen wonen. Dit betekent een afname met ruim inwoners. Opvallend is dat het aantal kinderen in de leeftijd 0-3 jaar tot 2018 toe neemt. Het aandeel 0-12 jarigen in Parkstad Limburg zal in ,7% bedragen, een afname van 0,2%. In de leeftijd jaar, de kinderkrijgers, zit het grote verschil. Momenteel is deze lager dan het landelijk gemiddelde (namelijk 24,3% ten opzichte van 27,5%) en deze neemt tot 2018 af tot 22,3%. 2.4 Gemeenten In deze paragraaf zijn de bevolkingscijfers op gemeentelijk niveau in kaart gebracht. In de kaart hieronder is de bevolkingsontwikkeling tussen 2010 en 2018 per gemeente visueel weergegeven. Alle gemeenten nemen gemiddeld met 3,2% af. In Brunssum is dit percentage het laagst met -0,5%. In zowel Simpelveld als Voerendaal is de afname het grootste met 4,7 %. Absoluut gezien vindt de grootste afname plaats in Heerlen (2.071 personen).

10 Bevolkingssamenstelling totaal Bron: Planbureau voor de Leefomgeving / PEARL 2010, bewerking Linkin Business Gemeente Jaar Ontwikkeling Absoluut Relatief Onderbanken ,2% Landgraaf ,5% Brunssum ,5% Heerlen ,3% Kerkrade ,8% Simpelveld ,7% Voerendaal ,7% Totaal ,2% In de leeftijd 0-3 jaar zijn de verschillen groter. Hierbij is te zien dat Onderbanken en Kerkrade toenemen met 7,4% en 6,8% en Simpelveld de enige gemeente is waar de 0-3 jarigen afnemen. Bevolkingssamenstelling 0-3 jarigen Bron: Planbureau voor de Leefomgeving / PEARL 2010, bewerking Linkin Business Gemeente Jaar Ontwikkeling Absoluut Relatief Onderbanken ,4% Landgraaf ,4% Brunssum ,1% Heerlen ,6% Kerkrade ,8% Simpelveld ,2% Voerendaal ,6% Totaal ,4% Hieronder de ontwikkelingen in de leeftijd 4 t/m 12. Kerkrade is hier de enige die stijgt (1,9%). De overige gemeenten nemen af, variërend van 4,6% (Heerlen) tot 19,4% (Voerendaal). Bevolkingssamenstelling 4-12 jarigen Bron: Planbureau voor de Leefomgeving / PEARL 2010, bewerking Linkin Business Gemeente Jaar Ontwikkeling Absoluut Relatief Onderbanken ,7% Landgraaf ,8% Brunssum ,1% Heerlen ,6% Kerkrade ,9% Simpelveld ,9% Voerendaal ,4% Totaal ,0%

11 2.5 Gezinssituatie Hieronder is de opbouw van huishoudens in Nederland en Parkstad Limburg uiteengezet. Huishoudens Nederland Parkstad Limburg Bron: CBS statline, juli 2009 CBS Statline, augustus 2009 Periode Gezinsverhouding Aantal % Aantal % Eenpersoonshuishouden , ,2 Meerpersoonshuishouden zonder kinderen , ,0 Eenouderhuishouden , ,3 Meerpersoonshuishouden met kinderen , ,5 Totaal Het percentage mensen dat alleen woont, ligt in Parkstad Limburg 6,8% hoger dan op landelijk niveau. Het aantal meerpersoonhuishoudens ligt op landelijk niveau hoger, 64,1% om 56,5%. Onderstaand de huishoudenontwikkeling tussen 2006 en 2025 volgens prognoses van het PBL/ CBS (PEARL 2008). Uit de bovenstaande afbeelding is te herleiden dat het aantal huishoudens in Heerlen tussen 2006 en 2025 met 5 tot 10% gaan afnemen. In Landgraaf en Kerkrade is dit 0 tot -5%. Voor Onderbanken, Brunssum en Voerendaal geldt een groei van 5-10 procent, voor Simpelveld is dit 0-5%.

12 2.6 Opleiding en inkomen In de onderstaande tabel is het aantal leerlingen naar opleidingsniveau weergegeven. Leerlingen en studenten Bron: CBS Statline mei 2010 Periode Nederland Parkstad Limburg 2007/ /2008 Niveau Aantal % Aantal % Totaal voortgezet onderwijs , ,9 Vavo , ,6 Totaal middelbaar beroepsonderwijs , ,1 Hoger beroepsonderwijs , ,7 Wetenschappelijk onderwijs , ,7 Totaal Ruim een vijfde (20,4%) van de leerlingen nam deel aan een HBO opleiding of hoger. Landelijk studeerde 28,7% van de leerlingen aan het HBO of universiteit. Tegenover het lagere aandeel hoger opgeleide studenten, staat een hoger aandeel MBO scholieren in Parkstad Limburg. Van de leerlingen en studenten zat 30,1% op het MBO, op landelijk niveau lag dit percentage op 24,8%. Onderwijs De afgelopen jaren zijn in Parkstad al door diverse betrokken partijen stappen gezet om de gevolgen van krimp in het onderwijs op te vangen. Zo is het aantal basisscholen van het grootste schoolbestuur voor primair onderwijs in de regio al van 75 locaties naar het huidige aantal van 59 locaties teruggebracht, een daling van 20%. Daarmee is een groot deel van de herstructureringsopgave van de onderwijshuisvesting in het basisonderwijs uitgevoerd. Het voortgezet onderwijs hebben al ingrepen plaatsgevonden. Het Charlemagne College bijvoorbeeld is in 2009 voortgekomen uit een fusie van 2 scholen voor voortgezet onderwijs (Kerkrade en Landgraaf). Vorig jaar hebben de besturen van het Arcus College, de Hogeschool Zuyd, de Open Universiteit en de Stichting Voortgezet Onderwijs Parkstad Limburg onder de naam Xperience Parkstad besloten om intensief te gaan samenwerken. Deze onderwijsinstellingen zien grote kansen om samen een kwaliteitsimpuls te geven aan hun onderwijs. Met de nieuwbouw van het Arcus College in het vooruitzicht hebben zij een plan ontwikkeld om de bij elkaar gelegen locaties in Heerlen verder te ontwikkelen tot een onderwijscampus met innovatieve onderwijsprogramma s. Op dit moment loopt binnen de gemeente Heerlen een actualisatie van de analyse van de behoefte aan onderwijshuisvesting op niveau van het primair onderwijs.

13 Inkomenssituatie Een direct gevolg van het relatief groot aantal inwoners met een lager opleidingsniveau is dat men een relatief lager inkomen genereert. Zowel het gestandaardiseerde inkomen als het gemiddeld persoonlijk inkomen ligt in Parkstad Limburg lager dan het landelijk niveau. Bron: CBS Statline, nov 2010 Locatie Inkomenssituatie Nederland/Parkstad Limburg Nederland CBS Statline, mei 2010 Parkstad Limburg Periode Gemiddeld gestandaardiseerd inkomen Gemiddeld persoonlijk inkomen Tussen 2005 en 2007 is in zowel Parkstad Limburg als Nederland het gestandaardiseerde inkomen en persoonlijke inkomen toegenomen. 1 Het persoonlijk inkomen steeg op landelijk en regionaal niveau met respectievelijk en Het gestandaardiseerd inkomen steeg respectievelijk met en Het gemiddeld gestandaardiseerd inkomen lag in 2007 in Nederland hoger dan in Parkstad Limburg, om Ook het persoonlijk inkomen lag op landelijk niveau hoger, om Tussen de gemeenten bestaan verschillen in inkomen. Zo lag in 2007 in Kerkrade het gemiddeld gestandaardiseerd inkomen op en het persoonlijk inkomen op In de gemeente Voerendaal was het gestandaardiseerde inkomen en het persoonlijk inkomen Cultuur In de onderstaande tabel zijn de gegevens betreffende de etniciteit voor zowel Nederland als Parkstad Limburg uiteengezet. Etniciteit: Nederland Parkstad Limburg Bron: CBS Statline, november 2009 CBS Statline, oktober 2009 Periode Etniciteit Aantal % Aantal % Westerse landen , ,4 Niet-Westerse landen , ,2 Autochtoon , ,4 Totaal Wat opvalt in bovenstaande tabel is het grote aandeel Westerse allochtonen in Parkstad Limburg. Ruim een vijfde (20,4%) is van Westerse afkomst, op landelijk niveau ligt dit percentage op 9%. Dit heeft te maken met de hoge concentratie Belgen en Duisters. Tegenover het hoge aandeel Westerse Nederlanders staat een lager percentage niet- Westerse allochtonen van 5,2%, dit is 5,8% lager dan het landelijke cijfer. Het aandeel autochtonen ligt in Parkstad Limburg 5,7% lager. In het gebied is 74,4% van de inwoners autochtoon, dit is op landelijk niveau 80,1%. 1 Het gestandaardiseerd inkomen is het besteedbaar inkomen gecorrigeerd voor verschillen in grootte en samenstelling van het huishouden. Het persoonlijk inkomen bestaat uit: inkomen uit arbeid, inkomen uit eigen onderneming, uitkering inkomensverzekeringen en uitkering sociale voorzieningen (m.u.v. kinderbijslag).

14 In de periode zal de bevolkingssamenstelling zich volgens het CBS als volgt ontwikkelen. Etniciteit: Nederland Parkstad Limburg Bron: CBS Statline, december 2008 CBS Statline, oktober 2009 Periode Etniciteit kort Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Aantal % Westerse landen , , , , , ,0 Niet-westerse landen , , , , , ,1 Autochtoon , , , , , ,9 Totaal In 2018 is het percentage autochtonen met 1,5% toegenomen ten opzichte van Op landelijk niveau zal het percentage autochtonen dalen met 1,9%. Het percentage Westerse Nederlanders stijgt op landelijk niveau met 0,5%, op regionaal niveau daalt dit percentage met 3,4%

15 3. Capaciteit In dit hoofdstuk wordt de capaciteit en de ontwikkeling hiervan uiteengezet. 3.1 Huidige capaciteit Capaciteit KDV Er zijn 12 aanbieders met 36 vestigingen. Zij tellen samen kindplaatsen wat neerkomt op een capaciteit tussen en kinderen en een participatiegraad wat ligt tussen de 35,1 en 42,5 procent. Bron: Linkin Business Vraag & aanbod 2010 Locatie Kinderopvang Capaciteit kindplaatsen Landelijk scenario Lokaal scenario Brunssum KDV Kerkrade KDV Heerlen KDV Landgraaf KDV Onderbanken KDV Simpelveld KDV Voerendaal KDV Totaal KDV Brunssum BSO Kerkrade BSO Heerlen BSO Landgraaf BSO Onderbanken BSO Simpelveld BSO Voerendaal BSO Totaal BSO Totaal Parkstad Limburg KDV & BSO Capaciteit BSO Voor de BSO zijn er 21 aanbieders met 41 vestigingen. Samen bieden zij kindplaatsen aan, wat neer komt op een capaciteit tussen en kinderen. De participatiegraad ligt tussen de 15,0 en 16,7 procent. 3.2 Participatie kinderopvang De totale participatie in de kinderopvang voor Nederland is volgens de meeste recente CBS cijfers uit 2007 op 25% gesteld. Voor Parkstad Limburg zijn deze doorberekend op landelijk en lokaal niveau. De participatie voor de KDV ligt volgens de landelijke aanname op 35,1%, volgens de lokale op 42,5%. Voor de BSO ligt dit op respectievelijk 15,0% voor het landelijke scenario en 16,7% voor het lokale scenario. De participatiegraad geeft een goede indicatie. Uit gesprekken blijkt dat de participatie en bezetting de laatste jaren zijn toegenomen en dat dit nog toe gaat nemen. Enerzijds doordat vrouwen meer zijn gaan werken, anderzijds is er aangegeven dat kinderopvang steeds meer geaccepteerd wordt. Ouders/ verzorgers willen hun kinderen graag relatief dicht bij huis laten opvangen. Dit blijkt uit contact met regionale organisaties en uit klantenonderzoeken van Linkin Business bij diverse kinderopvangorganisaties.

16 3.3 Voorkeursdagen Uit landelijk onderzoek naar de voorkeursdagen van ouders voor de KDV en BSO komt naar voren dat het percentage ouders dat op woensdag en vrijdag gebruik wenst te maken veel kleiner is dan de aangegeven voorkeursdagen maandag, dinsdag en donderdag. Meer dan de helft (53%) wenst geen gebruik te maken van de BSO op woensdag en/ of vrijdag, voor KDV is dit 29%. 2 Ook op lokaal niveau is hier sprake van. De exacte cijfers zijn niet bekend al geven meerdere ondernemingen aan dat zij vestigingen hebben die op de woensdag en vrijdag niet rendabel zijn. Wel zien zij zichzelf verplicht om toch open te blijven op deze dagen omdat de kinderen die er nog zijn anders overstappen naar de concurrent die wel geopend is. Parkstad Limburg zal voor zowel de woensdag als vrijdag een lager bezettingspercentage hebben dan het landelijk gemiddelde. Hoe groot het verschil is verschilt sterk per vestiging. Dit kan te maken hebben met de ligging of voorwaarden die een kinderopvangcentrum stelt. Zo stelt mevrouw Keller van MIK Kinderopvang Ik zou het liefst het opvangcentrum op de woensdag en vrijdag sluiten omdat deze dagen absoluut niet rendabel zijn. Terwijl mevrouw Vijgen van KDV Kiki juist stelt dat ze permanent vol zitten: Wij hebben een locatie tegenover de grootste werkgever in de omgeving en de andere in het centrum, we zitten permanent vol. Uit deze voorbeelden blijkt hoe groot de verschillen kunnen zijn per vestiging. 3.4 Wachtlijsten Op landelijk niveau ligt de vervuiling van de wachtlijsten op 44% voor BSO en 46% voor KDV, zie onderstaande tabel. Staat uw kind op de wachtlijst voor BSO of KDV? Bron: Wachtlijst onderzoek ministerie OCW Criteria/ BSO en KDV BSO KDV Ja 56% 54% Nee 44% 46% Reden hiervoor is in 78,7% van de gevallen dat de kinderen reeds geplaatst zijn en in 11% van de gevallen dat het kind reeds bij een andere organisatie is geplaatst. Het overige percentage heeft reeds een andere oplossing gevonden. Zij hebben bijvoorbeeld de werktijden aangepast. Uit acht interviews met ondernemers kwam naar voren dat er bij De Tovertuin een wachtlijst is. Hoe groot deze is wilde zij niet bekend maken. Daarnaast is er zoveel vraag bij KDV Kiki dat zij geen wachtlijst hanteren, echter mogen zij niet uitbreiden. Bij de overige organisaties is er geen sprake is van een wachtlijst. 2 Regioplan, Wachtlijsten en wachttijden buitenschoolse opvang en dagopvang (5e meting), stand van zaken in juni 2009, oktober 2009

17 3.5 Kinderopvang In het onderstaande overzicht is de huidige capaciteit per gemeente uiteengezet. De versie per opvangcentrum is te vinden in de bijlage. Bron: Linkin Business Vraag & aanbod 2010 Locatie Kinderopvang Capaciteit kindplaatsen Brunssum KDV Kerkrade KDV Heerlen KDV Landgraaf KDV Onderbanken KDV Simpelveld KDV Voerendaal KDV Totaal KDV Gewenste capaciteit in kindplaatsen Resultaat in kindplaatsen Capaciteit in kinderen Gewenste capaciteit in kinderen Resultaat in kinderen Brunssum BSO Kerkrade BSO Heerlen BSO Landgraaf BSO Onderbanken BSO Simpelveld BSO Voerendaal BSO Totaal BSO Totaal Parkstad Limburg KDV & BSO Op basis van het onderzoek is gebleken dat de gewenste capaciteit voor KDV kinderen en kindplaatsen betreft. Dit houdt in dat er momenteel (2010) een overschot aan kinderopvang is van 371 kinderen of 854 kindplaatsen. Voor de BSO is de gewenste capaciteit kinderen of kindplaatsen. In totaal is er capaciteit om kinderen op te vangen op basis van kindplaatsen. Dit komt neer op een overschot van kindplaatsen of een overschot voor kinderen.

18 Voor het indicatiejaar 2012 ziet de tabel er als volgt uit. Bron: Linkin Business Vraag & aanbod 2012 Locatie Kinderopvang Capaciteit kindplaatsen Gewenste capaciteit in kindplaatsen Resultaat in kindplaatsen Capaciteit in kinderen Gewenste capaciteit in kinderen Resultaat in kinderen Brunssum KDV Kerkrade KDV Heerlen KDV Landgraaf KDV Onderbanken KDV Simpelveld KDV Voerendaal KDV Totaal KDV Brunssum BSO Kerkrade BSO Heerlen BSO Landgraaf BSO Onderbanken BSO Simpelveld BSO Voerendaal BSO Totaal BSO Totaal Parkstad Limburg KDV & BSO Tussen 2010 en 2012 neemt de gewenste capaciteit voor de KDV toe tot kindplaatsen. Dit houdt in dat het capaciteitsoverschot af neemt naar 357 kindplaatsen. Het capaciteitsoverschot in kinderen neemt af van 854 in 2010 naar 822 in De gewenste capaciteit voor de BSO neemt daarentegen af, van in 2010 naar een overschot van kindplaatsen in Het capaciteitsoverschot in kinderen neemt toe met 45 kinderen.

19 Voor het indicatiejaar 2015 ziet de tabel er als volgt uit. Bron: Linkin Business Vraag & aanbod 2015 Locatie Kinderopvang Capaciteit kindplaatsen Gewenste capaciteit in kindplaatsen Resultaat in kindplaatsen Capaciteit in kinderen Gewenste capaciteit in kinderen Resultaat in kinderen Brunssum KDV Kerkrade KDV Heerlen KDV Landgraaf KDV Onderbanken KDV Simpelveld KDV Voerendaal KDV Totaal KDV Brunssum BSO Kerkrade BSO Heerlen BSO Landgraaf BSO Onderbanken BSO Simpelveld BSO Voerendaal BSO Totaal BSO Totaal Parkstad Limburg KDV & BSO De stijgende lijn in de KDV tussen 2010 en 2012 trekt zich door in de periode 2012/ Het gewenste aantal kindplaatsen stijgt namelijk van in 2012 tot in Dit houdt in dat het capaciteitsoverschot voor zowel de capaciteit in kindplaatsen als die in kinderen afneemt. Voor de capaciteit in kindplaatsen geldt dat deze is afgenomen met 336 en 773 voor de capaciteit in kinderen. Voor de BSO juist neemt de gewenste capaciteit af. Waar er in 2012 nog een capaciteitsoverschot was van 704 kindplaatsen of kinderen is deze in 2015 gegroeid tot 743 kindplaatsen of kinderen.

20 Voor het indicatiejaar 2018 ziet de tabel er als volgt uit. Bron: Linkin Business Vraag & aanbod 2018 Locatie Kinderopvang Capaciteit kindplaatsen Gewenste capaciteit in kindplaatsen Resultaat in kindplaatsen Capaciteit in kinderen Gewenste capaciteit in kinderen Resultaat in kinderen Brunssum KDV Kerkrade KDV Heerlen KDV Landgraaf KDV Onderbanken KDV Simpelveld KDV Voerendaal KDV Totaal KDV Brunssum BSO Kerkrade BSO Heerlen BSO Landgraaf BSO Onderbanken BSO Simpelveld BSO Voerendaal BSO Totaal BSO Totaal Parkstad Limburg KDV & BSO Tussen 2015 en 2018 stagneert de gewenste capaciteit. Waar de gewenste capaciteit tussen 2012 en 2015 in kindplaatsen nog met 21 toeneemt zal dit tussen 2015 en 2018 met 2 kindplaatsen toenemen. Het capaciteitsoverschot zal hierdoor in 2018 op 334 kindplaatsen staan of 769 kinderen. Het capaciteitsoverschot in de BSO zal met 11 kindplaatsen of 20 kinderen toenemen tussen 2015 en Dit komt neer op een capaciteitsoverschot van 754 kindplaatsen of kinderen.

21 4 Samenwerking Uit reeds verrichte onderzoeken en bestaande rapporten alsmede uit gesprekken met stakeholders blijkt dat samenwerking de enige oplossing is om de krimp tegen te gaan. Hieronder volgen enkele obstakels die samenwerking kunnen bemoeilijken. 4.1 Obstakels Burgers De inwoners spelen mogelijk de grootste rol in het vinden van oplossingen. Kernen, dorpen en kleine gemeenten behouden vaak hun voorzieningen door de druk van de inwoners terwijl dat kwalitatief en bedrijfsmatig gezien niet strookt met een gezonde huishouding. Communicatie tot bewustwording van de situatie is daarom van essentieel belang. Kinderopvangorganisaties In Parkstad Limburg zijn er twee grotere spelers die de markt redelijk in handen lijken te hebben. Kleinere spelers geven aan dat zij niet dezelfde kansen en middelen krijgen als deze twee spelers. Deze kleinere spelers die dan ook min of meer spontaan een samenwerkingsgroep zijn gaan vormen waarin ervaringen en kennis wordt gedeeld en krachten worden gebundeld. Momenteel is het zo dat er medio september een hoorzitting komt over waarin de gemeente Heerlen en de twee spelers tegenover de kleinere spelers komen te staan. Deze situatie zal mogelijkheden om samen te werken niet bevorderen. Regelgeving Bestaande regels, wetten en beleid werken veelal nieuwe initiatieven tegen. Een goed voorbeeld is de kleine scholen bijdrage (de extra vergoeding van OCW) waardoor de kans dat verschillende kleinere scholen gaan samenwerken wordt beperkt. Bedrijfsvoering Doordat groepen kleiner worden is de vraag naar flexibiliteit maximaal en komen principes van kinderopvangorganisaties onder druk te staan. Organisaties zullen keuzes moeten maken doordat het water inmiddels tot aan de lippen staat ; of snijden in het aanbod of snijden in de kwaliteit. Organisaties hebben daarom behoefte aan een snelle oplossing van de huidige situatie. Onderwijstijdverlenging Onderwijstijdverlenging is een verlenging van de effectieve leertijd om het niveau van onder presterende leerlingen op een hoger peil te brengen. Door het invoeren hiervan wordt de functie van (commerciële) kinderopvangorganisaties beperkt.

22 5. Conclusies en aanbevelingen Op basis van het onderzoek zijn er conclusies en aanbevelingen geformuleerd. 5.1 Conclusies Bewustwording In de kinderopvang lijkt men zich (nog) niet druk te maken over de krimpsituatie en de mogelijke gevolgen die dit heeft op de kinderopvang. Dit komt mede doordat de laatste jaren over het algemeen meer gebruik wordt gemaakt van kinderopvang, het wordt meer geaccepteerd. Hiernaast is de situatie tussen gemeente, relatief grote kinderopvangorganisatie en kleine waar momenteel de energie naar toe gaat. Capaciteit Momenteel is sprake van overcapaciteit die in komende jaren toeneemt. Veel organisaties zullen hierdoor in rode cijfers komen. Zij komen op het punt om keuzes te maken om vestigingen te sluiten of te laten samen gaan. Hierdoor kan er een terugloop van de kinderopvang ontstaan. Dit kan gevolg hebben dat er nog meer kinderkrijgers wegtrekken waardoor de krimp te maken krijgt met een versnelling. Krimp Uit de demografische cijfers blijkt dat alle gemeenten krimpen. Kinderopvangorganisaties hebben te maken met minder kinderen. Doordat de participatie de laatste jaren is toegenomen lijkt de situatie enigszins redelijk stabiel. De participatie zal echter de komende jaren in een krimpende markt niet nog meer (kunnen) toenemen. Bevolkingssamenstelling In krimpgebieden verandert de samenstelling van de bevolking. De oudere leeftijdscategorieën nemen toe, jongeren nemen af. Met name in de groep jaar, de kinderkrijgers, neem het relatieve aantal af door migratie. Doordat Parkstad Limburg al enige jaren krimpt wordt de natuurlijke aanwas onevenredig teruggezien in de kinderopvangleeftijden. Rol overheid De overheid bemoeit zich momenteel niet met de situatie rondom kinderopvangcapaciteit en het toenemende overschot hiervan. Volgens kleinere spelers is het zo dat de overheid zich wel degelijk met de marktwerking bemoeit aangaande het opzetten en uitbreiden van vestigingen. De eerder genoemde hoorzitting is hier een voorbeeld van. Crisis De crisis lijkt vooralsnog geen invloed te hebben op de kinderopvang, behoudens enkele specifieke gevallen. Kinderopvangorganisaties kijken met spanning naar economische ontwikkelingen. 5.2 Aanbevelingen Kengetallen Het is voor belanghebbenden belangrijk om te (kunnen) sturen op juiste getallen en deze naar waarde in te schatten. Voor het Netwerkbureau is dan ook aan te raden dit rapport onder aandacht te brengen van desbetreffende regio om zo de huidige situatie onder de aandacht te brengen. Kansrijke gebieden Binnen het onderzochte gebied zijn er verschillen tussen gemeenten. Gemeentenoverstijgend zou er gekeken kunnen worden naar samenhangende kerngebieden. Stabiele- en/of groeikernen zouden aangewezen kunnen worden als nieuwe centra van desbetreffende krimpregio of gemeente.

23 Bronnen Interviews o Stichting Kinderopvang Kerkrade, mevrouw van Hommerig o Kinderopvang Humanitas, mevrouw Buchem o Kinderopvang Tovertuin, de heer Gerard o Doomino, mevrouw Stessen o Kidscare Kinderopvang, mevrouw Konvalius o KDV Kiki BV, mevrouw Vijgen o MIK Kinderopvang BV, mevrouw Keller o Kinderopvang Pinkeltje, Kendy Jansen Verplanke- Neve o Humanitas, Claire van der Velden o Gemeente Heerlen, coördinator krimp, mevrouw Raets o Parkstad- Limburg, de heer Ouwesteijn o Parkstad- Limburg, J. Merks o Parkstad- Limburg, Y. Bemelmans o MO Groep Kinderopvang, Helpdesk o Paul Voerman, afdeling bevolking CBS o Dhr. Broekman, afdeling bevolking CBS o Stephaan Declerck, Planbureau voor de Leefomgeving Literatuur o Krimp als structureel probleem, Topteam Krimp o Krimpen met kwaliteit, Rijk VNG IPO o Parkstad Limburg, Provincie Limburg, Samenwerkende woningcorporaties Parkstad ROW, Ministerie VROM, Krimp als kans, juni o Provincie Limburg, Woonmonitor Limburg 2007, juli o Taskforce demografische voorsprong, Demografische Voorsprong Limburg, mei o Topteam Krimp, krimp als structureel probleem, november 2009 Internet o o o parkstadlimburg.buurtmonitor.nl/ o o o o o heerlen.coolbegin.com/ o ikregeer.nl/ o o kiwiproductie.qdelft.nl o o o o o o o o o o o o o o

24 Bijlage 1: Capaciteit per gemeente en locatie Bron: Linkin Business Vraag & aanbod 2010 Locatie Kinderopvang Capaciteit kindplaatsen Rollebol KDV Brunssum De Tovertuin KDV Totaal KDV D'r Durpel KDV Kerkrade Dopi KDV Hupsakee KDV Kiekeboe KDV Pinkeltje KDV Reuzefijn KDV Steltloper KDV Kiekeboe KDV Totaal KDV Mioche KDV Heerlen Rozerood KDV De Snoezelbeertjes KDV De Tovertuin KDV De Tovertuin KDV De Tovertuin KDV De Tovertuin KDV De Tovertuin KDV 't Wiegenhuys KDV 't WelterKuiltje KDV Het Kasteeltje KDV Alles Ki(d)ts KDV "Beerengoed" KDV De Bereboot KDV Best 4 Kids KDV De Bromtol KDV Calimero KDV Doomino KDV Duimelijntje KDV Duimelotje KDV Heemhuys Welten KDV Huize Kakelbont KDV Het Kasteeltje KDV Totaal KDV Kinderdagpaleis Eigenwijs KDV Landgraaf De Petteflet KDV Pompidoe KDV De Tovertuin KDV Totaal KDV Kiekeboe KDV Onderbanken Totaal KDV Jij en Ik KDV Simpelveld Koekeloere KDV Totaal KDV Voerendaal Catootje KDV Totaal KDV Totaal Parkstad Limburg KDV Gewenste capaciteit in kindplaatsen Resultaat in kindplaatsen Capaciteit in kinderen Gewenste capaciteit in kinderen Resultaat in kinderen

25 Bron: Linkin Business Vraag & aanbod 2010 Locatie Kinderopvang Capaciteit kindplaatsen Coole Kikkers BSO Brunssum Titus Brandsma BSO De Wollewei BSO Opvang Sjoepkar BSO Totaal BSO Bombarie BSO Kerkrade Reuzefijn BSO Steltloper BSO Vierpuntkom BSO Woelhonk BSO Totaal BSO Alles Ki(d)ts BSO Heerlen De Bijenkorf BSO Doomino BSO Zeeroversnest, Huize Kakelbont BSO Het Kasteeltje BSO De Meulen BSO BSO de Tovercirkel BSO De Tovertuin BSO 't Pannesjop (De Tovertuin) BSO Passart BSO De Tovertuin Piramide / Schakel BSO De Tovertuin BSO De Tovertuin BSO De Tovertuin BSO De Vlieger BSO Vriehei BSO 't Wiegenhuys BSO Windekind BSO Wizz Ki(d)ts 1 BSO Wizz Ki(d)ts JOC BSO De Speelkuil BSO De Tovertuin Heerlerheide BSO De Tovertuin (de Schakel/Piramide) BSO Tovertuin BSO Totaal BSO Landgraaf Kids & Co BSO De bende van P. BSO De spookjes BSO Tieners en Co BSO De Tovertuin BSO Totaal BSO Kwetternest BSO Onderbanken de Sjoepkar BSO De Tovertuin BSO Totaal BSO Koekeloere BSO Simpelveld Ziezo BSO Totaal BSO Voerendaal Bommes BSO De Foekepot BSO De Tovertuin BSO Werelds Wijs BSO Totaal BSO Totaal Parkstad Limburg BSO Gewenste capaciteit in kindplaatsen Resultaat in kindplaatsen Capaciteit in kinderen Gewenste capaciteit in kinderen Resultaat in kinderen

26 Bron: Linkin Business Vraag & aanbod 2012 Locatie Kinderopvang Capaciteit kindplaatsen Gewenste capaciteit in kindplaatsen Resultaat in kindplaatsen Capaciteit in kinderen Gewenste capaciteit in kinderen Resultaat in kinderen Brunssum Rollebol KDV De Tovertuin KDV Totaal KDV Kerkrade D'r Durpel KDV Dopi KDV Hupsakee KDV Kiekeboe KDV Pinkeltje KDV Reuzefijn KDV Steltloper KDV Kiekeboe KDV Totaal KDV Mioche KDV Heerlen Rozerood KDV De Snoezelbeertjes KDV De Tovertuin KDV De Tovertuin KDV De Tovertuin KDV De Tovertuin KDV De Tovertuin KDV 't Wiegenhuys KDV 't WelterKuiltje KDV Het Kasteeltje KDV Alles Ki(d)ts KDV "Beerengoed" KDV De Bereboot KDV Best 4 Kids KDV De Bromtol KDV Calimero KDV Doomino KDV Duimelijntje KDV Duimelotje KDV Heemhuys Welten KDV Huize Kakelbont KDV Het Kasteeltje KDV Totaal KDV Kinderdagpaleis Eigenwijs KDV Landgraaf De Petteflet KDV Pompidoe KDV De Tovertuin KDV Totaal KDV Onderbanken Kiekeboe KDV Totaal KDV Simpelveld Jij en Ik KDV Koekeloere KDV Totaal KDV Voerendaal Catootje KDV Totaal KDV Totaal Parkstad Limburg KDV

27 Bron: Linkin Business Vraag & aanbod 2012 Locatie Kinderopvang Capaciteit kindplaatsen Gewenste capaciteit in kindplaatsen Resultaat in kindplaatsen Capaciteit in kinderen Gewenste capaciteit in kinderen Resultaat in kinderen Brunssum Coole Kikkers BSO Titus Brandsma BSO De Wollewei BSO Opvang Sjoepkar BSO Totaal BSO Kerkrade Bombarie BSO Reuzefijn BSO Steltloper BSO Vierpuntkom BSO Woelhonk BSO Totaal BSO Heerlen Alles Ki(d)ts BSO De Bijenkorf BSO Doomino BSO Zeeroversnest, Huize Kakelbont BSO Het Kasteeltje BSO De Meulen BSO BSO de Tovercirkel BSO De Tovertuin BSO 't Pannesjop (De Tovertuin) BSO Passart BSO De Tovertuin Piramide / Schakel BSO De Tovertuin BSO De Tovertuin BSO De Tovertuin BSO De Vlieger BSO Vriehei BSO 't Wiegenhuys BSO Windekind BSO Wizz Ki(d)ts 1 BSO Wizz Ki(d)ts JOC BSO De Speelkuil BSO De Tovertuin Heerlerheide BSO De Tovertuin (de Schakel/Piramide) BSO Tovertuin BSO Totaal BSO Landgraaf Kids & Co BSO De bende van P. BSO De spookjes BSO Tieners en Co BSO De Tovertuin BSO Totaal BSO Onderbanken Kwetternest BSO de Sjoepkar BSO De Tovertuin BSO Totaal BSO Simpelveld Koekeloere BSO Ziezo BSO Totaal BSO Voerendaal Bommes BSO De Foekepot BSO De Tovertuin BSO Werelds Wijs BSO Totaal BSO Totaal Parkstad Limburg BSO

28 Bron: Linkin Business Vraag & aanbod 2015 Locatie Kinderopvang Capaciteit kindplaatsen Gewenste capaciteit in kindplaatsen Resultaat in kindplaatsen Capaciteit in kinderen Gewenste capaciteit in kinderen Resultaat in kinderen Brunssum Rollebol KDV De Tovertuin KDV Totaal KDV Kerkrade D'r Durpel KDV Dopi KDV Hupsakee KDV Kiekeboe KDV Pinkeltje KDV Reuzefijn KDV Steltloper KDV Kiekeboe KDV Totaal KDV Mioche KDV Heerlen Rozerood KDV De Snoezelbeertjes KDV De Tovertuin KDV De Tovertuin KDV De Tovertuin KDV De Tovertuin KDV De Tovertuin KDV 't Wiegenhuys KDV 't WelterKuiltje KDV Het Kasteeltje KDV Alles Ki(d)ts KDV "Beerengoed" KDV De Bereboot KDV Best 4 Kids KDV De Bromtol KDV Calimero KDV Doomino KDV Duimelijntje KDV Duimelotje KDV Heemhuys Welten KDV Huize Kakelbont KDV Het Kasteeltje KDV Totaal KDV Kinderdagpaleis Eigenwijs KDV Landgraaf De Petteflet KDV Pompidoe KDV De Tovertuin KDV Totaal KDV Onderbanken Kiekeboe KDV Totaal KDV Simpelveld Jij en Ik KDV Koekeloere KDV Totaal KDV Voerendaal Catootje KDV Totaal KDV Totaal Parkstad Limburg KDV

29 Bron: Linkin Business Vraag & aanbod 2015 Locatie Kinderopvang Capaciteit kindplaatsen Gewenste capaciteit in kindplaatsen Resultaat in kindplaatsen Capaciteit in kinderen Gewenste capaciteit in kinderen Resultaat in kinderen Brunssum Coole Kikkers BSO Titus Brandsma BSO De Wollewei BSO Opvang Sjoepkar BSO Totaal BSO Kerkrade Bombarie BSO Reuzefijn BSO Steltloper BSO Vierpuntkom BSO Woelhonk BSO Totaal BSO Heerlen Alles Ki(d)ts BSO De Bijenkorf BSO Doomino BSO Zeeroversnest, Huize Kakelbont BSO Het Kasteeltje BSO De Meulen BSO BSO de Tovercirkel BSO De Tovertuin BSO 't Pannesjop (De Tovertuin) BSO Passart BSO De Tovertuin Piramide / Schakel BSO De Tovertuin BSO De Tovertuin BSO De Tovertuin BSO De Vlieger BSO Vriehei BSO 't Wiegenhuys BSO Windekind BSO Wizz Ki(d)ts 1 BSO Wizz Ki(d)ts JOC BSO De Speelkuil BSO De Tovertuin Heerlerheide BSO De Tovertuin (de Schakel/Piramide) BSO Tovertuin BSO Totaal BSO Landgraaf Kids & Co BSO De bende van P. BSO De spookjes BSO Tieners en Co BSO De Tovertuin BSO Totaal BSO Onderbanken Kwetternest BSO de Sjoepkar BSO De Tovertuin BSO Totaal BSO Simpelveld Koekeloere BSO Ziezo BSO Totaal BSO Voerendaal Bommes BSO De Foekepot BSO De Tovertuin BSO Werelds Wijs BSO Totaal BSO Totaal Parkstad Limburg BSO