Handleiding hoe om te gaan met meldingen over bomenoverlast en overhangende heesters en hagen

Transcriptie

1 Handleiding hoe om te gaan met meldingen over bomenoverlast en overhangende heesters en hagen

2 INHOUDSOPGAVE Hoofdstuk Pagina 0- Logboek 3 1- Inleiding 4 2- Wat wil Neder-Betuwe bereiken met deze handleiding 5 3- Hoe heeft Neder-Betuwe haar bomenonderhoud georganiseerd 5 4- Type onderhoud aan bomen 6 5- Hoe kunnen burgers of bedrijven (groen)overlast melden 6 6- Wet- en regelgeving rondom bomenbeheer en onderhoud 7 7- Wat kan de burger ondernemen om bomenoverlast te voorkomen 8 8- vraagstukken Harde vruchten Zachte vruchten Val van bladeren, naalden en bloesem Overhangende takken en overgroeiende heesters en hagen Verkeersonveilige situaties door particulier groen Schaduw (verminderd daglicht) Risico van omwaaiende bomen of vallende takken Wortelopdruk Schade door bomen aan bouwwerken Zonnepanelen in relatie tot bomen Allergie door stuifmeel, pollen en bladhaartjes van platanen Ziektes en plagen 16 Algemeen 16 Druipen (bladluis) 16 Eikenprocessierups 17 Zwammen 18 Kastanjebloedingsziekte `19 Iepenziekte 20 Essentaksterfte 20 Bloesem- en taksterfte door Monilia 21 Bacterievuur Hardheidsclausule 22 Bijlage 1 Samenvatting overlastvraagstukken en gemeentelijke maatregelen 23 Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 2

3 0- LOGBOEK Het logboek is bedoeld om duidelijkheid te verschaffen over de wijzigingen die op deze handleiding zijn doorgevoerd, welke aanleidingen daaraan ten grondslag lagen en wat de meest actuele handleiding is. Aanpassingen kunnen onder meer het gevolg zijn van voortschrijdend inzicht, nieuwe beleidsuitgangspunten of veranderde wet- en regelgeving. Dat neemt niet weg dat de handleiding qua actualiteit daarbij kan achterlopen. Derhalve kunnen aan deze handleiding geen rechten worden ontleend. Deze handleiding vormt een richtlijn wat burgers en bedrijven kunnen verwachten van de gemeente Neder-Betuwe op het gebied van bomenoverlast en overhangend groen. Als initiatiefnemer voor het opstellen van de handleiding ligt bij de toezichthouder groen de verantwoordelijkheid om aanpassingen -waar noodzakelijk ondersteund door de auteur- juist, volledig en tijdig door te voeren. Aanpassingen worden ter beoordeling voorgelegd aan collega-vakspecialisten (waaronder die van de Avri), adjunct manager Fysieke Pijler en de verantwoordelijke portefeuillehouder. Bij ingrijpende veranderingen zal in overleg met de portefeuillehouder de handleiding ter instemming worden voorgelegd aan het college van B&W. Aansluitend wordt de geactualiseerde handleiding gedeeld met alle belanghebbenden en voor burgers en bedrijven gepubliceerd op de gemeentelijke website. Versie Datum Aanleiding wijzigingen Concept Aanvullingen toezichthouder groen Concept Aanvullingen toezichthouder groen Concept Aanvullingen toezichthouder groen Concept Aanvullingen toezichthouder groen, portefeuillehouder, verkeerskundige, adjunct manager fysieke pijler Concept Aanvulling verkeerskundige Concept Aanvullingen senior civieltechnisch medewerker en beheerder groen Concept Toevoeging beeldbepalende foto s Definitief Laatste aanvullingen na overleg portefeuillehouder Documentnaam Handleiding hoe om te gaan met meldingen over bomenoverlast en overhangende heesters en hagen Versie Definitief 1 Datum 18 maart 2015 Opdrachtgever Taro Eekhoutte, adjunct manager Fysieke Pijler Auteur Gerard van Os, Clavadista advies & ondersteuning B.V. Co-auteur Cees Timmer, toezichthouder groen Neder-Betuwe Niets uit dit document mag zonder toestemming van de (co)auteur of opdrachtgever worden gewijzigd, verspreid of openbaar worden gemaakt. Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 3

4 1. INLEIDING Groenvoorzieningen en bomen in het bijzonder maken een belangrijk onderdeel uit van de leef- en werkomgeving in de gemeente Neder-Betuwe. Zo staan binnen de gemeente Neder-Betuwe circa gemeentelijk beheerde en onderhouden bomen. Daarnaast kan de gemeente Neder-Betuwe worden getypeerd als het laanboomcentrum van Europa. Vanuit heel Europa en ver daarbuiten importeren andere landen laan- en sierbomen vanuit de gemeente Neder-Betuwe. Circa 130 boomkwekerijen in de regio vormen samen het Tree Centre Opheusden. Verder legt de gemeente Neder-Betuwe ook verbindingen met groenopleidingen in de regio. Zo start in 2015 een samenwerking van laanboomkwekers, leerlingen van Helicon in Kesteren en de gemeente Neder-Betuwe voor de groene herstructurering van het ABC terrein in Dodewaard. Op grond van het bovenstaande wordt het belang van bomen in de regio getypeerd. In algemene zin vervullen bomen voor mens en dier een belangrijke functie. Ze zijn sfeer- en beeldbepalend, dragen bij aan de verfraaiing van de kernen, geleiden het verkeer, leveren zuurstof en zuiveren de lucht, vormen een belangrijk ecosysteem en rust- en broedplaats voor vogels en in het geval van het laanboomcentrum voor werkgelegenheid in de regio. Dat neemt niet weg dat burgers en bedrijven overlast kunnen ondervinden van gemeentelijke bomen (en overig groen) en dit als klacht of melding kenbaar kunnen maken aan de gemeente Neder-Betuwe. Dit kan variëren van het belemmeren van het uitzicht, ontnemen van het daglicht tot overlast door bladval. Bij het wegnemen van overlast wordt door de gemeente Neder-Betuwe altijd de afweging gemaakt of voor de lange termijn de kwaliteit en levensvatbaarheid van een boom (en overig groen) in verhouding staat tot intensief onderhoud en/of hoge onderhouds- en beheerkosten. Daarin zoekt de gemeente Neder-Betuwe in overleg met de bewoners een acceptabele balans alvorens tot kap, snoei en/of vervanging wordt overgegaan. Voor burgers en bedrijven is het belangrijk dat zij verwachtingen kunnen verbinden aan hun klacht of melding. Deze handleiding over bomenoverlast (en in mindere mate over overhangend groen) geeft daarom in hoofdstuk 8 uitsluitsel over specifieke overlastvraagstukken en welke gemeentelijke maatregelen daartegenover kunnen worden gesteld 1. Daaraan voorafgaand worden eerst algemene aandachtspunten over het gemeentelijk bomenbeheer en -onderhoud toegelicht (zowel tekstueel als in vorm van foto s). Daardoor kunnen burgers en bedrijven aan de hand van deze handleiding kennisnemen wat zij van de gemeente Neder-Betuwe op het gebied van bomenbeheer en -onderhoud en overhangend groen mogen verwachten. 1 Daar bomen een belangrijk onderdeel uitmaken van het gemeentelijk groenonderhoud en veel aandacht vragen met betrekking tot de afhandeling van klachten en meldingen, zal deze handleiding zich overwegend toespitsen op het bomenbeheer en -onderhoud. Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 4

5 2. WAT WIL NEDER-BETUWE BEREIKEN MET DEZE HANDLEIDING Deze handleiding kan voor burgers, bedrijven en gemeentelijke betrokkenen uitkomst bieden op de volgende onderwerpen: Burgers en bedrijven die overlast door bomen en overhangend groen ervaren kunnen aan de hand van deze handleiding op de gemeentelijke website informatie inwinnen hoe de gemeente Neder-Betuwe omgaat met deze overlast; Medewerkers binnen de gemeente Neder-Betuwe en Afvalverwijdering Rivierenland (Avri, uitvoerende onderhoudsinstantie; zie toelichting in hoofdstuk 3) kunnen altijd eenduidig te werk gaan volgens hetgeen in deze handleiding is beschreven. Daardoor kunnen burgers en bedrijven op bepaalde klachten en meldingen altijd een eenduidig advies of behandeling van hun klacht of melding verwachten; Het klant contact centrum (KCC) van Avri heeft met de handleiding een richtlijn ter beschikking om burgers en bedrijven effectief te woord te staan en te helpen. Dit voorkomt dat klachten of meldingen onnodig worden geregistreerd of bij de vakspecialisten ter beantwoording of behandeling terechtkomen; Dat onderhoudsmedewerkers de handleiding kunnen toepassen om wel/niet opvolging te geven aan bepaalde klachten en meldingen. 3. HOE HEEFT NEDER-BETUWE HAAR BOMENONDERHOUD GEORGANISEERD Bij de gemeente Neder-Betuwe is een groenbeheerder aangesteld die is belast met alle beheertaken rondom het gemeentelijk groen, waaronder bomen. Deze groenbeheerder wordt betrokken bij beleidsvraagstukken over onder meer bomen, stelt plannen op hoe het beheer en onderhoud met betrekking tot het gemeentelijk groen moet plaatsvinden, wordt voor het groen nauw betrokken bij de planvorming rondom renovaties en nieuwe aanleg, is in het bijzonder belast met het beheer en onderhoud aan het groen op de gemeentelijke begraafplaatsen, fungeert als coördinator en toezichthouder voor het groen in kleine projecten en beheert de diversiteit en omvang van het gemeentelijk groen (zogenaamde groenarealen). Een toezichthouder groen houdt toezicht in hoeverre door Avri uitgevoerd groenonderhoud voldoet aan de wettelijke en gemeentelijke uitgangspunten, coördineert de aanvraag van kapvergunningen, onderzoekt en wikkelt schades af aan onder meer gemeentelijk groen en onderhoudt individueel en via wijkraden contacten met burgers en bedrijven over groenvraagstukken. Per 1 april 2014 is het gemeentelijk groenonderhoud overgedragen aan Avri. Dit heeft betrekking op het eenvoudige groenonderhoud (zoals harken en schoffelen) dat door medewerkers van het werkvoorzieningsschap Lander 2 wordt uitgevoerd om mensen met een beperking kansen te bieden op deelname aan het arbeidsproces. Het complexere groenonderhoud (waaronder bomenonderhoud) wordt uitgevoerd door voormalige gemeentelijke buitendienstmedewerkers (nu in dienst bij Avri) en gespecialiseerde groenbedrijven die door Avri worden ingehuurd. Verder is Avri belast met de ontvangst, registratie en afhandeling van klachten en meldingen over onder meer bomen, die door 2 Medewerkers van het werkvoorzieningsschap zijn per 1 januari 2015 gedetacheerd bij Avri. Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 5

6 burgers en bedrijven worden ingebracht. In hoofdstuk 5 wordt de afhandeling van klachten en meldingen nader toegelicht. 4. TYPE ONDERHOUD AAN BOMEN Avri is op het gebied van de kwaliteit, veiligheid, overlast of levensvatbaarheid belast met de volgende werkzaamheden aan bomen (waar nodig ondersteund door gespecialiseerde groenbedrijven): Jaarlijks inspecties op risicobomen (VTA; visual tree assessment). Daarbij wordt gekeken naar de kwaliteit en veiligheid van de bomen. Alle overige bomen worden eenmaal per 3 jaar geïnspecteerd, afhankelijk van de gesteldheid van de bomen, gevolgd door een nader te bepalen onderhoudsstrategie; Dagelijkse ogen en oren in de openbare ruimte om toe te zien op de kwaliteit van de bomen; Kappen van bomen; Snoeien van bomen (waaronder knotwilgen en leilinden); Dunnen van kronen van bomen; Watergeven van bomen gedurende droge periodes; Vegen om onder meer vervuiling uit bomen op verhardingen te verwijderen (blad-, naald- en bloesemval en gevallen vruchten); Afvoeren van blad-, naald- en bloesemval; Kandelaberen van bomen (zie foto s hieronder). Dit is het op stompen zagen van zware takken die blijvend op de hoofdstam staan (zogenaamde gesteltakken). Impressie van gekandelaberde bomen in de gemeente Neder-Betuwe 5. HOE KUNNEN BURGERS OF BEDRIJVEN (GROEN)OVERLAST MELDEN Avri is sinds 1 april 2014 belast met de ontvangst, registratie en afhandeling van klachten en meldingen met betrekking tot de Neder-Betuwse openbare ruimte. Klachten en meldingen (over bomen en overig groen) kunnen zowel telefonisch, via een meldformulier op de website van Avri (avri.nl), (melding@avri.nl), brief of aan de balie op het kantoor van de Avri in Geldermalsen kenbaar worden gemaakt. Burgers en Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 6

7 bedrijven die zich vervoegen aan de balie in het gemeentehuis in Opheusden worden doorverwezen naar Avri om hun klacht of melding op bovengenoemde wijze aldaar kenbaar te maken. Alle andere zaken worden met de gemeente Neder-Betuwe afgestemd. Spoedeisende en risicodragende klachten en meldingen over bomen worden direct door Avri opgepakt, zoals het risico van omvallende bomen of (grote) uitwaaiende takken. De overige, minder urgente klachten en meldingen over bomen worden tijdens periodieke onderhoudsrondes meegenomen. 6. WET- EN REGELGEVING RONDOM BOMENBEHEER EN -ONDERHOUD In het Burgerlijk Wetboek is de zorgplicht voor gemeenten als volgt geregeld: Algemene zorgplicht: regulier onderhoud en periodieke controle op zichtbare gebreken aan bomen; Verhoogde zorgplicht: minimaal eenmaal per jaar visuele controle en rapportage van locaties met verhoogde gevaarzetting; Onderzoeksplicht: bij bomen met gevaarlijke afwijkingen en windworpgevaar. Naast bovenstaande zorgplicht, zijn (wettelijke) bepalingen over bomen vastgelegd in: Algemene plaatselijke verordening gemeente Neder-Betuwe (APV); Actualisatie groenbeheerplan; Bestemmingsplannen; Omgevingsvergunning, specifiek voor het kappen van bomen (of weigeren daarvan); De Flora- en Faunawet moet tijdens het onderhoud in acht worden genomen. Dit betekent dat tijdens het broedseizoen geen verstoring mag plaatsvinden van de vogelpopulatie. Werkzaamheden die tijdens het broedseizoen moeten worden uitgevoerd vallen onder de vrijstellingsregeling van de Flora- en Faunawet. Een controle op de aanwezigheid van nesten is dan wel noodzakelijk; Boswet, wanneer bomen buiten de bebouwde kom geknot zijn, meer dan 20 bij elkaar staan of een oppervlakte van 20 are beslaan. Door de gemeente Neder-Betuwe zijn richtlijnen vastgesteld voor het kappen van bomen en of daarvoor wel/niet een omgevingsvergunning moet worden aangevraagd. Op de website van de gemeente Neder-Betuwe (nederbetuwe.nl) kunnen de richtlijnen voor het wel/niet aanvragen van een omgevingsvergunning worden geraadpleegd. Via omgevingsloket.nl kan een omgevingsvergunning worden aangevraagd. Deze handleiding is tot stand gekomen door inbreng van en toetsing door medewerkers die zijn betrokken bij het gemeentelijk groenbeheer en -onderhoud. Een juridisch bureau heeft de juistheid en volledigheid van de gemeentelijke en wettelijke kaders in deze handleiding beoordeeld. De bepalingen in deze handleiding zijn ondergeschikt aan wat beleidsregels, (bestemmings-)plannen en wet- en regelgeving over groenbeheer en/of - onderhoud voorschrijven. Dit voorkomt dat de handleiding voortdurend moet worden aangepast wanneer zich wijzigingen in wet- en regelgeving voordoen. Derhalve moet Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 7

8 deze handleiding als richtlijn worden gezien, waaraan geen rechten kunnen worden ontleend. 7. WAT KAN DE BURGER ONDERNEMEN OM BOMENOVERLAST TE VOORKOMEN Burgers (en bedrijven) moeten een afstand in acht nemen als het gaat over het planten van bomen ten opzichte van de erfgrens. Deze moeten 2 meter van de erfgrens worden geplaatst, gemeten vanaf het hart van de boom. Takken mogen niet overhangen over de erfgrens. Alleen de gemeente mag binnen 2 meter van de erfgrens aanplanten, onder voorwaarde dat de takken niet over de erfgrens groeien. Bij nieuwe plannen onderzoekt de gemeente Neder-Betuwe of het mogelijk is om een afstand van minimaal 2 meter ten opzichte van de erfgrens in acht te nemen. Voor struiken en hagen geldt zowel voor de burger als de gemeente Neder-Betuwe dat een afstand ten opzichte van de erfgrens van 50 centimeter in acht moet worden genomen. Bij overhangende takken mogen bewoners binnen de eigen perceelgrenzen takken verwijderen, mits deze ingreep de vitaliteit en stabiliteit van de betreffende boom niet schaadt (geregeld in het burgerlijk wetboek). Voorafgaand aan de snoei moet de boomeigenaar de gemeente Neder-Betuwe informeren over de voorgenomen snoei. 8. OVERLASTVRAAGSTUKKEN In dit hoofdstuk worden overlastvraagstukken over bomen (en overhangend groen) beschreven en welke gemeentelijke maatregelen daartegenover gesteld kunnen worden. In bijlage 1 is een stroomschema opgenomen waarin beknopt de overlastvraagstukken en bijbehorende gemeentelijke maatregelen worden toegelicht HARDE VRUCHTEN Boomsoorten zoals de eik, kastanje, noot en beuk dragen harde vruchten. Afhankelijk van de standplaats kunnen deze vruchten op het wegdek terechtkomen en kapot worden gereden. Daardoor kan slipgevaar ontstaan. Bij vruchtdragende bomen zijn de meningen verdeeld. Burgers ervaren overlast (gladheid) of zien de vruchtdragende bomen als verrijking van hun natuurbeleving en woongenot. Bomen met harde vruchten leveren een belangrijke bijdrage aan de (bio)diversiteit en worden daarom niet verwijderd. Via reguliere veegrondes wordt de vruchtval verwijderd. door de val van harde vruchten is voor de gemeente Neder-Betuwe geen reden om tot snoei of kap van een boom over te gaan. Wel houdt de gemeente Neder-Betuwe rekening om bij nieuwe aanplant geen vruchtdragende bomen te plaatsen of alleen op plaatsen waar burgers en bedrijven er geen overlast van ondervinden (dit kan al het verschil maken van harde vruchtdragende bomen binnen of buiten de bebouwde kom). Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 8

9 8.2. ZACHTE VRUCHTEN Vruchten (o.a. pruimen, appels, peren en siervruchten) vallen aan het einde van de rijpingsperiode van de boom en kunnen afhankelijk van de standplaats overlast veroorzaken. De vruchten kunnen op verhardingen (wegen en trottoirs) terechtkomen, waarna ze worden platgelopen of -gereden. De smurrie die ontstaat plakt, kan gladheid veroorzaken, waaronder slipgevaar en trekt ongedierte zoals wespen aan. Voorbeeld wespenoverlast vallend fruit (bron: fruitpluktuin.nl) Als straatboom zijn zachte vruchtdragende soorten niet geschikt gebleken en worden daarom gekapt en vervangen, wanneer bewoners dergelijke overlast ervaren. Tevens houdt de gemeente Neder-Betuwe rekening om bij nieuwe aanplant geen zachte vruchtdragende bomen te plaatsen of alleen op plaatsen waar burgers en bedrijven er geen overlast van ondervinden (dit kan al het verschil maken van zachte vruchtdragende bomen binnen of buiten de bebouwde kom) VAL VAN BLADEREN, NAALDEN EN BLOESEM Nagenoeg alle loofbomen laten in de lente bloesem en in de herfst hun bladeren vallen en naald verliezende coniferen in de herfst hun naalden. Dit is een natuurlijke proces en zorgt voor extra voedingsstoffen in de bodem en beschutting voor dieren. Tuinen en verhardingen komen daardoor vol te liggen met bloesem, bladeren en naalden. Dit geeft een rommelig straatbeeld, vergroot de kans dat straatkolken en dakgoten verstopt raken en kunnen gladde en soms gevaarlijke situaties veroorzaken. Op locaties waar bladeren en naalden kunnen blijven liggen (bosplantsoen) wordt niet geruimd. Tijdens periodieke onderhoudsrondes worden bloesem, bladeren en naalden op verhardingen door de gemeente Neder-Betuwe met behulp van een Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 9

10 veegwagen en bladblazers opgeruimd (zogenaamde blad- en bloesemrondes). door bloesem-, blad- en naaldval vormt voor de gemeente Neder-Betuwe geen reden om tot snoei of kap van een boom over te gaan. Bij vervanging van naald verliezende coniferen worden de mogelijkheden van andere soorten in overweging genomen om de overlast van naaldval te beperken OVERHANGENDE TAKKEN EN OVERGROEIENDE HEESTERS EN HAGEN Overhangende takken en overgroeiende heesters en hagen zijn groenvoorzieningen die de particuliere of gemeentelijke erfgrens overschrijden. De norm daarvoor is dat een boom 2 meter van de erfgrens moet worden geplaatst en takken de erfgrens niet mogen overschrijden. De gemeente Neder- Betuwe mag van deze afstand afwijken, onder voorwaarde dat de takken niet over de erfgrens van particulieren reiken. Overhangende takken kunnen daardoor zowel maatregelen van de bewoner als de gemeente Neder-Betuwe met zich meebrengen. Voorbeelden van overhangend groen bij particuliere en gemeentelijke grond Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 10

11 Tijdens inspecties en reguliere onderhoudsrondes heeft Avri aandacht voor overhangende takken en overgroeiende heesters en hagen en gaat over tot snoei wanneer de erfgrens wordt overschreden. Voorwaarde voor snoei van een boom is dat de stabiliteit en het aanzien van de boom niet wordt aangetast. Ingrijpende maatregelen worden altijd met de bewoner(s) besproken. Ook bewoners worden gehouden aan de regel om de afstand van 2 meter van een boom ten opzichte van de erfgrens op eigen grond in acht te nemen en takken de erfgrens niet te laten overschrijden. Avri heeft tijdens inspecties, onderhoudsrondes en via klachten en meldingen aandacht voor overhangende takken en overgroeiende heesters en hagen en spreekt bewoners erop aan om in eigen beheer maatregelen te treffen, wanneer het overstekend groen op particuliere grond staat. De bewoners worden door Avri aangeschreven met het verzoek om het overstekend groen te verwijderen. Wanneer snoei na 2 aanschrijvingen niet heeft plaatsgevonden kan Avri voor rekening van de bewoner tot snoei overgaan VERKEERSONVEILIGE SITUATIES DOOR PARTICULIER GROEN Groenvoorzieningen op particuliere grond die meer dan 2 meter zijn verwijderd van de erfafscheiding kunnen door de locatie en/of omvang toch overlast veroorzaken, zoals het ontnemen van voldoende overzicht op bepaalde verkeerssituaties (zoals zicht ontnemende struiken of bomen op kruispunten). In dat geval kan er een verkeersonveilige situatie ontstaan. De gemeente Neder-Betuwe kan bij klachten en meldingen de situatie door haar verkeerskundige laten beoordelen en de eigenaar op grond van de APV 3 aanschrijven om het hinderlijk groen vanuit verkeersveiligheidsoverwegingen te verwijderen SCHADUW (VERMINDERD DAGLICHT) Bomen ontwikkelen tijdens hun levenscyclus (grote) kronen wat kan resulteren in verminderde lichttoetreding (schaduw) naar woningen en tuinen. Schaduw veroorzaakt door bomen vormt zelden een reden tot het kappen van bomen. Dit hangt ook te zeer af van de beleving van burgers. Waar de ene burger grote bomen voor het huis ervaart als overlast (donker in huis of schaduw in de tuin), wordt het door een ander juist als prettig ervaren vanwege de koelte 3 Strekking APV artikel 2.15: het is verboden beplanting of een voorwerp aan te brengen of te hebben op zodanige wijze dat aan het wegverkeer het vrije uitzicht wordt belemmerd of daarvoor op andere wijze hinder of gevaar oplevert. Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 11

12 gedurende hete zomers. Daarnaast is beantwoording van de vraag legitiem of het kappen mag afhangen van de beleving van mensen. Grote bomen staan er vaak langer dan de tijd dat mensen er wonen. Daarnaast kunnen burgers bij het kopen/huren van een huis de aanwezigheid van bomen overzien en hun beslissing van koop/huur daarvan laten afhangen. Meldingen over schaduw worden niet afzonderlijk opgepakt, maar tijdens reguliere onderhoudsrondes door Avri geïnspecteerd en waar noodzakelijk snoeimaatregelen getroffen. Ook de burger heeft het recht om zelfstandig takken te verwijderen op de erfgrens, onder voorwaarde dat tweemaal een melding is gedaan bij de gemeente Neder-Betuwe en de gemeente daarop geen maatregelen heeft getroffen. Op plaatsen waar grote, schaduw veroorzakende bomen staan die navenante klachten of meldingen met zich meebrengen, wordt bij vervanging de afweging gemaakt om kleinere bomen of bomen met een transparante kroon aan te planten RISICO VAN OMWAAIENDE BOMEN OF VALLENDE TAKKEN Tijdens stormen en onweer kunnen bomen worden blootgesteld aan aanzienlijke krachten, in het bijzonder in de kroon. Burgers kunnen bezorgd zijn over de weerbaarheid van een boom tijdens een stevige wind, storm of blikseminslag en daarover een klacht of melding indienen. Voorbeeld omgewaaide boom na stormschade (bron: brandweernederbetuwe.nl) De gemeente Neder-Betuwe neemt de zorgen van burgers over het risico van omwaaiende bomen of vallende takken uitermate serieus, omdat de gevolgen in de vorm van materiële schade en letsel voor mens en dier aanzienlijk kunnen zijn. Daarbij gaat Avri preventief te werk, door jaarlijks adequaat onderhoud te plegen en de gesteldheid van de bomen aan de hand van inspecties regelmatig te controleren. Dat neemt niet weg dat extreme weersomstandigheden de fysieke gesteldheid van gezonde bomen ernstig kunnen aantasten. In geval daarover klachten of meldingen worden ontvangen, wordt vanuit Avri direct een inspectie uitgevoerd en Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 12

13 volgen maatregelen wanneer de veiligheid in het geding is (zoals snoeien van gevaarlijke takken of het kappen van instabiele bomen) WORTELOPDRUK Condensvorming onder verhardingen biedt voor een boom die ondergronds in de knel zit de mogelijkheid om snel zijn vocht en voeding te halen. De wortels onder de bestrating groeien in dikte en drukken hierdoor de verharding omhoog. Door oneffenheden in verhardingen door wortelopdruk neemt de kans op struikel- en valgevaar toe. Voorbeeld schade wegdek door wortelopdruk De gemeente Neder-Betuwe stelt alles in het werk voor een veilige leefomgeving, echter het realiseren van een volledig struikelvrije openbare ruimte is onmogelijk. Bij het gemeentelijk beheer houdt de gemeente Neder-Betuwe rekening met landelijke normen (CROW) om gevaarlijke situaties te voorkomen, daarbij rekening houdend met eventuele beperkingen zoals aanwezige kabels en leidingen in de grond (die bewortelingsruimte kunnen ondermijnen). Avri probeert oneffenheden en direct struikelgevaar waar mogelijk te voorkomen en preventief aan te pakken. Speciale aandacht krijgt wortelopdruk bij fietspaden om de kans op eenzijdige ongevallen te voorkomen. Verder wordt bij nieuwe aanplant -waar mogelijk- rekening gehouden met voldoende bewortelingsruimte in relatie tot eventuele bestrating en andere objecten (zoals rioolstelsels en kabels en leidingen). Bij meldingen over wortelopdruk in verhardingen, beoordeelt Avri de situatie ter plaatse en treft maatregelen wanneer de veiligheid in het geding komt. Wortelopdruk met gevaarlijke oneffenheden worden herstraat. Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 13

14 In sommige gevallen kunnen wegen of trottoirs door ruimtegebrek niet worden aangepast. In dat geval worden de boomwortels gesnoeid en de bestrating hersteld. Vóór het snoeien van wortels wordt onderzocht of er geen belangrijke stabiliteitswortels (dikke wortels vanaf een diameter >10 centimeter) worden verwijderd. Besloten kan worden om de boom te vervangen door een boom die geen wortelopdruk geeft, wanneer de inspanning tot behoud van de boom en het herstellen van de wortelopdruk niet meer in verhouding staat tot de waarde of levensverwachting van de boom of voor de langere termijn geen structurele oplossing kan worden gevonden. In overleg met de bewoners vindt vervanging plaats als onderdeel van een reconstructie, groot onderhoud of rioolvervanging. Bij onderworteling geldt dat burgers, binnen de eigen perceelgrenzen, wortels van bomen mogen verwijderen, mits deze ingreep de vitaliteit en stabiliteit van de betreffende boom niet schaadt (geregeld in het burgerlijk wetboek). Voorafgaand aan de snoei moet de boomeigenaar de gemeente Neder-Betuwe informeren over de voorgenomen wortelsnoei SCHADE DOOR BOMEN AAN BOUWWERKEN Door wortelgroei kunnen funderingen van bouwwerken beschadigd raken of kunnen overhangende takken de gevel of daken van bouwwerken raken en beschadigen. Wanneer schade of reële kans op schade wordt geconstateerd, wordt door Avri beoordeeld of de schade te voorkomen is of opgelost kan worden met ingrepen die het behoud van de boom niet schaden (bijvoorbeeld snoei). Besloten kan worden om de boom te kappen wanneer de schade niet is te voorkomen of structureel is op te lossen. Meest effectieve manier om schade te voorkomen, is bij aanleg van bouwwerken/constructies bewust(er) om te gaan met de bestaande situatie en aanwezigheid en groeipotenties van bomen. De praktijk leert dat bomen die in het verleden geen overlast gaven, dat wel gaan doen als door planologische inpassing gebouwen, schuttingen, garages, schuren etc. te dicht bij bomen komen te staan. Bij overhangende takken mogen bewoners binnen de eigen perceelgrenzen takken verwijderen, mits de aannames in hoofdstuk 7 in acht worden genomen ZONNEPANELEN IN RELATIE TOT BOMEN Plaatsing van zonnepanelen past binnen de overheidsstrategie om burgers en bedrijven te stimuleren om te kiezen voor deze milieuvriendelijke en duurzame energieopwekking. Duidelijk is dat gaandeweg steeds meer burgers en bedrijven kiezen voor het plaatsen van zonnepanelen en de gemeente Neder-Betuwe regelmatig benaderen om bomen vanwege verminderd zonlicht te snoeien of te Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 14

15 kappen. Daar doet zich het dilemma voor dat de gemeente Neder-Betuwe enerzijds burgers en bedrijven stimuleert om te kiezen voor zonnepanelen en anderzijds geconfronteerd wordt met burgers en bedrijven die ten koste van bomen maximaal zonlicht voor hun zonnepanelen willen genereren. Het standpunt van de gemeente Neder-Betuwe is dat zij als onderdeel van duurzaam groenbeleid geen gezonde bomen snoeit of kapt om de opname van zonlicht door zonnepanelen te vergroten. Bomen zijn gewoonweg te belangrijk voor een gezonde leef- en werkomgeving. Voor zonnepanelen in relatie tot bomen hanteert de gemeente Neder-Betuwe de volgende uitgangspunten: Bestaande bomen blijven behouden en worden niet gesnoeid of gekapt om het toelaten van zonlicht op zonnepanelen te vergroten. De aanwezigheid of de wens tot het plaatsen van zonnepanelen, is geen reden voor de gemeente Neder-Betuwe voor het snoeien of kappen van bomen; Verzoeken aan de gemeente Neder-Betuwe om tot snoei of kap van bomen over te gaan, uitsluitend om reden dat de boom tot minder energieopbrengst van zonnepanelen leidt, worden niet goedgekeurd; De burger of het bedrijf die zonnepanelen wil plaatsen heeft de eigen verantwoordelijkheid om de omgeving te verkennen en een keuze te maken voor een locatie waarbij het zonlicht een effectieve werking heeft op de zonnepanelen. Daarbij dient de burger of bedrijf er rekening mee te houden dat reeds aanwezige bomen nog kunnen groeien; Bij nieuwe planologische ontwikkelingen zal de gemeente Neder-Betuwe rekening houden met de toenemende plaatsing van zonnepanelen en waar mogelijk keuzes maken voor de aanplant van bomen die minder hoog worden. Bestaande en vitale bomen in dergelijke plannen worden niet gesnoeid of gekapt; Voor het verzoek tot het verkrijgen van een kapvergunning voor het verwijderen van een boom op particuliere grond, zal de gemeente Neder- Betuwe geen uitzonderingen maken als het gaat om toenemend zonlicht voor aanwezige of nog te plaatsen zonnepanelen. De gemeente Neder-Betuwe zal de wetgeving en richtlijnen voor het verstrekken of afwijzen van een kapvergunning op dit onderwerp strikt toepassen ALLERGIE DOOR STUIFMEEL, POLLEN EN BLADHAARTJES VAN PLATANEN Tijdens de bloeifase kunnen van bomen afkomstig stuifmeel en pollen en bladhaartjes van platanen allergische reacties veroorzaken. Het stuifmeel en pollen van bomen is zeer licht en wordt door de wind over grote afstanden verspreid 4. Daar de verspreiding van stuifmeel en pollen bij veel boomsoorten in 4 Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat veel van de berkenpollen uit de Scandinavische landen afkomstig zijn. Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 15

16 verschillende periodes speelt, is het niet mogelijk om hier direct een oplossing voor te vinden. Het is aannemelijk dat bomen die pollen produceren in de straat een directe bron van overlast (allergie) vormen. Doordat het stuifmeel van ver komt geeft het verwijderen van de bomen enige verlichting, maar lost de allergie niet op. Om aan te tonen dat de allergie directe en onaanvaardbare gevolgen heeft voor de gezondheid, is een doktersverklaring en/of bijgevoegde allergietest vereist. Met deze verklaring maakt de gemeente Neder-Betuwe de afweging om de overlast veroorzakende boom te kappen en hier een boom voor terug te plaatsen die geen stuifmeel verspreidt. Het snoeien van allergie veroorzakende bomen heeft geen effect op een verminderde verspreiding van stuifmeel en past de gemeente Neder-Betuwe daarom niet toe. Diverse websites, waaronder pollennieuws.nl geven uitgebreide informatie over pollen ZIEKTES EN PLAGEN ALGEMEEN Ter voorkoming van onderstaande ziektes en plagen is de gemeente Neder- Betuwe alert om bij nieuwe aanplant of vervanging geen ziekte- of plaaggevoelige bomen aan te planten. DRUIPEN (BLADLUIS) Bladluizen zuigen sappen uit de bladeren van bomen en scheiden na het opnemen van voedingsstoffen een kleverige vloeistof af, wat honingdauw heet. Honingdauw druipt van de bladeren op onder meer auto s, banken/stoelen en (sier)bestrating en zorgt voor een zwarte plakkerige laag. Dit is een natuurlijke aantasting die bij het ecosysteem van de boom hoort. Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 16

17 Voorbeeld bladluis/honingdauw (bron: Wikipedia) Bladluis en het druipen van honingdauw is voor de gemeente Neder-Betuwe geen reden om tot snoei of kap van een boom over te gaan, omdat: Honingdauw leidt tot de nodige viezigheid onder de bomen, maar heeft geen effect op de gezondheid en brengt de veiligheid niet in gevaar; Iedere regenbui vermindert in geringe mate de overlast. De bladluizen worden door de regenval van de bladeren afgespoeld. In koude, natte zomers is de overlast beduidend minder dan in warme, droge zomers. De gemeentelijke bomen worden regelmatig geïnspecteerd. Als uit de inspectie blijkt dat luisgevoelige bomen aan het eind van hun levenscyclus zijn, worden deze vervangen door minder luisgevoelige boomsoorten. Chemische bestrijdingsmiddelen worden niet ingezet, omdat de wet dit niet toestaat. EIKENPROCESSIERUPS De eitjes van de eikenprocessierups komen in april mei uit. De rupsen vervellen 6 à 7 keer alvorens ze een vlinder worden. Na de derde vervelling verschijnen de brandhaartjes (half mei eind juni). De brandhaartjes kunnen (sterke) allergische reacties zoals huidirritatie veroorzaken. Voorbeeld eikenprocessierups (bron: Wikipedia) Na ontvangst van klachten of meldingen over de mogelijke aanwezigheid van eikenprocessierupsen, worden alle gemeentelijke eikenbomen gecontroleerd op de aanwezigheid van eikenprocessierupsen. Bij aanwezigheid wordt een Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 17

18 gespecialiseerd bedrijf ingehuurd die de volgende maatregelen wel/niet kan treffen: Mechanische bestrijding. De nesten van de eikenprocessierups kunnen bestreden worden door te branden en te zuigen met speciale brand- of zuigapparatuur. Hierdoor worden de rupsen en nesten vernietigd. Deze bestrijding kan pas worden ingezet als de rupsen zich hebben verzameld op de stam van de boom en in koloniën bij elkaar zitten; Chemische bestrijding is niet gewenst vanwege de werking op het gehele ecosysteem van de boom. Eikenprocessierupsen in particuliere bomen worden gemeld aan de eigenaar om daartegen maatregelen te treffen. Deze bomen vallen buiten de gemeentelijke verantwoordelijkheid om daartegen iets te doen. Aanwezigheid van eikenprocessierupsen is geen reden om een boom te kappen. Snoeien van de boom heeft geen effect, omdat de brandharen van de rups over de gehele boom zijn verspreid. Bovenstaande aanpak heeft de afgelopen jaren aangetoond dat na eind juni geen eikenprocessierupsen meer worden aangetroffen. ZWAMMEN In Nederland zijn circa 100 zwammen bedreigend voor bomen, omdat ze door hun parasitaire levenswijze (de zwam onttrekt voedingsstoffen aan een boom) gezonde bomen kunnen aantasten. Zwammen zijn zelden de oorzaak van een aantasting van een boom maar zijn eerder het gevolg van een aantasting of beschadiging van wortels. In Neder-Betuwe gaat het vooral om soorten als de reuzenzwam, honingzwam, tonderzwam, korsthoutskoolzwam en zwavelzwam. Voorbeeld zwamvorming (bron: Wikipedia) Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 18

19 Bomen die zijn aangetast door parasitaire zwammen worden afhankelijk van de ernst meestal tijdens reguliere onderhoudsrondes gekapt. Bij een acuut risico wordt door kap ingegrepen, omdat de boom instabiel wordt, waardoor de veiligheid in het geding komt. Bij aantasting door zwammen is het wel van belang om te bepalen om welke soort het gaat -niet alle soorten zijn schadelijk voor de boom- en in hoeverre de zwam de boom heeft aangetast. KASTANJEBLOEDINGSZIEKTE De voor de kastanje dodelijke kastanjebloedingsziekte is (nog) niet te bestrijden. De ziekte treft zowel de witte paardenkastanje (Aesculus hippocastanum) als rode paardenkastanje (Aesculus carnea). Mogelijk zal de rode paardenkastanje op termijn grotendeels uit het straatbeeld verdwijnen. De tamme kastanje, bekend van de eetbare vruchten, is een andere soort en wordt niet besmet door deze ziekte. De kastanjebloedingsziekte wordt veroorzaakt door een bacterie (Pseudomonas syringae) die het voedseltransport in de boom aantast. Het gevolg is dat bladeren en grote delen van de kroon verleppen en zelfs afsterven. Door verzwakking van een boom krijgen parasieten als de honingzwam of goudvliesbundelzwam toegang tot de boom en versnellen het aftakelingsproces. Voorbeeld kastanjebloedingsziekte Zolang geen remedie is gevonden tegen de ziekte voert de gemeente Neder- Betuwe een terughoudend beleid met betrekking tot de aanplant van nieuwe witte Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 19

20 en rode paardenkastanjes. Bij constatering van deze ziekte wordt de boom verwijderd om verspreiding (naar kwekers) te voorkomen. IEPENZIEKTE De besmettelijke iepenziekte is makkelijk te herkennen door verwelking -in combinatie met geel- en bruinverkleuringen- van de bladeren. De ziekte wordt veroorzaakt door een schimmel die zich meestal verspreidt via de larve van de iepspintkever. Besmette bomen kunnen de ziekte aan gezonde iepen doorgeven via hun wortelgestel. Voorbeeld iepenziekte (bron Wikipedia) Wanneer iepenziekte wordt geconstateerd, verwijdert Avri de besmette bomen zo snel mogelijk om verspreiding van de ziekte tegen te gaan. De gemeente Neder- Betuwe plant alleen nog iepen die resistent zijn tegen de iepenziekte (zoals Ulmus Columella). ESSENTAKSTERFTE In 2011 zijn enkele aantastingen aangetroffen in de gemeente Neder-Betuwe. De schimmelziekte veroorzaakt afstervende takken. Bij een ernstige aantasting kan de boom zelfs afsterven. Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 20

21 Voorbeeld essentakkensterfte (bron: essterfte.nl) Bij nieuwe aanplant van essen wordt gekeken naar en gekozen voor essen die ongevoelig zijn voor essentaksterfte. Bij constatering van deze ziekte wordt de boom verwijderd om verspreiding (naar kwekers) te voorkomen. BLOESEM- EN TAKSTERFTE DOOR MONILIA Bij sierkersen treedt bloesem- en taksterfte op. Bladeren en jonge scheuten verwelken en kleuren bruin. Deze infectie ontstaat tijdens de bloei, gedurende regenachtig weer. De schimmel Monilia groeit tot in het hout en de geïnfecteerde takken en twijgen sterven af. Voorbeeld bloesem- en taksterfte door Monilia (bron: Wikipedia) Fruittelers en kwekers spuiten hun bomen 2 x per jaar om bloesem- en taksterfte te voorkomen, wat ook effect heeft op de gemeentelijk beheerde bomen. Bij constatering van bloesem- en taksterfte gaat Avri over tot het afzagen van aangetaste delen of tot kap bij ernstige aantasting. Bij aanplant van nieuwe sierkersen wordt gekozen voor soorten die niet of nauwelijks gevoelig zijn voor Monilia. BACTERIEVUUR Bacterievuur is een bacterie-infectie die wordt veroorzaakt door het organisme Erwinia Amylovora. De kenmerken van deze ziekte zijn dat bloesem, bladeren of Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 21

22 twijgen bruinzwart verkleuren, verdorren en verschrompelen. Bacterievuur is een besmettelijke ziekte en maakt het vanwege de omvangrijke fruitteelt in de regio een belangrijke ziekte om te voorkomen en te bestrijden. Temperaturen tussen de 18 C en 29 C, een relatieve luchtvochtigheid van meer dan 60% (warm en broeierig weer), storm en hagelbuien in de zomer, de aanwezigheid van bloesem en van jonge, sappige scheuten vormen gunstige omstandigheden waardoor de bacterie een epidemie kan veroorzaken. Afhankelijk van de mate van aantasting heeft deze infectie vaak het verlies van een boom of struik tot gevolg. Voorbeeld bacterievuur (bron: Wikipedia) Bij meldingen of door aanschrijving van de Nederlandse Algemene Keuringsdienst (NAK) 5 over de waarneming van bacterievuur, worden delen van of gehele bomen en/of struiken die zijn aangetast door bacterievuur binnen enkele dagen verwijderd, versnipperd of verbrand om verdere verspreiding te voorkomen. 9. HARDHEIDSCLAUSULE Het college van burgemeester en wethouders is bevoegd om in bijzondere gevallen af te wijken van de bepalingen in deze handleiding. In alle gevallen zal daaraan een advies van een kundige vakspecialist op bomengebied ten grondslag liggen. 5 De NAK is de algemene keuringsdienst voor zaaizaad en pootgoed van landbouwgewassen, die werkt in opdracht en onder toezicht van het ministerie van Economische Zaken. Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 22

23 Bijlage 1 SAMENVATTING OVERLASTVRAAGSTUKKEN EN GEMEENTELIJKE MAATREGELEN Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 23

24 Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 24

25 Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 25

26 Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 26

27 Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 27

28 Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 28

29 Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 29

30 Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 30

31 Handleiding bomenoverlast 18 maart 2015 definitief versie 1 31