Stap-je-gezond Organisatie: GGD Brabant-Zuidoost Contactpersoon: mevrouw Karin Spijkers Contactpersoon 2: Erkenningen: Goed beschreven

Transcriptie

1 Stap-je-gezond Organisatie: GGD Brabant-Zuidoost Contactpersoon: mevrouw Karin Spijkers Contactpersoon 2: Erkenningen: Goed beschreven Sport- en beweegaanbod Achtergrond Samenvatting Met de inzet van dit zes maanden durende programma wordt getracht de leefstijl van inactieve volwassenen structureel te verbeteren. Het programma bestaat uit twee pijlers: gebruik van een beweegmeter die meer bewegen in het dagelijks leven stimuleert (1) en voedingsadvies in groepsbijeenkomsten door een diëtiste (2). Iedereen kan meedoen met Stap Je Gezond, ongeacht eventuele lichamelijke beperkingen. 1. De beweegmeter, die tijden de eerste groepsbijeenkomst wordt uitgereikt, wordt ingezet om mensen gedurende de dag meer aan het bewegen te krijgen (de trap nemen i.p.v. de lift, met de fiets naar de winkel, i.p.v. met de auto, s avonds met een vriend(in) gaan wandelen etc.). Met de beweegmeter, die deelnemers gedurende het programma dagelijks bij zich dragen, en die op ieder moment van de dag feedback geeft, wordt het activiteitsniveau gemeten. Door de gegevens van de beweegmeter te verwerken op een persoonlijke webpagina, krijgen de deelnemers inzicht in hun eigen beweegpatroon en activiteitsniveau. Op basis van het huidige beweeggedrag, leeftijd, geslacht en BMI krijgen alle deelnemers een persoonlijke doelstelling die geleidelijk aan hoger komt te liggen. Met de deelnemers wordt, tweewekelijks in groepsverband, besproken wat de barrières zijn om meer te bewegen en hoe die verkleind kunnen worden. Tevens worden de deelnemers gemotiveerd om na afloop van het programma (in groepsverband) te blijven bewegen en worden zij gewezen op de mogelijkheden die hiervoor zijn in de directe omgeving. 2. Naast onvoldoende bewegen zijn verkeerde voedingsgewoonten mede veroorzakers van overgewicht. Het gebruik van de beweegmeter wordt daarom uitgebreid met voedingsvoorlichtingen. In groepen van maximaal 14 personen komen deelnemers aan dit programma gedurende zes maanden, in totaal negen keer bij elkaar (de eerste drie maanden 7 keer (twee wekelijks) (intensieve programma), de laatste drie maanden staan twee terugkombijeenkomsten gepland), onder begeleiding van een voedingsdeskundige. Tijdens deze bijeenkomsten wordt gekeken naar de vorderingen met de beweegmeter en wordt er voorlichting gegeven over gezonde voeding. Een supermarktrondleiding en een kookworkshop zijn voorbeelden hiervan. Ook worden de deelnemers gewezen 1 / 8

2 op de beweegmogelijkheden in de direct leefomgeving. Doel van het sport- en beweegaanbod Met Stap Je Gezond worden volwassenen gestimuleerd om in het dagelijks leven meer te gaan bewegen. Verder worden de deelnemers voorgelicht over verantwoorde voedingsgewoonten, opdat de energie inname en het energieverbruik meer in balans zijn. Hoofddoel Het hoofddoel van Stap Je Gezond is dat inactieve volwassenen in het dagelijks leven duurzaam meer gaan bewegen en gezonder gaan eten. Subdoelen Deelnemers bewegen na de eerste 3 maanden van het programma ten minste 10% meer dan bij aanvang van het programma. Deelnemers zijn gemotiveerd om het verbeterde beweeggedrag na afloop van het programma vast te houden. Deelnemers ervaren de positieve effecten van meer bewegen op hun sociaal, lichamelijk en geestelijk welbevinden. Deelnemers doen kennis op over gezonde voedingsgewoonte en passen dit toe in het dagelijks leven. Voorwaardelijke doelen Ten minste 90% van de deelnemers voltooid de eerste helft van het programma. Ten minste 80% van de deelnemers is tevreden (minimaal rapportcijfer 7) over de voorlichtingsbijeenkomsten van Stap Je Gezond. Hoofddoel Subdoelen Doelgroep Einddoelgroep De interventie is bedoeld voor inactieve volwassenen (18 jaar en ouder) die gemotiveerd zijn meer te gaan bewegen en gezonder te gaan eten, en hier in groepsverband aan willen werken. Met inactief wordt bedoeld volwassenen met Physical Activity Level (PAL) waarde kleiner dan 1,70 (zie: Ook volwassenen met een lichamelijke beperkingen (denk b.v. aan overgewicht/obesitas, chronische aandoeningen, beperkingen in het bewegingsapparaat etc), kunnen deelnemen. Deelnemers dienen wel toegang te hebben tot een PC met internetverbinding. Intermediaire doelgroep De cursusleiding (diëtiste (zelfstandige of van een thuiszorgorganisatie) of gewichtsconsulente) vormen de intermediaire doelgroep. Samen met lokale beweeg- en/of sportaanbieders waarop deelnemers gedurende het programma gewezen worden. Voor de werving van deelnemers kan samengewerkt worden met professionals/ vrijwilligers van de volgende organisaties: bewoners(verenigingen) en organisaties als welzijnswerk, gemeentelijke diensten waaronder sport, woningcorporaties en scholen, en met huisartsen, fysiotherapeuten, de thuiszorgorganisatie (diëtisten, consultatiebureau en wijkverpleegkundige) en andere zorgprofessionals in de buurten. Intermediaire doelgroep 2 / 8

3 Probleembeschrijving Probleem Aanpak Strategie Tot op heden werd Stap Je Gezond alleen in Eindhoven uitgevoerd. Daarbij is de GGD Brabant-Zuidoost verantwoordelijk voor de coördinatie (waaronder de werving en financiën) en thuiszorgorganisatie Zuidzorg voor de uitvoering (diëtistes van deze organisatie begeleiden de groepsbijeenkomsten). Voor de werving worden professionals van o.a. de volgende organisaties benaderd: gezondheidscentrum, wijkverpleegkundige, welzijnswerk, scholen, kinderdagverblijven. Omdat inactiviteit en overgewicht/obesitas problemen zijn die bij veel Nederlanders voorkomen en onderstaande organisaties vaak direct contact hebben met deze doelgroep, kan ook vanuit deze organisaties Stap je Gezond georganiseerd en gecoördineerd worden. - Thuiszorgorganisaties: o.a. afdeling Voeding & Dieet, Verpleging & Verzorging en/of PuntExtra; - Zelfstandige diëtistes en gewichtsconsulenten; - Fysiotherapiepraktijken; - GGD-en; - Welzijnsorganisaties; - GGZ; - Gezondheidscentra en huisartsenpraktijken; - Bepaalde patiëntenorganisaties; Omdat professionals van deze organisaties vaak ook een vertrouwensband hebben met potentiele deelnemers, kan dat positief werken bij de werving hiervoor. De cursusleiding dient iemand met een voedingsachtergrond te zijn. Indien nodig dient deze door de coördinerende organisatie ingehuurd te worden. Voor de uitvoering kan de cursusleiding gebruik maken van de gebruikershandleiding die opgevraagd kan worden bij de GGD Brabant-Zuidoost. In deze gebruikershandleiding is naast een algemene introductie met allerlei praktische tips, een toelichting op het gebruik van het stappen plan te vinden. Verder worden in deze gebruikershandleiding de 9 groepsbijeenkomsten (7 bijeenkomsten basisprogramma, en 2 terugkombijeenkomsten) volledig uitgewerkt, zodat de cursusleiding dit slechts minimaal hoeft voor te bereiden. Samenwerking Zie eerder. Afhankelijk van of de coördinatie en uitvoering bij één dezelfde partij ligt, of er afspraken gemaakt moeten worden over de werving, planning, kosten etc. Duur en intensiteit Duur programma: 9 bijeenkomsten verspreid over 6 maanden. Intensief programma: Er wordt gestart met een kennismakingsbijeenkomst (anderhalf uur). Vervolgens is er iedere 2 weken een bijeenkomst van eveneens anderhalf uur. In totaal 7 bijeenkomsten verspreid over ongeveer 12 weken/ 3 maanden. Follow-up programma: - 1 maand na afloop van het intensieve programma terugkombijeenkomst 1 (anderhalf uur). - 3 maanden na afloop van het intensieve programma terugkombijeenkomst 2 (anderhalf uur). Gedurende het volledige programma (intensieve- en follow-up programma) dragen de deelnemers dagelijks een beweegmeter, die hen op ieder moment van de dag van feedback voorziet. Via de persoonlijke website kunnen de deelnemers gedurende het volledige programma op ieder moment van de dag de eigen vorderingen volgen. 3 / 8

4 N.B. Idealiter wordt in het eerste kwartaal van het kalenderjaar gestart, en vindt de afronding van het intensieve programma, en eventueel terugkombijeenkomst 1 plaats voor de zomervakantie. Indien dit niet haalbaar is, wordt bovenstaande planning over een langere periode uitgesmeerd. De ervaringen hebben geleerd, dat wanneer het programma in het najaar start, mensen gedurende de eerste periode van het intensieve programma minder bewegen dan wanneer het programma aan het einde van de winter/ begin van de lente start. Dit i.v.m. het mogelijk slechte weer (seizoenseffect) Het programma is bewust over een langere periode uitgesmeerd, opdat het toegenomen beweeggedrag kan beklijven. In de eerste periode van het beweegprogramma zijn bewust de groepsbijeenkomsten dichter op elkaar gepland, dan in de tweede helft van het programma. De cursusleiding en de andere deelnemers kunnen elkaar op die manier adviseren en ondersteunen, om langzaam aan meer te gaan bewegen. De twee terugkombijeenkomsten zijn bedoeld als een soort van stok achter de deur om het toegenomen beweeggedrag te continueren, en zo nodig terugvallers te motiveren de ingezette weg weer op te pakken. Opzet van de interventie Locatie en uitvoerders Overdraagbaarheid Ondersteuning Indien u voor Stap Je Gezond een Sportimpuls subsidie wilt aanvragen, dient u dit van tevoren te melden bij de interventie-eigenaar (GGD Brabant-Zuidoost (voor contactgegevens zie: Via de interventie eigenaar zijn alle benodigde materialen te verkrijgen waaronder: - Uitgebreide handleiding voor cursusleiding; - Bijlagen bij de cursushandleiding zoals: inschrijfformulier; presentielijst; hand-outs inleidend programma (met o.a. uitleg over gebruik beweegmeter; eetdagboek; voorbeeld recepten etc. - Evaluatie uitkomsten Eindhoven De interventie-eigenaar kan tevens tijdens kantooruren benaderd worden voor vragen en/of advies. Indien er uitgebreidere ondersteuning gewenst is, kan de interventie eigenaar hiervoor ingehuurd worden. Indien wenselijk kunnen via de interventie eigenaar ook de contactgegevens verkregen worden van diëtisten die het programma in Eindhoven hebben uitgevoerd. Handleiding Er is een handleiding voor de cursusleiding beschikbaar die aan de criteria van het NISB voldoet. Deze is via de interventie eigenaar (GGD Brabant-Zuidoost (voor contactgegevens zie: verkrijgbaar. Kwaliteitsbewaking Het kwalitatieve verloop (proces van de organisatie en bijeenkomsten) en het kwantitatieve verloop (effecten op de korte en (middel)lange termijn op het beweeggedrag van de deelnemers) zijn in 2010 en 2011 uitvoerig geëvalueerd door de interventie eigenaar. Tevens heeft er onderzoek plaatsgevonden naar de factoren die een rol spelen in de ontwikkeling en handhaving van een fysiek actieve levensstijl tijdens en na afloop van de interventie. Aan de hand van de uitkomsten van deze evaluaties is het programma en de gebruikershandleiding voor de cursusleiding aangepast. In het najaar van 2012 evalueert de interventie eigenaar, het gebruik van de nieuwe beweegmeter binnen Stap je gezond. Indien een andere organisatie gebruik wil maken van Stap Je Gezond, dient deze dat te melden bij de interventie eigenaar en het exacte aantal groepen en deelnemers door te geven. De interventie eigenaar zal dit registeren en bijhouden. De uitvoerende organisatie kan het verloop van het programma bij de deelnemers evalueren m.b.v. de vragenlijst 4 / 8

5 die in de handleiding voor de cursusleiding te vinden is. Materialen Implementatie Randvoorwaarden Draagvlak Samenwerkingspartners: Vanaf het begin staat Stap Je Gezond op de menukaart SportImpuls. Sinds kort heeft de interventie ook het predicaat 'Goed Beschreven' toebedeeld gekregen. Beide zorgen ervoor dat er interesse is voor de interventie vanuit fysiotherapeuten en zelfstandige dietistes. Gemeenten: Bij de gemeente Eindhoven is draagvlak voor de interventie doordat zij in deze gemeente de interventie financieren. Maar ook in andere gemeenten in de regio Zuidoost Brabant is interesse voor Stap Je Gezond, omdat Stap Je Gezond goed past binnen de lokale Nota Volksgezondheid. Door deze gemeentes wordt/ werd er dan ook een SportImpuls subsidie aangevraagd voor Stap Je Gezond. Einddoelgroep: Deelnemers aan Stap Je Gezond zijn enthousiast over de interventie en beoordelen de groepsbijeenkomsten met een gemiddelde van een 7. Deskundigheid Hoewel Stap Je Gezond voor het grootste deel een beweeginterventie is, dient de uitvoering plaats te vinden door iemand met een voedingsachtergrond, namelijk een diëtiste (vierjarige HBO opleiding Voeding & Dieet afgerond) of een gewichtsconsulente (voor gewenste opleiding zie website Beroepsvereniging Gewichtsconsulenten Nederland ( Hiervoor is gekozen omdat het onderdeel meer bewegen, voor een groot deel gestimuleerd wordt door de beweegmeter, die iedere deelnemer dagelijks dient mee te dragen en die direct feedback geeft. Tevens wordt er tijdens de tweewekelijkse groepsbijeenkomsten, gekeken naar de individuele resultaten die met de beweegmeter de afgelopen periode werden behaald, en worden mogelijke barrières besproken. Tijdens de groepsbijeenkomsten wordt er tevens voorlichting gegeven over gezonde voeding en kunnen de deelnemers al hun vragen stellen. Omdat hiervoor specifieke kennis nodig is, en iemand met een voedingsachtergrond ook een coachende rol kan vervullen t.a.v. meer bewegen, dient Stap Je gezond uitgevoerd te worden door een diëtiste of gewichtsconsulente. Tevens gaat de voorkeur uit naar een professional met deskundigheid en ervaring in het coachen van groepen. Bereik "1 x gemeenten/stadsdelen 5 x wijken...x scholen(gemeenschap): PO, VO, VMBO, MBO, HBO, brede school...x wijk en buurtcentra...x sportverenigingen...x woonzorginstellingen...x fysiotherapiepraktijken...x anders, namelijk: " Locaties 1 gemeenten/ 3 stadsdelen 5 / 8

6 Aantal deelnemers 96 deelnemers. Bij deze groep deelnemers zijn de volgende effecten bereikt: - 93% van alle deelnemers heeft het eerste deel van het programma van drie maanden voltooid; - 74% van de deelnemers die het eerste deel van het programma heeft voltooid, heeft dit succesvol afgerond, dat wil zeggen een verhoging van tenminste 10% in het eigen bewegingsniveau bereikt. De interventie is vooral effectief voor initieel inactieve deelnemers. Dit is ook de belangrijkste doelgroep. De deelnemers die in het voorjaar startten met de interventie zijn meer succesvol dan deelnemers die in het najaar startten. Hiermee kan rekening worden gehouden met de planning van de interventie. Door gebruik van een beweegmeter kregen mensen inzicht in hun beweeggedrag. Ze ondervonden hoe ze geleidelijk aan meer konden bewegen, en leerden dit vol te houden. De meeste mensen verbeterden hun beweegpatroon vooral door meer dagelijkse beweegactiviteiten te doen, zoals wandelen, de fiets pakken of lopen in plaats van de auto te nemen, enz., minder door meer te sporten. Ervaringen met de uitvoering Zoals eerder vermeld werkt het programma het beste wanneer hiermee aan het einde van de winter/ begin voorjaar mee wordt gestart (i.v.m. seizoenseffect) Referenten Referenten Naam en functie Leonie Rubbens; Sectormanager Voeding en Dieet ZuidZorg adres l.rubbens@zuidzorg.nl telefoonnummer Uitspraak van de persoon over kwaliteit van de interventie / het aanbod "Stap Je Gezond is een leuke en laagdrempelige interventie die echt werkt! Onze dietistes die in Eindhoven de groepen begeleiden zijn enorm enthousiast over deze interventie!" Naam organisatie Zuidzorg Type organisatie Aanbieder van o.a. thuiszorg, maar ook Voeding en dieetvoorlichtingen 6 / 8

7 Website Referent 2 Naam en functie Janine Cosijn; Beleidsmedewerker Publieke Gezondheid adres j.cosijn@eindhoven.nl telefoonnummer Uirspraak van de persoon over kwaliteit van de interventie / het aanbod 'Stap Je Gezond combineert de twee leefstijlthema's Bewegen & Voeding op een leuke en laagdrempelige manier, en laat de deelnemers ervaren dat een gezondere leefstijl helemaal niet zo moeilijk en ingewikkeld is' Naam organisatie Gemeente Eindhoven Type organisatie gemeente Website Kosten en uren Kosten en uren Personeel (organisatie/coörd.) 60 incl BTW per uur keer ±8 uur Personeel uitvoering 60 incl BTW per uur keer 22,5 uur (9 * 2,5 uur)(voor iedere bijeenkomst is 1 uur voorbereidings- en reistijd gerekend) Huur accommodatie Ongeveer 20 x13.5 (9 * 1.5 uur) Materiaal/drukwerk/etc Beweegemeters Drukkosten Boodschappen kookworkshop 50 Totaal voor de interventie: ± 3000,- (dit betreft de totale kosten voor de begeleiding van 1 groep met maximaal 14 deelnemers. 7 / 8

8 Toelichting op kosten en uren Bijlage / 8