Toekomstvisie Zwembaden Gemeente Dordrecht

Transcriptie

1 Toekomstvisie Zwembaden gemeente Dordrecht Opdrachtgever: Gemeente Dordrecht Afdeling Sport en Recreatie Postbus AA Dordrecht Datum: Opgesteld door: MPC bv, M. van der Heide, tel

2 Inhoudsopgave 1. Inleiding Achtergrond Opdracht Huidige situatie Kenmerken van de zwembaden Zwembad Sportboulevard Zwembad De Dubbel Openluchtzwembad Het Wantijbad Kenmerken van de zwemplassen Zwemplas Merwelanden Recreatieplas Nieuwe Dordtse Biesbosch Recreatieplas De Viersprong Zwemwater en zwemgedrag in Dordrecht in relatie tot landelijke normen Zwemwater in Dordrecht Zwemgedrag in Dordrecht Enkele conclusies Marktontwikkelingen Bevolkingsomvang en samenstelling Concurrerende zwembaden Ontwikkelingen Zwembad De Hooght in Papendrecht Ontwikkelingen Zwembad Blokweer in Alblasserdam Trends en ontwikkelingen Lokaal beleid schoolzwemmen Enkele conclusies Prognoses bij ongewijzigd beleid Prognoses Zwembad Sportboulevard Prognoses Zwembad De Dubbel Prognoses Het Wantijbad Enkele conclusies Toekomstscenario s Toekomstscenario voor de periode tot en met In stand houden van de huidige configuratie Toekomstscenario s voor de periode na In stand houden van de huidige configuratie Sluiten van Zwembad De Dubbel Sluiten van buitenbad Zwembad De Dubbel Doorontwikkelen van Het Wantijbad Vervangende nieuwbouw voor Zwembad De Dubbel, zonder buitenbad Vervangende nieuwbouw voor Zwembad De Dubbel, met buitenbad Samenvatting, conclusies en aanbevelingen Samenvatting Huidige situatie (Hoofdstuk 2) Marktontwikkelingen (Hoofdstuk 3) Prognoses bij ongewijzigd beleid (Hoofdstuk 4) Toekomstscenario s (Hoofdstuk 5) Conclusies Aanbevelingen Bijlage 1: Beschrijving huidige situatie zwembaden Bijlage 2: Gebruik en bezetting zwembaden Bijlage 3: Zwemplassen Dordrecht Bijlage 4: Zwemwater en zwemgedrag in Dordrecht Bijlage 5: Bevolkingsomvang- en samenstelling Bijlage 6: Zwemvoorzieningen in de regio en nieuwe ontwikkelingen 2

3 1. INLEIDING 1.1. Achtergrond Dordrecht beschikt over drie openbare zwembaden: Zwembad Sportboulevard, openluchtzwembad Het Wantijbad en Zwembad De Dubbel. Verder kunnen de inwoners van Dordrecht in de zomer gebruik maken van de zwemplassen Merwelanden en De Viersprong. De Sportboulevard verving na de oplevering in 2010 een aantal oudere sportaccommodaties, waaronder Zwembad Aquapulca, Sporthal Sterrenburg en de Schaatsbaan Drechtstedenhal. In 2011 is in het Politiek Akkoord aangegeven dat de zwembaden De Dubbel en Het Wantijbad voorlopig open kunnen blijven. Dit heeft financiële consequenties voor de gemeente, met name in relatie tot Zwembad De Dubbel. Vanaf 2013 vervalt namelijk gemeentelijke dekking voor de kosten van groot onderhoud. Naast financiële consequenties is ook behoefte om de totale zwemwaterconfiguraties in ogenschouw te nemen. In eerdere college- en raadsbesluiten (2006) is dit al aangekondigd. Met name in het licht van de totstandkoming van de Sportboulevard en veranderingen van demografische ontwikkelingen. Dit onderzoek dient tevens inzicht te geven in de behoefte op de korte termijn (5 jaar) en middenlange termijn (na 5 jaar) en een advies te geven wat deze ontwikkelingen betekenen voor de meest passende zwemwaterconfiguratie in de toekomst Opdracht Om tot goede besluitvorming te komen over de benodigde investeringen in Zwembad De Dubbel voor de korte termijn (5-jaarsscenario) en de totale zwemwaterconfiguratie (zwembaden en zwemplassen) op de langere termijn (na 2017), is onderzoek naar de match tussen vraag en aanbod van zwemwater in Dordrecht noodzakelijk. De gemeente Dordrecht heeft MPC opdracht gegeven hiernaar onderzoek te verrichten. De centrale onderzoeksvraag is als volgt geformuleerd: Wat is de huidige vraag naar zwemwater in Dordrecht, sluit dit aan bij het aanbod en wat zijn de verwachtingen (vraag/aanbod) in de toekomst (komende 5 jaar en na 5 jaar) en wat betekent dit voor de zwemwaterconfiguratie in Dordrecht? De gemeente Dordrecht verwacht van MPC dat op basis van de resultaten van het onderzoek, alsmede de gesignaleerde relevante ontwikkelingen in de branche en de kennis en ervaring van MPC, een advies wordt gegeven over het toekomstscenario. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt in de korte termijn ( ) en de langere termijn (na 2017). Op de korte termijn wordt tenminste ingegaan op de te verwachten benutting van De Dubbel en wordt aangegeven wat de te verwachten consequenties zijn voor het exploitatieresultaat van De Dubbel in termen van bezoek, kosten, baten en resultaat. Voor de langere termijn (na 2017) wordt in het eindadvies ingegaan op de vraag wat de meest passende zwembadconfiguratie(s) is/zijn voor Dordrecht. 3

4 2. HUIDIGE SITUATIE In paragraaf 2.1. wordt ingegaan op de belangrijkste kenmerken, bezetting, en verzorgingsgebieden van de drie openbare zwembadcomplexen in Dordrecht. Paragraaf 2.2. beschrijft op eenzelfde wijze de zwemplassen in Dordrecht. Paragraaf 2.3. vat het zwemgedrag en zwembadaanbod in Dordrecht samen en vergelijkt dit met landelijke cijfers Kenmerken van de zwembaden In bijlage 1 staat een uitgebreide beschrijving van de zwembaden en zwemplassen opgenomen Zwembad Sportboulevard De Sportboulevard verving na de oplevering in 2010 een aantal oudere sportaccommodaties, waaronder Zwembad Aquapulca, Sporthal Sterrenburg en Schaatsbaan Drechtstedenhal. Wedstrijdbassin Het 50-meter wedstrijdbassin is drie meter diep en over een lengte van 10 meter voorzien van een beweegbare bodem waarmee de diepte kan variëren van 0,05 tot 3 meter. Doelgroepenbassin Het doelgroepbassin van Zwembad Sportboulevard heeft afmetingen van 25x10 meter en beschikt over een beweegbare bodem over het gehele oppervlak. De variabele waterdiepte is 0,05 tot 1,60 meter. Recreatiebassin Het recreatiebassin bestaat uit een deel van 25x10 meter (de waterdiepte bedraagt 1,20 meter) en een deel met een speelse vorm met een wateroppervlak van circa 367 m 2. Locatie en bereikbaarheid De Sportboulevard ligt centraal in Dordrecht ter hoogte van het kruispunt N3/Laan der VN. De bereikbaarheid per fiets, auto en openbaar vervoer is goed. Bezoekers van de Sportboulevard kunnen (betaald) parkeren op het parkeerterrein tegenover de Sportboulevard/het ziekenhuis of in parkeergarage Sportboulevard. De directe omgeving heeft momenteel nog de uitstraling van een bouwterrein. Gebruik en bezetting Zwembad Sportboulevard opende eind 2010 haar deuren. Het onderstaande overzicht toont de bezoekersaantallen over Ter vergelijking is in de tweede kolom het bezoek aan Zwembad Aquapulca over het jaar 2008 toegevoegd. Bezoek Sportboulevard 2011 Bezoek Aquapulca 2008 Recreatief zwemmen Doelgroepen Zwemlessen Schoolzwemmen (45 minuten lessen) (30 minuten lessen) Verenigingen Overig Recreatief bezoek MPC gaat er vanuit dat de volgende factoren mogelijke oorzaken kunnen zijn voor het lagere recreatieve bezoek: de slechte start (oplevering/aanloopproblemen) van Zwembad Sportboulevard; een relatief klein recreatiebad; het ontbreken van recreatieve voorzieningen voor de oudere jeugd; het betaald parkeren; aanwezigheid van andere aantrekkelijke recreatieve zwemgelegenheden in de regio; 4

5 meer focus op het wedstrijdbad en sportzwemmen (binnen de nieuwe zwembadconfiguratie ligt er dan ook meer accent op faciliteiten voor verenigingen en groepen dan op faciliteiten voor recreatieve bezoekers). Doelgroepen Het aantal deelnemers aan doelgroepactiviteiten van Zwembad Sportboulevard in 2011 (circa ) ligt iets boven het aantal deelnemers aan doelgroepactiviteiten in Aquapulca in 2008 (circa ). In de door Optisport voor de Sportboulevard opgestelde bezoekprognoses is uitgegaan van een hogere deelname. Zwembad Sportboulevard beschikt over ruim voldoende ondiep zwemwater en variabele waterdiepte, maar heeft dit sterkere punt nog onvoldoende kunnen benutten. Mogelijke oorzaken kunnen volgens MPC zijn: het negatieve imago als gevolg van aanloopproblemen, het betaald parkeren en/of de concurrentie van andere zwembaden. Zwemlessen Het aantal zwemlesbezoeken in Zwembad Sportboulevard lag in 2011 rond In Aquapulca lag dit in 2008 nog op ruim In het onderstaande overzicht zijn de zwemlesbezoeken voor Zwembad Sportboulevard (respectievelijk Zwembad Aquapulca) weergegeven. Ook de zwemlesbezoeken van Zwembad De Dubbel zijn in dit overzicht opgenomen. De gegevens van De Dubbel zijn hier toegevoegd omdat sprake is van een verschuiving van marktaandeel binnen Dordrecht Sportboulevard Aquapulca De Dubbel Totaal Schoolzwemmen Momenteel nemen wekelijks circa kinderen deel aan het schoolzwemmen, op jaarbasis (2011). Een vergelijking met het aantal deelnemers aan het schoolzwemmen van Aquapulca in 2008 is niet mogelijk, omdat er sprake was van een andere invulling van het schoolzwemmen: in 2008 was nog sprake van 30-minutenlessen en in 2011 duurde voor sommige scholen een les 45 minuten. Verenigingen Een groot percentage van het gebruik van de Sportboulevard bestaat uit verhuur van het wedstrijdbassin aan verenigingen. In 2011 was het door Optisport geschatte verenigingsgebruik circa bezoeken. Badbezetting Op basis van de beschikbare onderzoeksgegevens kunnen geen uitspraken worden gedaan over de badbezetting en capaciteitsbenutting van de verschillende bassins (de daarvoor benodigde gegevens m.b.t. deelnemersaantallen aan activiteiten zijn niet beschikbaar). Cijfers laten zien dat de focus van Zwembad Sportboulevard ligt op verhuur van het wedstrijdbassin aan verenigingen. Recreatief bezoek is een stuk lager ten opzichte van Aquapulca. Dit is gezien de focus en de fysieke inrichting van het zwembadcomplex niet vreemd. Herkomst van bezoekers en verzorgingsgebied Zwembad Sportboulevard kent voor de producten recreatief zwemmen, zwemlessen, doelgroepactiviteiten en zwemlessen als primair verzorgingsgebied geheel Dordrecht. Voor de verhuur aan verenigingen en groepen (het 50-meter sportbad) is het verzorgingsgebied groter (de verhuur betreft naast zwemverenigingen uit de Drechtsteden ook zwemverenigingen uit Rotterdam en omstreken). 5

6 Zwembad De Dubbel Zwembad De Dubbel ligt aan de Gravensingel in de wijk Dubbeldam en beschikt over een binnenzwembad en (in de zomermaanden) over een verwarmd buitenbassin. Het verwarmde binnenzwembad meet 17x8 meter. Het buitenbad meet 25x17,5 meter. Daarnaast is er buiten een verwarmd kleuterbad van 4x8 meter. Vanaf de oplevering van het zwembad in 1969 wordt het zwembad geëxploiteerd door Stichting Zwembad De Dubbel. Binnenbassin Het overdekte bassin (17x8 meter) heeft een diepteverloop van 0,60 tot 1,40 meter en daardoor geschikt voor zweminstructie en diverse doelgroepactiviteiten. Buitenbassin Het openluchtbassin (17,5x25 meter) heeft een diepteverloop van 1,10 tot 2,20 meter en is daarom geschikt voor kinderen en volwassenen die in het bezit zijn van een zwemdiploma. Locatie en bereikbaarheid De bereikbaarheid per auto, fiets en openbaar vervoer is goed (centraal in de wijk, voldoende parkeerruimte en een bushalte voor de deur). Gebruik en bezetting Onderstaande tabel bevat het overzicht van bezoek aan Zwembad De Dubbel over de jaren 1999, 2008, 2009, 2010 en Activiteit / doelgroep Bezoek 1999 Bezoek 2008 Bezoek 2009 Bezoek 2010 Bezoek 2011 Recreatief zwemmen Doelgroepactiviteiten Zwemlessen Schoolzwemmen Verenigingen en groepen Overig bezoek Totaal bezoek Recreatief bezoek Deze categorie bestaat uit bezoekers aan het overdekte zwembad (in de zomer- en wintermaanden) en bezoekers die gebruik maken van het buitengedeelde van De Dubbel (4 maanden in de zomer): periode mei tot circa 1 september. Het binnenbad is jaarrond in gebruik met verschillende roosters voor zomer en winter, voor- en naseizoen. Het recreatief bezoek is in de periode toegenomen met circa bezoeken. In 2011 was sprake van een afname ten opzichte van 2010 (-7.500), veroorzaakt door minder recreatief bezoek in de zomermaanden (buitenbad). 2009: recreatieve bezoekers in het buitenbad; 2010: recreatieve bezoekers in het buitenbad; 2011: recreatieve bezoekers in het buitenbad. Doelgroepactiviteiten In 2011 telde De Dubbel circa doelgroep bezoeken. Zwemlessen Het aantal zwemlesbezoeken is in de laatste jaren ook sterk toegenomen. Volgens opgave van het zwembadbestuur wordt dit veroorzaakt doordat meer lesuren zijn aangeboden en de introductie van privézwemlessen. MPC gaat er echter vanuit dat ook de aanloopproblemen van Zwembad Sportboulevard en het betaald parkeren aldaar, voor ouders aanleiding kunnen zijn om minder gebruik te maken van Zwembad Sportboulevard en voor zwemlessen uit te wijken naar De Dubbel en zwembaden in de regio. 6

7 Totaal bezoek en badbezetting Het totale bezoekersaantal in 2011 bedroeg (binnen en buiten, zomer en winter). Gerelateerd aan het beschikbare zwemwateroppervlak (136 m 2 binnen en 437,5 m 2 buiten) is dat redelijk. Indien er rekening wordt gehouden met het gegeven dat het buitenbad een openstelling kent van 4 maanden, bedraagt het aantal bezoeken per m 2 zwemwater 269. (NB: De Dubbel is een combibad. De kwaliteit van de zomer van 2011 is dus van invloed geweest.) Bijzonder druk bezette zwembaden kennen een veel hogere bezetting (soms meer dan 350 bezoeken per m 2 zwemwater). Als richtcijfer voor een goed bezet zwembad wordt bij binnenbaden vaak gestreefd naar circa 300 bezoekers/m 2 zwemwater. De badbezetting van De Dubbel is redelijk, maar er is zeker nog capaciteit beschikbaar (er zijn nog enkele onbenutte momenten in het gebruiksrooster en de gemiddelde groepsgrootte kan iets omhoog). Herkomst van bezoekers en verzorgingsgebied Het primaire verzorgingsgebied van Zwembad De Dubbel bestaat uit de wijken Dubbeldam (50% van het totaal) en Stadspolders (25%). De overige 25% is afkomstig vanuit de rest van Dordrecht. Het primaire verzorgingsgebied van Zwembad De Dubbel en Zwembad Sportboulevard overlappen voor 100% Openluchtzwembad Het Wantijbad Het Wantijbad, gelegen aan de Badweg, is een onverwarmd openlucht zwembad met een diep bassin van 50x19 meter (diepteverloop 2,25 tot 2,75 meter), een gecombineerd halfdiep (1,10-2,00 meter)/ondiep bassin (0,40-1,00 meter) van 40x19 meter en een speelgracht (35x4 meter) met een waterdiepte van 0,10 tot 0,40 meter, stromend water en speelvoorzieningen voor peuters en kleuters. Het complex beschikt verder over groene ligweiden met diverse speelvoorzieningen en een kiosk voor een hapje en een drankje. Het zwembad is in 1936 geopend en in voor het laatst gerenoveerd. Het Wantijbad is gedurende de periode medio mei tot circa 1 september zeven dagen per week geopend. Het beheer is in handen van de Stichting Het Wantijbad. Locatie en bereikbaarheid Het Wantijbad is direct naast de Tweede Jachthaven bij het Wantijpark gelegen. De bereikbaarheid met auto en fiets is goed. De bereikbaarheid per OV is redelijk: bezoekers die met het openbaar vervoer komen dienen rekening te houden met een loopafstand vanaf/naar de bushalte aan de Parklaan van circa 6 minuten. Gebruik en bezetting De onderstaande tabel bevat de bezoekcijfers van Het Wantijbad over de jaren 1999 en Het gerealiseerde aantal bezoeken wisselt sterk. Dit wordt veroorzaakt door de kwaliteit van de zomer (aantal zomerse dagen, temperatuur en regendagen). Zoals bekend was de zomer van 2011 slecht. Dat is zichtbaar in het aantal bezoeken. Bezoekersaantallen en het hieraan gekoppelde exploitatieresultaat is bij traditionele openluchtzwembaden (als Het Wantijbad) sterk weersafhankelijk. Bezoekersaantallen Recreatief zwemmen Bij buitenbaden geldt dat circa 40 bezoekers per m 2 zwemwater wordt gezien als een goede bezetting. In het topjaar 2009 was het aantal bezoekers per m 2 ongeveer 20. Als richtlijn voor de omvang van de ligweide wordt meestal gerekend met een factor 4 tot 6 in relatie tot het zwemwateroppervlak. Dit resulteert in een noodzakelijk oppervlak van de ligweide van tot m 2. Het totale oppervlak van het complex Wantijbad (bassins + ligweide + opstallen) bedraagt circa m 2. Het Wantijbad beschikt hiermee over een overcapaciteit van zwemwater, zowel gezien het aantal bezoekers als gerelateerd aan de oppervlakte van de ligweide. 7

8 Herkomst van bezoekers en verzorgingsgebied Tot het primaire verzorgingsgebied van Het Wantijbad kan worden gerekend: Reeland, Binnenstad, Noordflank en Staart. Circa 50% van het bezoek is afkomstig vanuit deze wijken. 30% van het bezoek komt vanuit Sterrenburg, Crabbehof/Zuidhoven, Dubbeldam en Stadspolders. De rest van Dordrecht rekenen wij tot het secundaire verzorgingsgebied van Het Wantijbad (circa 20% van het totale bezoek) Kenmerken van de zwemplassen Dordrecht beschikt naast de zwembaden ook over een aantal zwemplassen (zwemplas Merwelanden, recreatieplas De Viersprong en (in ontwikkeling) de recreatieplas Nieuwe Dordtse Biesbosch. Naast Zwembad De Dubbel (met een buitenbad) en Het Wantijbad (een openluchtbad) zijn er dus vijf openlucht zwemgelegenheden in Dordrecht. Zwemplassen en openluchtzwembaden lijken daarmee een vergelijkbaar product te bieden (zwemwater in de openlucht) maar er zijn verschillen. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat bezoekers van zwemplassen naast zwemmen, ontspanning en sportiviteit vooral ook op zoek zijn naar natuurbeleving en rust. De belangrijkste motieven voor bezoekers van openluchtzwembaden (als De Dubbel en Het Wantijbad) zijn naast zwemmen, ontspanning en sportiviteit vooral het aanbod van een veilige en schone omgeving en de nabijheid van de zwembaden. Als afgeleide daarvan kan worden gesteld dat de gemiddelde bezoektijd bij de zwemplassen/recreatiegebieden meestal langer is dan bij de zwembaden (de bereidheid tot een langere reistijd is bij de zwemplassen dan ook groter). Het profiel van bezoekers van openluchtzwembaden (als De Dubbel en Het Wantijbad) wijkt meestal af van het profiel van bezoekers van een zwemplas: het aandeel ouders met zeer jonge kinderen is bij de openluchtzwembaden meestal hoger omdat bij openluchtzwembaden voor deze doelgroep meestal een aantrekkelijker product wordt geboden. Openluchtzwembaden bieden gezuiverd en (meestal) verwarmd zwemwater. Zwemplassen bieden dat niet. (NB: Het Wantijbad is ook niet verwarmd.) Ondanks deze verschillen zijn er ook overeenkomsten: (de meeste) bezoekers stellen naast de zwemgelegenheid ook andere faciliteiten en voorzieningen op prijs. Een zwemplas met veel voorzieningen en faciliteiten wordt daardoor een concurrent van een openluchtzwembad; zowel het bezoek aan een zwemplas als het bezoek aan een openluchtzwembad is sterk weersafhankelijk Zwemplas Merwelanden Zwemplas Merwelanden is een openbaar toegankelijke recreatieplas gelegen in het noordoosten van Dordrecht. De plas is het gehele jaar geopend voor ontspanning en voor (zwem)recreatie. Bezoekers De plas wordt bij mooi weer flink gebruikt, op een topdag zijn er zo n bezoekers. Gemiddeld zijn er ieder jaar zo n 20 topdagen. Merwelanden kent bezoekers uit alle lagen van de bevolking. De hoogste concentratie zijn opa s en oma s met kinderen, of gezinnen met kinderen en jongeren. Zo n 70% tot 80% van de bezoekers is afkomstig uit Dordrecht. Voorzieningen Aan de recreatieplas Merwelanden is een restaurant gelegen van een particuliere exploitant. Daarnaast zijn er bij de zwemplas een toiletgebouw, buitendouche, speeltoestellen, prullenbakken en een waterspeeltuin. Er zijn parkeervoorzieningen voor auto s en fietsen. Merwelanden is ook goed per waterbus bereikbaar. De plas kent geen entreegelden 1). 1) Informatie verkregen via telefoongesprek met de heer N. van Bedaf, Parkschap Nationaal Park de Biesbosch 8

9 Ontwikkelingen Door het grote aantal bezoekers wordt de Merwelanden als erg druk ervaren. Mede hierdoor wordt er een nieuwe recreatieplas ontwikkeld in de Nieuwe Dordtse Biesbosch Recreatieplas Nieuwe Dordtse Biesbosch Vlak bij de Kop van t Land wordt een nieuwe recreatieplas ontwikkeld. Het is nog niet zeker wanneer deze recreatieplas gereed is (mogelijk in 2014, maar richting 2016 is ook mogelijk), Deze nieuwe recreatieplas is ongeveer 20 hectare groot en zal de overloop van zwemplas Merwelanden opvangen. Bezoekers Insteek is om de beide plassen te specialiseren, waarbij Merwelanden meer insteekt op gezinnen met kinderen en de nieuwe recreatieplas op actieve jongeren. De recreatieplas in de Nieuwe Dordtse Biesbosch verwacht dezelfde bezoekersaantallen als Merwelanden, wederom voor het grootste gedeelte afkomstig uit Dordrecht. Voorzieningen Het is nog niet bekend of er bij de nieuwe recreatieplas een horecavoorziening wordt gerealiseerd. Er komt in ieder geval wel een toiletgebouw, buitendouche, barbecuemogelijkheden en mogelijkheden voor kanoën en roeien. In de plas worden de eilandjes op verschillende manieren ingericht binnen het thema laat je raken door water Recreatieplas De Viersprong De recreatieplas De Viersprong is gelegen in een natuurgebied in het zuiden van Dordrecht. Bezoekers De Viersprong wordt zeer beperkt gebruikt als zwemplas. In het seizoen ongeveer 10 personen per dag. De plas heeft een zandstrand. Over het profiel van de bezoekers is weinig bekend. Over het algemeen zijn het mensen uit Dordrecht die een dagje komen recreëren. De afstand vanaf de bebouwde kom tot aan het zwemwater is ongeveer 1 kilometer. Voorzieningen De recreatieplas is zowel per fiets als auto bereikbaar en er zijn parkeervoorzieningen. Daarnaast is er een horecavoorziening en een speelbos. Er zijn geen zwemvoorzieningen zoals een kleedruimte of buitendouche. Bij de plas staat een bord van de provincie over wat er wel en niet mag en daarnaast houdt de provincie de waterkwaliteit in de gaten. Vanuit Staatsbosbeheer staan er vuilnisbakken en een picknicktafel, maar die horen meer bij het speelbos dan bij de zwemplas. Er is geen toezicht bij de zwemplas. De plas is in principe dag en nacht en jaarrond toegankelijk. Bij het speelbos staat een bord geen toegang na zonsondergang 2) Zwemwater en zwemgedrag in Dordrecht in relatie tot landelijke normen Zwemwater in Dordrecht Dordrecht beschikt met Zwembad Sportboulevard, Zwembad De Dubbel en Het Wantijbad over m 2 overdekt zwemwater (Sportboulevard m 2 + De Dubbel 136 m 2 ) en m 2 zwemwater in de openlucht (Het Wantijbad m 2 + De Dubbel 438 m 2 ). Dit komt overeen met circa 0,019 m 2 overdekt zwemwater en eveneens 0,019 m 2 zwemwater in de openlucht per hoofd van de Dordtse bevolking (exclusief de zwemplassen). Indien wordt uitgegaan van de voor macroplanning gebruikelijke norm van 0,01 m 2 overdekt zwemwater per hoofd van de bevolking is het aantal m 2 zwemwater in Dordrecht ruim. In de praktijk blijkt dat de norm van 0,01 m 2 zwemwater per hoofd van de bevolking niet als enige norm gehanteerd kan worden bij de planning van de aard en omvang van zwembaden in stedelijke gebieden. 2) Informatie verkregen via telefoongesprek met de heer E. Baars, Staatsbosbeheer 9

10 Andere factoren die hierbij een rol spelen zijn ondermeer: soort zwemwater (recreatief-, instructie-, doelgroepen- of wedstrijdbassins, diep- of ondiep water, extra verwarmd of normaal verwarmd zwemwater, et cetera); bereikbaarheid van de zwembaden (in het bijzonder met het openbaar vervoer); openstellingtijden en programmering van de verschillende activiteiten (recreatief zwemmen, doelgroepactiviteiten, zwemlessen, schoolzwemmen en verenigingsactiviteiten); demografische structuren (op wijkniveau); herkomst van gebruikers(groepen). Een factor die zeker van invloed is, is de aanwezigheid van een overdekt 50-meter zwembad en het doorgaans hieraan gekoppelde regionale verzorgingsgebied van een dergelijk zwembad. Echter ook vergeleken met andere steden met een vergelijkbaar inwoneraantal die beschikken over een 50-meter bassin is het beschikbare overdekte zwemwater in Dordrecht ruim. Ter vergelijking: Amersfoort inwoners m 2 overdekt zwemwater = 0,017 m 2 /inwoner Nijmegen inwoners m 2 overdekt zwemwater = 0,014 m 2 /inwoner Zwemgedrag in Dordrecht Een animocijfer geeft de verhouding aan tussen het aantal inwoners binnen een verzorgingsgebied van een zwembad (of zwembaden) en het aantal bezoekers en geeft dus aan hoe vaak een inwoner van bijvoorbeeld een gemeente gemiddeld per jaar het betreffende zwembad (of zwembaden) bezoekt. Een animocijfer geeft uitdrukking aan het zwemgedrag en de zwemdeelname. Een animocijfer van vier voor de gemeente met inwoners betekent dat gemiddeld iedere inwoner viermaal per jaar een zwembad bezoekt. Indien alle inwoners gebruik maken van hetzelfde zwembad, levert dit voor dat zwembad dus 4 x = bezoeken op jaarbasis op. Recreatief zwemmen in Dordrecht Uit de door MPC uitgevoerde analyses blijkt dat het primaire verzorgingsgebied van de drie Dordtse zwembaden voornamelijk bestaat uit de gemeente Dordrecht. Het merendeel van het recreatief bezoek is afkomstig uit de eigen gemeente. Het animocijfer voor recreatief zwemmen van de drie Dordtse zwembaden bedraagt circa 0,8. Voor de meeste zwembaden in Nederland ligt het animocijfer voor recreatief zwemmen tussen 1,6 en 2,6. Het lagere animocijfer in Dordrecht wordt mogelijk verklaard door de sterke concurrentie van zwembaden in de regio, het relatief beperkte aanbod van overdekt recreatief zwemwater in Dordrecht en mogelijk ook het betaald parkeren van Zwembad Sportboulevard. Het animocijfer is daarnaast mogelijk aan de lage kant doordat een substantieel deel van de kinderen in Dordrecht niet over een zwemdiploma beschikt: meer dan 760 kinderen hebben bij start bij start van het schoolzwemmen geen diploma (circa 50%). Dit is 55% hoger dan het landelijke gemiddelde. Doelgroepactiviteiten in Dordrecht Het animocijfer voor de deelname aan doelgroepactiviteiten bedraagt ongeveer 0,1. Landelijk ligt het animocijfer voor doelgroepenzwemmen tussen 0,3 en 0,5. Ook hier kan het lagere animocijfer mogelijk worden verklaard door de aanloopproblemen van Zwembad Sportboulevard, de concurrentie van zwembaden in de regio (maar ook de concurrentie 10

11 met andere droge sportieve- en fitnessactiviteiten) en betaald parkeren bij de Sportboulevard. Een andere mogelijke verklaring voor het relatief lage zwemanimocijfer (recreatief zwemmen en doelgroepactiviteiten) in Dordrecht is het aantal inwoners met een allochtone afkomst in Dordrecht. Uit landelijke onderzoeken blijkt dat deze categorie doorgaans minder deelneemt aan zwemactiviteiten. Aangezien hiernaar in Dordrecht geen specifiek onderzoek heeft plaatsgevonden is dit niet meer dan een mogelijke verklaring. Zwemlessen in Dordrecht Het animocijfer voor zwemlessen ligt op circa 0,6. Landelijk ligt het animocijfer tussen 0,6 en 1,4. Aangenomen wordt dat een deel van de 4-7-jarigen deelneemt aan zwemlesactiviteiten in zwembaden in buurgemeenten. Ook de zwemverenigingen in Dordrecht verzorgen zwemlessen. Bij MNC Dordrecht zwemmen momenteel 117 kinderen voor het A-diploma, 88 kinderen voor het B-diploma en 35 kinderen voor het C-diploma 3) Enkele conclusies Enkele opvallende resultaten van het uitgevoerde onderzoek naar de huidige situatie zijn: Zwemwateraanbod in Dordrecht Dordrecht beschikt over een ruim aanbod van overdekt zwemwater en eveneens over een ruim aanbod van zwemwater in de openlucht. De primaire verzorgingsgebieden van Zwembad Sportboulevard en Zwembad De Dubbel overlappen. De drie zwemplassen in Dordrecht bedienen een ander publiek dan de zwembaden met buitenbassins (het profiel van bezoekers van de zwemplassen wijkt af van het profiel van bezoekers van de buitenbassins van De Dubbel en Het Wantijbad en er is sprake van andere bezoekmotieven.) Zwemgedrag in Dordrecht De animocijfers blijven over het algemeen achter bij de landelijke cijfers. Een uitzondering vormt het gebruik door zwemverenigingen. De hogere bezetting door verenigingen wordt echter veroorzaakt door een grote toestroom van verenigingen vanuit de Drechtsteden en Rotterdam en omstreken naar het 50-meter bad. De deelname bij recreatief zwemmen, doelgroepactiviteiten en zwemlessen blijft duidelijk achter. Daarvoor zijn verschillende mogelijke oorzaken genoemd. Zwembad Sportboulevard De aanwezigheid van het 50-meter bassin benadrukt het wedstrijdkarakter van het zwembad. Opvallend is dat het nieuwe zwembad nagenoeg niet beschikt over recreatieve voorzieningen voor de oudere jeugd en volwassenen. Het recreatiebassin bestaat voor de helft uit een doelgroepenbassin (25x10 deel). Het recreatieve deel (met een speelse vorm) is beperkt van omvang en daarin zijn geen aantrekkelijke recreatieve voorzieningen aanwezig voor de oudere jeugd en voor volwassenen. Zwembad Sportboulevard is het enige zwembad in de regio met betaald parkeren. Dit verhoogt de kostprijs van een bezoek en is nadelig voor de concurrentiepositie van het zwembad. De directe omgeving van het zwembad heeft een weinig aantrekkelijke uitstraling door de tijdelijke voorzieningen en braakliggende terreinen. Dit is nadelig voor het imago. Binnen Zwembad Sportboulevard ligt een sterk accent op het gebruik door verenigingen. De deelname aan zwemlessen, doelgroepactiviteiten en recreatief zwemmen blijven achter bij de verwachtingen. 3) Ook de andere zwemverenigingen zijn gevraagd naar deelnames aan zwemlessen. Hier is ondanks aandringen van MPC, gemeente en manager Sportboulevard geen reactie op ontvangen. 11

12 Minder sterke punten van Zwembad Sportboulevard zijn: negatief imago als gevolg van aanloopproblemen, het betaald parkeren, (tijdelijk) rommelige omgeving, sterke concurrentie van zwembaden in en rond Dordrecht op gebied van recreatief zwemmen, zwemlessen, doelgroepactiviteiten. Sterke punten van Zwembad Sportboulevard zijn: ruim aanbod aan zwemwater met variabele waterdiepte, sterk aanbod voor sport(ief)zwemmen en de centrale ligging in Dordrecht. Zwembad De Dubbel Binnen Zwembad De Dubbel is sprake van een behoorlijke bezetting. Desondanks is er nog capaciteit beschikbaar. Een substantieel deel van het bezoek bestaat uit bezoekers van het buitenbad (in de zomermaanden) en deelnemers aan zwemlessen. In de afgelopen jaren was sprake van een verschuiving van het marktaandeel zwemlessen ten gunste van Zwembad De Dubbel en (ogenschijnlijk) ten koste van Zwembad Sportboulevard. Het binnenbassin wordt intensief gebruikt voor zwemlessen en door groepen ouderen. Door de beperkte afmetingen en het profiel van een doelgroepen- en instructiebassin is het minder geschikt voor de beoefening van zwemsporten en (actief) recreatief gebruik. Het openluchtdeel van De Dubbel is door het ontbreken van ondiep zwemwater en speeltoestellen minder interessant voor ouders met kinderen zonder zwemdiploma. Zwembad De Dubbel kent in tegenstelling tot Zwembad Sportboulevard geen betaald parkeren. Dit verstrekt de concurrentiepositie van Zwembad De Dubbel voor zwemlessen in Dordrecht. Zwakke punten van Zwembad De Dubbel zijn: de gedateerde uitstraling, het binnenbad is niet geschikt voor zwemsport en minder geschikt voor (actief) recreatief gebruik, het ontbreken van ondiep zwemwater en ontbreken van speelvoorzieningen voor jonge kinderen in het buitenbad. Sterke punten van Zwembad De Dubbel zijn de bereikbaarheid en het besloten karakter. Het zwembad is daardoor aantrekkelijk voor ouderen en mensen met bewegingsbeperkingen. Zwembad De Dubbel beschikt weliswaar niet over (extra) verwarmd zwemwater, maar heeft wel het karakter van een warmwater/therapiebad. Het Wantijbad Het Wantijbad heeft het profiel van een traditioneel openluchtzwembad (ruime bassins, zowel diep, halfdiep als ondiep zwemwater, ruime ligweiden). Zwembad Het Wantijbad is onverwarmd. Een zwak punt van Het Wantijbad is het onverwarmde zwemwater en de sterke weersafhankelijkheid van het bezoek en de exploitatie. Een belangrijk sterk punt van Het Wantijbad is het veilige en schone karakter van de voorziening. Het openluchtcomplex is en blijft daardoor altijd een goed alternatief voor inwoners van Dordrecht die geen gebruik willen en kunnen maken van de zwemplassen (ouders met hun kinderen, ouderen, tieners, et cetera). Zwemplassen Door de ontwikkeling en planvorming van de nieuwe recreatieplas in de Nieuwe Dordtse Biesbosch ontstaat er een differentiatie in de zwemplassen. Wanneer Merwelanden zich meer specialiseert op bezoekers met kinderen, zonder de last van actieve jongeren, wordt de zwemplas wellicht aantrekkelijker voor een grotere groep bezoekers met kinderen. Het verdient dan ook aanbeveling bij eventuele ontwikkelingen van de openluchtzwembaden in Dordrecht in overleg te gaan met de beheerders van de recreatieplassen. Op deze manier kunnen de openluchtzwemwateren elkaar versterken in plaats van beconcurreren. 12

13 3. MARKTONTWIKKELINGEN In dit hoofdstuk wordt ingegaan op relevante ontwikkelingen die van invloed zijn op de toekomstige vraag naar en het aanbod van zwembaden. Paragraaf 3.1. gaat in op de demografische ontwikkelingen in Dordrecht. Paragraaf 3.2. beschrijft de concurrerende zwembaden in buurgemeenten en de te verwachten ontwikkelingen. In paragraaf 3.3. worden enkele relevante trends beschreven op het gebied van sport, vrije tijd en leisure. Ook worden de mogelijke gevolgen voor de zwembaden in Dordrecht beschreven. In paragraaf 3.4. gaan wij in op enkele overwegingen voor het toekomstige schoolzwembeleid in Dordrecht en de consequenties voor de zwembaden in Dordrecht Bevolkingsomvang en samenstelling De bevolkingsomvang blijft in de periode 2010 tot 2030 nagenoeg gelijk. De demografische ontwikkelingen in Dordrecht laten een afname van het aantal kinderen tot 20 jaar zien (ontgroening) en een toename van het aantal mensen van 50 jaar en ouder (vergrijzing). leeftijd t.o.v t.o.v % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % % 95< % % Op dit moment is de groep mensen van 40 tot en met 49 jaar in aantallen het sterkst vertegenwoordigd in Dordrecht. Deze groep laat echter ook de meeste krimp zien in de komende 20 jaar. Ook de groep 5-9-jarigen neemt sterk af. Zowel op de korte termijn (tot 2018) als op de lange termijn (tot 2030) kennen de groepen 25 tot en met 34 jaar en 50 jaar een ouder de meeste groei. In absolute aantallen zijn in de toekomst de groepen jaar en de jaar het sterkst vertegenwoordigd, terwijl de groep 65 jaar en ouder verreweg de grootste groei laten zien. Voor een meer uitgebreide beschrijving van kansen en bedreigingen van de demografische ontwikkelingen verwijzen wij naar het bijlagenrapport. 13

14 3.2. Concurrerende zwembaden Naast Dordrecht beschikken alle buurgemeenten over één of meerdere zwembaden. Alblasserdam - Zwembad Blokweer Papendrecht - Zwembad De Hooght Sliedrecht - Bronbad De Lockhorst Zwijndrecht - Zwembad De Hoge Devel - het zwembadje van Sportschool Capital Sport - het Waal- en weidebad (openluchtbad) in Heerjansdam Hendrik-Ido-Ambacht - Zwembad De Louwert Voor de inwoners van Dordrecht en voor de Dordtse zwembaden zijn de toekomstige ontwikkelingen met betrekking tot de zwembaden in Papendrecht en Alblasserdam het meest van belang. Bijlage 6 van het bijlagenrapport bevat een overzicht van de kenmerken en ontwikkelingen van de zwembaden in Alblasserdam, Papendrecht, Sliedrecht, Zwijndrecht en Hendrik-Ido-Ambacht. Hieronder beperken wij ons tot een beschrijving van relevante ontwikkelingen in Papendrecht en Alblasserdam Ontwikkelingen Zwembad De Hooght in Papendrecht In februari 2011 stelde de gemeenteraad van Papendrecht een krediet beschikbaar voor de bouw van een nieuw sportcentrum. Dit centrum zal bestaan uit een dubbele sporthal, een binnen- en buitenzwembad en een ligweide. Het nieuwe binnenbad bestaat uit een 25- meter wedstrijdbad met acht banen, een doelgroepen/instructiebad, peuterbad, vier groepskleedkamers, wisselcabines met lockers en een minder validen kleedkamer. Het doelgroepen/instructiebad beschikt heeft een gedeelte met een beweegbare bodem. Het wedstrijdbad heeft een tribune voor 125 toeschouwers. Het buitenbad bestaat uit een peuterbad, een waterspeeltuin, een ondiep recreatiebad met glijbanen en een diep recreatiebad met een apart duikgedeelte en twee springplanken. De baden worden omzoomd door een grote ligweide. Bij het ondiepe recreatiebad komt een groot terras met ligstoelen. Papendrecht beschikt na de oplevering van het nieuwe zwembad over meer sportwater (zwemwater dat met name geschikt is voor zwemverenigingen en baantjeszwemmers). Ook Dordrecht beschikt momenteel over veel sportwater. De exploitant van Zwembad Sportboulevard verwacht echter niet dat het nieuwe aanbod in Papendrecht van invloed zal zijn op de verhuur van het 50-meter bassin in Dordrecht (deze zwemverenigingen kiezen expliciet voor het gebruik van het 50-meter bassin). Zwembad De Hooght heeft in de laatste jaren het aantal bezoekers afkomstig vanuit Dordrecht zien groeien. Het betreft vooral recreatief zwemmen (10% van = bezoeken) en de deelname aan zwemlessen (10% van = lesbezoeken) en aquasportief activiteiten (10% van = 440 bezoeken). Naar verwachting is van deze gebruikersgroepen circa 10% afkomstig vanuit Dordrecht (bron: bedrijfsleider De Hooght). Als mogelijke oorzaken worden door de bedrijfsleider van De Hooght genoemd: afstand (vanuit Staart van Dordrecht is Papendrecht even ver als Sportboulevard), gratis parkeren in Papendrecht en een lager tarief. De verwachting is dat na de oplevering van de nieuwbouw ook circa 10% van het bezoek afkomstig zal zijn vanuit Dordrecht (aanname van bedrijfsleider Zwembad De Hooght). De geplande oplevering van het binnenbad is eind 2013, het buitenbad wordt begin 2014 opgeleverd. 14

15 Ontwikkelingen Zwembad Blokweer in Alblasserdam De gemeente Alblasserdam heeft eind 2011 besloten het huidige zwembad te vervangen door het concept Het College heeft opdracht gekregen voor het opstellen van een projectopdracht en te komen tot een intentieverklaring van zwemvereniging De Wiekslag. Het is de bedoeling dat de gemeente het nieuwe (25x21 meter) zwembad realiseert, vervolgens in eigendom heeft en het zwembad op basis van een vaste huurprijs verhuurt aan de exploitant. Bij de exploitant wordt gedacht aan de door de gemeente beoogde lokale sportstichting. De zwemverenigingen krijgen binnen deze stichting een prominente rol toebedeeld en worden geacht in de avonduren en in het weekend het zwembad te beheren. Het nieuwe zwembad in Alblasserdam heeft met 525 m 2 zwemwater een groter oppervlak dan het huidige zwembad (432 m 2 ). Het nieuwe bassin krijgt een watertemperatuur van circa 28 graden. De zwemwatertemperatuur is straks afgestemd op sportgebruik en instructie. Vanwege financiële, milieutechnische en functionele consequenties wordt er van afgezien om het zwemwater eenmaal per week door te verwarmen tot 31 graden. Voor de huidige bezoekersgroepen baby- en peuterzwemmen (circa 30 per week) en medisch zwemmen (circa 40 per week) is het 2521-zwembad niet geschikt. Deze groepen worden na de oplevering van het nieuwe zwembad (afhankelijk van provinciale goedkeuring en de voortgang van de bouw: ) verwezen naar zwembaden in buurgemeenten Trends en ontwikkelingen Deze paragraaf bespreekt de enkele trends en ontwikkelingen op het gebied van vrijetijdsbesteding, sport en zwemmen in het bijzonder. De kansen en bedreigingen voor de zwembaden in Dordrecht worden per kopje aangegeven. Diversificatie in vraag en aanbod Het aanbod aan vrijetijdsbestedingsmogelijkheden in Nederland is sterk gegroeid. Aangezien de omvang van vrije tijd niet of nauwelijks is veranderd, moet de consument (vanwege tijd en financiële middelen) keuzes maken. Er is een toenemende tendens om vormen van sportieve vrijetijdsbesteding eenmalig te beleven. Door de bereikbaarheid van de wereld vanuit de huiskamer (internet) is de moderne mens op de hoogte van alle mogelijkheden. De moderne mens sport en beweegt waar, wanneer, hoe en met wie hij wil. Mede hierdoor staat landelijk het recreatief (vrij) zwemmen onder druk. Landelijk is een tendens waar te nemen van minder recreatief (vrij) zwembezoek. Zwembaden met een sterk aanbod op het gebied van begeleide activiteiten weten over het algemeen de bezoekersaantallen vast te houden (en in sommige gevallen uit te breiden). Gevolgen voor zwembaden in de gemeente Dordrecht Ook de gemeente Dordrecht dient hiermee rekening te houden. Voordeel is dat in Dordrecht de recreatieve zwemfaciliteiten al sterker dan gemiddeld zijn gericht op sportief baantjes zwemmen en het aanbod van aquasportief activiteiten en veel minder op het aanbod van recreatief zwemwater met toeters en bellen. Het accent op doelgroepactiviteiten dient in de toekomst te worden versterkt. Individualisering Het gaat om een toenemende belangstelling voor ongebonden sporten zoals fitness en fietsen. In het verlengde van de hang naar flexibiliteit en diversiteit is het steeds meer van belang om ook flexibele en individuele sport aan te bieden. Daarnaast spelen veranderende motieven een rol. Wij signaleren een verschuiving van de centrale rol voor het competitie-element naar het werken aan gezondheid, er goed uitzien, afslanken en sociale contacten. De flexibele consument wil zelf kunnen bepalen wanneer hij tijd besteedt aan de sport. Niet voor niets behoren zwemmen en fitness tot de top vijf van sporten in Nederland. 15

16 Gevolgen voor zwembaden in de gemeente Dordrecht Hogere verwachtingen bij potentiële bezoekers ten aanzien van de mate waarin de dienstverlening zich moet vernieuwen om bezoekers vast te houden. Hierop inspelen heeft vooral een relatie met het recreatieve zwemmen, de doelgroepactiviteiten en de particuliere zweminstructie. Regelmatige vernieuwing van het aanbod, serviceverlening en hoogwaardige instructie houden hiermee verband. Ook is het van belang om continue innovaties (nieuwe producten en diensten) door te voeren. Vergrijzende markt Nederland vergrijst. Ook in de behoefte aan sportvoorzieningen zal dit merkbaar zijn. Er zullen voldoende faciliteiten voor handen moeten zijn om de life time sporten te kunnen beoefenen: zwemmen, tennissen, wandelen, joggen, fietsen, golfen, jeu de boules, bowlen, etc. De nieuwe categorie sporters met meer vrije tijd, wenst een kwalitatief hoogwaardig aanbod en is bereid daar meer voor te betalen. De ouderen zijn steeds meer op zoek naar gemak, service en comfort. Deze groep bestaat uit 55+ ers die meer sporten en bewegen dan voorheen, waarbij op het gebied van zwembaden (extra) warm water een steeds belangrijker punt wordt. Belangrijk is om onderscheid te maken tussen 55+ ers en 65+ ers. Dit zijn feitelijk twee aparte doelgroepen, die ieder zijn eigen kenmerken heeft en die een aparte marketingstrategie vereisen. Gevolgen voor zwembaden in de gemeente Dordrecht Wat betreft het segment ouderen: door de sterk groeiende omvang en een veranderde vrijetijdsbesteding zal vanuit deze doelgroep de vraag naar zwemvoorzieningen stijgen. Wel is een op maat afgestemd zwem(bad)aanbod van belang om op deze vraag te kunnen inspelen. Het accent zal komen te liggen op sport- en bewegingsmogelijkheden overdag en in de directe woonomgeving. In de meeste zwemvoorzieningen komt juist overdag steeds meer ruimte beschikbaar. Hier ligt een kans, waarbij afstand en bereikbaarheid belangrijke items zijn. Clustering Hoewel de mens steeds mobieler lijkt te worden (grotere afstanden woon werkverkeer, verre vakanties), willen de meeste mensen de sport- en recreatievoorzieningen om de hoek. Vooral voor de groeiende groep oudere inwoners is dit van groot belang. Anderzijds worden sportvoorzieningen steeds vaker ondergebracht in multifunctionele accommodaties. Dit betreft dan niet alleen de clustering van sportaccommodaties onder één dak, maar juist ook sport in combinatie met sociaal-culturele voorzieningen, scholen, kinderopvang of zelfs woningbouw. Voorbeelden zijn de ontwikkeling van concepten als het Cultuurhuis, de Brede School en het Bewegingshuis. Gevolgen voor zwembaden in de gemeente Dordrecht Bij nieuwe locaties of ontwikkelingen voor de zwembaden dient gekeken te worden naar mogelijke synergie en combinaties met andere functies. Waar voor gewaakt moet worden is dat de locatie van het zwembad optimaal is (dichtbij) en optimaal binnen het verzorgingsgebied ligt (centraal). Zwembaden in de toekomst Er is een toenemende hang naar kleinschaligheid binnen de zwembadbranche. Naast het feit dat bij sommige grootschalige zwemparadijzen de productprijsverhouding sterk uit de hand gelopen zijn, krijgen bezoekers het gevoel geleefd te worden in plaats van te recreeren en te ontspannen. Kleinschalige, maar sfeervolle zwemgelegenheden blijken sterk in de belangstelling te staan. Voor de grootschalige zwembadcomplexen dreigt de klad er (verder) in te komen. Vaak wordt getracht een zwembad een bepaald thema mee te geven, waardoor men wil inspelen op de trend van marktsegmentatie of beter nog marktfragmentatie. 16

17 Voor de grootschalige zwembadcomplexen is het echter de vraag of daarmee de teruglopende bezoektendens kan worden gekeerd. Zo doen grote zwembadcomplexen het minder florissant dan was verwacht. Het beoogde bezoekersaantal wordt niet (meer) bereikt. Het is sowieso de vraag of het product grootschalige zwembadcomplexen momenteel nog wel geschikt is voor de Nederlandse markt. Dit is mede te danken aan de hang naar kleinschaligheid, waarin het individu zich sneller kan herkennen. Hier en daar beginnen gemeenten en zwembadarchitecten overtuigd te raken van het feit dat meer kleinschalige zwembaden toekomst heeft. Meerdere kleinere zwembaden binnen een gebied met elk specifieke kenmerken, doelgroepen en activiteiten opent ook de mogelijkheid van een evenwichtige basis tussen vraag en aanbod. Wanneer het management over meerdere kleinschalige zwembaden wordt gecentraliseerd en vervolgens een sterke formule wordt gekozen, lijkt ook de financiële haalbaarheid minder een probleem. Daarnaast liggen al de eerste blauwdrukken klaar van projecten waarbij zwembaden onderdeel gaan uitmaken van woon-, werk-, of winkelkernen of gezondheidscentra, waarbij de identiteit van deze kernen niet wordt aangetast en de zwembadbezoeker zich kan thuis voelen in zijn (of haar) eigen (zwembad)omgeving. Gevolgen voor zwembaden in de gemeente Dordrecht Bij vervangende nieuwbouw of uitbreiding van de huidige zwembadenconfiguratie dient te worden overwogen ofwel (meer) meerwaarde en synergie kan worden behaald door verdergaande schaalvergroting (koppeling aan de stedelijke zwemvoorziening Sportboulevard) ofwel meer waarde kan worden behaald door de keuze voor een kleinschalige zwemvoorziening met een eigen identiteit en een mogelijke koppeling met andere voorzieningen. Overige trends en ontwikkelingen Tot slot worden vier overige trends en ontwikkelingen beschreven. Veiligheid In de afgelopen 15 jaar is de aandacht voor veiligheid binnen zwembaden sterk toegenomen. Naast de Wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden (Whvbz) zijn ook enkele (Europese NEN) normen van belang. In 2013 worden de Whvbz en het bijbehorende besluit vervangen door de Zwemwaterwet. Waar mogelijk zal middelwetgeving in de nieuwe wet worden vervangen door doelwetgeving. De toepassing van innovatieve oplossingen wordt daardoor gemakkelijker. De nieuwe wetgeving regelt dingen aan de achterkant, ondermeer door het invoeren van verplichte risicoanalyses. In de nieuwe wet wordt een dringend advies opgenomen om bij nieuwbouw en renovatie een drenkelingendetectiesysteem op te nemen. Naast deze aandacht voor het drenkelingendetectiesysteem worden de criteria van het Keurmerk Veilig & Schoon opgenomen in de nieuwe wetgeving. Nieuwe en bestaande zwembaden krijgen te maken met deze nieuwe wetgeving. Gezondheid Gezondheid staat steeds vaker centraal bij het vermarkten van sport, bewegen en voeding. Omdat het menselijk lichaam voor 90 procent uit water bestaat is zijn dichtheid bijna gelijk aan dat van water. Daarom ervaar je een soort van gewichtloosheid in water. Mede hierdoor is het ook een vorm van training die het lichaam niet bijzonder belast. Dat maakt zwemmen populair voor ouderen, zwangere vrouwen, mensen die revalideren, minder validen of mensen met extreem overgewicht. 17

18 Energie-innovatie Er is de afgelopen jaren veel gebeurd op het gebied van energie-innovatie en duurzaamheid voor zwembaden. Zwembaden zijn grootverbruikers op het gebied van energie en water. Daarom wordt bij de nieuwbouw of renovatie van een zwembad doorgaans veel aandacht geschonken aan duurzaamheid en energie-efficiency. Veel energiebesparende maatregelen kunnen al worden terugverdiend binnen een periode van 10 jaar. Andere maatregelen zijn moeilijker terug te verdienen, maar passen wel uitstekend binnen de ambitie om een zéér energie-efficiënte en duurzame zwemvoorziening te realiseren. Private initiatieven 30% van de kinderen die een zwemdiploma haalt, doet dat bij een particuliere zwemschool. Een aantal jaren geleden was dat slechts 10%. Het aantal kinderen dat zwemlessen volgt bij een particuliere zwemschool neemt naar verwachting de komende jaren verder toe. Is het toenemend aantal particuliere zwemscholen een kans of een bedreiging voor gemeenten? Op welke wijze kan hierop worden ingespeeld? Is dit uitsluitend een eventuele oplossing voor de zwemlessen en enkele specifieke doelgroepen of mag ook de plaatselijke zwemvereniging zich hierop verheugen? Het antwoord op deze vragen verschilt per situatie (en gemeente). Een belangrijk gegeven is dat in de laatste jaren steeds meer voorbeelden ontstaan van succesvolle samenwerking en afstemming tussen markt en overheid bij het ontwikkelen van zwembaden Lokaal beleid schoolzwemmen De gemeente overweegt het schoolzwemmen anders vorm te geven ingaande het schooljaar 2012/2013 om daarmee onder andere de instroom naar de particuliere zwemlessen te stimuleren en de zwemvaardigheid van kinderen in Dordrecht te vergroten. Gevolgen voor zwembaden in de gemeente Dordrecht Los van de gevolgen die het nieuwe schoolzwembeleid (en de hieraan gekoppelde afspraken) heeft voor de bezetting van Zwembad Sportboulevard, dient rekening te worden gehouden met de volgende effecten: 1. een deel van de schoolkinderen stroomt in de toekomst mogelijk in bij de particuliere zwemlessen met een hogere zwemvaardigheid waardoor de doorlooptijd van instroom tot het behalen van het zwemdiploma gemiddeld korter wordt; 2. de verwachting is dat meer kinderen (met een achterstandsituatie en/of met een allochtone achtergrond) zullen doorstromen naar de particuliere zwemlessen; Op dit moment is niet vast te stellen welke effecten 1 en 2 (afzonderlijk en gecombineerd) hebben voor het aantal zwemlesbezoeken op jaarbasis. 3. meer kinderen komen tijdens het schoolzwemmen in aanraking met zwemmen en andere zwemsporten. Mogelijk zullen hierdoor meer kinderen doorstromen naar de zwemverenigingen en kan het recreatieve bezoek hierdoor stijgen (een substantieel deel van het recreatieve bezoek is zwemles gerelateerd: ouders van kinderen die op zwemles zitten zijn eerder geneigd met het gezin een zwembad te bezoeken) Enkele conclusies Voor de zwembaden in Dordrecht zijn de onderstaande marktontwikkelingen het meest relevant: Bevolkingsomvang en samenstelling Het aantal kinderen en jongeren (leeftijdsgroepen 0-19 jaar) neemt in de periode tot 2030 sterk af. Dit heeft niet alleen negatieve consequenties voor het aantal deelnemers aan zwemlessen en schoolzwemmen maar heeft ook een negatief effect op het recreatieve bezoek en het aantal actieve sporters. 18

19 Het aantal ouderen in Dordrecht neemt daarentegen toe. Aangezien deze groep inwoners overdag gebruik kan maken van een zwembad (mits er sprake is van een attractief aanbod) vormt deze groep een interessante doelgroep voor de zwembaden in de toekomst. Concurrerende zwembaden De belangrijkste concurrenten van de Dordtse zwembaden in de buurgemeenten zijn Bronbad De Lockhorst (voor recreatief zwemmen en beperkt zwemlessen) en Zwembad De Hooght (recreatief zwemmen, doelgroepen en zwemlessen). Momenteel wordt hard gewerkt aan een nieuw zwembad in Papendrecht. Dit binnen- en buitenzwembad opent eind 2013 haar deuren. Vanwege de gunstige prijs-kwaliteitverhouding van de door het (nieuwe) Zwembad De Hooght geboden producten en diensten is dit zwembad in de toekomst een belangrijke concurrent van de binnen- en buitenbaden in Dordrecht. Ook Alblasserdam werkt aan een nieuw zwembad. Met de komst van dit bad (en het nieuwe aanbod in Papendrecht) zal het aanbod van sportzwemwater in de regio sterk toenemen. Een en ander kan een verschuiving van het verenigingsgebruik tot gevolg hebben. Trends en ontwikkelingen Voor Dordrecht zijn het meest relevant: recreatief zwemmen staat onder druk, begeleide activiteiten zijn meer succesvol; de op langer termijn vergrijzende markt vraagt een zwembadaanbod op maat: - sport- en beweegmogelijkheden overdag; - dicht bij huis; - service en comfort en combinaties met andere voorzieningen zijn daarbij belangrijk; kleinschaligheid zwembaden staan sterk in de belangstelling; het marktaandeel van private aanbieders (zwemlessen en doelgroepactiviteiten) groeit. Schoolzwemmen De gemeente overweegt het schoolzwemmen anders in te vullen. Effecten van het nieuwe beleid kunnen zijn: meer (allochtone) kinderen stromen vanuit het schoolzwemmen door naar het particuliere zwemonderwijs; de gemiddelde doorlooptijd van instroom tot zwemdiploma wordt mogelijk korter. Neveneffecten op langere termijn zijn mogelijk een grotere toestroom naar zwemverenigingen en een toename van het recreatief zwemmen. 19

20 4. PROGNOSES BIJ ONGEWIJZIGD BELEID Het toekomstige bezoek aan de zwembaden in Dordrecht is afhankelijk van een groot aantal factoren. Naast de toekomstige bevolkingsomvang en samenstelling is het bezoekersaantal onder meer afhankelijk van het toekomstige aanbod van producten en diensten van de Dordtse zwembaden, de tarieven, het aanbod van concurrerende zwembaden, et cetera. Door MPC zijn bezoekprognoses bij ongewijzigd beleid opgesteld. Belangrijke uitgangspunten bij deze prognoses zijn: 1. voortzetting van het huidige openstellingrooster, mix van activiteiten en tariefstelling; 2. gelijkblijvende concurrentieverhoudingen / marktaandeel van de Dordtse zwembaden ten opzichte van elkaar en de zwembaden in de regio; 3. als gevolg van 1 en 2: gelijkblijvende verzorgingsgebieden. De prognoses voor en 2030 zijn opgesteld door een relatie te leggen tussen het werkelijke bezoek in 2011 (en de kenmerken van deze bezoekers) en de te verwachten ontwikkelingen met betrekking tot bevolkingsomvang en samenstelling (leeftijdsopbouw) binnen de verzorgingsgebieden van Zwembad Sportboulevard, Zwembad De Dubbel en Het Wantijbad Prognoses Zwembad Sportboulevard Bij het opstellen van de prognose is uitgegaan van het verzorgingsgebied: Dordrecht als geheel. Prognoses 2011 Prognose 2012 Prognose 2015 Prognose 2018 Prognose 2020 Prognose 2025 Prognose 2030 Recreatief zwemmen Doelgroepactiviteiten Zwemlessen Schoolzwemmen (8-jarigen) Verenigingen en groepen Overig bezoek Totaal bezoek (excl. verenigingen) De sterkste daling is zichtbaar bij zwemlessen en schoolzwemmen. Op basis van de bevolkingsprognoses wordt verwacht dat deze daling vanaf 2015 wordt ingezet (bij het opstellen van de prognoses is geen rekening gehouden met een eventuele andere invulling / uitvoering van het schoolzwembeleid). Na 2020 wordt een bescheiden daling van het recreatief bezoek verwacht. De deelname aan doelgroepactiviteiten blijft redelijk op peil. In de prognose zijn de verenigingen en groepen (verhuur sportwater) niet opgenomen. Op basis van de bevolkingsprognoses is de verwachting dat ook deze categorie in omvang zal afnemen omdat de leeftijdscategorie van actieve sporters in omvang daalt Prognoses Zwembad De Dubbel Bij het opstellen van de prognoses voor De Dubbel is uitgegaan van: 50% van het bezoek is afkomstig vanuit de wijk Dubbeldam; 25% van het bezoek is afkomstig vanuit de wijk Stadspolders; de resterende 25% van het bezoek is afkomstig vanuit de overige wijken van Dordrecht; aanname: merendeel van de recreatieve zwemmers is 33,3% 4-7 jaar en 66,6% 8-59 jaar; aanname: de doelgroep zwemmers komen vooral uit de leeftijdscategorie jaar. Werkelijk 2011 Prognose 2012 Prognose 2015 Prognose 2018 Prognose 2020 Prognose 2025 Prognose 2030 Prognoses Recreatief zwemmen Doelgroepactiviteiten Zwemlessen Totaal bezoek