ENKELE VROEGER GEPUBLICEERDE TEKSTEN. GEPUBLICEERD IN (o.a.) KMO VRAAG EN ANTWOORD, KLUWER FISCALNET. Auteur Marc Gielis

Transcriptie

1 ENKELE VROEGER GEPUBLICEERDE TEKSTEN GEPUBLICEERD IN (o.a.) KMO VRAAG EN ANTWOORD, KLUWER FISCALNET Auteur Marc Gielis Verantwoordelijke fiscaal en patrimoniaal advies Belastingconsulent Bank J.Van Breda & C NV 1

2 De Vlaamse vrijstelling van successierechten op de gezinswoning in het voordeel van de langstlevende partner (bron Fiscalnet) Vanaf 1 januari 2007 is in het Vlaams gewest de gezinswoning voortaan vrijgesteld van successierechten. Zoals steeds zijn er een aantal voorwaarden die moeten gerespecteerd te worden. Enerzijds wat het begrip woning betreft en anderzijds wie de erfgenamen zijn. In dit artikel overlopen we kort, zonder verregaand in detail te treden, deze vrijstelling met een aantal aandachtspunten m.b.t. het huwelijkscontract voor gehuwden en de aankoop voor ongehuwden. Recent heeft de Administratie over de vrijstelling van successierechten op de gezinswoning in het voordeel van de langslevende partner een uitgebreide circulaire uitgebracht (Circulaire nr. 4/2007 (AFZ 2/ Dos. E.E./L. 158) dd ). Wie komt in aanmerking voor deze vrijstelling? De vrijstelling is van toepassing voor de langstlevende echtgenoot, de wettelijke samenwonenden en de feitelijke samenwonenden. Feitelijk samenwonenden komen ook in aanmerking maar dan wel enkel die feitelijke samenwonenden die op de dag van het overlijden minstens drie jaar samenwonen. Dit is echter anders wat de berekening betreft inzake de successierechten. Om het tarief van o.a. de gehuwden te genieten is immers één jaar voldoende. De vrijstelling geldt echter niet voor het aandeel van de kinderen, kleinkinderen, ouders en grootouders in de gezinswoning. Ook niet indien ze op de dag van het overlijden samenwonen met de erflater. Stiefkinderen en zorgkinderen die gelijkgesteld worden met de erfgenamen in rechte lijn worden tevens uitgesloten van de vrijstelling. 2

3 Begrip gezinswoning? De gezinswoning is de woning waar de overledene en de samenwonende partner op de dag van het overlijden hun gezamenlijke hoofdverblijfplaats hebben. De vrijstelling is niet enkel van toepassing op de gezinswoning als dusdanig doch ook op de aanhorigheden. Hierbij denken we dan aan de garage, het zwembad, de tuin, de aanpalende weide, enz. Wanneer het onroerend goed zowel de gezinswoning als een bedrijfsgedeelte (kantoor, winkel,.) omvat, moet het bedrijfsgedeelte onafscheidelijk zijn van en ondergeschikt (in waarde en/of omvang) zijn aan het woongedeelte zodat de vrijstelling van toepassing blijft op het geheel van het onroerend goed. De delen echter die als bedrijfsgebouw dienen binnen een samenhorend complex gevormd door de woning en het bedrijf, genieten de vrijstelling niet, wanneer het bedrijfsgebouw niet kan beschouwd worden als een aanhorigheid van het woninggedeelte (zie punt 4.1 bovenvermelde circulaire). Hier zal m.a.w. een opdeling moeten gemaakt worden. Welke vrijstelling? De vrijstelling is van toepassing op het netto-aandeel van de gezinswoning De schulden die specifiek zijn aangegaan om de gezinswoning te bouwen, aan te kopen, te renoveren of uit te breiden, worden eerst afgetrokken van het aandeel in de gezinswoning. Deze specifieke schulden moeten uitdrukkelijk vermeld worden in de aangifte. Een boete is verschuldigd indien dit onvolledig of niet gebeurt. In Vlaanderen zijn er echter specifieke regels vastgelegd om de volgorde van de schulden (passief) van de nalatenschap aan te rekenen. Zie ook de boven vermelde circulaire (punt Circulaire nr. 4/2007 (AFZ 2/ Dos. E.E./L. 158) dd ). De vermelde overzichtstabel (en voorbeeld) vindt u hier terug. 3

4 Erfdeel van langstlevende partner die geen aandeel in de gezinswoning verkrijgt Erfdeel van langstlevende partner die wel een aandeel in de gezinswoning verkrijgt Specifieke schuld inzake de gezinswoning 1) onroerend actief 2) bedrijfsactiva (60bis) 3) roerend actief 1) gezinswoning 2) onroerend actief 3) bedrijfsactiva (60bis) 4) roerend actief Specifieke schuld inzake een ander onroerend goed 1) onroerend actief 2) bedrijfsactiva (60bis) 3) roerend actief 1) onroerend actief 2) bedrijfsactiva (60bis) 3) roerend actief 4) gezinswoning Specifieke schuld inzake een roerend goed 1) roerend actief 2) bedrijfsactiva (60bis) 3) onroerend actief 1) roerend actief 2) bedrijfsactiva (60bis) 3) onroerend actief 4) gezinswoning NIET specieke schuld 1) bedrijfsactiva (60bis) 2) roerend actief 3) onroerend actief 1) bedrijfsactiva (60bis) 2) roerend actief 3) onroerend actief 4) gezinswoning Voorbeeld: De langstlevende echtgenoot verkrijgt alles 4

5 Actief nalatenschap (na vereffening van het gemeenschappelijk vermogen): roerende goederen onroerende goederen (nietgezinswoning) onroerend goed-gezinswoning euro euro euro Passief nalatenschap (na vereffening van het gemeenschappelijk vermogen): niet-specifieke schuld : euro specifieke schuld onroerend goed andere dan gezinswoning: euro Aanrekening van de schulden : a) toepassing algemene aanrekeningsregel in geval de langstlevende echtgenoot een deel in de gezinswoning verkrijgt aanrekening op de roerende goederen: euro euro (niet specifieke schuld) = euro (blijft nog te verrekenen) onroerende goederen (niet-gezinswoning) euro euro (specifieke schuld o.g. niet-gezinswoning) = euro b) toepassing bijzondere aanrekeningsregel op resterende schuld onroerende goederen (niet-gezinswoning) euro euro (resterende schuld) = euro c) Netto-actief na aanrekening passief 5

6 onroerende goederen (niet-gezinswoning) gezinswoning te belasten netto-actief euro euro (vrijgesteld) euro De verminderingen (belastingkrediet) voor een bescheiden erfdeel Als het netto-erfdeel in de rechte lijn minder bedraagt dan euro, dan wordt er een vermindering toegekend (art 56 Vl.W.Succ). Deze vermindering wordt berekend volgens de volgende formule : 500 euro x (1 (netto erfdeel / )) Dit betekent concreet dat de vermindering maximaal 500 euro bedraagt en zal afnemen in de mate dat het geërfde netto actief toeneemt. Bij de vaststelling van het netto actief wordt er echter voortaan geen rekening gehouden met de gezinswoning (art. 56 lid 2 Vl.W.Succ.). In kleine(re) nalatenschappen, waar de gezinswoning het grootste deel uitmaakt van de nalatenschap, zal dit dan ook een besparing opleveren. Wat betekent de vrijstelling nu concreet in euro s? Om de impact van deze vrijstelling aan te tonen, nemen we een concreet voorbeeld. Man en vrouw, twee kinderen zijn gehuwd met het wettelijk huwelijksstelsel. Man sterft (echtgenote is 69 jaar) en de nalatenschap is op de volgende manier samen gesteld : 6

7 Het gemeenschappelijk vermogen bestaat uit : Roerende goederen euro Gezinswoning euro Oud stelsel : Man sterft Successierechten : euro Vrouw sterft : Successierechten : euro TOTAAL : euro Huidig stelsel : Man sterft Successierechten : euro Vrouw sterft Successierechten : euro Totaal euro (ofwel euro minder) Moeten gehuwden voortaan een huwelijkscontract opmaken waarbij de gezinswoning in volle eigendom aan hen toekomt? We denken hierbij aan het zogenaamde verblijvingsbeding. Zulk een beding zorgt ervoor dat na het overlijden van de eerste ouder de (ganse) gemeenschap in volle eigendom zal toekomen aan de langstlevende. De kinderen komen in het verhaal (nog) niet voor. De langstlevende komt daardoor mogelijk in de hoogste schijf van de successierechten terecht. Na het overlijden van deze langstlevende zullen de kinderen het ganse vermogen erven, met ook hogere successierechten tot gevolg. Trouwens het vermogen zal ook in waarde toegenomen zijn, wat de fiscale druk nog zal doen toenemen. 7

8 Zonder zulk een verblijvingsbeding erven de kinderen de blote eigendom van de eerste ouder en de langstlevende erft het vruchtgebruik. Na het overlijden van de langstlevende worden zij volle eigenaar, het vruchtgebruik dooft immers uit. De civielrechtelijke bescherming betekent m.a.w.meestal een aanzienlijk fiscale meerkost. Het schrappen van de clausule (verblijvingsbeding) is de meeste verregaande oplossing. Er kan echter ook gekozen worden voor een zogenaamd keuzebeding. De langslevende heeft bv. de keuze de gezinswoning volledig bij zich te laten toekomen. Is dit voortaan geen fiscale opportuniteit? Want indien de kinderen deze woning mee erven dan moeten zij wel successierechten betalen. Voortaan is het immers zo dat wanneer de langslevende partner de ganse gezinswoning erft, deze niets meer betaalt. Zoals wel meer in de fiscaliteit is het antwoord genuanceerd. Wanneer bv. na het overlijden van vader de woning toch zal verkocht worden dan kan het inderdaad interessant zijn. De woning is misschien te groot om alleen te bewonen of ze vraagt teveel onderhoud, enz Verder gaande op ons bovenvermeld voorbeeld Een echtpaar gehuwd met wettelijk huwelijksstelsel hebben twee kinderen. Het gemeenschappelijk vermogen bestaat uit : Roerende goederen euro Gezinswoning euro wettelijk huwelijksstelsel (geen aparte clausules) Man sterft, leeftijd echtgenote 69 jaar. Successierechten : euro 8

9 Vrouw sterft Successierechten : euro TOTAAL euro huwelijksstelsel met keuzebeding waarbij de woning in volle eigendom toekomt aan de langstlevende Man sterft Successierechten : euro Vrouw sterft Successierechten : euro TOTAAL euro We merken dat het keuzebeding nog steeds een meerkost (in dit voorbeeld euro) betekent aan successierechten, ook met de nieuwe vrijstelling op de gezinswoning. Noot : later zal na het tweede overlijden de waarde van de woning vermoedelijk nog in waarde toegenomen zijn, wat het financiële verschil nog vergroot. Moeten ongehuwden samenwonenden koppels die een gezinswoning wensen aan te kopen zich voortaan nog zorgen maken? Ongehuwde koppels die een woning wensen aan te kopen, stellen zich de vraag of zij de woning nog via een beding van aanwas of tontinebeding dienen aan te kopen. Of het bestaande beding van aanwas of tontinebeding niet dient geschrapt te worden. De vraag is terecht doch niet zo eenvoudig te beantwoorden. Het is echter niet omdat de successierechten in hun voordeel uitvallen zij zich voor de rest geen 9

10 andere zorgen meer hoeven te maken. Het is immers zo dat het erfrecht voor hen niet hetzelfde is zoals bij gehuwden. M.a.w. zij hebben vandaag geen zekerheid of sommige erfgenamen geen roet in het eten zullen gooien. Erfrechtelijk zijn er immers zogenaamde reservataire erfgenamen die hun erfdeel voor hun reserve kunnen opeisen (inkorting). Wel is het zo dat bij wettelijk samenwonenden voortaan het vruchtgebruik van het onroerend goed dat tijdens het samenwonen het gezin tot gemeenschappelijke verblijfplaats diende en de huisraad door de wettelijk samenwonende zal verkregen worden (BS 8 mei 2007, editie 2, p.24928). Belangrijk te vermelden is dat het echter geen reservatair erfdeel is. De zogenaamde feitelijk samenwonenden kunnen van deze nieuwe wetgeving niet genieten. Verder in deze tekst bespreken we de fiscale gevolgen, m.b.t. de successierechten (Vlaanderen) en het beding van aanwas. In de contex hiervan bespreken we enkel de aankoop door samenwonenden en niet door gehuwden. Niettegenstaande de constructie van een beding van aanwas evenzeer mogelijk is voor gehuwden, onder welbepaalde voorwaarden, zien we dit in de praktijk minder. Misschien ten onrechte want voor gehuwden kan een beding van aanwas ook een vorm van successieplanning zijn. Beding van aanwas In twee woorden gezegd kopen de (twee) samenwonenden samen het onroerend goed aan. Maar verder wordt de aankoop gecombineerd met een beding van aanwas. Hiermee wordt bedoeld dat op het moment van overlijden van één van de samenwonenden het stuk van de overledene aanwast bij dat stuk van de overlevende. Er wordt m.a.w. gewerkt met een opschortende voorwaarde. Bij een tontinebeding wordt er gewerkt met een opschortende en een ontbindende voorwaarde. Het beding van aanwas zorgt ervoor dat er in principe geen successierechten verschuldigd zijn. De langstlevende wordt immers eigenaar (of vruchtgebruiker) op basis van de overeenkomst zelf en niet op basis van het overlijden. 10

11 Waarom is dit nu zo belangrijk? Zoals reeds vermeld erven ongehuwde samenwonden niet automatisch van mekaar. Diegenen die voor een wettelijk samenlevingscontract hebben geopteerd hebben voortaan een voordeel wat de gezinswoning en de huisraad betreft (zie boven). Voor de feitelijk samenwonenden blijft het een probleem. Zij kunnen mekaar wel bevoordelen via een testament. Doch hierin kan niet te ver gegaan worden. Er bestaan immers zogenaamde reservataire erfgenamen. Dit zijn oa de kinderen maar ook de ascendenten. M.a.w. een lsamenwonende zonder kinderen en van wie de ouders nog in leven zijn, kan deze ouders niet onterven. Elke ouder heeft recht op één vierde van de nalatenschap. Een beding van aanwas moet aan dit probleem of beter onzekerheid verhelpen. Door te werken met een beding van aanwas worden deze erfrechtelijke principes buiten spel gezet. Het beding van aanwas betekent echter wel dat bij het overlijden er registratierechten verschuldigd zullen zijn. Voor Vlaanderen bedragen deze 10%. En net her komen we op een fiscaal gevoelig punt. De successierechten in Vlaanderen zijn immers bij ongehuwden én gevoelig verlaagd én voor de gezinswoning zelfs volledig vrijgesteld. Een eenvoudig voorbeeld zal dit verduidelijken. Een gezinswoning ter waarde van euro wordt samen aangekocht. - beding van aanwas registratierechten op de helft : 10 % x = euro - testament 11

12 successierechten op de helft : Maar vermits het onroerend goed de gezinswoning betreft bedragen de successierechten immers 0 euro. We merken dat het beding een duidelijke meerkost betekent in vergelijking met de successierechten, nl euro. Men zal de volgende keuze moeten maken : ofwel leven met de onzekerheid of het onroerend goed n.a.v. het overlijden van de eerste partner wel zal toekomen bij de samenwonende partner ofwel de onzekerheid niet moeten ondergaan wat een meerkost betekent aan registratierechten. Maar ook hieraan kan verholpen worden. Een combinatie van zekerheid én geen fiscale nadelige is terug te vinden in het beding van aanwas met optie (beding Taymans). Het is een ontdekking van Professor Taymans. Het principe is dat naast het beding van aanwas met optie er door elke partij een testament wordt opgesteld. De langstlevende partner heeft na het overlijden een bedenktijd om al dan niet te opteren voor het beding van aanwas. Wanneer de langstlevende zeker is dat het testament niet herroepen is of dat de reservataire erfgenamen hun reserve niet zullen inroepen dan laat de langstlevende partner de termijn verstrijken. Het testament zal dan zijn uitwerking kennen wat een fiscale besparing oplevert. Wanneer de langslevende partner daarentegen deze zekerheid niet heeft dan zal hij het beding wel zijn uitwerking laten krijgen. Het beding van aanwas met optie verzoent hier de fiscaliteit en de burgerrechtelijke voordelen. De Administratie aanvaardt deze constructie. beslissing (Besl. 10 mei 2004, nr. E.E./99.969) Hierbij vindt u de gepubliceerde 12

13 11. Beding van aanwas/tontine met optie (clausule Taymans). 04. Het beding van aanwas/tonine met optie is een beding dat toelaat de keuze tussen het al dan niet beroep doen op de aanwas/tontine uit te stellen tot een zekere periode na het overlijden van de eerststervende. De aanwas/tontine krijgt alsdan bij het overlijden van de eerststervende geen automatische uitwerking doch zal slechts in werking treden wanneer hiervoor door de langstlevende binnen een welbepaalde tijdspanne na het overlijden (bv. vijf maanden) een termijn die als een vervaltermijn wordt bedongen bij notariële akte op formele wijze wordt geopteerd. De aanwas/tontine wordt bijgevolg verwoord als een optie die de langstlevende al dan niet zal lichten. De fiscale behandeling van een klassiek beding van aanwas/tontine (zie Aanschr. 17/1992) geldt ook voor een beding van aanwas/tontine met optie. Besluit De vrijstelling van successierechten op de gezinswoning in het voordeel van de langstlevende partner zal afhankelijk van de situatie al dan niet een aanzienlijke besparing opleveren. Het blijft echter wel een aandachtspunt of het fiscaal opportuun is een beding in het huwelijkscontract te voorzien waarbij de gezinswoning in eerste instantie voor de totaliteit bij de langslevende partner terecht komt. Afhankelijk van de concrete situatie is dit al dan niet een opportuniteit. Ook voor ongehuwd samenwonenden (zeker voor de feitelijk samenwonenden) blijft de aankoop met een beding van aanwas (of tontinebeding) een afweging tussen zekerheid wat een meerkost betekent in vergelijking met de vrijstelling. Het beding van aanwas met optie is hier echter een meer dan valabel alternatief. 13

14 DE SUCCESSIERECHTEN IN VLAANDEREN (bron KMO Vraag & Antwoord, Kluwer) Hier bespreken we een aantal aspecten die belangrijk (kunnen) zijn wanneer we het hebben over successierechten. We behandelen echter hier wel enkel de Vlaamse regelgeving. Voortaan is het immers zo dat zowel de successie- als de schenkingsrechten een regionale bevoegdheid zijn. Daar waar de schenker of de overledene gedurende een periode van vijf jaar voor het moment van schenking of overlijden zijn woonplaats heeft of had, bepaalt welke regelgeving van toepassing is. Vandaag merken we dat de interesse voor successieplanning is toegenomen. Het weze duidelijk dat het een correcte successieplanning dient te zijn en niet het verborgen houden van een aantal bezittingen van de overledene voor de fiscus. Dit is fraude wat een (fiscale) verjaringstermijn kent van meer dan 10 jaar en een boete van tweemaal de ontdoken successierechten! De praktijk leert echter ook dat velen zich ten onrechte zorgen maken. De successierechten liggen dikwijls moeilijk en worden als onrechtvaardig ervaren. Het nagelaten vermogen werd immers reeds belast. Het getuigt bij velen dan ook van de niet ophoudende gulzigheid van onze overheid. Deze discussie laten we hier aan ons voorbij gaan. Bij elke successieplanning moet er berekend worden hoeveel de successierechten bedragen wanneer er niets wordt gedaan en hoeveel ze zullen bedragen bij het nemen van enkele acties. Op deze manier kan er gekeken worden hoe de kostprijs van deze te nemen acties zich vertaalt in de opbrengst van de successierechten. Het sop moet immers de kool waard zijn Belangrijk te vermelden is dat het huwelijksvermogensrecht primeert op het erfrecht. Bepaalde zaken die opgenomen werden in het huwelijkscontract maken dat mogelijk het erfrecht buiten spel wordt gezet. M.a.w. vooraleer een successieplanning aan de orde is, moeten er een aantal belangrijke vragen gesteld worden. Uw huisnotaris, bankier of andere vertrouwenspersoon kunnen u helpen een weg te vinden in de doolhof van regeltjes en op de gestelde vragen een antwoord te geven. 14

15 Tarieven Successierechten Voor Vlaanderen bedragen de successierechten (gezinswoning sinds 1 januari 2007 onder voorwaarden vrijgesteld van successierechten): Rechte lijn, tussen echtgenoten en samenwonenden (wettelijk of feitelijk na 1 jaar) Schijven Belasting op vorige schijven % op deze schijf 0, % , % > % Per rechtverkrijgende op het netto-aandeel in de onroerende goederen enerzijds en op het netto-aandeel in de roerende goederen anderzijds Tussen broers en zussen Schijven Belasting op vorige schijven % op deze schijf 0, % , % > % Per rechtverkrijgende op het netto-aandeel van de goederen Tussen anderen Schijven Belasting op vorige schijven % op deze schijf 0, % , % > % 15

16 Toegepast op het overeenstemmend gedeelte van de som van de nettoaandelen, verkregen door de rechthebbenden van deze groep Schenken (roerende goederen) in Vlaanderen Denkt men aan een successieplanning, dan komt ongetwijfeld ook de schenking ter sprake. Hier beperken we ons tot het schenken van roerende goederen. De onroerende goederen worden hier dan ook niet besproken. We merken dat sinds de tarieven voor het schenken van roerend vermogen verlaagd zijn sneller aan een (notariële) schenking wordt gedacht en ook over gegaan. Een schenking is in principe definitief. Wel zijn er hier een aantal uitzonderingen aan deze onherroepelijkheid bv. de afgesproken voorwaarden worden niet nageleefd of het betreft een schenking tussen huwelijkspartners, welke eenzijdig herroepbaar is (tenzij het een schenking is die werd opgenomen in het huwelijkscontract). Een schenking tussen echtgenoten (niet wettelijk samenwonenden) biedt dus mogelijkheden. Een echtpaar gehuwd met scheiding van goederen en geen kinderen overweegt een successieplanning. Er is een onevenwicht tussen de twee vermogens van hen. Het vermogen van mevrouw is immers drie keer zo groot dan het vermogen van haar echtgenoot. Een schenking van mevrouw aan mijnheer kan hier een oplossing zijn. Na drie jaar of onmiddellijk (mits betalen van 3% schenkingsrechten) zijn er geen successierechten meer verschuldigd door mijnheer bij het overlijden van mevrouw. Komt mijnheer vóór te overlijden of komt het tot een echtscheiding dan behoudt mevrouw de mogelijkheid de schenking te herroepen en dit, bij een overlijden, vrij van successierechten! Maar wanneer gehuwden een schenking overwegen dan is ook hier het huwelijkscontract van belang. Het gebeurde vroeger meermaals (vandaag eerder zelden) dat echtgenoten een schenking doen aan mekaar via het huwelijkscontract. Gehuwden die dit hebben voorzien kunnen niet langer kosteloos beschikken over hun goederen. Zij kunnen m.a.w. geen schenking meer doen aan bv. hun kinderen. Een aanpassing van het huwelijkscontract zal eerst moeten plaats vinden. 16

17 De tarieven wat het schenken van roerende goederen betreft, zijn de volgende : o 3% voor schenkingen in rechte lijn, tussen gehuwden of samenwonenden; o 7% voor schenkingen aan alle anderen; o 2% voor schenkingen van een onderneming. Het voordeel is dat bij een schenking die afgerekend werd aan deze tarieven er geen successie meer verschuldigd is wanneer de schenker alsnog binnen de drie jaar na de schenking komt te overlijden. Ook is dit het geval bij een klassieke handgift of bankgift waarbij de opgemaakte brieven worden geregistreerd met de bijhorende te betalen schenkingsrechten. De drie-jarige overlevingsperiode is ook hier niet van toepassing. Deze tarieven zullen naar de toekomst toe alsmaar belangrijker worden. Dit in het kader van de effecten aan toonder. Effecten kunnen vandaag immers op twee manieren geschonken worden : via een notariële schenking of zonder notariële schenking nl via een klassieke handgift of via een onrechtstreekse schenking d.m.v. een overschrijving (de zogenaamde bankgift). Enkel effecten aan toonder, kasbons, cash geld, kunnen via een handgift geschonken worden. Of de overschrijving van de effecten op naam via het vennotenregister (vb bvba) als een rechtsgeldige schenking kan aanzien worden is vandaag niet duidelijk en wordt dan ook in de rechtsleer veelal niet aanbevolen. De Administratie daarentegen heeft er minder moeite mee. Zij aanvaardt dit procédé. Na de handgift worden de klassieke brieven opgesteld om zo de verjarings-termijn van drie jaar te kunnen bewijzen (art 7 W.Succ). Het voordeel van een handgift is haar eenvoud. Vandaag wordt er meer gewerkt met een zogenaamde bankgift. Een bankgift is in feite een meer moderne vorm van handgift. We spreken dan vaak over een onrechstreekse schenking d.m.v. een overschrijving. Neemt niet weg dat een notariële schenking wel een aantal voordelen geniet zoals de bewijsvoering en het kunnen genieten van de expertise van de notaris. 17

18 De effecten aan toonder zijn in België een eindig verhaal. Deze zullen immers op termijn hetzij op naam (register) moet gezet worden hetzij moeten gedematerialiseerd worden. Het voordeel van de dematerialisatie is dat een bankgift zoals dit kan voor gelden op rekening ook mogelijk is voor effecten. Wenst u op termijn uw aandelen weg te schenken maar u wenst dit niet te doen via notaris dan zal u er vandaag beter aan doen de effecten te dematerialiseren i.p.v. op naam te zetten. De afschaffing gebeurt kort verteld in de drie volgende fases: Fase 1: verbod om nieuwe effecten aan toonder uit te geven Fase 2: de omzetting van de bestaande effecten aan toonder Fase 3: verkoop van de effecten waarvan de rechthebbende onbekend is. Fase 1 Verbod om nog nieuwe effecten aan toonder uit te geven De eerste fase start vanaf 1 januari Een Belgische vennootschap zal dan niet langer effecten aan toonder mogen uitgeven. De bestaande effecten aan toonder kunnen ook niet langer geleverd worden als ze ingeschreven zijn op een effectenrekening. Let op : wie vanaf 1 januari 2008 coupons van beursgenoteerde effecten wenst te innen zal dit nog enkel kunnen wanneer hij ook de mantel van het effect op een effectenrekening plaatst. Verstoppen is m.a.w. niet meer mogelijk. Fase 2 De omzetting van bestaande effecten aan toonder Eigenaars van effecten die werden uitgegeven voor 23 december 2005 krijgen tot 31 december 2013 de tijd om die effecten om te zetten in effecten op naam of in gedematerialiseerde effecten. Wie effecten heeft die van na 23 december 2005 moet de omzetting vragen voor 31 december Op de laatste dag van deze omzettingstermijn worden alle effecten die op dat ogenblik nog niet aangeboden werden, van rechtswege omgezet in gedematerialiseerde effecten. Deze effecten worden ingeschreven op naam van de vennootschap die ze heeft uitgeschreven, tot de rechthebbende zich uiteindelijk heeft bekend gemaakt. Fase 3 Verkoop van effecten zonder bekende eigenaar 18

19 Mogelijk zullen er effecten aan toonder zijn waarvan de eigenaar nooit bekend zal worden. Voor zulke effecten is er in een bepaalde procedure voorzien. Zoniet zou de vennootschap deze effecten eeuwig moeten blijven registreren. Alle effecten die op 1 januari 2015 alsnog niet omgezet zijn, zullen verplicht te koop worden aangeboden (welbepaalde procedure). Het saldo van de opbrengst en de effecten die niet verkocht werden, moet gestort of neergelegd worden bij de Deposito- en Consignatiekas. De rechtmatige eigenaar kan later nog altijd zijn rechten doen gelden. Hij zal zich echter wel moeten haasten want per jaar achterstand vanaf 31 december 2015 wordt een boete opgelegd van 10 % van het bij de Deposito- en Consignatiekas gestorte bedrag of van de tegenwaarde van de neergelegde effecten. Dit betekent dat na uiterlijk 10 jaar het geen zin meer heeft om zich bekend te maken. Voor zover een korte opfrissing van de afschaffing van de effecten aan toonder. Een notariële schenking heeft echter ook nog een ander voordeel wanneer we het hebben over het stipuleren van een aantal voorwaarden aan de schenking. Hierbij denken we in het bijzonder aan het voorbehoud van het vruchtgebruik. Zodoende behoudt de schenker naast de inkomsten ook een vorm van controle. Welke voorwaarden zijn zoal mogelijk voor wie met een schenking wenst te werken - Beding van conventionele terugkeer Met dit beding slaat de schenker twee vliegen in één klap. Enerzijds zal hij de geschonken goederen terug in zijn bezit krijgen mocht de begiftigde voor hem komen te overlijden. Anderzijds dienen er ook geen successierechten betaald te worden. - Verbod om de geschonken goederen te vervreemden Deze clausule legt de begiftigde het verbod op de geschonken goederen te vervreemden. Dit beding is toegelaten wanneer aan de volgende twee voorwaarden cumulatief wordt voldaan : 19

20 Het moet tijdelijk zijn en de schenker moet er een ernstig en rechtmatig belang bij hebben (vb voorbehoud vruchtgebruik). - Voorbehoud van het vruchtgebruik Dit hebben we hierboven reeds vermeld. Overwegend wordt er hier wel geoordeeld dat deze voowaarde enkel mogelijk is bij een notariële schenking en niet bij een handgift of bankgift. - Last aan koppelen Om een bron van inkomsten te kunnen behouden kan aan de schenking een last gekoppeld worden bv. er moet jaarlijks 4% aan de schenker uitbetaald worden. - Verbod om de geschonken goederen in te brengen in de huwgemeenschap Op deze manier heeft de schenker de zekerheid dat de geschonken eigen blijven en niet gemeenschappelijk worden doordat de goederen werden ingebracht in de huwelijksgemeenschap. Besluit : Het organiseren van een schenking voor roerende goederen is veelal een eenvoudige en efficiënte vorm van successieplanning. Het schenken van onroerend vermogen echter blijft wel een duurdere aangelegenheid. Toch moeten we nogmaals opmerken dat er bij een schenking voorwaarden kunnen opgenomen worden die wenselijk kunnen zijn. Deze voorwaarden moeten er voor zorgen dat er een controle of tenminste een inkomen kan behouden blijven. Want ook hier behoudt het volgende spreekwoord zijn wijsheid : Men mag zich niet uitkleden voor het slapengaan. 20

21 WETTELIJK ERFRECHT VOOR WETTELIJK SAMENWONENDEN (bron Fiscalnet ) In het Belgisch Staatsblad van 8 mei 2007 (editie 2, p ) vinden we de hervorming (Wet van 28 maart 2007) terug die een erfrecht invoert voor de langstlevende partner voor wettelijk samenwonenden. Deze wet is in werking getreden vanaf 18 mei Hier overlopen we kort een aantal zaken van deze wet, tevens met enkele aandachtspunten. Voortaan verkrijgt de langstlevende partner, zonder dat hiervoor nog een testament moet opgemaakt worden, het vruchtgebruik van de woning en van de daarin aanwezige huisraad, die tijdens het samenwonen de gemeenschappelijke verblijfplaats uitmaakte. De opmaak van een testament is hiervoor dus niet langer noodzakelijk. Er zijn duidelijk een aantal zaken die gelijkaardig zijn zoals we die kennen voor gehuwden. Daarnaast zijn er ook een aantal verschillen. Het belangrijke verschil met gehuwden is dat voor wettelijk samenwonenden niet voorzien is in een reservatair erfrecht, doch slechts een wettelijk erfrecht. Dit betekent concreet dat het wettelijk voorziene erfrecht voor en door de wettelijk samenwonende aan de langstlevende kan ontnomen worden d.m.v. een testament of een schenking tijdens het leven. Net zoals bij gehuwden, kunnen samenwonenden via een testament of een schenking de reserve van hun ascendenten (ouders, grootouders) uitschakelen. Hier staat dan wel tegenover dat de langslevende een onderhoudsplicht heeft t.o.v. van deze ascendenten. Deze onderhoudsplicht is van toepassing wanneer de overledene partner geen nakomelingen naliet en als deze ascendenten behoeftig zijn. Wel is deze onderhoudsplicht begrensd tot de erfrechten die de ouders of grootouders verliezen. Ook is er een (begrensde) onderhoudsplicht ten voordele van de kinderen, van wie hij of zij niet de vader of de moeder is, van de vooroverledene. 21