Veranderende rol van de Actuaris in veranderende Pensioensector Debat met Prof. Dr. Theo Kocken & Prof. Dr. Jan vd Poel 28 feb 2014

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Veranderende rol van de Actuaris in veranderende Pensioensector Debat met Prof. Dr. Theo Kocken & Prof. Dr. Jan vd Poel 28 feb 2014"

Transcriptie

1 Veranderende rol van de Actuaris in veranderende Pensioensector Debat met Prof. Dr. Theo Kocken & Prof. Dr. Jan vd Poel 28 feb 2014

2 Een paar ervaringen met actuarissen 2

3 Actuarissen UK, Het grote falen Actuarissen hebben beschermende rol, toch? Tussen 2003 en 2006 groot deel DB fondsen gesloten Omschakeling naar niet-doordacht DC Premie werkgever van 12% naar 6%: DC kan meer rendement genereren dus minder premie nodig Staple Inn debat january 2007: we are ashamed for what we did (or didn t do) 3

4 Actuarissen NL De anticiperende langleven tafels Moedige stap Staan voor je expertise!! Breuk met altijd achter de feiten aanlopen 4

5 Actuarissen NL: Rol in pension redesign Parlement 2011: Rol waardering kleiner als rechten zachter worden... NEE, rol groter!!! Kritiek AG (Kars) op teveel afdekken Terechte zorg, maar het probleem zit in de ontwerpfout Onnodig dilemma tussen afstempelen en inflatie-erosie Als rechten zachter worden, waarom dan jongeren rentegevoelige annuiteiten geven in 1 harde pool Teveel renterisico Teveel discussie eigendomsrechten 5

6 Waarde na rentestijging (annuiteit goedkoper) Inleg door deelnemer Alles direct in annuiteiten... Projectie = Toezegging annuiteit... Dus je koopt een annuiteit Voor iedere inleg En die verandert in prijs als de rente verandert... => Rentegevoeligheid hoog (CF s 1 tot 70 jaar in toekomst) 6

7 Opbouwen annuiteiten, in 1 grote pot... oezeggingen gepensioneerden Toezeggingen actieven Gemiddelde duration Duration gepensioneerden Duration actieven 7

8 Idealised Design STAP 1: WAAROM ONHOUDBAAR? Absurde complexiteit Overpromise, Underdeliver Tegenstrijdige risico-belangen Ondoorzichtige eigendomsrechten Tegenstrijdige eigendomsbelangen Win-Lose instabiel cooperatief spel => enorme publiek wantrouwen (wat we ook goed doen..) 8

9 Idealised Design: STAP 2: Wat Willen We Idealiter? Risiconemen om pensioen betaalbaar te houden Zekerheid waar die gewenst is Complexiteit naar laagst mogelijke nivo brengen Win-lose situaties vermijden Voldoende leeftijdsdifferentiatie Solidariteit waar dit welvaartswinst oplevert zonder andere criteria sterk aan te tasten Overdracht zachte rechten eenvoudig mogelijk 9

10 Wat willen we wel? ZEKERHEID WAAR DIE GEWENST IS De psychologie van reference levels [Lees: Nominaal pensioeninkomen] Under-promise, Over-deliver 10 Prof. Laurie Santos, Yale University

11 Twee-componenten ontwerp Geleidelijke verschuiving naarmate Human Capital afneemt Verkoop: Participaties Risky assets Koop: Extra stukje (Uitgestelde) annuiteit... Collectief belegd, individueel eigendom Micro langleven risicodeling 11 Collectief belegd, collectief eigendom maar duidelijke individuele waarde (risk sharing, eg longevity)

12 Geleidelijk gegarandeerde nominale annuiteit kopen Geïnvesteerd bedrag in beleggingen bijv. aandelen Jaarlijkse pensioenpremie jaar Beleggingen geïnvesteerd voor aankopen annuïteiten Jaarlijkse Pensioen uitkering 12

13 Geleidelijk gegarandeerde annuiteit kopen Geïnvesteerd bedrag in beleggingen bijv. aandelen jaar Beleggingen geïnvesteerd voor aankopen annuïteiten Jaarlijkse Pensioen uitkering 13

14 Geleidelijk gegarandeerde annuiteit kopen Geïnvesteerd bedrag in beleggingen bijv. aandelen jaar Beleggingen geïnvesteerd voor aankopen annuïteiten. Jaarlijkse Pensioen uitkering 14

15 Geleidelijk gegarandeerde annuiteit kopen Geïnvesteerd bedrag in beleggingen bijv. aandelen jaar Beleggingen geïnvesteerd voor aankopen annuïteiten. Jaarlijkse Pensioen uitkering 15

16 Geleidelijk gegarandeerde annuiteit kopen Geïnvesteerd bedrag in beleggingen bijv. aandelen Risky assets na pensionering 40 jaar Beleggingen geïnvesteerd voor aankopen annuïteiten. Jaarlijkse Pensioen uitkering 16

17 Pro-actievere rol actuaris? Risk Management: Focus op consequenties per generatie (dragelijk?) ipv kansen en kansmodellen Behavioral Finance, cognitieve aspecten van risicoperceptie Redesign: [risk management onmogelijk igv grote designfouten] Balans Ambitie, Kosten, Risico Speciale rol actuaris in: Micro langleven risico delen in nieuwe stelsel; hoe? Macro langleven risico delen? Zo ja, hoe, wie handelt met wie? Omvang Solidariteitskringen (man/vrouw, rijk/arm) en veel meer 17

18 DISCUSSIE!!!!

Wat is er aan de hand moet onze pensioenen?

Wat is er aan de hand moet onze pensioenen? Wat is er aan de hand moet onze pensioenen? Casper van Ewijk, Netspar & University of Amsterdam KNAW Symposium, 9 januari 2014, Amsterdam Agenda Wat is een pensioen? Goed pensioen is een risicovol pensioen

Nadere informatie

Blik op de toekomst: verschil tussen DB en DC vervaagt. dr. Roel Mehlkopf Tilburg University & Netspar 8 oktober 2015, Amsterdam

Blik op de toekomst: verschil tussen DB en DC vervaagt. dr. Roel Mehlkopf Tilburg University & Netspar 8 oktober 2015, Amsterdam Blik op de toekomst: verschil tussen DB en DC vervaagt dr. Roel Mehlkopf Tilburg University & Netspar 8 oktober 2015, Amsterdam Wat vindt de generatie Einstein van een pensioenuitkering die beweegt met

Nadere informatie

Workshop financiële opzet en beleggingen

Workshop financiële opzet en beleggingen Workshop financiële opzet en beleggingen Nienke Griffioen (DNB) Theo Kocken (Cardano) Guus Boender (Ortec) DNB 1 Zekerheid versus Risico DNB 2 Vaste opbouw versus stabiele premie DNB 3 Voorbeeld: termijn

Nadere informatie

Persoonlijk Pensioen met aanvullende Risicodeling. Theo Nijman (met Lans Bovenberg) Maart 2015

Persoonlijk Pensioen met aanvullende Risicodeling. Theo Nijman (met Lans Bovenberg) Maart 2015 Persoonlijk Pensioen met aanvullende Risicodeling Theo Nijman (met Lans Bovenberg) Maart 2015 Stand van zaken 2 Vandaag PPR biedt meer mogelijkheden voor fondsen en verzekeraars om in te spelen op wensen

Nadere informatie

Pensioenbijeenkomst Abvakabo FNV Het pensioen van nu en de toekomst in zicht November 2010. Welkom

Pensioenbijeenkomst Abvakabo FNV Het pensioen van nu en de toekomst in zicht November 2010. Welkom Pensioenbijeenkomst Abvakabo FNV Het pensioen van nu en de toekomst in zicht November 2010 Welkom Waar willen wij het met elkaar over hebben? Pensioen anno 2010 Stand van Zaken AOW en Pensioenakkoord 4

Nadere informatie

PENSIOEN IN BEWEGING! KLAAR VOOR DE TOEKOMST? SAMEN DELEN, EEN STERKE KEUZE

PENSIOEN IN BEWEGING! KLAAR VOOR DE TOEKOMST? SAMEN DELEN, EEN STERKE KEUZE PENSIOEN IN BEWEGING! KLAAR VOOR DE TOEKOMST? SAMEN DELEN, EEN STERKE KEUZE PENSIOEN IS AANVULLING OP AOW Lijfrente Salaris 100% Pensioen Staatspensioen (AOW) 2 AOW, VOLKSVERZEKERING (1) Voorziet in MINIMUM

Nadere informatie

WELKE PENSIOENREGELING IS TOEKOMSTBESTENDIG? Huidige regelingen & recente ontwikkelingen Stacey René & Hans Kennis.

WELKE PENSIOENREGELING IS TOEKOMSTBESTENDIG? Huidige regelingen & recente ontwikkelingen Stacey René & Hans Kennis. WELKE PENSIOENREGELING IS TOEKOMSTBESTENDIG? Huidige regelingen & recente ontwikkelingen Stacey René & Hans Kennis 29 oktober 2015 Agenda Welke pensioenstelsels zijn er? Wat is de houdbaarheid van het

Nadere informatie

BREAK-OUT SESSIE BESCHIKBARE PREMIEREGELING EN CDC BINNEN EEN APF Rutger de Wit & Claudette Blankestijn. 20 juni 2016

BREAK-OUT SESSIE BESCHIKBARE PREMIEREGELING EN CDC BINNEN EEN APF Rutger de Wit & Claudette Blankestijn. 20 juni 2016 BREAK-OUT SESSIE BESCHIKBARE PREMIEREGELING EN CDC BINNEN EEN APF Rutger de Wit & Claudette Blankestijn 20 juni 2016 Welke onderwerpen komen aan bod? Introductie: Waar passen DC en CDC-regeling in een

Nadere informatie

Debatmanifestatie Pensioenen WELKOM. Senioren

Debatmanifestatie Pensioenen WELKOM. Senioren Debatmanifestatie Pensioenen WELKOM Senioren Toetsingscriteria Debatmanifestatie Volgens welke criteria toetsen seniorenorganisaties een nieuw pensioenstelsel? 1. Ambitie 2. Solidariteit en collectiviteit

Nadere informatie

Opmerkingen bij: Naar een solide en solidair pensioenstelsel: bouwstenen voor een hervorming. Theo Nijman Tilburg University en Netspar Januari 2014

Opmerkingen bij: Naar een solide en solidair pensioenstelsel: bouwstenen voor een hervorming. Theo Nijman Tilburg University en Netspar Januari 2014 Opmerkingen bij: Naar een solide en solidair pensioenstelsel: bouwstenen voor een hervorming Theo Nijman Tilburg University en Netspar Januari 2014 Inleiding Rapport vraagt aandacht voor toekomstbestendigheid

Nadere informatie

Wat te doen met je pensioen? Grip op je Vermogen - Dirk van Ommeren - 3 oktober 2014

Wat te doen met je pensioen? Grip op je Vermogen - Dirk van Ommeren - 3 oktober 2014 Wat te doen met je pensioen? Grip op je Vermogen - Dirk van Ommeren - 3 oktober 2014 2 Pensioen: turen naar de vrijheid 50 jaar lang werken we toe naar ons pensioen Dan willen we onafhankelijk zijn En

Nadere informatie

Stand van zaken in het debat over de toekomst van de pensioenen

Stand van zaken in het debat over de toekomst van de pensioenen Stand van zaken in het debat over de toekomst van de pensioenen Kees Goudswaard Pensioenvraagstukken in de kabinetsformatie, Amsterdam, 27 januari 2017 Bij ons leer je de wereld kennen Sterke punten stelsel

Nadere informatie

Uw pensioen en Flexioen. Flexibel Individueel Pensioen

Uw pensioen en Flexioen. Flexibel Individueel Pensioen Uw pensioen en Flexioen Flexibel Individueel Pensioen Uw pensioen en Flexioen U bouwt een pensioeninkomen op via uw werkgever. Dit pensioeninkomen ontvangt u nadat u gepensioneerd bent, naast uw AOW-uitkering.

Nadere informatie

Uw pensioen en Flexioen. Flexibel Individueel Pensioen

Uw pensioen en Flexioen. Flexibel Individueel Pensioen Uw pensioen en Flexioen Flexibel Individueel Pensioen Uw pensioen en Flexioen U bouwt een pensioeninkomen op via uw werkgever. Dit pensioeninkomen ontvangt u nadat u gepensioneerd bent, naast uw AOW-uitkering.

Nadere informatie

Quiz. Heeft u een telefoon met internet? Ga naar kahoot.it en doe mee

Quiz. Heeft u een telefoon met internet? Ga naar kahoot.it en doe mee Quiz Heeft u een telefoon met internet? Ga naar kahoot.it en doe mee 2 de pijler SP PvdA GroenLinks CDA 50Plus ChristenUnie SGP D66 VVD PVV Verdere versobering Doorsneepremie Contract Max 40,4% aftrekbaar

Nadere informatie

Studiedag Economie. Pensioen. A presentation to Guido de Bres by Willem Eikelboom. 15 November Towers Watson. All rights reserved.

Studiedag Economie. Pensioen. A presentation to Guido de Bres by Willem Eikelboom. 15 November Towers Watson. All rights reserved. Studiedag Economie Pensioen A presentation to Guido de Bres by Willem Eikelboom 15 November 2011 2011 Towers Watson. All rights reserved. Agenda Waarom pensioen? Kapitaaldekking of omslagstelsel? Pensioenakkoord

Nadere informatie

Het verbeterde financieel toetsingskader (ftk) Zeist, 26 juni 2014

Het verbeterde financieel toetsingskader (ftk) Zeist, 26 juni 2014 Het verbeterde financieel toetsingskader (ftk) Zeist, 26 juni 2014 Wat doet het ftk? Wat zit er in de pot? Wat is er beloofd? Generatiebalans FTK = beheersingssysteem Indicator Nominale dekkingsgraad

Nadere informatie

Toekomst Pensioenstelsel

Toekomst Pensioenstelsel Toekomst Pensioenstelsel Bijeenkomst NVOG Arnhem, 22 november 2017 Corien Wortmann-Kool Bestuursvoorzitter ABP 2 Actuele financiële positie ABP Onze financiële positie (per 30 september 2017) bron: www.abp.nl

Nadere informatie

DC in een Notendop. Versie 17 januari 2015

DC in een Notendop. Versie 17 januari 2015 DC in een Notendop Versie 17 januari 2015 DC voor beginners Denified Contributions/ Beschikbare premie: Niet de aanspraken, maar de premie is de toezegging, premie staat vast, uitkering onzeker. Beschikbare

Nadere informatie

Gelden de kortingen op het pensioen per en voor beide regelingen?

Gelden de kortingen op het pensioen per en voor beide regelingen? Veelgestelde vragen DE KORTINGEN Gelden de kortingen op het pensioen per 1-9-2016 en 1-3-2017 voor beide regelingen? Ja, de kortingen gelden zowel voor de middelloon als de CDC regeling, ongeacht het afgesproken

Nadere informatie

De opmars van (C)DC een onomkeerbare trend?

De opmars van (C)DC een onomkeerbare trend? De opmars van (C) een onomkeerbare trend? Kennissessie Pensioenfederatie Jaarcongres 2017 René van de Kieft (MN) en Roel Beetsma (MN leerstoel UvA) Mei 2017 Agenda 1. Inleiding 2. DB vs. Kennissessie DB

Nadere informatie

Op weg naar een reëel kader voor pensioenfondsen

Op weg naar een reëel kader voor pensioenfondsen Op weg naar een reëel kader voor pensioenfondsen ALM-seminar VBA 6 november 2008 Niels Kortleve 1Act_P08043 Mijn boodschappen voor vandaag We moeten stoppen met denken in nominale termen (en dus ook met

Nadere informatie

Op koers blijven voor een goed pensioen: een update van het bestuur

Op koers blijven voor een goed pensioen: een update van het bestuur Op koers blijven voor een goed pensioen: een update van het bestuur Agenda Stand van zaken PPF APG: kerngegevens, beleggingsresultaten dekkingsgraadontwikkeling Deelnemerstevredenheidsonderzoek Effecten

Nadere informatie

Natuur is voor tevredenen of legen, En dan: wat is natuur nog in dit land? Een stukje bos ter grootte van een krant, Een heuvel met een villa ertegen.

Natuur is voor tevredenen of legen, En dan: wat is natuur nog in dit land? Een stukje bos ter grootte van een krant, Een heuvel met een villa ertegen. Natuur is voor tevredenen of legen, En dan: wat is natuur nog in dit land? Een stukje bos ter grootte van een krant, Een heuvel met een villa ertegen... J.C.Bloem Wat is dat nog in dit land? - AOW (Omslag/belastingen)

Nadere informatie

NVOG Nederlandse Vereniging van Organisaties van Gepensioneerden. Stand van Zaken Pensioenen Jos Berkemeijer 5 juni 2019

NVOG Nederlandse Vereniging van Organisaties van Gepensioneerden. Stand van Zaken Pensioenen Jos Berkemeijer 5 juni 2019 NVOG Nederlandse Vereniging van Organisaties van Gepensioneerden Stand van Zaken Pensioenen Jos Berkemeijer 1 5 juni 2019 Agenda Pensioendashboard Nieuw pensioenstelsel Pensioenpetitie Nieuw Pensioenstelsel

Nadere informatie

Pensioenen en onderwijs. Pensioenen. Economie en pensioenen. Outline. Economische bril aanleren

Pensioenen en onderwijs. Pensioenen. Economie en pensioenen. Outline. Economische bril aanleren Pensioenen en onderwijs Economische bril aanleren Relaties met veel domeinen Teulings Pensioenen Micro: Financiële planning Macro: Actualiteit Relaties tussen oud en jong Lans Bovenberg 9 juni 2016 2 Outline

Nadere informatie

Bijlage A Enquête solidariteit in de pensioenen... 2. Bijlage B Multivariate regressieanalyses... 13

Bijlage A Enquête solidariteit in de pensioenen... 2. Bijlage B Multivariate regressieanalyses... 13 Bijlagen Pensioenen: solidariteit en keuzevrijheid Stella Hoff Inhoud Bijlage A Enquête solidariteit in de pensioenen... 2 Bijlage B Multivariate regressieanalyses... 13 Bijlagen SCP-publicatie Pensioenen:

Nadere informatie

De doorsneepremie ZO DENKEN WIJ ER OVER. De doorsneepremie. De doorsneepremie

De doorsneepremie ZO DENKEN WIJ ER OVER. De doorsneepremie. De doorsneepremie Zo denken wij er over is een uitgave van ABP Corporate Communicatie. Voor meer informatie verwijzen wij u naar www.abp.nl. september 2007 ZO DENKEN WIJ ER OVER Collectief versus individueel Juridische

Nadere informatie

Marktconsistente waardering voor. Theo Nijman Bas Werker Tilburg University July 2011

Marktconsistente waardering voor. Theo Nijman Bas Werker Tilburg University July 2011 Marktconsistente waardering voor zachte (reële) pensioencontracten Theo Nijman Bas Werker Tilburg University July 20 Samenvatting presentatie Theo Nijman Verevening kan tot lange periode leiden voordat

Nadere informatie

Thema: Individualisering, herziening van het pensioenstelsel & combinatie DB/DC

Thema: Individualisering, herziening van het pensioenstelsel & combinatie DB/DC Thema: Individualisering, herziening van het pensioenstelsel & combinatie DB/DC Over de sprekers Mirja Constandse Uitvoerend bestuurslid De Nationale APF Directeur bestuursbureau Actuaris Voormalig Directeur

Nadere informatie

Langleven Herverzekering voor Pensioenfondsen en Verzekeraars: Case Study en Ervaringen uit Praktijk

Langleven Herverzekering voor Pensioenfondsen en Verzekeraars: Case Study en Ervaringen uit Praktijk Langleven Herverzekering voor Pensioenfondsen en Verzekeraars: Case Study en Ervaringen uit Praktijk Olav Cuiper RGA Reinsurance Company Ltd. & Hen Veerman Triple A Risk Finance Pensioenfondsen in zwaar

Nadere informatie

Beleggen voor een goed pensioenresultaat. Oskar Poiesz Robeco Investment Solutions 10 mei 2016

Beleggen voor een goed pensioenresultaat. Oskar Poiesz Robeco Investment Solutions 10 mei 2016 Beleggen voor een goed pensioenresultaat Oskar Poiesz Robeco Investment Solutions 10 mei 2016 Onderwerpen 1. Beleggen voor pensioen 2. Beleggingskeuzes bepalen het pensioen 3. Welke invloed heb je als

Nadere informatie

IVP OPF seminar Jeroen Koopmans, 10 oktober 2017 Actuariële redenen voor een grondige stelselherziening

IVP OPF seminar Jeroen Koopmans, 10 oktober 2017 Actuariële redenen voor een grondige stelselherziening IVP OPF seminar 2017 Jeroen Koopmans, 10 oktober 2017 Actuariële redenen voor een grondige stelselherziening Wat was er ook alweer mis met het huidige stelsel? SER-advies Toekomst Pensioenstelsel (02-2015)

Nadere informatie

Pensioen financiële aspecten

Pensioen financiële aspecten Pensioen financiële aspecten VEP workshop 1 september 2015 Contact SPE - deelnemers Dinsdag 27 oktober: ALV van de VEP: 10:30-12:30 + lunch SPE deelnemers: 14:00-16:00 Werkweek van 5 dagen Je werkt: 1

Nadere informatie

Solvency voor pensioenfondsen. Actuariaatcongres 2011 VSAE Agnes Joseph

Solvency voor pensioenfondsen. Actuariaatcongres 2011 VSAE Agnes Joseph Actuariaatcongres 2011 VSAE Agnes Joseph Agenda Pensioenfondsen Huidig toezicht op Nederlandse pensioenfondsen Europees toezicht financiële instellingen Solvency II voor pensioenfondsen Tot slot: Aangekondigde

Nadere informatie

De resultaten van de deelnemersenquête DNB & DNB Pensioenfonds. mei, 2014

De resultaten van de deelnemersenquête DNB & DNB Pensioenfonds. mei, 2014 De resultaten van de deelnemersenquête DNB & DNB Pensioenfonds mei, 2014 1 Beste DNB er Hartelijk dank voor jouw deelname aan en/of interesse in dit deelnemersonderzoek onder (ex)werknemers van DNB. Van

Nadere informatie

De toekomst van het Nederlandse pensioenstelsel Dick Sluimers Voorzitter Raad van Bestuur APG

De toekomst van het Nederlandse pensioenstelsel Dick Sluimers Voorzitter Raad van Bestuur APG De toekomst van het Nederlandse pensioenstelsel Dick Sluimers Voorzitter Raad van Bestuur APG KNVG Maarssen 4 september 2012 Agenda 1) Wie is APG? 2) Ontwikkelingen van vandaag 3) Uitdagingen voor morgen

Nadere informatie

Pensioen vanaf.. Impact sociaal akkoord op pensioenregelingen. drs. Rajish Sagoenie, Actuaris AG. Aon Hewitt Consulting Retirement Actuarial Services

Pensioen vanaf.. Impact sociaal akkoord op pensioenregelingen. drs. Rajish Sagoenie, Actuaris AG. Aon Hewitt Consulting Retirement Actuarial Services Pensioen vanaf.. Impact sociaal akkoord op pensioenregelingen drs. Rajish Sagoenie, Actuaris AG Agenda Waarom Pensioenakkoord? Inhoud Pensioenakkoord Wat doen we ermee? Oplossingsrichtingen Hoe nu verder?

Nadere informatie

Naar een nieuw pensioencontract

Naar een nieuw pensioencontract Naar een nieuw pensioencontract Kees Goudswaard Montae Pensioenbijeenkomst werkgevers, Utrecht, 31 mei 2018 Bij ons leer je de wereld kennen Overzicht Sterke en zwakke punten van het huidige stelsel SER

Nadere informatie

Populair beleggingsplan

Populair beleggingsplan Populair beleggingsplan versie oktober 2015 1 Inhoudsopgave Waarom belegt het pensioenfonds? 4 Wat is het doel van beleggen? 4 Wat levert beleggen op? 4 Er gaan toch ook risico s gepaard met beleggen?

Nadere informatie

LEESWIJZER: Samenvatting en pagina bevatten kern van voorstel duale stelsel. Rest is inleiding/criteria en appendices

LEESWIJZER: Samenvatting en pagina bevatten kern van voorstel duale stelsel. Rest is inleiding/criteria en appendices Het duale tweede pijler pensioenontwerp. Afwegingen voor een houdbaar tweede pijler pensioenstelsel Theo Kocken (VU, Cardano), Working paper, april 2014 LEESWIJZER: Samenvatting en pagina 15-27 bevatten

Nadere informatie

Welkom bij de informatiemiddag van PGB

Welkom bij de informatiemiddag van PGB Welkom bij de informatiemiddag van PGB Vanaf 2016 ook een beschikbarepremieregeling 2 1 Tom Vollebergh Bestuurslid PGB Informatietechnologie Luuk Lennaerts Bestuurssecretaris PGB 3 Middelloonregeling (DB-regeling)

Nadere informatie

Beleggen voor een goed pensioenresultaat. Oskar Poiesz Robeco Investment Solutions 12 mei 2016

Beleggen voor een goed pensioenresultaat. Oskar Poiesz Robeco Investment Solutions 12 mei 2016 Beleggen voor een goed pensioenresultaat Oskar Poiesz Robeco Investment Solutions 12 mei 2016 Onderwerpen 1. Beleggen voor pensioen 2. Belang van beleggingsbeleid en lifecycle 3. Nieuwe mogelijkheden:

Nadere informatie

2 Model voor beleggingsbeleid en renteafdekking

2 Model voor beleggingsbeleid en renteafdekking 1 Inleiding Dit achtergronddocument licht toe hoe het beleggingsbeleid en de renteafdekking in de persoonlijke pensioenrekeningen beschreven in hoofdstuk 4 van de Policy Brief Pensioen en rentegevoeligheid

Nadere informatie

Pensioen in natura of liever flex pensioen?

Pensioen in natura of liever flex pensioen? Pensioen in natura of liever flex pensioen? Casper van Ewijk CPB Universiteit van Amsterdam Netspar 13 mei 2011 5 punten We hebben al pensioen in natura Wat is pensioen? Pensioen en life cycle planning:

Nadere informatie

SER-pensioenstelsel vergeleken met de praktijk bij Nedlloyd pensioenfonds

SER-pensioenstelsel vergeleken met de praktijk bij Nedlloyd pensioenfonds SER-pensioenstelsel vergeleken met de praktijk bij Nedlloyd pensioenfonds Rotterdam, dinsdag 10 oktober 2017 Frans Dooren directeur Agenda - Introductie Nedlloyd pensioenfonds (NPF) - NPF-regeling binnen

Nadere informatie

Berekeningen geven inzicht in effecten risico s op variabele pensioenuitkering. Agnes Joseph & Miriam Loois

Berekeningen geven inzicht in effecten risico s op variabele pensioenuitkering. Agnes Joseph & Miriam Loois Berekeningen geven inzicht in effecten risico s op variabele pensioenuitkering Agnes Joseph & Miriam Loois Sociale partners en besturen staan nu voor keuzes De Wet Verbeterde Premieregelingen maakt doorbeleggen

Nadere informatie

OWASE Pensioenforum 26 juni 2013. 3 juli 2013 OWASE. Welkom. bij

OWASE Pensioenforum 26 juni 2013. 3 juli 2013 OWASE. Welkom. bij Welkom OWASE Pensioenforum 26 juni 2013 OWASE 3 juli 2013 bij Pensioenfonds en solidariteit: één voor allen, allen voor één! www.owase.nl PFO20130626/20130703 2 Programma Pensioenforum De bedoeling van

Nadere informatie

Naar persoonlijk pensioen met collectieve risicodeling?

Naar persoonlijk pensioen met collectieve risicodeling? Naar persoonlijk pensioen met collectieve risicodeling? Pensioenconferentie EUR, 16 juni 2016 Kees Goudswaard Faculteit der Rechtsgeleerdheid Afdeling Economie Vier toekomstvarianten SER 2015 1) Uitkeringsovereenkomst

Nadere informatie

Pensioenactualiteiten

Pensioenactualiteiten Pensioenactualiteiten VHMF 8 april 2010 Vereniging van Hogere ambtenaren bij het Ministerie van Financiën 1 Toekomst tweede pijler onder de loep Pensioenbewustzijn Conclusies pensioencommissies: SWOT Scenario

Nadere informatie

Onderzoek naar mogelijkheden van collectieve risicodeling binnen beschikbare premieregelingen

Onderzoek naar mogelijkheden van collectieve risicodeling binnen beschikbare premieregelingen Onderzoek naar mogelijkheden van collectieve risicodeling binnen beschikbare premieregelingen KATOCO 25 november 2014 Onderzoek naar mogelijkheden van collectieve risicodeling binnen beschikbare premieregelingen

Nadere informatie

De risico s van het vak Enkele ervaringen over risicomanagement uit de pensioensector

De risico s van het vak Enkele ervaringen over risicomanagement uit de pensioensector De risico s van het vak Enkele ervaringen over risicomanagement uit de pensioensector Ir. André ten Damme RC MCM, CFO APG VRC Congres Amsterdam, 17 maart 2011 2 Agenda 1. Het Nederlandse pensioenstelsel

Nadere informatie

Collectieve Pensioenen: Aan de grenzen van Solidariteit? drs. Frank Cordewener AAG en dr. Siert Vos Actuariaatcongres VSAE 27 februari 2013

Collectieve Pensioenen: Aan de grenzen van Solidariteit? drs. Frank Cordewener AAG en dr. Siert Vos Actuariaatcongres VSAE 27 februari 2013 Collectieve Pensioenen: Aan de grenzen van Solidariteit? drs. Frank Cordewener AAG en dr. Siert Vos Actuariaatcongres VSAE 27 februari 2013 Collec@eve Pensioenen: Aan de grenzen van Solidariteit? 2 Agenda

Nadere informatie

Verzekeringen. Werkgever en personeel. Persoonlijk Pensioen Plan (collectief) voor werknemers. April 2007

Verzekeringen. Werkgever en personeel. Persoonlijk Pensioen Plan (collectief) voor werknemers. April 2007 Verzekeringen April 2007 Werkgever en personeel Persoonlijk Pensioen Plan (collectief) voor werknemers Werkgever en personeel Verzekeringen 2007 Persoonlijk Pensioen Plan voor werknemers Wat is pensioen?

Nadere informatie

Netspar 14 nov 2014 - Jan Tamerus 1

Netspar 14 nov 2014 - Jan Tamerus 1 Netspar 14 nov 2014 - Jan Tamerus 1 Brug mogelijk tussen twee werelden? Collectieve risicodeling, je moet het niet willen! Bijna geen meerwaarde meer Complex Niet te waarderen Je doet aan herverdeling

Nadere informatie

Verstandig beleggen voor een goed pensioen

Verstandig beleggen voor een goed pensioen Verstandig beleggen voor een goed pensioen Brochure Actieve Lifecycles en Zelf Beleggen voor u als werknemer U hebt een Persoonlijk Pensioen Plan bij Delta Lloyd. Het Persoonlijk Pensioen Plan is een pensioenregeling

Nadere informatie

Lage dekkingsgraden: de beleidsopties in het pensioencontract en de gevolgen voor stakeholders

Lage dekkingsgraden: de beleidsopties in het pensioencontract en de gevolgen voor stakeholders Lage dekkingsgraden: de beleidsopties in het pensioencontract en de gevolgen voor stakeholders ALM-seminar VBA 5 november 2009 Niels Kortleve Act_P09079 Lessen uit crisis voor pensioencontract Focus ligt

Nadere informatie

Oudedagsvoorziening nu en straks. Casper van Ewijk Netspar & Universiteit van Amsterdam

Oudedagsvoorziening nu en straks. Casper van Ewijk Netspar & Universiteit van Amsterdam Oudedagsvoorziening nu en straks Casper van Ewijk Netspar & Universiteit van Amsterdam SER, 24 juni 2014 Agenda Internationaal perspectief Probleemanalyse Houdbaarheid Maatschappelijke trends Keuzes voor

Nadere informatie

Toekomstbestendigheid pensioenregelingen

Toekomstbestendigheid pensioenregelingen Zoetermeer, 18 februari 2011 Toekomstbestendigheid pensioenregelingen Marc Heemskerk, Amstelveen Marc.Heemskerk@mercer.com www.mercer.nl Toekomstbestendigheid huidige pensioenregeling Inleiding Demografische

Nadere informatie

Visie 2020 Onze belofte aan de deelnemers. Samen bouwen aan goed pensioen

Visie 2020 Onze belofte aan de deelnemers. Samen bouwen aan goed pensioen Visie 2020 Onze belofte aan de deelnemers Samen bouwen aan goed pensioen Inleiding ABP heeft een visie ontwikkeld voor de middellange termijn, de ABP-visie op 2020. Met deze visie willen wij richting geven

Nadere informatie

Kort jaarverslag Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux

Kort jaarverslag Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux Kort jaarverslag Stichting Pensioenfonds nv Linde Gas Benelux Beleggingen Het totaal rendement over het afgelopen boekjaar 2010 is uitgekomen op 15,6%. Als we naar de onderverdeling kijken zien we het

Nadere informatie

Populair beleggingsplan

Populair beleggingsplan Populair beleggingsplan versie 22 november 2013 1 Inhoudsopgave Wat belegt het pensioenfonds? 4 Wat is het doel van beleggen? 4 Wat levert beleggen op? 4 Er gaan toch ook risico s gepaard met beleggen?

Nadere informatie

Pensioen, financiële planning en keuzearchitectuur

Pensioen, financiële planning en keuzearchitectuur Pensioen, financiële planning en keuzearchitectuur Marcel Lever 3 oktober 2018 Conferentie Amsterdam Pensioen, financiële planning en keuzearchitectuur Deelname en premie-inleg Beleggingsbeleid en risicomanagement

Nadere informatie

Het Garantie pensioen met vaste collectieve premie

Het Garantie pensioen met vaste collectieve premie Het Garantie pensioen met vaste collectieve premie Inhoudsopgave Het Garantie pensioen met vaste collectieve premie van Delta Lloyd Waarom Collectief Defined Contribution? 5 Wat is het? 5 De kracht van

Nadere informatie

Van garantie naar beleggen kansen voor de OR. Webinar Wim Hoogendoorn Edmond Halley Pensioenmanagement

Van garantie naar beleggen kansen voor de OR. Webinar Wim Hoogendoorn Edmond Halley Pensioenmanagement Van garantie naar beleggen kansen voor de OR Webinar Wim Hoogendoorn Edmond Halley Pensioenmanagement Even over de aanpak Je krijgt duidelijkheid Geen jargon Onbegrijpelijk, dan gelijk aan de bel trekken

Nadere informatie

De Ultimate Forward Rate Methodiek

De Ultimate Forward Rate Methodiek De Ultimate Forward Rate Methodiek Notitie van het Actuarieel Genootschap 23 augustus 2012 Inleiding Voor het zomerreces heeft de Tweede Kamer een aantal debatten gevoerd over de Hoofdlijnennota herziening

Nadere informatie

Ontbinden in factoren: risicodecompositie. simpel en solidair pensioen

Ontbinden in factoren: risicodecompositie. simpel en solidair pensioen Ontbinden in factoren: risicodecompositie als basis voor een simpel en solidair pensioen Ons pensioenstelsel bezwijkt bijna onder complexiteit, verkeerde allocatie van risico s voor alle generaties en wantrouwen.

Nadere informatie

Robeco Flexioen FLEXIBEL INDIVIDUEEL PENSIOEN

Robeco Flexioen FLEXIBEL INDIVIDUEEL PENSIOEN Robeco Flexioen FLEXIBEL INDIVIDUEEL PENSIOEN Uw pensioen en Flexioen Via uw werkgever bouwt u een pensioeninkomen op. U ontvangt dit pensioeninkomen naast uw AOW-uitkering, nadat u gepensioneerd bent.

Nadere informatie

Klantprofiel (deel B)

Klantprofiel (deel B) Klantprofiel (deel B) Persoonlijk, Doordacht & Transparant Klantprofiel (deel B) 1 Inkomenssituatie Verwacht u de komende 2 5 jaar wijzigingen in uw inkomenssituatie door bijv. gezinsuitbreiding, functieverbetering,

Nadere informatie

Aanpassing pensioenregeling een must. Presentatie: Marcel Brussee / voorzitter SPH Kees Lekkerkerker / directeur HRM

Aanpassing pensioenregeling een must. Presentatie: Marcel Brussee / voorzitter SPH Kees Lekkerkerker / directeur HRM Aanpassing pensioenregeling een must Presentatie: Marcel Brussee / voorzitter SPH Kees Lekkerkerker / directeur HRM 1 Aanpassing pensioenregeling een must Inhoud Marcel Brussee: Achtergrond wijzigingen

Nadere informatie

Pensioen, financiële planning en keuzearchitectuur

Pensioen, financiële planning en keuzearchitectuur Pensioen, financiële planning en keuzearchitectuur Marcel Lever 14 december 2018 Webinar Netspar Pensioen, financiële planning en keuzearchitectuur Deelname en premie-inleg Beleggingsbeleid en risicomanagement

Nadere informatie

Een nominaal toetsingskader voor pensioenen met reële ambities: anomalie of poldervondst?

Een nominaal toetsingskader voor pensioenen met reële ambities: anomalie of poldervondst? Een nominaal toetsingskader voor pensioenen met reële ambities: ALM Conferentie anomalie of poldervondst? Prof. dr Casper van Ewijk CPB Universiteit van Amsterdam Netspar Amsterdam, 2 april 2008 Nederlands

Nadere informatie

Pensioen van de toekomst?

Pensioen van de toekomst? Pensioen van de toekomst? De toekomstbestendigheid van het pensioencontract Een verkenning Marianne van Gelder 22 september 2009 2 Inhoud van de presentatie 1. Inleiding 2. Huidig pensioencontract 3. Wat

Nadere informatie

Toekomst pensioenstelsel Dialoog over trends en prioriteiten. David van As directeur bestuursbureau bpfbouw 24 juni 2014

Toekomst pensioenstelsel Dialoog over trends en prioriteiten. David van As directeur bestuursbureau bpfbouw 24 juni 2014 Toekomst pensioenstelsel Dialoog over trends en prioriteiten David van As directeur bestuursbureau bpfbouw 24 juni 2014 Kerngegevens bpfbouw eind 2013 806.000 (ex)werknemers 11.600 werkgevers 39 miljard

Nadere informatie

1. Waarom moet het pensioenfonds ANWB extra maatregelen nemen?

1. Waarom moet het pensioenfonds ANWB extra maatregelen nemen? 1. Waarom moet het pensioenfonds ANWB extra maatregelen nemen? Het pensioenfonds staat er financieel niet goed voor. De twee belangrijkste oorzaken: 1. Nederlanders worden steeds ouder. Met name de laatste

Nadere informatie

Huidige systematiek oudedagsvoorzieningen

Huidige systematiek oudedagsvoorzieningen Pensioenmiddag PVGE 19 september 2018 Huidige systematiek oudedagsvoorzieningen DOOR RUUD VERBERNE 1. Vragen Systeem oudedagsvoorzieningen AGENDA 1) AOW = 1 e pijler. Is een basisvoorziening van de overheid.

Nadere informatie

Beleggingsbeleid Pensioenfonds PGB. 29 april 2016

Beleggingsbeleid Pensioenfonds PGB. 29 april 2016 Beleggingsbeleid Pensioenfonds PGB 29 april 2016 1 Uw pensioen bij PGB in 2016 3 september 2015 Pensioenfonds balans 50% 50% Bezittingen Matching portefeuille Staatsobligaties Bedrijfsobligaties Hypotheken

Nadere informatie

Uit dienst. Bij uitdiensttreding stopt de opbouw van je pensioen bij Pensioenfonds UWV. Wat verandert er? En voor welke keuzes sta je nu?

Uit dienst. Bij uitdiensttreding stopt de opbouw van je pensioen bij Pensioenfonds UWV. Wat verandert er? En voor welke keuzes sta je nu? Uit dienst Bij uitdiensttreding stopt de opbouw van je pensioen bij Pensioenfonds UWV. Wat verandert er? En voor welke keuzes sta je nu? N.B. Op dit moment ligt de officiële pensioenleeftijd bij UWV nog

Nadere informatie

Pensjoen Jos Berkemeijer. ALV NVOG 22 november 2017

Pensjoen Jos Berkemeijer. ALV NVOG 22 november 2017 Pensjoen Jos Berkemeijer ALV NVOG 22 november 2017 Pensioenagenda 1. Regeerakkoord 2. Pensioen in cijfers 3. Dreigende Kortingen? 4. Nieuw pensioenstelsel 5. Discussie Dillema s Vragen? http://duwtje.com/otherweyes-in-nrc-6-denkfouten-over-pensioen/

Nadere informatie

Pensioen Continu Plan nettopensioen Voor de periode na uw pensioendatum

Pensioen Continu Plan nettopensioen Voor de periode na uw pensioendatum Pensioen Continu Plan nettopensioen Voor de periode na uw pensioendatum Aanvulling van ouderdomspensioen en partnerpensioen voor werknemers met een salaris boven 100.000 Sinds 1 januari 2015 gelden er

Nadere informatie

PENSIOEN Gemakkelijker kunnen we het...

PENSIOEN Gemakkelijker kunnen we het... PENSIOEN Gemakkelijker kunnen we het... Venlo, 29 februari 2012 Pensioen diverse actualiteiten 1. Wat houdt pensioenakkoord voor AOW in 2. Gevolgen voor pensioen 3. Hoe werkt uitstellen pensioendatum 4.

Nadere informatie

Is een life-cycle pensioen te conservatief? Een vergelijking van de risicoallocatie in nftk en duaal systeem

Is een life-cycle pensioen te conservatief? Een vergelijking van de risicoallocatie in nftk en duaal systeem Is een life-cycle pensioen te conservatief? Een vergelijking van de risicoallocatie in nftk en duaal systeem Kees Bouwman Cardano Risk Management Working paper Voorlopige versie: commentaar welkom, 16

Nadere informatie

Uw mening over pensioen

Uw mening over pensioen Uw mening over pensioen Onderzoek naar de risicohouding van pensioenopbouwers en pensioenontvangers van Philips Pensioenfonds mei / juni 2013 Philips Pensioenfonds Inhoud Aanleiding onderzoek Opzet onderzoek

Nadere informatie

Algemene pensioeninstelling(api) & Premiepensioeninstelling (PPI) Pensioenfondsendag Aon 1 oktober 2008

Algemene pensioeninstelling(api) & Premiepensioeninstelling (PPI) Pensioenfondsendag Aon 1 oktober 2008 Algemene pensioeninstelling(api) & Premiepensioeninstelling (PPI) Pensioenfondsendag Aon 1 oktober 2008 Agenda Behoeften werkgever Voldoen huidige uitvoerders aan behoeften? Voldoet API aan behoeften (mogelijkheden

Nadere informatie

Persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling

Persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling Persoonlijk pensioenvermogen met collectieve risicodeling Bijdrage aan de maatschappelijke pensioendialoog Publieksversie SER-verkenning 20 mei 2016 1 1 Een nieuw soort pensioenregeling De Sociaal-Economische

Nadere informatie

Extra informatie pensioenverlaging

Extra informatie pensioenverlaging Extra informatie pensioenverlaging Wat is de invloed van de verlaging op mijn netto pensioen? Als u nog niet met pensioen bent, kunnen we u nu niet zeggen hoe uw netto pensioen

Nadere informatie

CDC & DC BINNEN HET APF

CDC & DC BINNEN HET APF CDC & DC BINNEN HET APF Barbara van Bogaert - Montae Arnout Korteweg - De Nationale APF 13 september 2017 Inhoud Introductie Collectief DC bij een APF Individueel DC bij een APF Conclusie en afronding

Nadere informatie

Verstandig beleggen voor een goed pensioen

Verstandig beleggen voor een goed pensioen Verstandig beleggen voor een goed pensioen Brochure Index Lifecycles en Zelf Beleggen voor u als werknemer U hebt een Persoonlijk Pensioen Plan bij Delta Lloyd. Het Persoonlijk Pensioen Plan is een pensioenregeling

Nadere informatie

Internet appendix bij : Gedeelde uitgangspunten en dilemma s bij het ontwerp van nieuwe pensioencontracten en het bijbehorende FTK

Internet appendix bij : Gedeelde uitgangspunten en dilemma s bij het ontwerp van nieuwe pensioencontracten en het bijbehorende FTK Internet appendix bij : Gedeelde uitgangspunten en dilemma s bij het ontwerp van nieuwe pensioencontracten en het bijbehorende FTK Inleiding In de publiciteit is het beeld ontstaan dat pensioenexperts

Nadere informatie

e. academische en onderwijs evenementen

e. academische en onderwijs evenementen e. academische en onderwijs evenementen Academische evenementen 28-01-2015 International Pension Workshop 124 65 59 64 10 6 41 3 01-10-2015 Pension Day 71 39 32 49 12 6 3 1 Totaal 195 104 91 113 22 12

Nadere informatie

Vermogen opbouwen via Mijn Pensioen

Vermogen opbouwen via Mijn Pensioen Deelnemersbrochure Mijn Pensioen 2014 Stichting Pensioenfonds Gasunie Vermogen opbouwen via Mijn Pensioen Een unieke pensioenoplossing: Pensioenopbouw op maat; Altijd online inzage in uw vermogensopbouw.

Nadere informatie

Inleiding. Keuzemogelijkheden

Inleiding. Keuzemogelijkheden In dienst Bij indiensttreding bij UWV ga je ook automatisch pensioen opbouwen bij Pensioenfonds UWV. Waar moet je op letten? Welke keuzes kun je maken? N.B. Op dit moment ligt de officiële pensioenleeftijd

Nadere informatie

Persoonlijk Pensioen Plan Collectief

Persoonlijk Pensioen Plan Collectief Pag. 1/5 P 01.7.54-1112 Brochure voor u als werkgever U wilt het pensioen voor uw werknemers graag goed regelen. Pensioen is voor hen een belangrijke arbeidsvoorwaarde. Maar u wilt er zo min mogelijk omkijken

Nadere informatie

Allianz Nederland Levensverzekering N.V. Allianz Pensioen. Alles over uw beleggingsmogelijkheden

Allianz Nederland Levensverzekering N.V. Allianz Pensioen. Alles over uw beleggingsmogelijkheden Allianz Nederland Levensverzekering N.V. Allianz Pensioen Alles over uw beleggingsmogelijkheden Allianz Pensioen Beleggen Welkom bij Allianz. Via uw werkgever neemt u deel aan een pensioenregeling bij

Nadere informatie

Pensioen voor de toekomst

Pensioen voor de toekomst Pensioen voor de toekomst KlikPensioen als ideale synthese van premie- en uitkeringsovereenkomsten Inhoud - Inleiding 1. Heldere uitgangspunten voor een goed pensioen 2. Pensioenoplossing voor vandaag

Nadere informatie

PNO DC LIFE CYCLE INFORMATIE VOOR WERKGEVERS VOOR IEDEREEN IN DE CREATIEVE SECTOR

PNO DC LIFE CYCLE INFORMATIE VOOR WERKGEVERS VOOR IEDEREEN IN DE CREATIEVE SECTOR PNO DC LIFE CYCLE INFORMATIE VOOR WERKGEVERS VOOR IEDEREEN IN DE CREATIEVE SECTOR 1 DE HYBRIDE PENSIOENOPLOSSING VAN PNO MEDIA Voorspelbare kosten voor u als werkgever en voor uw werknemers het beste van

Nadere informatie

Garanties in een nieuw perspectief. PensioenEvent 2015

Garanties in een nieuw perspectief. PensioenEvent 2015 Garanties in een nieuw perspectief PensioenEvent 2015 Programma 1. Herverdeling risico s. 2. Uitkeringsfase: premie- en kapitaalovereenkomst. 3. Extra mogelijkheid: de pensioenknip. 4. Doorbeleggen na

Nadere informatie

Deelnemersvergadering. Boxmeer 23 juni 2016 Oss 23 juni 2016 Haarlem 30 juni 2016

Deelnemersvergadering. Boxmeer 23 juni 2016 Oss 23 juni 2016 Haarlem 30 juni 2016 Deelnemersvergadering Boxmeer 23 juni 2016 Oss 23 juni 2016 Haarlem 30 juni 2016 Agenda Opening, mededelingen en vaststelling verslag 2015 Toelichting organisatie van het fonds Verantwoording en jaarverslag

Nadere informatie

Na de crisis: de wraak van de toezichthouders of verstandig prudentieel beleid? Sweder van Wijnbergen

Na de crisis: de wraak van de toezichthouders of verstandig prudentieel beleid? Sweder van Wijnbergen Na de crisis: de wraak van de toezichthouders of verstandig prudentieel beleid? Sweder van Wijnbergen Na de crisis Toezichthouders hebben evident de build up of fragility in het financieel systeem voor

Nadere informatie

De waarde van intergenerationeel risico delen in pensioencontracten. 1 december Bas J.M. Werker

De waarde van intergenerationeel risico delen in pensioencontracten. 1 december Bas J.M. Werker De waarde van intergenerationeel risico delen in pensioencontracten 1 december 2016 Bas J.M. Werker Gedachtenexperiment In juni 2017 schrijft de nieuwe coalitie: we herzien het pensioenstelsel grondig,

Nadere informatie