* * SPEL EN ONTMOETING. Carlos Ramirez

Transcriptie

1 SPEL EN ONTMOETING Carlos Ramirez 1

2 We are not ceasing to play because we are growing older, but we are growing older because we cease to play. George Bernard Shaw

3 Spel en Ontmoeting twee praktijkvoorbeelden * *

4 SPEL EN ONTMOETING 1. Een verhaal van spel en ontmoeting Evens Stichting Twee praktijkvoorbeelden: 2.1. Walala Gudrun Iserentant De Speelvijver Hilde Trekker Ontmoeten en ont-moeten Prof. Dr. Michel Vandenbroeck, Vakgroep Sociale Agogiek, UGent Waarom Kiezen voor Spel? Prof. Dr. Peter Adriaenssens, Hoofddocent Kinder-en Jeugdpsychiatrie, KULeuven, Kliniekhoofd afdeling kinderpsychiatrie en directeur Vertrouwenscentrum Kindermishandeling UZ Leuven In Europa: spelotheken opvoedingsondersteuning - gemeenschapsvorming Contactgegevens / Colofon 64 4

5 De Evens Stichting Evens Stichting De Evens Stichting neemt en ontwikkelt initiatieven en steunt projecten die het harmonieus samenleven van burgers en staten binnen een vreedzaam Europa bevorderen. Ze doet dit zowel met respect voor de individuele en collectieve diversiteit als voor de fysische en psychische integriteit, met bijzondere aandacht voor de ander. De Stichting is actief op drie domeinen: ** Het opzetten van eigen duurzame projecten. ** Het toekennen van tweejaarlijkse prijzen. ** Het nemen van partnerships in projecten en initiatieven van algemeen nut die overeenstemmen met de filosofie van de Stichting. Programma s: ** Duurzame vredesopbouw in Europa ** Vredeseducatie Media-educatie ** 5

6 Harmonieus samenleven is meer dan vreedzaam naast elkaar leven. De vrede en de democratie zijn nooit definitief verworven. Net zoals het harmonieus samenleven, worden ze elke dag opnieuw opgebouwd door middel van dialoog, uitwisseling, en gezamenlijke overpeinzing. Ze moeten dagelijks gevoed worden. In dit opzicht is de rol van de familie, van verenigingen en meer in het algemeen van de burgermaatschappij, en van onderwijs van kapitaal belang. Actief burgerschap is dus een dynamisch begrip waarbij zowel burgers als beleidsmakers hun verantwoordelijkheden nemen en zin voor initiatief ten dienste van de samenleving tonen. Zin voor individuele en collectieve verantwoordelijkheid, moed, scherpzinnigheid, hoop: dit zijn onze «motoren», onze «longen» en de moleculen die wij inademen om vooruitgang te boeken op het vlak van conflictpreventie en een harmonieus Europa vol toekomst. Dit activeren van burgerschap staat centraal in de activiteiten van de Evens Stichting. Met al deze projecten, ondersteund of zelf opgezet, proberen we ons steentje bij te dragen tot het opbouwen van een Europese samenleving waarin mensen met respect voor elkaars eigenheid vreedzaam kunnen samenleven. Dit is een onophoudelijk werk, nooit af, en vereist een onafgebroken inzet en opmerkzaamheid. 6 Corinne Evens Voorzitster Evens stichting

7 VERDRAG INZAKE DE RECHTEN VAN HET KIND Aangenomen door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties op 20 november 1989 Preambule ( ) Eraan herinnerende dat de Verenigde Naties in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens hebben verkondigd dat kinderen recht hebben op bijzondere zorg en bijstand, Ervan overtuigd dat aan het gezin, als de kern van de samenleving en de natuurlijke omgeving voor de ontplooiing en het welzijn van al haar leden en van kinderen in het bijzonder, de nodige bescherming en bijstand dient te worden verleend opdat het zijn verantwoordelijkheden binnen de gemeenschap volledig kan dragen, ( ) Erkennende dat het kind, voor de volledige en harmonische ontplooiing van zijn of haar persoonlijkheid, dient op te groeien in een gezinsomgeving, in een sfeer van geluk, liefde en begrip, Artikel 18 De ouders hebben de primaire verantwoordelijkheid voor de opvoeding van hun kinderen. Zij zullen hierbij worden bijgestaan door de Staat. De Staat zal ouders op een passende wijze bijstand verlenen bij het opvoeden van hun kinderen. Artikel De Staten die partij zijn, erkennen het recht van het kind op rust en vrije tijd, op deelneming aan spel en recreatieve bezigheden passend bij de leeftijd van het kind, en op vrije deelneming aan het culturele en artistieke leven. De Staten die partij zijn, eerbiedigen het recht van het kind volledig deel te nemen aan het culturele en artistieke leven, bevorderen de verwezenlijking van dit recht, en stimuleren het bieden van passende en voor ieder gelijke kansen op culturele, artistieke en recreatieve bezigheden en vrijetijdsbesteding. 7

8 8

9 9 Evens Stichting

10 Een verhaal van spel en ontmoeting De Evens Stichting zet zich al meer dan 10 jaar in voor Leren in Diversiteit Intercultureel leren. Leren in de brede zin van het woord en diversiteit in de brede zin van het woord. De Evens Stichting vertaalde dit in de ondersteuning van initiatieven en de opzet van haar prijs in het veld van educatie. In de loop der jaren bracht ze ook haar missie het bevorderen van harmonieus samenleven in de praktijk door haar engagement op het vlak van samenlevingsopbouw. In 2002 kozen we voor een projectvoorstel in Kuregem dat dit intercultureel leren en het bevorderen van harmonieus samenleven (samenlevingsopbouw) op doeltreffende wijze samenbracht. We werden aldus mede-initiatiefnemer en ondersteuner van de spelotheek Walala, het hemels paradijs, in de Otletstraat in hartje Kuregem (Anderlecht). Het geheel kreeg na een tijdje een tweetalige structuur waarbij we voor de naam de suggestie van het jongere broertje van één van de coördinatoren volgden: naast Walala kwam er Walalou. Gaandeweg geraakten we meer en meer overtuigd van de doeltreffendheid van dit laagdrempelig initiatief, dat leren en ontmoeting op de meest eenvoudige manier samenbrengt. Telkenmale stonden we versteld van wat spel en spelen teweeg brengt bij ouders en kinderen, hoe ouders meer betrokken raken bij hun kinderen, hoe kinderen hun ouders meesleuren in hun enthousiasme rond spel en spelen, hoe ouders gaandeweg ontdekken hoe ze met hun kinderen aan de hand van spelen zowel mooie momenten kunnen beleven als steun kunnen bieden op het schoolse vlak ondanks hun misschien gebrekkige kennis van de schooltaal van hun kind. We stelden vast hoe Walala binnen zeer korte tijd een ontmoetingsplaats werd voor jonge ouders uit de wijk; hoe ze over en tussen het spelen heen met elkaar in gesprek traden over opvoeding, schoolkeuzes, onzekerheden, Na een tijdje besliste de Evens Stichting om de wonderlijke ervaringen van deze spel- en ontmoetingsplaats, uit te dragen naar een andere stad. In Antwerpen Noord kwamen we in contact met 10

11 het Inloopteam Samik dat op een rijke ervaring op het vlak van opvoedingsondersteuning kon bogen. Zij waren op zoek naar verbreding en ondersteuning van hun onthaalfunctie en gingen in op het voorstel van de Evens Stichting tot het oprichten van een ontmoetingsplaats - spelotheek. Sinds januari 2007 wordt ook in De Speelvijver druk gespeeld. Walala 11

12 Evens Stichting De twintigste verjaardag van het Kinderrechtenverdrag is een uitgelezen moment om deze twee praktijkvoorbeelden rond spel en ontmoeting van het jonge kind en zijn ouders voor het voetlicht te brengen. Elk kind heeft er recht op dat zijn of haar ontwikkeling op alle mogelijke manieren gewaarborgd wordt. Er moet dus voor gezorgd worden dat ieder kind en elk gezin waarin het opgroeit de broodnodige zorg en bijstand krijgen. 12

13 Jonge ouders zoeken voortdurend naar manieren om hun jonge kinderen te ondersteunen bij het opgroeien en naar school gaan. Ze stellen zich heel wat vragen, voelen zich vaak onzeker en krijgen regelmatig te maken met stress. Bovendien leven veel jonge gezinnen geïsoleerd, zeker in een stedelijke context. De informele ontmoeting, de socialisatie, het experiment, de opvoeding, de integratie en de inclusie zijn de kernbegrippen en waarden waarmee gewerkt wordt in beide praktijkvoorbeelden. Jonge gezinnen kunnen er kennis en ervaringen uitwisselen over de opvoeding van hun kinderen. Deze ontmoetingen laten ouders ontdekken dat ze niet alleen staan en dat opvoeding een gemeenschappelijke zorg is die boven culturele verschillen uitstijgt. Het spel staat in beide initiatieven centraal. Het spel is een erg toegankelijke manier om ouders en kinderen te bereiken. Daar waar Walala een spelotheek heeft neergezet die uitgroeide tot een bruisende ontmoetingsplaats, werd de Speelvijver opgezet als een ontmoetingsplaats waaraan een spelotheek gekoppeld werd. Dat gezinnen zorgvuldig geselecteerd educatief speelgoed kunnen ontlenen is een niet te onderschatten meerwaarde. Een meerwaarde voor socio-economisch zwakkere gezinnen die zo de mogelijkheid krijgen degelijk speelgoed te ontlenen, een meerwaarde voor middenklasse gezinnen, die het duurdere materiaal graag komen ontlenen om druk mee te spelen thuis, een meerwaarde omdat op die manier een sociale mix mogelijk wordt. Dit alles hebben we in de voorbije jaren geleerd en ervaren, met duizenden mooie verhalen van ontmoeting. De afgelegde weg is soms wat hobbelig geweest, de erkenning en herkenning van het werk vaak moeizaam. Tot onze vreugde werd Walala in 2008 bekroond met de Prinses Mathilde Prijs voor haar project Mijn mama is een speelvogel. Ouders en kinderen werden ontvangen op het Koninklijk Paleis en, jawel, Hare Hoogheid de Prinses kwam zelf een uurtje spelen met de speelvogels in de Otletstraat. Een niet te onderschatten erkenning! De Speelvijver werd dan weer gekozen als een Proeftuin Sociale Diensteneconomie waardoor ook deze vissen weer naar flink wat adem kunnen happen. 13

14 We willen met deze korte publicatie geen afbreuk doen aan andere ontmoetingsplaatsen voor jonge gezinnen of hun methodes in vraag stellen, integendeel, wel het unieke aantonen van ontmoetingsplaatsen met een spelotheek of van een spelotheek met een ontmoetingsplaats. De twee voorbeelden in deze publicatie vertrokken elk vanuit een unieke invalshoek en kregen in de dagelijkse praktijk een heel eigen invulling. De manier waarop uiteindelijk gewerkt wordt, hangt immers sterk af van de noden van hun publiek. Maar alles draait om spel en ontmoeting en om ontmoeting en spel. Samenspel leidt tot ontmoeting, ontmoeting leidt in dit hemels paradijs en deze vijver tot spelen, veel spelen en nog meer spelen. Om de praktijk te kaderen geeft Michel Vandenbroeck van de Vakgroep Sociale Agogiek van de Universiteit Gent, duiding bij het concept ontmoeten en het belang ervan in onze hedendaagse context. Peter Adriaenssens, hoofddocent Kinder- en Jeugdpsychiatrie aan de KU Leuven en kliniekhoofd afdeling kinderpsychiatrie en directeur Vertrouwenscentrum Kindermishandeling UZ Leuven, geeft duiding bij het onmisbare karakter van het spel bij het opgroeien, de ontwikkeling van elk kind en hoe samenspel bijdraagt tot de weerbaarheid van elk kind. Als uitsmijter vindt u achteraan ook enkele verwijzingen naar onderzoek en praktijk in het buitenland. De coördinatoren, medewerkers en vrijwilligers van Walala(/ ou) en De Speelvijver verdienen onze oprechte bewondering. Hun dagelijkse inzet en passie voor jonge gezinnen is van onschatbare waarde: zij versterken ouders in hun eigenwaarde als opvoeder, zij moedigen dagelijks ouders en kinderen aan tot spelen, zij scheppen veel plezier in het spel, zij wijzen ouders en kinderen op hun talenten, zij luisteren (veel), zij zijn onmisbaar. De Evens Stichting is trots dat ze mee aan de wieg kon staan van deze twee prachtige initiatieven en hoopt met dit boekje velen te overtuigen om meer te gaan (samen)spelen. Maud Aguirre Evens Stichting Antwerpen, November

15 15 Carlos Ramirez

16 16

17 17 Carlos Ramirez

18 Vzw Walala, een bijzondere geschiedenis van een bijzondere spelotheek Hoe het begon Kuregem. Voor velen een beruchte probleemwijk, gekend tot ver buiten de grenzen van Brussel. In de wijk ligt een klein straatje, de Otletstraat. In het midden van die straat: een flatgebouw met twee leegstaande verdiepingen. Werden gezocht eind jaren 90: projecten die zich in het gebouw willen vestigen. Projecten die werken volgens de filosofie die de Evens Stichting in haar vaandel draagt. Educatie, ontmoeting in diversiteit en creativiteit zijn daarin de sleutelwoorden, met als doel het elkaar aanvaarden en begrijpen in ieders eigenheid. In de smeltkroes van Kuregem zowaar geen loze opdracht. Een belletje rinkelt bij spelotheek t Nekkertje 1, de pionier van de Nederlandstalige spelotheken in het Brussels Gewest. t Nekkertje combineerde sinds begin jaren 90 een uitleendienst van spelmaterialen met de methodiek van het schoolopbouwwerk. In het schoolopbouwwerk worden via allerhande activiteiten de drie opvoedingsmilieus gezin, school en buurt dichter bij elkaar gebracht met als doel de kansen op ontwikkeling voor kinderen uit achtergestelde gezinnen te verhogen. Naast het uitlenen van speciaal uitgezochte spelmaterialen kunnen kinderen en ouders er terecht voor spelnamiddagen, ouderinfomomenten in de school, moedergroepen, taalstimulerende activiteiten zoals een speeltaalweek, taaldrukken, en zo meer. Natuurlijk ontbreken de vele overlegvergaderingen met buurtorganisaties niet. Ook in enkele andere steden van ons land, in Ronse bijvoorbeeld, werd al met succes deze combinatie uitgeprobeerd. De ervaring van t Nekkertje leerde dat een spelotheek, gelegen 1. Spelotheek t Nekkertje was verbonden aan het Gemeenschapscentrum Nekkersdal en werd door de VGC gesubsidieerd als SIF project (Sociaal Impuls Fonds). Op heden is de spelcollectie overgenomen door de stedelijke bibliotheek. Meer info : en 18

19 in een wijk gekenmerkt door achterstellingsfactoren, een echte behoefte bij de gezinnen invult. Ook de concentratiescholen uit zo n wijk zijn dankbaar met een dergelijk project: de school komt via de spelotheek wat dichter in de huiskamer, én omgekeerd! Met wat aanpassingen wordt het model van t Nekkertje dan ook ingediend als projectaanvraag voor het grote gebouw in de kleine Otletstraat in Kuregem. Vooronderzoek Midden 2000 werden twee kandidaat-projecten uitgekozen: Inleefatelier Wonen op het Dak 2 en spelotheek Walala. Beide projecten vullen elkaar aan allebei werken ze rond diversiteit en het elkaar begrijpen (ook letterlijk: via taal ) en ze doen dit o.a. via de ingangspoort van de scholen. Spelotheek Walala wilde echter uitdrukkelijk met de gezinnen werken terwijl Studio Globo zich uitsluitend richt tot klassen. Walala is bovendien vooral een lokaal buurtproject. Omdat het om een gloednieuw initiatief ging in de wijk en niemand wist of dat wel ging slagen, werd een behoeftenonderzoek en een omgevingsanalyse uitgevoerd 3. Verschillende wijkwandelingen werden gepland, foto s en straatinterviews genomen, wijkorganisaties ondervraagd, en ook de leerkrachten en kinderen konden hun zegje doen over de wijk én over de plaats van spel in hun school of thuis. Uit dat onderzoek kwam heel wat naar voren. Enkele besluiten waren zo belangrijk dat ze als rode loper dienden voor de uitwerking van het hele project. Dat Kuregem gekenmerkt wordt door vele achterstellingfactoren werd nog maar eens bevestigd: slechte behuizing van vooral huurwoningen, een zeer jonge bevolking en grote gezinnen, een hoge werkloosheidsgraad en een laag gemiddeld inkomen, een hoog percentage laaggeschoolden, een groot bewonersverloop en hoog migratiequotum, een hoge bevolkingsdichtheid, anderstaligheid, nijverheden met een verdacht karakter, kleine criminaliteit bij jongeren, En toch, in Kuregem bruist het van de initiatieven! Is het aanbod aan organisaties dan te groot? Neen, bleek uit onze bevraging. Zowel ouders, scholen als wijkorganisaties waren vragende partij voor zowel ondersteuning bij opvoedingsvragen, als voor (extra) activiteiten voor 2. Een initiatief van vzw Studio Globo. Voor meer info: 3. Uitgevoerd door 6 studenten van departement Antropologie, Vergelijkende Cultuurwetenschappen, o.l.v. professor Pinxten. Universiteit Gent, 31 januari

20 de kinderen, vooral dan de kleuterleeftijd. Want daar bleek een groot gebrek aan te zijn. Andere conclusies waren de mentale scheiding van Kuregem in 4 delen 2 betere en 2 slechtere - waardoor bewoners nauwelijks hun vertrouwd terrein verlaten om naar andere activiteiten iets verderop te gaan, en al zeker niet als dat doorgaat in de slechte zijde (jawel, ook de Otletstraat bevindt zich daar). Verder viel zeker rekening te houden met de relatief beperkte samenwerking én concurrentiepositie tussen de organisaties, met de zeer beperkte bekendheid van organisaties bij de bewoners, het Franstalige karakter van Kuregem Noord (onze zijde), het reuze groot belang van participatie en inspraak van het doelpubliek aan/in het initiatief, en tenslotte het belang van respect voor en erkenning van de talrijke culturele gemeenschappen in de wijk. Keuzes maken Het zoeken naar een fonds of ministerie dat samen met de Stichting Evens zijn schouders onder het project wou zetten was geen sinecure. De vzw /asbl Walhalla 4 werd opgericht op 22 april 2002, maar de opening van de spelotheek liet nog op zich wachten tot 21 september Twee overheden hadden uiteindelijk interesse getoond: enerzijds de dienst Samenlevingsinitiatieven (VGC 5 ), en anderzijds de gemeente Anderlecht die Walhalla erkende als Projet d Insertion et de Cohabitation 6. Daarnaast gaf ook het Impulsfonds voor Migranten een stevige financiële duw. Met de besluiten uit het behoeftenonderzoek én de overheidsrichtlijnen in het achterhoofd, moesten nu keuzes gemaakt worden. Dat Walhalla staat voor het paradijs zie je meteen aan de kleurrijke, vrolijke inrichting waar je de alledaagse grijsheid even vergeet. Daarnaast kregen onze 4 statutaire doelstellingen een heel concreet gezicht: 4. Ondernemingsnummer vzw Walhalla asbl : Identificatienummer oprichting 12953/ 2002, met wijziging naam Walala en artikel 3 doel op 6 augustus 2004 onder publicatienummer Vlaamse GemeenschapsCommissie, dienst Welzijn 6. Een subsidielijn parallel met Samenlevingsinitiatieven, maar dan vanuit de Franstalige Gemeenschap (CoCof). Walhalla startte namelijk als een tweetalige vzw maar werd in 2005 gesplitst in een Nederlandstalige entiteit en een Franstalige (asbl Walalou). 20

21 21 Walala

22 1.het uitbaten van een spelotheek ten dienste van gezinnen, scholen en buurtorganisaties; Spel en spelen is het uithangbord en vertrekpunt van alle andere activiteiten. In de spelotheek kan zorgvuldig uitgekozen spelmateriaal worden uitgeleend, maar er is ook een gezellige spel- en ontmoetingsruimte. De mogelijkheid om uit te lenen, zelfs in een risicowijk als Kuregem, staat voor ons buiten kijf, omdat het de thuisomgeving verrijkt. Bovendien bereiken we zo ook opvoeders die vaak wat buiten beeld blijven, zoals de vaders. Door samen leuke momenten te delen, verhoogt de kwaliteit van de interactie en betrokkenheid tussen ouders en kinderen. Het spelmateriaal is letterlijk voor iedereen bereikbaar om het ter plaatse te testen. Maar ook de aanwezige medewerkers of vrijwilligers kunnen je een spel adviseren of uitleggen, of ze komen gewoon met je mee spelen. Het spelmateriaal is ingedeeld in gemakkelijk te begrijpen en te herkennen categorieën. Je kan je inschrijven voor een lage prijs en als lid gratis het spelmateriaal uitlenen, maar ook zonder inschrijving ben je welkom voor een babbel of een spelmoment. Inschrijven zonder te betalen kan in ruil voor een uurtje hulp in de spelotheek. Je kan komen wanneer je wil (binnen de openingsuren) en blijven Walala 22

23 zolang je wil. Voor jonge kindjes is er een apart peuterhoekje en er is een plaats voorzien om buggy s te zetten. Leerkrachten en organisaties kunnen ook buiten de openingsuren komen. Het spelmateriaal wordt heel bewust aangekocht: we specialiseren ons in talig speelgoed en spellen, speelgoed voor jonge kinderen (2-8 jaar), spellen uit verschillende culturen, spelmateriaal dat ook in scholen gebruikt wordt, en coöperatieve spelen. Verder gaat er veel aandacht naar respect voor diversiteit, de vormgeving, het materiaal waaruit het spel gemaakt is, de gebruiksvriendelijkheid (niet té veel kleine stukjes), en natuurlijk het spelplezier. Om de drempel naar de gezelschapsspellen zo laag mogelijk te houden kiezen we in die categorie vooral voor korte dynamische spelletjes die je gemakkelijk thuis of op school kunt spelen en ook eenvoudig kunt uitleggen. 2. het organiseren van taal- en ontwikkelingsstimulerende activiteiten voor de kinderen; Scholen kunnen met hun klas op bezoek komen voor een spelanimatie. Dit is zowel leuk voor de kinderen als voor de leerkrachten: vaak is de spelotheek een verrassende ontdekking, die het leren op een heel andere manier naar voren brengt. Leerkrachten kunnen trouwens niet alleen met hun klas langskomen voor een animatie, maar ook samen met de ouders van hun kinderen. Dit zorgt meestal voor boeiende gesprekken en ontmoetingen tussen leerkrachten en ouders. Om de invloed van spel op de ontwikkeling van het kind uit te leggen, baseren we ons op de ontwikkelingsschijf 7. Daarnaast zijn leerkrachten ook individueel welkom, om de collectie taalspellen te ontdekken bijvoorbeeld, of om een spelkoffer uit te lenen met een selectie spellen aangepast aan hun graad, of nog een spelkoffer met traditionele spelen uit alle hoeken van de wereld. Specifiek voor de kinderen organiseren we taalactiviteiten tijdens de vakantieperiodes: een taalbad voor kinderen die de overgang maken naar het eerste leerjaar, maar ook spelnamiddagen voor IBO s (Initiatief voor Buitenschoolse Opvang) waarbij we de spelactiviteit heel talig gaan invullen (vb met poppentheater, kamishubai, liedjes en versjes, ). Voor de uitwerking van sommige vakantieactiviteiten werken we samen met organisaties die het organiseren van naschoolse activiteiten als hun hoofddoel hebben. Uiteraard is er ook tijdens de gewone uitleenuren aandacht voor 7. uitgewerkt door het Provinciaal Educatief Centrum van Limburg. 23

24 taal : kinderen worden bijvoorbeeld enkel in hun schooltaal aangesproken (wat hier in Brussel niet vanzelfsprekend is). We geven ook extra aandacht aan nieuwkomerskinderen. Tenslotte mogen we ook de volwassenen niet vergeten: heel wat ouders leren Nederlands en ook zij zijn altijd te vinden om hun nieuwe kennis uit te proberen bij een spel. 3. het organiseren van opvoedingsondersteunende activiteiten voor de ouders 8 ; Ontmoeting neemt tijdens de openingsuren een even belangrijke plaats in als het spelen of de uitleen. De spelotheek heeft als concept de mogelijkheid om zowel allochtone als autochtone ouders bij elkaar te brengen, want ouder zijn en opvoeding is een gemeenschappelijk raakpunt tussen alle leden, ongeacht herkomst, opleiding of stand. Daarom vragen we dat een kind altijd komt in het gezelschap van zijn ouder (of een andere volwassene, verantwoordelijk voor het kind). Als ouder kan je er andere ouders ontmoeten, even op je verhaal komen, advies over opvoeding of onderwijs vragen aan andere ouders of aan de medewerkers van de spelotheek. Een zetel nodigt iedereen uit om samen te zitten voor een babbel. Maar je kan er natuurlijk ook voor kiezen om helemaal niet te praten en gewoon rond te kijken In de spel- en ontmoetingsruimte heb je de mogelijkheid om je te ontspannen, je kind op een andere manier te ontdekken, tijd te maken voor je kind en samen een gezellig en intens moment te beleven. In een toonkast vind je allerlei informatie over vormings- of welzijnsorganisaties, schoolondersteunende organisaties, cursussen, adressen van scholen, IBO s of kinderdagverblijven, vakantieactiviteiten voor je kind,. Natuurlijk kan je voor die informatie ook altijd terecht bij de medewerkers, en als het echt nodig is loopt die even mee tot aan het volgende adres waar je verder geholpen wordt. In een aparte kleine ruimte, met een zacht tapijt onder je voeten, komt een leeshoekje met veel tijdschriften en boeken over onderwijs en opvoeding, maar ook leesboekjes voor de kinderen (voorzien voor 2010). 8. Volgens het kader van K&G rond opvoedingsondersteuning vervullen wij, in volgorde van belang, de volgende functies: 1. Instrumentele steun (via uitleen) 2. Uitbouwen van sociale contacten en stimuleren van zelfhulp (via spel- en ontmoetingsruimte) 3. Geven van advies 4. Emotionele steun 5. Voorlichting of informatieverstrekking 6. Training van vaardigheden 7. Vroegtijdige detectie van zwaardere opvoedings- en ontwikkelingsproblemen en doorverwijzing. 24

25 Maar ook buiten de openingsuren staan we niet stil: we organiseren vormingsmomenten voor ouders en leerkrachten rond de thema s: Belang van het spel in de ontwikkeling van het kind; Spellen uit de wereld; Talig spelen thuis; Voor t eerst naar de kleuterschool; De overgang naar het eerste leerjaar. Omdat wij vertrekken van onze eigen invalshoek, wordt er voor deze thema s regelmatig samengewerkt met andere organisaties die andere invalshoeken kunnen belichten (zoals vb een kinderdagverblijf, het Steunpunt Schoolvragen, het Onderwijscentrum en Leermiddelencentrum, de jeugdbibliotheek, een inloopteam, organisaties als KWB, enzovoort). 4. het bevorderen van wijkontwikkeling en van de samenwerking tussen omliggende organisaties / basisscholen. Minimaal twee maal per jaar organiseren we een feest in de straat, waardoor we zichtbaar worden naar buiten toe voor bijvoorbeeld nieuwe inwijkelingen, én waardoor gezinnen en kinderen die geen lid zijn toch kunnen profiteren van onze aanwezigheid. Tijdens die feesten zijn sommige van onze leden actieve deelnemers: ze animeren met ons mee, schminken de kinderen, zorgen voor een natje en een droogje, of onthalen nieuwe gezinnen uit de straat. Elk schooljaar besteden we veel aandacht aan het zoeken naar vrijwilligers uit de buurt die op de feesten meehelpen, maar ook in de spelotheek zelf of tijdens vakantieactiviteiten hun beste beentje voorzetten.. Zij geven onze werking een eigen gezicht en verlagen de drempel voor de wijkbewoners. Ook enkele van onze vaste medewerkers wonen in de buurt. Als we alle medewerkers en vrijwilligers op n rijtje zetten verzamelen we de hele wereld Naast ons eigen feest nemen we ook deel aan andere wijkfeesten georganiseerd door de vele Kuregemse organisaties. Maar buurtwerking bestaat niet uit feesten alleen Om tot wijkontwikkeling te komen is het absoluut noodzakelijk dat de wijkorganisaties regelmatig overleg plegen en samenwerken. Daarom hebben we ervoor gekozen om in de eerste plaats aan dienstverlening te doen en vraaggericht te werken : scholen of organisaties kunnen naar eigen behoefte intekenen op ons aanbod maar kunnen ook een nieuwe vraag aan ons doorgeven. Bovendien is er in de Raad van Bestuur of Algemene Vergadering zowel een vertegenwoordiging van de leden- gezinnen als van het sociaal-cultureel veld. 25

26 Walala

27 Eerste evolutie: van Samenlevingsinitiatief ( 03-05) naar Opvoedingsondersteuning ( 06-07) Al vrij snel was de vzw ondertussen omgedoopt in een Nederlandstalige (vzw Walala) en een Franstalige versie (asbl Walalou) - ingeburgerd in de wijk. Van in het begin kozen we ervoor om enkele parameters nauwkeurig bij te houden: zowel kwantitatief (cijfermateriaal) als kwalitatief (noteren van gesprekjes, observaties, gegeven advies, opmerkingen van leden of bezoekers, ). Het gaat om vragen als: hoeveel mama s, papa s, of andere begeleidende volwassenen waren er aanwezig, leeftijd van de kinderen, hoe lang blijven de mensen gemiddeld, culturele achtergrond van de gezinnen, taalgebruik van de gezinnen, komen ze om uit te lenen of komen ze voor de speelruimte, hoe is het ledenverloop, naar welk soort spelmateriaal is het meest vraag en naar welk het minst, welk soort gesprekken zien we ontstaan tussen de leden, voor welk soort vragen wordt aan de professionelen advies gevraagd, hoe evalueren de leerkrachten hun klasbezoek, hoeveel groepsbezoeken zijn er geweest en van waar kwamen die groepen, welke behoefte aan samenwerking leeft bij de scholen en organisaties, Na een tweetal jaar merkten we de eerste tendensen en evoluties. Qua vraag naar samenwerking konden we duidelijk twee richtingen onderscheiden: enerzijds de sector Jeugd/ Onderwijs (naschoolse opvang/ IBO s; kinderdagverblijven, kwaliteitsvolle middagopvang in de school, brede schoolwerking, taalbaden of taalstages in vakantieperiodes, voorleesmomenten, ). Anderzijds de sector Welzijn, met de organisaties rond gezinsondersteuning op kop (K&G o.a. consultatiebureaus en vormingsteams, inloopteams, gezondheidscentra, maar ook kinderdagverblijven met ouderwerking, ) Qua bereikt doelpubliek zagen we een sterke evolutie: gezinnen kwamen met steeds jongere kinderen - peuters nemen vandaag de dag een belangrijke plaats in in de spelotheek. Het aandeel gezinnen dat enkel kwam om een leuke en zinvolle middag te hebben, en dus niet om uit te lenen, steeg tot meer dan 30 % op woensdag. Het werd minder moeilijk om aan ouders uit te leggen dat we geen kinderopvang zijn maar juist gezinsgericht. De zithoek won enorm aan belang: moeders zien het echt als een kans om andere moeders te ontmoeten en even uit te blazen. We kregen meer en meer geïsoleerde ouders over de vloer: moeders, 27

28 maar ook vaders, die alleen instaan voor de opvoeding van hun kind door scheiding, maar vaak ook omdat de partner in het buitenland zit, of ploegenwerk heeft en zeer weinig thuis is. Gezinnen wiens familie voltallig in het buitenland woont. Mensen die net in onze wijk kwamen wonen, of net in België aangekomen zijn, en totaal geen sociaal netwerk hebben. Huismoeders die dag in dag uit met hun baby of peuter thuis zitten. Vele van die kinderen hebben zeer weinig contact met andere kinderen: ze leven even geïsoleerd als hun ouders. De stap naar het onderwijs is dan ook voor veel ouders een enorme drempel waar ze met veel angst en vragen naar uit zien. Ze komen bij ons om hun kind te laten wennen aan de aanwezigheid van andere kinderen, en aan een mama die af en toe uit het zicht verdwijnt. Kinderen komen hier niet alleen met mama of papa, maar soms ook met een grootouder, een tante of nonkel, of een volwassen zus. De verantwoordelijkheid die voor de opvoeding van de jongste kinderen in handen gelegd wordt van de oudste zus is een constante die toch meer aandacht zou moeten verdienen in de non-profit sector Culturele verschillen zijn merkbaar en worden moeilijk overbrugd, ook in de spelotheek. Maar naarmate gezinnen elkaar meer terugzien en aan elkaar wennen verdwijnen ook de barrières tegenover elkaar en ontstaat er openheid om met elkaar te praten. Wat de uitleen betreft blijft de vraag enorm groot hoe ouders hun kind kunnen ondersteunen op schools vlak en bij het leren van het Nederlands. Voor het ondersteunen van het Nederlands proberen we mensen door te verwijzen naar naschoolse activiteiten, en naar de bibliotheek, waar ook films en CD roms uitgeleend kunnen worden. Verder leggen we de klemtoon op het gebruik van de moedertaal als communicatietaal. Dat merk je ook aan de keuze van spelmaterialen in de schoolhoek : heel wat van onze spelpartijtjes kan je niet winnen zonder een flinke dosis spreken en dat kan je zowel doen in de moedertaal als in het Nederlands Hoe dan ook wordt het spelmateriaal uit de schoolhoek gretig meegenomen. De onzekerheid rond de opvolging van de leervorderingen van het kind is vooral bij nietgeschoolde ouders, of bij ouders die niet in België naar school geweest zijn, enorm groot. Wij proberen een klein deel van het antwoord te zijn op hun vragen. Véél minder dan verwacht worden de gezelschapsspellen uitgeleend. Meestal is het spelreglement of de kleine onderdeeltjes een te hoge drempel Al enkele jaren hebben we daarom de 28 Walala