Het kleine bijenboek

Transcriptie

1 Het kleine bijenboek Joh. A. Joustra bron. De Phoenix, Goes 1950 Zie voor verantwoording: dbnl / erven Joh. A. Joustra

2 3 Inleiding. Dit werkje is bedoeld als een handleiding voor hen, die met het houden van bijen zullen beginnen; het maakt dus generlei aanspraak op volledigheid. Alle theorie beperkt zich tot hetgeen de beginner noodzakelijk behoort te weten; strijdvragen, waaraan de bijenteelt zo rijk is, zijn achterwege gelaten. Alle beginners hebben behoefte aan directe raadgevingen en ik heb me tot taak gesteld hen bij de eerste schreden op het pad van de interessante bijenteelt behulpzaam te zijn. Aangezien de bijenteelt een ervaringsvak is, zal de lezer zo nu en dan de hulp dienen in te roepen van een ervaren collega, die deze hulp gewoonlijk gaarne zal verlenen. Begin goed, dat is: met volle energie en met behoorlijk materiaal. Veel mislukkingen moeten worden toegeschreven aan een ongezond begin. Ieder imker zal terdege bekend moeten zijn met het leven der bijen; in dit boekje is er een hoofdstuk aan gewijd, dat echter zeer beknopt is gehouden. Wil de lezer het bijenleven goed leren kennen, dan zal hij zich door aandachtig waarnemen er vertrouwd mee dienen te maken. Ik kan hiervoor ook het boekje van Dr. Ir. A. Minderhoud Het leven der bijen warm aanbevelen. Het is bij de Vereniging tot Bevordering der Bijenteelt in Nederland, Bijenhuis te Wageningen, verkrijgbaar. En nu, mijn waarde lezer, begin en versaag niet. Er zullen wel enkele moeilijkheden komen, doch zij worden ruimschoots vergoed door deze interessante natuursport. DE SCHRIJVER.

3 4 Hoofdstuk I. Hoe de bijen leven. De bijen leven in koloniën, zij zijn harmonisch op elkaar ingesteld. Samen kunnen zij heel wat presteren, afzonderlijk betekenen zij niets en gaan spoedig ten gronde. In het bijenvolk is een mannelijk en een vrouwelijk deel. Mannetjes zijn er niet altijd. Zij worden geboren in het laatst van April of begin Mei en verdwijnen uit het volk in de tweede helft van Juli of later. In September zal men ze als regel niet meer aantreffen. De mannetjes verrichten geen werk. Ze zijn er alleen om de jonge moeren te bevruchten; na die tijd hebben zij geen reden van bestaan meer. Het vrouwelijk deel bestaat uit één koningin (moêr) en een groot aantal werkbijen. De grootte hangt af van de ontwikkeling van het volk. Hoe sterker het volk, des te meer kan het presteren. De moêr legt de eieren, de werkbijen verrichten al het overige werk, dat er in en buiten de bijenwoning te doen is. Zij halen water, stuifmeel, nectar en propolis. Zij verdedigen de woning, verzorgen het broed, stapelen de honingvoorraad op, zorgen voor de reinheid in de woning, kortom, al het werk, dat er te verrichten valt, wordt door hen uitgevoerd. Als ze pas uit de cel gekropen zijn, moeten ze al werk verrichten. Zij poetsen de ledige cellen op en verwijderen alle onreinheden. Zijn ze enige dagen oud, dan mogen ze al het oudere broed verzorgen. Nog wat later verzorgen zij het jongere broed en daarna vallen zij in een nieuwe werkzaamheid, n.l. het zweten van was, het bouwen van cellen en het verzegelen ervan. Deze arbeid kunnen zij reeds op de 12e dag na hun geboorte uitvoeren en zij gaan daarmede door totdat zij ongeveer 3 weken oud zijn. Dan wordt hun werkzaamheid een geheel andere. Zij verrichten weinig of geen werk meer in de woning, doch vliegen uit om nectarbronnen op te sporen, water en stuifmeel te halen, enz.

4 5 Noemt men de bijen, welke jonger dan 3 weken zijn huisbijen, de oudere heten haal-, vlieg- of veldbijen. Deze naam geeft het juiste karakter aan. Als regel wordt een werkbij in de zomer niet ouder dan 6 weken; in de rustperiode (vanaf October) kan zij een maand of 7 worden; in die tijd verricht zij dan ook geen noemenswaardige arbeid. Hoewel de ervaring geleerd heeft, dat de moêr wel 5 (soms meer) jaren oud kan worden, wordt zij door de imkers meestal niet langer dan 2 à 3 jaar benut, omdat de vruchtbaarheid dan afneemt. De mannetjes (darren) kunnen een maand of 3 oud worden; ze sterven zelden een natuurlijke dood. Des winters leven de bijen van de voorraad welke zij gedurende de zomer of in de herfst hebben vergaard. Als de imkers de bijen de honing ontnemen, worden zij in de herfst met suiker gevoerd en overwinteren dan dus in hoofdzaak op suikerstroop. Ze gebruiken van die voorraad maar weinig, van Nov. tot April ongeveer 6 à 7 kg. in totaal. De bijen zitten in wintertros dicht opeen en onderhouden een temperatuur van 25 o C. Slechts bij uitzondering verlaten enkele bijen de woning. In het voorjaar echter houden zij een reinigingsvlucht, zodra de temperatuur 8 à 10 o C. is. Zij ontlasten zich dan van de afvalstoffen welke zij gedurende de rustperiode bij zich hebben gehouden en na die vlucht trekken zij zich weer in het winternest terug. Gedurende de winter worden er geen eieren gelegd, doch in Januari als de temperatuur meewerkt of anders later, begint de moêr weer eieren te leggen; aanvankelijk weinig, later meer. Zodra dit het geval is, is de eigenlijke winterrust afgelopen, doch uiterlijk ontwaart men weinig van die verandering. Wel vliegen zo nu en dan bijen uit om water te halen, doch van een regelmatig uitvliegen is nog geen sprake. Eerst in Maart of soms pas in April komt er leven in de brouwerij en wordt, bij enigszins gunstig weer dagelijks gevlogen. Het broednest wordt dan geleidelijk groter en dat gaat zo door tot de zwermtijd, dat is in Juni, soms al in Mei.

5 6 Afwijkingen. De gewone gang van zaken werd hiervoor geschetst, doch er hebben nog wel eens afwijkingen plaats. Dan vliegt een deel van het volk met de koningin uit en na wat rondgevlogen te hebben gaat deze zwerm zich ergens vasthechten. Bomen en struiken blijken de zwerm het meest te liggen. De rest van het volk zet haar arbeid gewoon voort; doch bouwen doen ze niet meer en eieren worden er niet meer gelegd, omdat de moêr ontbreekt. Wel zijn er jonge moêren op komst, omdat de bijen vóórdat zij de woning verlieten verschillende moêrcellen hebben gebouwd waarin de moêr eieren gelegd heeft. Ongeveer 8 dagen nadat de eerste zwerm (voorzwerm) is afgevlogen, worden er een of meer jonge koninginnen geboren. Men kan dit horen aan een eigenaardig geluid, dat zij maken. Hoort men dat geluid (het lijkt wel iets op de bezettoon van een telefoontoestel), dan kan men er wel zeker van zijn, dat de volgende dag of soms een dag later wéér een zwerm de woning verlaat, nu echter met een of meer jonge moêren. Dat zwermen gaat zo een poosje door, tenzij men er een stokje voor steekt. De zwermen worden in een nieuwe woning gebracht en daar beginnen ze dadelijk met frisse moed een nieuw nest te bouwen. De moêr van de eerst afgekomen zwerm begint dadelijk met het leggen van eieren, doch de later afgekomen zwermen (nazwermen) hebben nog een onbevruchte moêr. Eerst als deze bevrucht is begint ook zij met het leggen van eieren. De broednesten ontwikkelen zich nu weer regelmatig en in een enkel geval bereiken zij de sterkte van Mei/Juni. Meestal echter blijven zij daar beneden. Tot nogmaals zwermen komt het als regel niet, hoewel dit, vooral bij korfvolken, niet geheel is uitgesloten. Nadat de zomer- of herfstdracht is afgelopen gaan de bijen zich voor de winter klaarmaken. Reten en scheuren worden gedicht met een soort harsachtige stof (propolis), het broednest krimpt in en de bijen trekken zich hoe langer hoe meer in het winternest terug.

6 7 Als de moêr te oud wordt legt zij weinig of geen werkbijeieren meer. Er ontstaan dus minder of geen werkbijen, doch wel darren. Op deze wijze gaat het volk te gronde, doch meestal redt het volk zich nog door een nieuwe moêr te maken. De oude wordt dan later uitgedreven. Ook kan het voorkomen, dat de moêr om de een of andere reden onverwachts sterft. De bijen hebben hier niet op gerekend en er zijn dus geen moêrcellen aangezet. Zij kunnen echter uit het jonge werkbijenbroed, mits niet ouder dan 3 dagen, nog moêren kweken en op deze wijze redden zij zich dan ook. Maar een heel ander geval is het, als er geen broed is en de moêr plotseling verdwijnt. De bijen kunnen zich dan niet meer redden en het volk is ten ondergang gedoemd. Wel proberen zij dit nog, door een aantal werkbijen tot eierleggen te bewegen, doch hoewel dit gelukt, uit die eieren komen slechts darren en het volk gaat toch te gronde. Sterft een moêr vóór de zwermtijd, dan komt de eerste zwerm af met een jonge moêr. Zo'n zwerm heet zingende voorzwerm. Is het ten tijde van het zwermrijp zijn van de bijenvolken slecht weer, dan komen de voorzwermen nog niet af, doch wachten op een gunstiger ogenblik. Blijft dat ogenblik te lang uit, dan worden de jonge moêren rijp en de oude wordt dan gedood. Ook de zwerm welke nu zal uitvliegen heeft dus een jonge moêr. Soms komen voorzwermen en nazwermen een dag of een paar dagen na elkaar. Dit staat óók in verband met het weer. En in een enkel geval wordt het zwermen geheel afgelast en de reeds aangezette moêrdoppen weggevreten. Dat gebeurt, indien het weer aanhoudend slecht blijft en de voedselvoorraad onrustbarend vermindert. Zelfs gebeurt het dan, dat de bijen tot kanibalisme overgaan en hun eigen broed uitzuigen. Zo'n volk is de ondergang nabij.

7 8 Hoofdstuk II. We maken stal en woning gereed. Ons besluit staat vast: we gaan bijen houden! En we willen alles zo goed mogelijk doen. We hebben al eens bij een oudere imker gekeken hoe of hij het zaakje voor elkaar heeft en ons besluit is genomen. De een zal met korven beginnen, de ander heeft zijn hart verpand aan kasten. Korven moeten in een stal worden ondergebracht, kasten kúnnen het zonder een stal stellen, doch ze hebben minder van het weer te lijden als we ze eveneens in een stal plaatsen. Het maken van een stal valt vaak tegen, omdat dit de aanvankelijk gedachte uitgaven zo verhoogt. Op den duur is het echter voordeliger de woningen in een stal onder te brengen. Stal voor korven en kasten Stal voor kasten

8 9 Zo'n stal behoeft niet duur, doch moet wel doelmatig zijn. Sommigen behelpen zich met een klein afdakje met asphaltpapier bedekt, anderen maken fraaie, kostbare stalletjes. Dat is een kwestie van smaak en portemonnaie. Hoe men de zaak ook wil inrichten, er zijn enkele grondeisen waaraan alle bijenstallen moeten voldoen. Ze moeten n.l. de woningen tegen regen en sneeuw beschutten, voldoende ruimte bieden en de bijenwoningen moeten gemakkelijk te behandelen zijn. Bovendien moet de bodemplank zuiver waterpas liggen. Van tevoren heeft men een hoekje in zijn tuin uitgezocht. Als windstreek wordt gewoonlijk het Z.-O. genomen, d.w.z. de vlieggaten zijn naar het Z.-O. gericht Noodzakelijk is dit niet. Ook andere windstreken zijn geschikt, doch bij een N.- en N.O.-richting moeten zij door enig struikgewas beschut worden en bij een Z.W.-richting heeft men veel last van regenvlagen. We trachten de bijen een vrije uitvlucht mogelijk te maken, dus b.v. niet met het vlieggat vlak tegen een struik of iets dergelijks aanzetten. Hoewel bijen als regel geen overlast bezorgen, dient men er toch rekening mede te houden, dat zij niet direct over buurmans grondgebied vliegen. Ook zet men ze niet vlak bij een openbare weg. In sommige gemeenten is dat zelfs verboden. Is de plaats uitgezocht en is men het over de aard van de stal eens, dan wordt met bouwen begonnen. Bij korven moet de bodemplank van de stal geen kieren vertonen. Doet hij dit wel, dan wordt hij overtrokken met asphaltpapier of worden de kieren gedicht. Voor meerdere houdbaarheid kunnen de planken met carbolineum bestreken worden of van een kleurig verfje voorzien. Is de stal gereed, dan worden bijenwoningen gekocht of gemaakt. Het maken van bijenwoningen is niet ieders werk; zelfs een timmerman heeft enige leiding nodig om een doelmatige bijenwoning te vervaardigen. Kunnen we een werktekening bekomen, dan zijn we al een heel eind op streek, doch is men geen handige knutselaar, dan laten we liever het vervaardigen van een bijenkast aan een deskundige over. In de handel zijn goede bijenwoningen verkrijgbaar.

9 10 Het vlechten van een strokorf is ook een werk, dat geleerd moet worden. Men kan er beter een kopen. We kunnen het beste beginnen met twee gelijke woningen. Beginnen we met één volk, dan ondervinden we daarvan de nadelige gevolgen als het met dit volk mis gaat. Hebben we echter nog een ander volk, dan is er veel te redden. Om de bijenwoningen bestand te doen zijn tegen weersinvloeden, worden ze geschilderd of met carbolineum bewerkt. Gebruik goede buitenverf, liefst geel, blauw of grijs. Doordat er binnen in de kast veel vochtvorming plaats heeft, wil de verf n.l. wel eens gaan bladderen, niet alleen een lelijk gezicht, maar de beschuttende laag verdwijnt op den duur. Daarom gaan verschillende imkers er toe over om hun kasten in de carbolineum te zetten. Ze gebruiken daarvoor meestal groene carbolineum. Het is bij gebruik wel wenselijk de kasten na het carbolineren geruime tijd te laten luchten voordat er bijen inkomen. Ze houden n.l. niet van carbollucht. De daken worden beschermd door een zinken bedekking, doch we kunnen er ook asphaltpapier, rubberoïd, zeil of iets dergelijks op spijkeren. Sommige imkers verven hun korven ook en wel aan de voorkant. Als ze buiten staan, b.v. in de boomgaarden of op de heide, worden ze tegen regen beschut door ze in een z.g. veldstal (smacht) te plaatsen of ook wel door ze af te dekken met asphaltpapier of heideplag. Staan kasten of korven buiten, dan moeten de eerste op latten (z.g. twee en drieën) staan en onder de korven leggen we planken of desnoods stro. Op de thuisstand hebben ze minder van het weer te lijden. Is de stal en zijn de kasten klaar, dan kunnen de laatste bevolkt worden. Welke bijenwoning? En nu rest ons nog de vraag welke bijenwoning we zullen aanschaffen. De korfimker bedient zich van de gewone ronde strokorf, doch de kastimker heeft een moeilijker keus. Er bestaan n.l. verschillende systemen.

10 11 Wij houden ons aan de in ons land meest voorkomende bijenwoning, n.l. de Simplexkast met zijn variëteiten. Het is een goede woning, waarvan vooral de beginner-imker plezier zal beleven, al kleven er ook fouten aan. Deze woning is een veranderde W.B.C.-kast, welke laatste geschikt is om apart in de tuin te worden opgesteld. De Simplexkast is geschikt gemaakt om er mede te reizen. De zwerm trekt uit Wil men de Simplex ook apart in de tuin opstellen, dan kan men dit het best doen door haar op een stellage van z.g. twee en drieën te plaatsen. Ze staat dan wat van de grond en heeft minder last van het rottingsproces. Wenselijk is het ook een of meer kastjes aan te schaffen waarin slechts een 3- tot 6-tal raampjes passen. Zij kunnen gebruikt worden om afleggertjes te maken of koninginnen te laten bevruchten. Ze zijn bovendien geschikt om de overtollige ramen op te bergen of als transportkistje dienst te doen. Nemen we 6-raams kastjes, dan kunnen zij tevens dienen om bijen te verzenden.

11 12 Hoofdstuk III. We bevolken onze kasten. Als we de stal en kasten gereed hebben, is het de vraag, wanneer de bijen moeten komen. De beste tijd is in het voorjaar, n.l. in April. De bijen zijn dan uitgewinterd en we maken dan bovendien een geheel bijenjaar mede. Wellicht zijn we wat duurder uit, d.w.z. we zullen wat meer moeten betalen, dan wanneer we in de zomer of herfst bijen aanschaffen, doch zwermbijen moeten we in het leven houden zonder redelijke kans er dat jaar nog wat honing van te winnen en koopt men in de herfst bijen, dan Staat spoedig de winter voor de deur en gaan de bijen hun winterrust in. Het gemakkelijkst is wel indien we bijen op raampjes kunnen bekomen. We kunnen deze raampjes uit het transportkastje nemen en die zo overhangen in de kast. Wel zullen we moeten opletten dat we bijen kopen op dezelfde raammaat als onze kasten hebben, want anders is het overhangen niet goed mogelijk. Daar in ons land het Simplexraam burgerrecht verkregen heeft, zal dit echter weinig moeilijkheden opleveren. Kopen we bijen op ramen, dan ontvangen we gewoonlijk 5 of 6 raampjes en in onze kast kunnen er 10. Er blijft dus een ruimte onbenut. Voorlopig zouden we daar in de plaats een verkleinblok of verkleinplankje kunnen inhangen, doch we kunnen ook de raampjes in het midden hangen en rechts en links daarvan ledige raampjes hangen voorzien van uitgebouwde- of kunstraat. Komen de bijen aan, dan wachten we tot de avond en bevolken dan de kast. De raampjes worden voorzichtig - zonder rukken - uitgenomen en in de kast gehangen. Eventueel zich nog in het kistje bevindende bijen worden bij het volk geslagen (met een paar flinke klappen op het boven de kast gehouden kistje vallen de bijen er wel af) en daarna de kast afgedekt met een kleedje,

12 13 stromal, glasraam, of iets dergelijks. Natuurlijk moet het vlieggat zo wijd mogelijk geopend zijn. Bij het overhangen van de raampjes moeten we er wel op letten, dat ze precies zo in de kast komen te hangen als ze in het transportkistje hingen. Wat vóór was blijft dus vóór. Een gemakkelijk kenteken is o.a. ook, dat de honing naar achter is geplaatst en het broed vóór in het raampje zit. Hoewel we onze nieuwsgierigheid moeilijk kunnen bedwingen, zullen we toch moeten wachten tot de volgende dag en liever nog wat langer om eens in de kast te kijken. Is het de volgende dag goed vliegweer, dan kunt ge zó vroeg niet opstaan of Uwe bijtjes zijn U al voor en ze vliegen al druk in en uit. Zelfs zult ge ze al met stuifmeel aan de achterpoten zien binnenkomen. Na enkele dagen kunt ge de kast eens open maken en na er een zijraampje te hebben uitgenomen - om ruimte te krijgen - kunt ge raam voor raam in Uw hand nemen om eens te zien hoe het zaakje er uitziet. Ge zult U dan kunnen overtuigen of er voldoende voorraad voedsel aanwezig is, of er veel of weinig broed in de raampjes zit en misschien ziet ge zelfs de moêr al lopen. Werk rustig, doelbewust, snel. Ik heb U zo maar aan het werk gezet, doch ge zijt wellicht nog een leek in het vak. Ge moet nog leren met bijen om te gaan en niet iedereen gaat dit even handig af. Maak U niet zenuwachtig, doch neem eerst rustig zonder schokken het dak af, blaas wat tabaksrook onder een punt van het dekkleedje, wacht dan even en neem het kleedje rustig weg. Geef eventueel nog een paar wolkjes rook. Beroker met schutmantel Zijt ge niet-roker, dan kunt ge heel goed een pijp voor niet-rokers gebruiken of een blaasbalg, welke te kust en te keur in de handel zijn. Ook kunt ge gebruik maken van een carbollap. Wordt deze goed aangewend, dan vluchten de bijen er voor weg als sneeuw voor de zon.

13 14 Pijp of blaasbalg kunt ge vullen met tabak of met een of andere smeulende substantie, b.v. stukken oud linnen, gegolfd papier e.d. Nu neemt ge een kantraam uit en zet dat vlak in Uw nabijheid veilig neer. Vervolgens schuift ge het volgende raam naaide kant en gaat zo rustig verder, totdat ge op een raam stuit waarop bijen zitten. Wees nu moedig, geef nog een beetje rook en pak het raampje met beide handen bij de oren stevig vast (duim en wijsvinger), licht het zonder rukken of schokken rechtstandig omhoog en houdt het op gezichtshoogte met de platte kant naar U toegekeerd dicht bij Uw gezicht. Ge hebt natuurlijk eerst een bijenkap opgezet of ge draagt een bijensluier, want het is helemaal niet nodig, dat ge U in het gezicht laat steken, doch ge probeert het maar eens zonder handschoenen te stellen. Ge moet toch wennen om met blote handen te werken en waarom daarmede niet direct begonnen? Indien ge rustig werkt, is het helemaal niet noodzakelijk, dat ge een bijensteek oploopt en mocht dit wel het geval zijn, blijf dan nóg rustig. Hang het raampje weer zonder stoten op zijn plaats en verwijder de angel, welke stellig nog in Uw hand zal zitten. Dit kunt ge het best doen, door met een mesje tegen de angel in te strijken. Doe er verder niets aan. De pijn is spoedig genoeg over en heus wel uit te houden; het zwellen kunt ge toch niet tegenhouden. Wél kunt ge erge zwelling voorkomen door van het wondje af te blijven, niet te krabben of te wrijven, doch precies te doen alsof er niets gebeurd is. Hebt ge nog voldoende moed overgehouden om voort te gaan, dan inspecteert ge rustig verder. Meent ge, dat het voor vandaag genoeg is, breng dan alles precies op zijn plaats, geef, vóórdat ge het dekkleedje oplegt nog wat rook en sluit vervolgens de kast met het dak. Zorg er in ieder geval voor, dat de afstandblikjes welke aan elk raam zitten precies tegen elkaar sluiten, doch druk daar geen bijen tussen dood. Met rook kunt ge ze eventueel wel verdrijven. Ge hebt nu enige ervaring; ge zult nog vele ervaringen rijker moeten worden om een flink imker te worden. Hebt ge het geluk gehad de moêr te zien, dan vervult U dat

14 15 met trots, want het is lang niet ieders kunst een moêr te ontdekken. Mocht ge haar niet kunnen vinden, zet het zoeken dan niet te lang voort, want als de kast lang open is, gaan de bijen onrustig worden, om van andere mogelijkheden nog maar te zwijgen. Er komen nog vele dagen waarop ge U met Uw bijen kunt bezighouden en de moêr zult ge nog wel eens te zien krijgen. Bevolken met een zwerm. Ge waart zo gelukkig Uw kast te kunnen bevolken met een volk op Simplexraampjes, doch dergelijke volkjes zijn niet steeds te verkrijgen. Misschien moet ge wel wachten tot de zwermtijd. Koop dan een flinke voorzwerm. Zie niet op een paar dubbeltjes, doch koop het beste wat ge krijgen kunt. Een zwerm van 1 kg. gewicht is al een flinke knaap, doch kunt ge een nóg zwaardere krijgen, dan koopt ge die. Begin nooit met een prutsvolkje, daar hebt ge niets dan narigheid van. Voordat ge zo'n zwerm in Uw kast kunt brengen moet ge de raampjes in orde hebben. We gaan de ramen van draad en kunstraat voorzien. Ge koopt een rolletje vertind bloemendraad. In een 1" dik en 5 cm breed plankje slaat ge 2 koploze 3" spijkers zodanig, dat zij 1 mm van elkaar verwijderd staan en ongeveer ½ cm daar bovenuit steken. Nu neemt ge een priem en boort of steekt precies in het midden van de zijlatjes der ramen een gaatje dooien door, ongeveer 3 cm van het bovenlatje en 4 cm van het onderlatje. Ge hebt dus in elk raampje 4 van die gaatjes geboord. Ge neemt het rolletje vertind draad en steekt het draad door een van de gaatjes, b.v. beginnende bij het bovenlatje. Ge volgt de gaatjes, totdat het draad het vierde gaatje is gepasseerd. Nu buigt ge dit draadje om het zijlatje en draait dit aan de binnenzijde van het raampje om de draad vast. Bij wijze van strop dus. Hier is de draad dus stevig met het zijlatje verbonden. Nu trekt ge de draad voorzichtig, doch stevig aan en wel zodanig, dat ge bij het beginpunt uitkomt. Hier knipt ge de draad af, er voor zorgdragende, dat ge een cm of vier overhoudt. Ook hier wordt de draad omgebogen en vastgemaakt als

15 16 hiervoor gezegd is. Hebt ge goed gewerkt, dan is de draad stevig gespannen en klinkt, indien ge met Uw vinger de draad aanraakt. Is de draad te slap, dan nogeens aantrekken en weer opnieuw vastmaken. Trek niet té hard, want dan snijdt ge het hout door. Ziezo, hiermede zijt ge klaar; nu moet de kunstraat nog worden ingezet. We hebben nu ons plankje met spijkertjes nodig. In het Simplexraam zit een spleet in het bovenlatje. Ge keert het raampje om en zet precies in het midden die spleet over de spijkertjes heen. Draai nu het raam een kwart slag om en de spleet zal openbuigen. Hebt ge de spijkertjes te ver van elkaar gezet, dan kraakt het raampje stuk; hebt ge goed gewerkt, dan kunt ge de kunstraat - nadat ge van de hoeken aan een van de brede zijden een stukje schuin hebt afgesneden - door de spleet steken. Hebt ge dit precies recht gedaan, zodat de kunstraat van de zijlatjes even ver verwijderd is en de zijkanten evenwijdig met de zijlatjes lopen, dan draait ge het raampje weer een kwart slag terug. De kunstraat zit nu vastgeklemd tussen het bovenlatje. Nu zijt ge nog niet klaar, want de kunstraat moet ook nog verbonden worden met de draden. Liggend raam van draad voorzien Maak daarvoor een plankje gereed, dat glad geschaafd en iets kleiner is, dan de binnenwerkse afmetingen van het raampje. Neem dit plankje ½ cm dik. Aan de achterkant spijkert ge een paar latjes, waarvan de oren rechts en links een paar cm uitsteken. Het plankje is nu klaar. Dompel het voor het gebruik in water, of beter, laat het er enige ogenblikken in liggen. Plankje

16 17 Intussen hebt ge op 'n spiritusvlam of in heet water een wielspoortje warm gemaakt en als dit voldoende warm is (niet te heet, want dan smelt de raat) dan legt ge het van kunstraat voorziene raampje met de draden naar boven gekeerd op het plankje. Ge zult zien, dat het plankje nu precies in het raampje past en de draden strak over de kunstraat liggen. Nu rijdt ge het raadje over de draden en wel onder lichte druk. De draden smelten nu gelijkmatig in de kunstraat en Uw raampje is voor gebruik gereed. Drukt ge te hard, dan drukt ge de draden door de kunstraat heen, doet ge het te zacht, dan blijven de draden op de bovenkant van de kunstraat plakken. Beide gevallen zijn fout, doch ge leert spoedig de juiste druk onderscheiden. Sommige imkers smelten nu ook nog de raat aan de bovenkant van het raampje vast. Indien men de kunstraat wat verder doorgestoken heeft, zodat zij aan de bovenkant van het raampje iets uitsteekt, dan kan men met een verwarmd mes, een strijkijzer of iets dergelijks daar overheen strijken. De raat smelt dan vast. We kunnen ook met vloeibare was, b.v. met een druppelspuitje, de raat aan de binnenzijde van het bovenlatje vastgieten. Men leert zich spoedig een bepaalde werkwijze eigen maken. De zwerm komt in de kast. Zijt ge klaar, dan hangt ge 10 van deze raampjes in Uw kast, welke nu geheel gevuld is. Boven de broedkamer plaatst ge een honingkamer zonder raampjes, bij wijze van trechter. Nu neemt ge het schepkorfje waar de zwerm in zit, verwijdert de doek en stort de zwerm met een paar flinke slagen op het korfje, in de honingkamer, dus boven op de raampjes van de broedkamer. Vele bijen zullen opvliegen, de rest zal zich tussen de raten begeven en ook tegen de honingkamer opkruipen. Deze laatste vegen we met een ganzeveer of met een bijenborstel naar beneden en zodra we kunnen aannemen, dat de bijen nagenoeg geheel op de raten zitten, leggen we losjes een kleedje over de bijen en dekken de kast met het dak toe. We kunnen ook nog anders handelen. We kunnen n.l. de honingkamer - echter zonder ramen - ook direct op de bodemplank zetten en daarin de zwerm storten. Zodra we dat gedaan

17 18 hebben plaatsen we de bak met kunstraat daarboven en dekken terstond deze bak met een dekkleedje af. Het voordeel is, dat de bijen dan naar boven lopen en zich tussen de raten begeven. De volgende dag of later moeten we die honingkamer weer verwijderen. Hebben we de zwerm in de woning gebracht - we doen dit steeds des avonds - dan laten we de kast rustig staan tot de volgende dag. De honingkamer wordt weggenomen en men overtuigt zich of de bijen wel midden in de kast zitten, m.a.w. of zij de middelste raten in gebruik hebben genomen. Soms zitten zij n.l. op de rechtse (of linkse) 4 à 5 raten en daar het nest zich gelijkmatig naar rechts en links moet kunnen uitbreiden, zitten zij dus niet op hun plaats. In dit geval nemen we de nodige raampjes van het onbezette gedeelte weg, schuiven de overgebleven raampjes naar dit open gedeelte toe en plaatsen de uitgenomen raampjes aan de andere kant er weer in. Nu moet de bijentros midden in de kast zitten en kan hij zich regelmatig ontwikkelen. Natuurlijk kan men ook de zwerm zoveel raten laten als hij bezetten kan en het niet benutte gedeelte met een verkleinblok of verkleinplankje afsluiten; het beste lijkt me, de zwerm de beschikking te geven over alle 10 raten. Bevolken met een naakt volk. Heeft men geen volk op raampjes kunnen bekomen en ook geen zwermen, dan rest ons nog de mogelijkheid om de kast te bevolken met een z.g. naakt volk. Een naakt volk is eigenlijk een kunstmatig gemaakte zwerm, doch in het najaar. De korfimkers slachten dan hun vette korven en daar zij liever hun bijen niet doden, kloppen zij die uit de korf of bedwelmen ze met salpeterdamp en verkopen deze naakte volken voor versterking van bestaande of opzetten van nieuwe volken. Beginners raad ik deze methode af. Het is zeer laat in de tijd (September) en de bijen moeten nog een geheel nest maken en zich dan nog klaar maken voor de winter. Naakte volken moeten al heel sterk zijn, men moet al over veel bijenvoedsel (suiker) beschikken en de imker moet zijn vak behoorlijk verstaan om het volk een redelijke kans te geven de winter niet

18 19 alleen te overleven, doch ook het volgend jaar een productievolk te kunnen worden. Wil men het nochtans toch met een naakt volk proberen, dan handelt men precies als bij het bevolken met een zwerm gezegd is. De met zwermen of naakte volken bevolkte woningen laat men - behoudens hetgeen hierboven gezegd is - enkele dagen met rust; men voedert ze nog niet. Is er na 3 dagen geen dracht, dan zullen we onze toevlucht moeten nemen tot de voederfles, doch dat is een ander hoofdstuk.

19 20 Hoofdstuk IV. We verzorgen onze zwermen. We hebben onze kasten bevolkt en nu zullen die zwermen een goede verzorging moeten hebben willen wij een behoorlijk volk bezitten. Indien er voldoende drachtbronnen zijn en het goed honingweer is, dan hebben we het gemakkelijk. Zo nu en dan controleren we de bouw, doch waar we alles behoorlijk hebben geregeld, zal er niet veel te doen zijn. Hoogstens kunnen we ons verwonderen in welk een korte tijd de bijen hun kunstraten onberispelijk uitbouwen, van broed en honing voorzien en verheugen wij ons al in een zoet winstje. Maar nu moet ik wat theorie geven. Van ei tot werkbij duurt 21 dagen. Gedurende die 21 dagen zal er dus geen nieuwe bij bijkomen, wél zullen we elke dag bijen verliezen, doordat er op het arbeidsveld vele sneuvelen. Ons volk wordt dus kleiner; er gaan bijen af, er komen geen bijen bij. Wél is er veel broed aangezet en dat broed kan soms zo talrijk zijn, dat de bijen alle hens aan dek moeten roepen om het warm te houden. Tegen het einde van de eerste 3 weken merken we dan ook wel degelijk, dat de vlucht minder wordt en dat het volk wat trager schijnt. Het volk staat op het dode punt. Nog erger wordt het, indien de sterfte abnormaal is; het kan dan voorkomen, dat slechts een enkele bij op dracht uitgaat en het zal dan zeker nodig zijn het volk met voedsel te ondersteunen. Dit zullen we ook moeten doen, indien 3 dagen nadat de zwerm in de woning is gekomen er geen dracht is. De meegenomen voorraad is dan totaal uitgeput en de bijen kunnen onmogelijk van de wind leven, laat staan er hun raten mede uitbouwen. We gaan dus onze zwermen voeren. Hiervoor gebruiken we suiker, doch we mogen het natuurlijk ook wel met honing doen. Suiker is echter voordeliger omdat de imkers deze suiker accijnsvrij kunnen betrekken. De suiker moet met water worden aangemaakt tot een suikerstroop. We nemen hiervoor 1 deel suiker en 2 delen warm

20 21 water. Al roerende gooien we de suiker in het warme water, totdat zij geheel is opgelost. De suikerstroop moet worden gevoederd in voedertoestellen. Die zijn er te kust en te keur, duur en goedkoop, handig en minder handig. Het goedkoopste is wel een gewone jampot. In het deksel slaan we met een niet te dikke spijker een 20- tot 30-tal gaatjes. Nadat de pot met suikerstroop geheel gevuld is, schroeven we het deksel erop en plaatsen de pot omgekeerd op de raampjes, boven op de bijen. Plaatsen we de pot waterpas, dan zal geen suikerstroop wegvloeien; houden we de pot scheef, dan loopt alle suikerstroop weg en vindt zijn weg door het vlieggat met kans op roverij door andere bijen! Zoals gezegd, zijn er echter voedertoestellen te kust en te keur; in een jampot gaat niet veel suikerstroop. Een zeer handig voedertoestel is het houten bakje, dat hieronder is afgebeeld en dat een inhoud heeft van 1 à 2 liter. Doorsnede voederbakje Voederbakje - Een zeer handig voederbakje van hout of metaal voor kasten met bovenbehandeling