Het medisch attest voor leerlingen die met voedingswaren of voedingsstoffen in aanraking komen

Transcriptie

1 Vlaams Verbond van het Katholiek Secundair Onderwijs Guimardstraat 1, 1040 Brussel MEDEDELING referentienr. : M-VVKSO datum : gewijzigd : contact : jaak.palmans@vsko.be, Het medisch attest voor leerlingen die met voedingswaren of voedingsstoffen in aanraking komen 1 Wanneer is het medisch attest verplicht? 1.1 Het wettelijk kader De wettelijke bepalingen met betrekking tot het verhandelen en bewerken van voor handelsdoeleinden bestemde voedingswaren of voedingsstoffen bestaan reeds sedert ). Recenter werd de verplichting ingevoerd om te beschikken over een medisch attest 2). Het Federaal Agentschap voor de Veiligheid van de Voedselketen (FAVV) 3) ijvert er terecht voor dat deze wettelijke bepalingen ook in het onderwijs toegepast worden. Enerzijds vervult het onderwijs immers een voorbeeldfunctie ten opzichte van alle leerlingen die later beroepshalve of in hun privé-leven bij voedselbereidingen betrokken zullen zijn, anderzijds is het een essentiële pedagogische taak om bij deze leerlingen van meet af aan goede attitudes inzake hygiëne na te streven. Deze wettelijke bepalingen houden in dat een leerling moet uitgesloten worden van praktijklessen (PV) indien drie criteria tegelijkertijd vervuld zijn. Deze drie criteria kunnen gehanteerd worden als een handige vuistregel: De leerling bewerkt of verhandelt voedingswaren of voedingsstoffen. Dit is bijvoorbeeld het geval indien de leerling voedsel bereidt in een schoolkeuken, een leskeuken,, en/of indien hij bereid voedsel verdeelt in een didactisch restaurant, een kliniek, een bejaardentehuis,... De leerling kan deze voedingswaren of voedingsstoffen bezoedelen of besmetten. Dit is onder meer (maar niet uitsluitend) het geval indien deze leerlingen dragers zijn van kiemen die salmonellose of dysenterie kunnen verwekken, indien ze symptomen van besmettelijke hepatitis vertonen, indien ze aangetast zijn door een besmettelijke huidziekte, Deze voedingswaren of voedingsstoffen zijn voor handelsdoeleinden bestemd. Dit is het geval indien de school deze voedingswaren in een didactisch restaurant opdient, in een schoolwinkeltje verkoopt, gratis verdeelt aan de aanwezigen op een schoolfeest of aan de aanwezige ouders tijdens een oudercontact,... Met andere woorden, zodra de voedingswaren of voedingsstoffen aan derden aangeboden worden, is er sprake van handelsdoeleinden, ongeacht of dit gratis gebeurt of tegen betaling. 1) Koninklijk besluit van 17 maart 1971 tot onderwerping aan medisch toezicht van al de personen die door hun werkzaamheid rechtstreeks met voedingswaren of stoffen in aanraking komen en die deze waren kunnen verontreinigen of besmetten, Belgisch Staatsblad, 30 april ) Koninklijk besluit van 22 december 2005 betreffende levensmiddelenhygiëne, Belgisch Staatsblad, 30 december 2005, Bijlage 1, Hoofdstuk V, 1. 3)

2 2 De primaire sector, met name de land en tuinbouwsector, valt niet onder het toepassingsgebied van het medisch attest. 1.2 Het wettelijk kader toegepast in de schoolcontext Het studiegebied Voeding Uit het voorgaande blijkt duidelijk dat in vrijwel alle structuuronderdelen van het studiegebied Voeding de leerlingen over een medisch attest moeten beschikken. Dit vloeit niet alleen voort uit de wettelijke verplichtingen, maar ook uit pedagogische overwegingen. Deze leerlingen bereiden zich immers voor op een professionele loopbaan in de levensmiddelenbereidingsindustrie en dienen daarom reeds op school grondig vertrouwd gemaakt te worden met alle beginselen van hygiëne en met de wettelijke verplichtingen daaromtrent De andere studiegebieden Ook leerlingen van het studiegebied Personenzorg zijn vaak betrokken bij voedselbereiding of distributie. In deze studierichtingen hebben de voedselbereidingen evenwel geen professioneel karakter, maar beogen ze de bevordering van de zelfredzaamheid van de leerlingen. Het bereide voedsel wordt door de leerlingen zelf en/of door hun klasgenoten genuttigd, maar wordt niet aan derden aangeboden. Er is dus geen sprake van handelsactiviteiten en een medisch attest is niet vereist. Wat indien leerlingen van het studiegebied Personenzorg het bereide voedsel wel aan derden aanbieden, bijvoorbeeld in het kader van een opendeurdag, een gezondheidsdag, een schoolfeestje, een oudercontact,? Strikt genomen moet dit als een handelsactiviteit beschouwd worden. Toch is een medisch attest niet vereist indien deze activiteiten niet meer dan sporadisch plaatsvinden. Wat moet onder sporadisch verstaan worden? Dit is een afweging die de school zelf moet maken. Indien de activiteiten enkele malen per jaar plaatsvinden, mogen ze als sporadisch beschouwd worden. Indien ze maandelijks of wekelijks plaatsvinden, geldt dat zeker niet. De school laat zich bij deze afweging niet in de eerste plaats leiden door haar bekommernis om aan de toepassing van het medisch attest te ontsnappen, maar wel door haar pedagogische opdracht. De school vervult immers een voorbeeldfunctie en dient de leerlingen de belangrijkste principes van de hygiëne bij te brengen. Een consequent beleid inzake het medisch attest maakt daar deel van uit, in het bijzonder indien de bereidingen door de leerlingen courant aangeboden worden aan derden. Met het oog op de attitudevorming van de leerlingen is het aangewezen dat de school het voorleggen van een medisch attest verplicht maakt zodra de activiteit eerder regelmatig dan uitzonderlijk voorkomt De stages Vanzelfsprekend zijn de drie genoemde criteria doorgaans vervuld als leerlingen tijdens hun stage voedsel bewerken of verhandelen. Deze leerlingen moeten evenwel voorafgaand aan hun stage steeds een medisch onderzoek ondergaan, dat onder meer tot doel heeft de lichamelijke geschiktheid van de stagiair vast te stellen voor het omgaan met voedsel. Deze verplichting blijft onverkort gelden. Overigens kan het medisch onderzoek voorafgaand aan de stage uitsluitend uitgevoerd worden door een arbeidsgeneesheer. Aangezien bij een stagiair het verplicht medisch onderzoek in de plaats treedt van het medisch attest, laten we de stages in deze mededeling verder buiten beschouwing. We nemen de structuuronderdelen waar leerlingen enkel in het kader van hun stage in aanraking komen met voedsel, niet op in onze lijsten.

3 3 2 Over welke structuuronderdelen gaat het? Voor alle duidelijkheid sommen we de structuuronderdelen op waar een medisch attest vereist kan zijn vooraleer de leerlingen tijdens de praktijklessen met voedingswaren of voedingsstoffen in aanraking mogen komen. We herinneren eraan dat de school in geval van twijfel moet teruggrijpen op de drie genoemde criteria (zie punt 1.1) en op het al dan niet sporadisch karakter van de handelsactiviteiten (zie punt 1.2.2). 2.1 Gewoon voltijds secundair onderwijs Eerste graad Zelfs indien de leerlingen in de eerste graad niet betrokken zijn bij het in handel brengen van voedingswaren, dan nog lijkt het ons aangewezen dat ze in de volgende structuuronderdelen toch van meet af aan over een medisch attest beschikken, aangezien deze structuuronderdelen de aanzet vormen van een professionele opleiding: Basisoptie Hotel Voeding Beroepsvoorbereidend leerjaar, beroepenveld Hotel Bakkerij Slagerij In de volgende structuuronderdelen daarentegen moeten de leerlingen enkel over een medisch attest beschikken indien ze voedingswaren bewerken die in de handel gebracht worden en indien dit vaker dan sporadisch gebeurt: Basisoptie Sociale en technische vorming Beroepenveld Verzorging Voeding 2.2 Gewoon voltijds secundair onderwijs Studiegebied Voeding In het studiegebied Voeding voldoen bijna alle structuuronderdelen aan de genoemde criteria. We sommen hieronder alle structuuronderdelen op waarvoor een medisch attest vereist is. Uit dit overzicht blijkt dat enkel voor de studierichtingen TSO Hospitality, TSO Butler-intendant en TSO Hotelbeheer de verplichting om over een medisch attest te beschikken in de regel niet geldt. Indien de school evenwel het leerplan op een dusdanige manier zou invullen dat de leerlingen van deze studierichtingen wel aan de genoemde criteria voldoen, dan moeten deze leerlingen vanzelfsprekend wel een medisch attest kunnen voorleggen BSO Tweede graad Brood en banketbakkerij Restaurant en keuken Slagerij en vleeswarenbereiding BSO Derde graad Brood en banketbakkerij en confiserie Grootkeuken Restaurant en keuken Slagerij en verkoopsklare gerechten BSO Specialisatiejaren Banketaannemer-traiteur Banketbakkerij Chocoladebewerking Dieetbakkerij

4 4 Gemeenschapsrestauratie Hotelonthaal Restaurantbedrijf en drankenkennis Slagerij-fijnkosttraiteur Specialiteitenrestaurant Wereldgastronomie TSO Tweede graad Brood en banket Hotel Slagerij en vleeswaren Voedingstechnieken TSO Derde graad Brood en banket Hotel Productie en procestechnologie (voeding) Slagerij en vleeswaren Voedingstechnieken TSO Specialisatiejaren Assistent voedingsindustrie Bakkerijtechnieken Vleeswarentechnieken 2.3 Gewoon voltijds secundair onderwijs Studiegebied Personenzorg In de onderstaande structuuronderdelen van het studiegebied Personenzorg moeten de leerlingen over een medisch attest beschikken indien het bereide voedsel vaker dan sporadisch aan derden aangeboden wordt. In de structuuronderdelen TSO Gezondheids en welzijnswetenschappen en TSO Jeugd en gehandicaptenzorg (in de derde graad) en in de specialisatiejaren TSO Animatie in de ouderenzorg, TSO Leefgroepenwerking en TSO Internaatswerking bereiden de leerlingen wel eens voedsel voor zorgvragers/klanten, maar enkel tijdens de stages. Daarom zijn ze in dit overzicht niet opgenomen (zie punt 1.2.3) BSO Tweede graad Verzorging Voeding BSO Derde graad Organisatiehulp Verzorging

5 BSO Specialisatiejaren Kinderzorg Organisatie-assistente Thuis en bejaardenzorg / zorgkundige TSO Tweede en derde graad Sociale en technische wetenschappen TSO Specialisatiejaren Voedselbehandeling 2.4 Gewoon voltijds secundair onderwijs Studiegebieden Land en tuinbouw Leerlingen van het studiegebied Land en tuinbouw vallen niet onder de verplichting om over een medisch attest te beschikken, aangezien de primaire productie niet onder het toepassingsgebied valt. Dit geldt voor activiteiten zoals het plukken van appelen, peren, aardbeien, of het melken van koeien, ook indien deze producten aan een veiling of aan een melkerij geleverd worden. Uiteraard dienen deze leerlingen wel over een medisch attest te beschikken, indien hun werkzaamheden zich niet zouden beperken tot de primaire productie. Een voorbeeld van zulke activiteit is de productie van kaas. Voorts wijzen we er op dat het niet uitgesloten is dat op termijn voor sommige activiteiten, zoals het plukken van aardbeien of de productie van melk, de wettelijke verplichting om over een medisch attest te beschikken, ingevoerd wordt. 2.5 Gewoon voltijds secundair onderwijs Alle andere studiegebieden In alle andere studiegebieden van het gewoon voltijds secundair onderwijs kan men er van uitgaan dat de leerlingen niet betrokken zijn bij het bereiden en/of verdelen van voedsel. Indien dit toch zou gebeuren, dan moeten deze leerlingen eveneens over een medisch attest beschikken zodra het voedsel vaker dan sporadisch verhandeld wordt. 2.6 Deeltijds beroepssecundair onderwijs (DBSO) In het deeltijds beroepssecundair onderwijs dienen de leerlingen van de volgende trajecten over een medisch attest te beschikken: Bakker Patissier Bakkersgast Bankwerker Kneder Ovenman Grootkeukenmedewerker Hulpkok Industrieel maaltijdenbereider Industriële vleesbewerker Industriële vleeswarenbereider Keukenmedewerker Kok Logistiek assistent in ziekenhuizen

6 6 Logistiek helper in zorginstellingen Marsepein en chocoladebewerker Medewerker kamerdienst Onthaalmoeder Productiemedewerker in de voedingsindustrie Productie-operator in de voedingsindustrie Slager Slagersgast Thuishelper Uitsnijder Uitbener Verzorgende Zaal en keukenmedewerker Zaalmedewerker 2.7 Buitengewoon secundair onderwijs (BuSO) Buitengewoon secundair onderwijs OV3 In de volgende opleidingen van het buitengewoon secundair onderwijs (OV3) dienen de leerlingen over een medisch attest te beschikken: Bakkersgast Grootkeukenmedewerker Logistiek assistent in ziekenhuizen en zorginstellingen Slagersgast Buitengewoon secundair onderwijs OV1 en OV2 Voor zover de leerlingen in de opleidingsvormen OV1 en OV2 van het buitengewoon secundair onderwijs zelf voedsel bereiden, heeft dit enkel de bevordering van de zelfredzaamheid van de leerlingen, hun succeservaring en het maatschappelijk contact tot doel. Deze leerlingen moeten dus enkel over een medisch attest beschikken indien het bereide voedsel vaker dan sporadisch aan derden aangeboden wordt. 3 Verdere modaliteiten 3.1 Het medisch attest als bijkomende toelatingsvoorwaarde tot het structuuronderdeel De verplichting om voor bepaalde structuuronderdelen over een medisch attest te beschikken wordt van kracht met ingang van 1 september De toelatingsvoorwaarden tot de bedoelde structuuronderdelen worden daarom door de ministeriële rondzendbrief SO 64 4) uitgebreid met de bepaling dat vóór 1 oktober van het betrokken schooljaar een arts een medisch attest aan de leerling moet uitreiken. Indien de inschrijving op een later tijdstip in de loop van het schooljaar plaatsvindt, dan 4) Ministeriële rondzendbrief SO 64 d.d. 25 juni 1999 betreffende de structuur en de organisatie van het voltijds secundair onderwijs, recent bevestigd door een beslissing van de Vlaamse regering d.d. 12 september > Rubrieken > Coördinatie van de omzendbrieven > Secundair onderwijs > Instellingen en leerlingen > Organisatie > Structuur en organisatie van het secundair onderwijs.

7 7 moet dit medisch attest onmiddellijk uitgereikt worden. Leerlingen die niet over een medisch attest beschikken, kunnen niet toegelaten worden tot de bedoelde structuuronderdelen. Voor het lopende schooljaar lijkt deze timing ons onhaalbaar. De regelgeving werd in volle zomervakantie aan de scholen opgelegd en de informatieverstrekking vanwege het departement onderwijs was tot op heden vrij onduidelijk en soms zelfs tegenstrijdig. Bovendien zullen bij de invoering van dit nieuwe systeem eenmalig een zeer groot aantal medische attesten uitgereikt moeten worden. Het lijkt ons dan ook niet meer dan redelijk dat deze termijnen bij de aanvang van dit schooljaar soepel geïnterpreteerd worden. 3.2 Niet alleen de nieuwkomers Volgens het departement onderwijs geldt de verplichting om over een medisch attest te beschikken enkel voor de nieuwkomers, dit wil zeggen voor leerlingen die pas vanaf dit schooljaar ( ) in één van de bedoelde structuuronderdelen instromen. Volgens de richtlijnen van het FAVV geldt deze verplichting ook voor de leerlingen die vorig schooljaar reeds op 30 juni 2008 dus in één van deze structuuronderdelen ingeschreven waren. Het is evenwel aangewezen de richtlijnen van het FAVV na te leven, aangezien het de inspecteurs van het FAVV zullen zijn die toezien op de naleving van deze verplichting. Overigens lijkt de benadering van het FAVV ons de meest logische. Men kan immers bezwaarlijk tolereren dat nog gedurende zes tot zeven schooljaren eilandjes van niet-geattesteerde leerlingen zouden blijven bestaan. Vanaf 1 september 2008 dienen dus alle leerlingen in de bedoelde structuuronderdelen over een attest te beschikken, zowel de leerlingen die reeds één of meer schooljaren in deze structuuronderdelen ingeschreven zijn, als de nieuwkomers en de zittenblijvers. 3.3 Geldigheidsduur van het medisch attest De geldigheidsduur van het medisch attest is beperkt tot één jaar. In principe moet het medisch attest dus jaarlijks hernieuwd worden. Het FAVV overweegt ernstig de mogelijkheid om voor onderwijs in een uitzondering te voorzien, zodat de verplichting om het attest jaarlijks te hernieuwen, niet zou gelden voor het onderwijs. Dat zou betekenen dat de leerlingen het medisch attest eenmalig dienen te verwerven, met name op het ogenblik waarop ze instromen in één van de structuuronderdelen waarin het attest verplicht is. Vanaf dat ogenblik blijft het attest geldig voor de ganse duur van de secundaire studies, zolang deze zonder onderbreking binnen de bedoelde structuuronderdelen verlopen. Dit geldt ook bij eventuele schoolverandering of bij verandering van opleiding binnen de bedoelde structuuronderdelen. 3.4 Een nieuw medisch attest in de loop van het schooljaar Indien er in de loop van het schooljaar ernstige redenen zijn die doen vermoeden dat een leerling niet meer voldoet aan de voorwaarden van het medisch attest, met andere woorden dat hij voedingswaren of voedingsstoffen zou kunnen besmetten of bezoedelen, dan dient de schooldirectie de leerling te verzoeken een nieuw medisch attest voor te leggen. Indien vervolgens blijkt dat de leerling niet geschikt is om met voedsel om te gaan, dan dient aan deze leerling de toegang tot de praktijklessen waar voedsel bewerkt of verhandeld wordt, onmiddellijk ontzegd te worden. Deze uitsluiting van de praktijklessen wordt pas ongedaan gemaakt door een nieuw medisch attest dat de leerling geschikt verklaart. Op het einde van het schooljaar oordeelt de delibererende klassenraad autonoom welk attest deze leerling behaalt, rekening houdend met zijn al dan niet langdurige afwezigheid tijdens de praktijklessen. Leerlingen die langdurig of permanent uitgesloten zijn van de praktijklessen, moeten duidelijk geïnformeerd worden over de gevolgen daarvan voor hun studieloopbaan. Voor hen zit er niets anders op dan van studierichting te veranderen. Indien ze bij het be-

8 8 gin van het volgend schooljaar (i.c. 1 oktober) nog steeds niet over een medisch attest beschikken, kunnen ze niet toegelaten worden tot één van de bedoelde structuuronderdelen. 3.5 Bijkomende aspecten We wijzen er nog op dat het medisch attest niet de enige verplichting is inzake de persoonlijke hygiëne van de leerlingen. Bijlage I bij het koninklijk besluit van 22 december 2005 betreffende levensmiddelenhygiëne somt immers een aantal algemene hygiënevoorschriften op, waaronder de verplichting om in alle toiletten die door deze leerlingen worden gebruikt, een duidelijk zichtbaar en onuitwisbaar bericht aan te brengen dat ze na toiletbezoek de handen moeten wassen. Een opsomming van deze verplichtingen valt echter buiten het bestek van deze mededeling. Ten slotte moeten we eraan herinneren dat ook leraren en personeelsleden die bij de bereiding en/of de verdeling van maaltijden betrokken zijn (bijvoorbeeld in de schoolkeuken) vanzelfsprekend een medisch attest moeten kunnen voorleggen. Op hen is de verplichting het medisch attest jaarlijks te hernieuwen onverkort van toepassing. 4 Het medisch attest Het medisch attest wordt uitgereikt door een arts naar keuze. Het lijkt evenwel onwaarschijnlijk dat de arbeidsgeneesheer van de externe dienst voor preventie en bescherming op het werk (EDPBW) zich bereid zal verklaren deze leerlingen te ontvangen binnen de gestelde termijnen. Meer voor de hand ligt het om te opteren voor de CLB-arts. Deze zou tijdens de reguliere consulten de lichamelijke geschiktheid van de leerlingen voor de bedoelde structuuronderdelen kunnen beoordelen. Voor het lopende schooljaar is dat natuurlijk niet meer organiseerbaar, voor het volgende schooljaar misschien wel. Het CLB kan hiertoe evenwel niet verplicht worden. In overleg met de CLB-sector moeten dan eerst de nodige afspraken gemaakt worden betreffende de te hanteren beoordelingscriteria en de bijkomende werkbelasting. Vervolgens zouden het CLB en de school in gezamenlijk overleg het uitreiken van het medisch attest voor de bedoelde structuuronderdelen kunnen opnemen in de bijzondere bepalingen van de beleidsovereenkomst tussen het CLB en de school. Voor het lopende schooljaar blijft dus enkel de huisarts van de leerling over. Dit brengt dan voor de leerling en zijn ouders een beperkte extra kost mee, met name het remgeld van het bezoek aan de huisarts. Als bijlage voegen we een model van Medisch attest met het oog op het hanteren van levensmiddelen toe dat de school aan de betrokken leerlingen kan meegeven. De arts verklaart hierin ofwel dat de leerling geschikt is voor het hanteren van levensmiddelen, ofwel dat hij geschikt is voor het hanteren van levensmiddelen mits hij preventiemaatregelen in acht neemt. Zulke preventiemaatregelen kunnen erin bestaan permanent handschoenen of een mondmasker te dragen. Indien de leerling niet geschikt bevonden wordt, wordt er geen attest uitgeschreven. Onder geen beding vermeldt de arts de aandoeningen waaraan de leerling zou lijden en die hem ongeschikt zouden maken om voedsel te hanteren. Overigens komen permanente uitsluitingen uiterst zelden voor. De arts beslist autonoom welke daden hij dient te stellen vooraleer een medisch attest uit te reiken. In de praktijk blijkt dat slechts zelden bijkomende onderzoeken zoals bloedafname, laboratoriumonderzoek, tuberculinetest e.d. uitgevoerd worden. Het FAVV zal op termijn een document ontwikkelen dat de arts zal helpen bij zijn attestering. In principe is het medisch attest slechts één jaar geldig. Zoals toegelicht in punt 3 wordt voor het onderwijs evenwel de mogelijkheid overwogen dat het attest eenmalig uitgereikt wordt, namelijk bij de aanvang van de studieloopbaan in de bedoelde structuuronderdelen. We beklemtonen dat dit impliceert dat de school zelf alert is en mogelijk besmettingsgevaar tracht te detecteren. Ze zal de leerlingen bijvoorbeeld aanmoedigen zelf symptomen te melden. Indien de aanwijzingen ernstig zijn, zal de school de betrokken leerling vragen een nieuw medisch attest voor te leggen en hem bij ontstentenis daarvan uit de praktijklessen weren. De school dient de medische attesten van alle leerlingen die onder deze verplichting vallen, beschikbaar te houden voor de verificateurs van het departement onderwijs en voor de inspecteurs van het FAVV. Een leerling die van school verandert, maar zijn studieloopbaan binnen de bedoelde structuuronderdelen voortzet, neemt zijn medisch

9 9 attest mee. Zodra een leerling zijn opleiding in de bedoelde structuuronderdelen met succes voltooit, tijdelijk onderbreekt of definitief afbreekt, mag het attest vernietigd worden. 5 Registratie van schoolkeukens en didactische keukens Volledigheidshalve herinneren we aan de registratieplicht (en de bijhorende heffing) voor schoolkeukens en didactische keukens. De voorwaarden waaronder didactische keukens vrijgesteld zijn van registratie en van heffing, zijn sterk gelijklopend met de bepalingen omtrent het medisch attest: Schoolkeukens voor de dagelijkse bereiding of behandeling van maaltijden voor de leerlingen moeten geregistreerd zijn. De school moet hiervoor de heffing betalen. Ook didactische keukens waar voedsel bereid wordt dat in het consumptiecircuit gebracht wordt (bijvoorbeeld in hotelscholen), moeten geregistreerd worden. De school moet hiervoor de heffing betalen. Leskeukens waar leerlingen alleen maaltijden klaarmaken voor zichzelf en waar de basisbeginselen van het bereiden van voedsel aan de leerlingen worden bijgebracht (eten klaarmaken voor het gezin of opleiding tot gezinshelper, bijvoorbeeld bij bejaarden) moeten niet worden geregistreerd. Er moet dus ook geen heffing betaald worden. U kunt dit nalezen op de website van het FAVV bij de FAQ s voor de sector Horeca 5). De link tussen het medisch attest en de registratie van de keuken is derhalve duidelijk. De keukens van het studiegebied Voeding moeten geregistreerd worden en de leerlingen die in deze keukens werken dienen over een medisch attest te beschikken. Leerlingen in andere studiegebieden (vooral Personenzorg) werken in keukens die niet geregistreerd hoeven te worden en hoeven niet over een medisch attest te beschikken, tenzij het bereide voedsel vaker dan sporadisch aan derden aangeboden wordt. Bijlagen (pdf) M-VVKSO B01: Medisch attest 5) Surf naar > Beroepssectoren > Financiering > Heffingen > FAQ betreffende de heffingen > Sector Horeca.