Financiën Begraafplaatsen, huidige situatie op orde. Gemeente Emmen, mei 2009

Transcriptie

1 Financiën Begraafplaatsen, huidige situatie op orde Gemeente Emmen, mei 2009

2 Inhoudsopgave 1. INLEIDING HUIDIGE STAND VAN ZAKEN PRODUCT BEGRAVEN DEMOGRAFISCHE ONTWIKKELINGEN EMMEN VERHOUDINGEN BEGRAVEN EN CREMEREN BINNEN DE GEMEENTE EMMEN HUIDIGE INKOMSTEN EN KOSTEN BEGRAVEN KOSTENDEKKENDHEID OP BASIS VAN BEGROTING KOSTENDEKKENDHEID OP BASIS VAN EXPLOITATIE OVERZICHT TARIEVEN PRODUCT BEGRAVEN VERDELING NAAR KOSTEN- EN OPBRENGSTENSOORTEN VERDELING NAAR ACTIVITEITEN BENCHMARK VERORDENINGEN EN TARIEVEN GEMEENTE UITGIFTE TERMIJN...23 CONCLUSIE TOEKOMSTIGE SITUATIE PRODUCT BEGRAVEN EFFECTEN SCENARIO EXPLOITATIE NA UITBREIDING KOSTENDEKKENDHEID PRODUCT BEGRAVEN NA VOORZIENING AFKOOPSOMMEN ONDERHOUD GRAVEN BESLUITEN...35 BIJLAGE 1 BROCHURE TARIEVEN BEGRAVEN GEMEENTE EMMEN BIJLAGE 2 OPBOUW KOSTEN NAAR PRODUCTGROEP...44 BIJLAGE 3 OVERZICHT MOGELIJKE ACTIES EN OPBRENGSTEN IN CAPACITEIT UITGEDRUKT PER BEGRAAFPLAATS

3 1. Inleiding Begraven kent vele ethische en emotionele aspecten, echter ook financiële aspecten. De kosten dienen betaalbaar, beheersbaar en inzichtelijk te zijn. Voor een begrafenis worden lijkbezorgingsrechten geheven. Net als voor alle leges geldt dat deze worden geheven voor een aantal producten waarvan is aangegeven dat ze niet uit de algemene middelen worden betaald maar door de specifieke afnemer. Voor de leges geldt dat iemand die een dergelijk product niet afneemt, ook geen leges verschuldigd is. Hiermee is echter niet gezegd dat men alleen betaalt wat men afneemt. De wetgever heeft namelijk bepaald dat de leges in totaliteit kostendekkend mogen zijn. Op 8 september 2008 is, in de commissie Wonen en Ruimte, de rapportage Begraafplaatsen inbreiden, uitbreiden en ruimen besproken. In deze rapportage werd ingegaan op de onderwerpen inbreiden, uitbreiden en ruimen. Door de commissieleden werd aangegeven dat zij ook graag een verdieping wilden zien op het onderwerp financiën. Onderstaande rapportage gaat in op dit verzoek. Dit rapport is vastgesteld na behandeling in het college van 12 mei Begraafplaatsen gemeente Emmen De gemeente Emmen heeft zeventien begraafplaatsen. Hiervan zijn drie gesloten 1, te weten de begraafplaats aan de Wilhelminastraat in Emmen, aan de Boerdijk in Veenoord en aan de Europaweg te Schoonebeek. Daarnaast zijn er nog enkele bijzondere begraafplaatsen (in totaal vier) die geen eigendom zijn van de gemeente maar waar de gemeente wel onderhoud uitvoert, namelijk de Joodse begraafplaatsen. De gemeente begraaft en pleegt onderhoud op de Joodse begraafplaats, de administratie wordt gepleegd door de Joodse Stichting. De gemeente kent ook nog acht katholieke begraafplaatsen. Deze zijn niet in beheer en onderhoud bij de gemeente. Door de toenemende vergrijzing en de groei van het aantal inwoners is er de komende decennia meer capaciteit nodig voor begraven. Zonder aanvullende maatregelen raakt een aantal begraafplaatsen vol. Op 8 september 2008, is in de commissie Wonen en Ruimte de rapportage Begraafplaatsen inbreiden, uitbreiden en ruimen besproken. De Raad heeft haar voorkeur uitgesproken voor scenario drie. En tevens heeft zij de 1 Een gesloten begraafplaats is juridisch gesloten volgens art. 43 van de Wet op Lijkbezorging. Voor de gemeentelijke begraafplaatsen heeft de Raad daartoe besluit genomen. Op een gesloten begraafplaats worden geen graven meer uitgegeven en vinden geen begravingen meer plaats. 3

4 opdracht verstrekt om tot een uitwerking Financiën Begraafplaatsen te komen. Scenario drie houdt in dat het huidige aanbod daar waar mogelijk, middels ruimen, uitbreiden en/of uitbreiden gehandhaafd wordt. Dit scenario dekt de capaciteit tot 2025 en biedt zelfs (voorzichtig ingeschat) tot 2050 voldoende capaciteit. De mogelijkheden voor ruimen, inbreiden of uitbreiden zijn bij scenario drie alsvolgt; Op de begraafplaatsen Roswinkel en Erica is door middel van ruimen voldoende capaciteit te genereren. Op de begraafplaatsen Klazienaveen, Weiteveen, Emmer-Compascuum, Veenoord en Nieuw-Weeringe is door uitbreiden voldoende capaciteit te genereren. Op de begraafplaats in Nieuw Amsterdam is uitbreiden mogelijk maar erg kostbaar. Geadviseerd wordt om uit te wijken naar Veenoord. Op de begraafplaats Veenoord en Oeverse Bos is middels inbreiden capaciteit te genereren. Opbouw rapportage In deze rapportage Financiën Begraafplaatsen, huidige situatie op orde zal worden ingegaan op de volgende onderwerpen: Huidige stand van zaken product begraven Overzicht opbouw tarieven product begraven Benchmark Toekomstige situatie product begraven Voorziening/Bestemmingsreserve begraafplaatsen; Conclusies en adviezen. In deze rapportage zal allereerst worden ingaan op de demografische ontwikkelingen, de huidige inkomsten en kosten en de mate van kostendekkendheid. Om een goede financiële afweging te maken dient inzichtelijk gemaakt te worden hoe de inkomsten en de uitgaven zich verhouden (de mate van kostendekkendheid). Daarnaast is het van belang inzichtelijk te maken of de de gemaakte kosten reële kosten zijn. Met behulp van IMAG-normeringen is getoetst of de feitelijk gemaakte kosten/uitgaven reële kosten zijn. Vanuit deze analyse zal onder andere worden ingegaan op de opbouw van de tarieven. Vanuit de huidige financiële situatie en de opbouw van de tarieven is de gemeente Emmen, door middel 4

5 van een benchmark, vergeleken met andere gemeenten. In deze benchmark is de gemeente Emmen vergeleken met vijf gemeenten welke een gelijksoortige mate van verstedelijking vertonen en tevens in de omgeving van de gemeente Emmen zijn gelegen. Om transparantie te bewerkstelligen in de tarieven is er een financiële bijsluiter opgesteld voor de burger c.q. begrafenisondernemer waarin staat wat voor mogelijkheden er zijn met betrekking tot begraven, met bijbehorende tarieven, in de gemeente Emmen. Deze bijsluiter is opgenomen in bijlage 1 van dit rapport. Aan de hand van bovenstaande hoofdstukken is getracht een zo getrouw mogelijk beeld te vormen over de toekomst van het product begraven. Om een toekomstige calculatie te kunnen maken is wederom gebruik gemaakt van o.a. de IMAG-normen. Hoofdstuk vijf geeft de financiële consequenties scenario drie van het rapport Begraafplaatsen inbreiden, uitbreiden en ruimen weer. In het laatste hoofdstuk zijn de belangrijkste bevindingen en aanbevelingen samengevat. 5

6 2. Huidige stand van zaken product begraven Om een afweging t.a.v. financiën begraven te kunnen maken wordt in dit hoofdstuk kort ingegaan op de uitgangspunten zoals gebruikt bij deze rapportage. Allereerst zal worden ingegaan op de demografische ontwikkelingen binnen de gemeente Emmen en de verhoudingen begraven en cremeren binnen de gemeente Emmen. Beide elementen zijn immers uitgangspunten voor het product begraven en dienen als uitgangspunt voor de financiële analyse. Vervolgens zal worden ingegaan op de huidige inkomsten en kosten begraven. 2.1 Demografische ontwikkelingen Emmen De demografische ontwikkelingen van de gemeente Emmen zijn bepalend voor de omvang en samenstelling van de vraag naar begraafmogelijkheden in een bepaald verzorgingsgebied. Op basis van de verstrekte gegevens ziet het aantal verwachte sterftegevallen er in de periode voor de gemeente Emmen er als volgt uit: 2 Prognose sterfgevallen in de gemeente Emmen prognose sterfte Min. Sterfte Max. sterfte Tabel 1: Relatieve sterftekansen geëxtrapoleerd uit de sterftegegevens gemeente Emmen en het CBS bevolkingsprognose, daarbij de minimale en maximale sterftekansen geprognosticeerd. 2 De prognoses sterftekansen zijn gebaseerd op de berekeningenmodellen van het Bureau voor Statistiek; deze berekeningsmodellen gaan tot

7 2.2 Verhoudingen begraven en cremeren binnen de gemeente Emmen De afgelopen jaren zijn er diverse ontwikkelingen geweest op het gebied van uitvaartverzorging en gedenken. Voor wat betreft de wijze van uitvaart ligt de landelijke verhouding tussen begraven en cremeren gemiddeld op 50:50. Voor de gemeente Emmen is de verhouding begraven en cremeren op 30:60. 3 Naast de algemene begraafplaatsen wordt er ook op de katholieke en islamitische begraafplaatsen begraven. Circa 10 procent van het aantal sterftegevallen stelt zich beschikbaar voor de wetenschap of wordt elders begraven of gecremeerd 4. Tussen de regio s kunnen sterke verschillen optreden. De voorkeur voor crematies worden voornamelijk in stedelijke gebieden gerealiseerd. De verhoudingen begraven cremeren binnen Emmen komt overeen met stedelijke gebieden. De aanwezigheid van een crematorium in Emmen zal hierop ook een invloed hebben. De verhouding begraven/ cremeren loopt in de Emmen parallel met Amsterdam waarbij 33% wordt begraven en 67% wordt gecremeerd. We mogen verwachten dat het percentage crematies in Emmen de komende decennia niet veel zullen verschuiven sterfte begraven crematie elders Tabel 2 Gegevens sterftecijfers gemeente Emmen, begrafenissen, crematies en elders Op basis van de procentuele verhouding zoals weergegeven in de voorgaande tabel is de prognose van het aantal begrafenissen voor de exploitatie berekend op basis van de huidige kans op overlijden van een inwoner van de gemeente Emmen. In bijlage 3 vindt u een overzicht met de capaciteit van de huidige begraafplaatsen. 3 De kans op een crematie: begrafenis is berekend op basis van het sterftecijfer 2000, 2001, 2002, 2003, 2004, 2005, 2006 en 2007 en de gegevens uit de begraafplaatsadministratie en de (geanonimiseerde) gegevens die het crematorium beschikbaar heeft gesteld aan de gemeente Emmen. 4 Het elders begraven worden kan ook plaatsvinden op een bijzondere begraafplaats binnen de gemeente Emmen 7

8 Prognose begrafenissen en crematies 2002 tot en met begraven crematie Tabel 3: Prognose aantal begrafenissen en crematies geëxtrapoleerd uit de sterftecijfers gemeente Emmen en het CBS bevolkingsprognose, daarbij gebruikt gemaakt van geprognosticeerde gemiddelde sterftekans. anders 8

9 2.3 Huidige inkomsten en kosten begraven Inkomsten Aan de hand van tabel 3 is het aantal begrafenissen geprognosticeerd voor de periode In tabel 4 is grafisch weergeven wat de inkomsten uit grafrechten zullen zijn tot het jaar Deze cijfers zijn gebaseerd op de geprognosticeerde begrafenissen in de gemeente Emmen tot en met 2025, daaraan gekoppeld het gemiddelde tarief van de gemeente Emmen voor begraafplaatsen. Dit gemiddelde tarief ( 1965, -) is gebaseerd over de jaren en is berekend door de werkelijke inkomsten uit grafrechten van het betreffende jaar te delen door het aantal begrafenissen en hiervan het gemiddelde te nemen; op deze manier berekend voor de jaren 2005 t/m 2007 voor de jaren 2008 en 2009 is gebruik gemaakt van begrote aantallen en cijfers. De kosten en opbrengsten zijn jaarlijks verhoogd met 2,5% indexatie. Prognose inkomsten en kosten grafrechten 2010 tot en met Inkomsten grafrechten Uitgaven Tabel 4: Prognose inkomsten grafrechten bepaald middels sterftecijfer (begraven) en het gemiddelde tarief voor begraven binnen de gemeente Emmen. 9

10 Kosten Om inzicht te krijgen in de kosten van het product begraven is het eerst noodzakelijk om in beeld te krijgen of de huidige kosten aangemerkt kunnen worden als reeële kosten. Om te bepalen of de huidige kosten reeël zijn is een kostencalculatie gemaakt op basis van IMAG-normen. Uit deze calculatie blijkt dat de kosten van het product begraven reeël zijn als ze ,- zijn, hierbij uitgaande van de huidige oppervlakten van de begraafplaatsen en graven. Als we kijken naar de cijfers op rekening van de afgelopen drie/vier jaar kunnen we concluderen dat de gemiddelde kosten per jaar ,- bedroegen. Daarbij dient een kanttekening te worden gemaakt dat in het jaar 2006 en 2007 extra inhuur van extern personeel is geweest vanwege onderbezetting in de formatie. In het jaar 2008 zijn de kosten al weer sterk afgenomen en liggen ze rond de ,-. In tabel 5 zijn de inkomsten en uitgaven van de afgelopen vier jaren weergegeven, een kanttekening die daarbij gemaakt dient te worden is dat de cijfers voor 2008 niet defnitief zijn. Deze cijfers zullen pas definitief zijn als de jaarrekening is vastgesteld. Product begraafplaatsen op basis van rekening excl. Onttrekking voorziening * Uitgaven Inkomsten (excl. ontrekking voorziening) Resultaat Kostendekkendheid 62% 69% 63% 71% * 2008 dit zijn voorlopige cijfers Tabel 5: Uitgaven en inkomsten begraven

11 2.4 Kostendekkendheid op basis van begroting Wanneer gekeken wordt naar de kostendekkendheid van het product begraafplaatsen van de gemeente Emmen (onderhoud en beheer begraafplaatsen) dan heeft de gemeente op basis van begrote cijfers over de afgelopen drie jaren een gemiddelde kostendekkendheid getoond van 88%. In de onderstaande tabellen is de kostendekkendheid van het product begraven in de gemeente Emmen in beeld gebracht. Tabel 6: kostendekkendheid begrotingsbasis incl. voorziening afkoopsommen onderhoud graven en rente Product begraafplaatsen op basis van begroting Uitgaven , ,00 Inkomsten (incl. rente + ontrekking reserve) , ,00 Resultaat , ,00- Kostendekkendheid 94% 90% 79% 90% 86% Tabel 7: kostendekkendheid begrotingsbasis excl. onttrekking voorziening afkoopsommen onderhoud graven Product begraafplaatsen op basis van begroting excl. Onttrekking voorziening onderhoudskosten begraven Uitgaven , ,00 Inkomsten (excl. ontrekking reserve) , ,00 Resultaat , ,00- Kostendekkendheid 84% 81% 79% 90% 86% 11

12 2005 In 2005 is er begroot dat er uit de voorziening afkoopsommen onderhoud graven wordt toegevoegd aan de exploitatie, dit om het tekort te dekken op het product begraafplaatsen te dekken. In tabel 7 is de kostendekkendheid beduidend lager in vergelijking met tabel 6 als gekeken wordt naar het jaar Dit is te verklaren uit het feit dat in tabel 7 niet zijn meegenomen in de baten: de onttrekking uit de voorziening afkoopsommen onderhoud graven ; eventuele extra inkomsten door incidentele meevallers In het jaar 2006 is een onttrekking van uit de voorziening afkoopsommen onderhoud graven begroot, om tekorten op het product begraven te dekken. Alleen uit de cijfers van de jaarrekening blijkt dat er niets onttrokken is uit de voorziening, de reden hiervoor is dat er in het jaar 2006 onroerend goed (beheerderwoning Wolfsbergen) verkocht is waardoor er een transactieresultaat ( ,58) is ontstaan welke volledig ten gunste van de exploitatie is geboekt. 2007, 2008 en 2009 Voor de jaren 2007, 2008 en 2009 zijn er geen onttrekkingen geraamd uit de voorziening afkoopsommen onderhoud graven. Samengevat: In de tabellen 6 en 7 is de kostendekkendheid over de jaren 2005 t/m 2009 weergegeven. De kostendekkendheid is bepaald aan de hand van begrote cijfers. Tabel 6 geeft de kostendekkendheid weer als er wel gebruik gemaakt wordt van de voorziening afkoopsommen onderhoud graven, tabel 7 geeft de kostendekkendheid weer, indien er geen gebruik wordt gemaakt van de voorziening afkoopsommen onderhoud graven. Voor de jaren 2005 en 2006 zijn er in de begroting onttrekkingen uit de voorziening afkoopsommen onderhoud graven opgenomen om tekorten in de begroting op het product begraafplaatsen te dekken. Vanaf 2007 is dit niet meer het geval geweest en dit heeft geresulteerd in een lagere kostendekkendheid voor het jaar

13 In tabel 8 zijn de gegevens uit de tabellen 6 en 7 samengevat tot een staafdiagram. Hieruit valt te concluderen dat de kostendekkendheid op basis van begrote cijfers een positief beeld vertoont. Wat opvalt, is dat in 2007 de kostendekkendheid laag was op basis van begrote cijfers 100% 80% 60% 40% 20% Kostendekkenheid begroting incl. rente en onttrekking voorziening Kostendekkendheid begroting incl. rente en excl. onttrekking voorziening 0% Tabel 8: Kostendekkendheid begroting over de jaren Kostendekkendheid op basis van exploitatie In de tabellen 6 en 7 zijn de cijfers weergegeven zoals deze zijn opgenomen in de begroting. In de tabellen 9 en 10 zijn de cijfers gepresenteerd zoals deze zijn opgenomen in de jaarrekening. Hierbij zijn grote verschillen waarneembaar in vergelijking met de begrote cijfers. Meest opvallende punt is dat de kostendekkendheid op basis van exploitatie veel lager is dan op basis van begrote cijfers. In 2005 is er begroot dat er , - onttrokken zou worden uit de voorziening afkoopsommen onderhoud graven, de jaarrekening laat zien dat er niet , - onttrokken is maar , -. De kostendekkendheid zonder rekening te houden met de voorziening komt hierdoor uit op 62% voor het jaar In 2006 is er een transactieresultaat geboekt ter grootte van ,58 doordat er onroerend goed verkocht is. Dit is ten gunste gebracht van de exploitatie waardoor de kostendekkendheid een vertekend beeld geeft (88%); als we kijken naar de kostendekkendheid zonder dat het transactieresultaat hierin wordt meegenomen zien we dat de kostendekkendheid nog maar 69% bedraagt. In 2007 zijn er geen bijzonderheden te melden als het gaat om onttrekking uit de voorziening afkoopsommen onderhoud graven, deze heeft namelijk niet plaatsgevonden. Als direct gevolg hiervan valt te concluderen dat de kostendekkendheid op basis van de cijfers uit de jaarrekening erg laag is, de kostendekkendheid bedraagt namelijk 63%. 13

14 Tabel 9 geeft de kostendekkendheid weer op basis van exploitatie weer. In tegenstelling tot tabel 9 is er in tabel 10 geen rekening gehouden met eventuele onttrekkingen uit de voorziening afkoopsommen onderhoud graven ten behoeve van het product begraven. Tabel 10 geeft hierdoor een beter beeld van de kostendekkendheid van het product begraven. Tabel 9: kostendekkendheid op rekening incl. voorziening afkoopsommen onderhoud graven en rente Product begraafplaatsen op basis van rekening 2005* 2006* Uitgaven Inkomsten (incl.rente en ontrekking reserve) Resultaat Kostendekkendheid 90% 88% 63% 71% * In 2005 is er gebruik gemaakt van de reserves en voorzieningen er is voor ,- toegevoegd aan de exploitatie. * In 2006 is er eenmalig een transactieresultaat geboekt door de verkoop van onroerend goed ter grootte van 193, deze is meegenomen in de inkomsten Tabel 10: kostendekkendheid op rekening excl. onttrekking voorziening afkoopsommen onderhoud graven Product begraafplaatsen op basis van rekening excl. Onttrekking 2005* 2006* Uitgaven Inkomsten (excl.ontrekking voorziening) Resultaat Kostendekkendheid 62% 69% 63% 71% * In 2005 is er gebruik gemaakt van de reserves en voorzieningen er is voor ,- toegevoegd aan de exploitatie. * In 2006 is er eenmalig een transactieresultaat geboekt door de verkoop van onroerend goed ter grootte van 193, deze is meegenomen in de inkomsten 14

15 Samengevat: 100% 80% 60% 40% 20% Kostendekkendheid exploitatie incl. rente en onttrekking voorziening Kostendekkendheid exploitatie incl. rente en excl. Onttrekking voorziening 0% Tabel 11: kostendekkendheid exploitatie over de jaren

16 3. Overzicht tarieven product begraven De kosten en opbrengsten voor het product begraven kunnen op twee manieren worden geraamd en geadministreerd: 1) Op basis van kosten- en opbrengstensoorten; 2) Op basis van activiteiten of deelproducten. De bestaande financiële administratie voor de begraafplaatsen is ingericht op kosten- en opbrengstensoorten 3.1 Verdeling naar kosten- en opbrengstensoorten In bijlage II zijn de cijfers van de begroting en rekeningen van de afgelopen jaren samengevat. Om het geheel overzichtelijk te houden is vastgehouden aan de wijze van verantwoording in de financiële administratie. Dit houdt in dat het product begraven onderverdeeld is in de subproducten Beheer begraafplaatsen en Onderhoud begraafplaatsen. Om het overzichtelijk te houden zijn verschillende kostensoorten samengevoegd (ingedikt). 16

17 3.2 Verdeling naar activiteiten Het product begraven kan in de volgende activiteiten worden onderverdeeld: Onderwerp Wat valt hieronder? Uitgaven 1. Beheren/onderhouden Groenbeheer: maaien, hagen knippen, snoeien bomen, begraafplaats blad opruimen, grindpaden, beplanting etc. Vastgoedbeheer: onderhoud gebouwen, gas, water, elektra, afval, OZB, erfpacht, etc. Onderhoud graven en urnenmuur: het schoonhouden en rechtzetten van graven, grafstenen en urnenmuur. 2. Beleid, regie en administratie Beleid en regie: opstellen verordening, beleidsvoorstellen begraafplaats voorlichting, advisering, afhandeling vragen/klachten etc. Administratie: bijhouden begraafregister, boekhouding, facturering, verlenging grafrechten, onderhoudscontracten, etc. 3. Grafdelven en urnen plaatsen Graafwerkzaamheden (openen en sluiten graf), voorlopen etc. Inkomsten 1. Bijdragen aan algemene beheerskosten verleende grafrechten bijdrage voor grafonderhoud 2. Bijdragen voor vergunningen, plaatsen Leges voor het plaatsen van grafsteen, monument, etc. grafsteen, monument, etc. Dit betreft marginale inkomsten 3. Bijdragen voor begraven en grafdelven Vergoeding ter dekking van kosten van grafdelven, voorlopen etc. 17

18 4. Benchmark Veel gemeentelijke begraafplaatsen in Nederland hebben te maken met een kostendekkendheid van minder dan 100%, wat inhoudt dat er meer kosten zijn dan inkomsten. Om inzichtelijk te krijgen hoe de gemeente Emmen ten opzichte van andere gemeenten staat wat betreft haar tarieven, wordt in dit hoofdstuk een vergelijking gemaakt tussen de gemeente Emmen en de gemeente Zwolle, Deventer, Assen, Hoogeveen en Ede. Deze vergelijking is tot stand gekomen door de tarieven te vergelijken op basis van de tarieven die opgenomen zijn in de verordeningen van de gemeenten (cijfers 2008). Het doel is een actueel en betrouwbaar overzicht te bieden van de belangrijkste tarieven van deze gemeenten, om aan de hand hiervan te bepalen hoe de gemeente Emmen staat ten opzichte van de gemeenten Zwolle, Deventer, Assen en Hoogeveen. De verschillen tussen begraafplaatsen zijn groot, prijs en kwaliteit van begraafplaatsen zijn afhankelijk van diverse factoren. Een grootstedelijke begraafplaats in een monumentaal park met een uitgebreid pakket aan aanvullende dienstverlening (bijvoorbeeld eenvoudige en luxe graven, asbestemmingsmogelijkheden, aula, koffiekamer of website) is niet te vergelijken met de intimiteit van een historisch dorpskerkhof. In dit onderzoek is geprobeerd de begraafplaatsen van de gemeente Emmen te vergelijken met gemeenten die een gelijke mate van verstedelijking vertonen en in de omgeving van de gemeente Emmen te vinden zijn. De goedkoopste manier van begraven in Nederland is het laten begraven in een algemeen graf. Een algemeen graf is een graf dat beheerd wordt door de gemeente. De gemeente bepaalt wie er in het graf wordt begraven. De overledenen zijn niet per definitie familie van elkaar. Zij worden op volgorde van overlijden begraven. Algemene graven mogen worden uitgegeven voor minimaal tien jaar, de wettelijke grafrusttermijn. Sommige begraafplaatsen geven ook algemene graven uit voor 15 of 20 jaar, de gemeente Emmen hanteert 20 jaar voor een algemeen graf. Nadat de uitgiftetermijn is verstreken, wordt het graf meestal geruimd, zodat het opnieuw gebruikt kan worden. De nabestaanden hebben geen zeggenschap over de ruiming. Bij een eigen graf, ook wel familiegraf, heeft men zelf de keuze wie er in het graf begraven wordt en, tot op zekere hoogte, hoe lang men het graf in stand houdt. Dit uitsluitende recht op een eigen graf geldt voor minimaal 20 jaar (de gemeente Emmen hanteert 30 jaar). Daarnaast hebben nabestaanden het wettelijke recht om het grafrecht tegen betaling te verlengen, in de gemeente Emmen gaat verlenging per 10 jaar. Er zijn 18

19 begraafplaatsen die graven voor onbepaalde tijd uitgeven, zogenaamde eeuwigdurende graven. De gemeente Emmen kent deze eeuwigdurende graven niet meer, in de gemeente Emmen kan men het grafrecht verlengen met 10 jaar totdat de gemeente de begraafplaats gesloten heeft verklaard. Eigen graven bieden in de gemeente Emmen plaats aan twee personen. Vanwege de verschillen in grondwaterstanden is het alleen in Emmen stad mogelijk om twee-diep 5 te begraven, in de buitendorpen is het vanwege de hoge grondwaterstanden niet mogelijk om twee-diep te begraven. Om de tarieven in Emmen stad en de buitendorpen van Emmen niet teveel uiteen te laten lopen zijn er in het verleden keuzes gemaakt. Deze keuzes zijn gemaakt met de achterliggende gedachte dat het begraven van een echtpaar in Emmen stad of in de buitendorpen evenveel moest kosten. Gevolg van deze keuze is geweest dat het begraven van een echtpaar in Emmen stad of in de buitendorpen evenveel kost, het begraven van één persoon daarentegen is in Emmen stad +/- 600,- duurder. Veel begraafplaatsen vragen een bijdrage voor het onderhoud. Meestal gaat het hier om het algemene onderhoud van de begraafplaats. Men rekent vaak ook een tarief voor het onderhoud van het graf, aanwezige grafmonument of de grafbeplanting. Ook de hoogte van deze tarieven verschilt sterk. De gemeente Emmen hanteert één tarief voor het algemene onderhoud begraafplaats, onderhoud aan het graf en onderhoud grafbeplanting. Afhankelijk van ligging en ontwerp is de ene begraafplaats onderhoudsintensiever dan de ander. Daar komt bij dat niet alle gemeentes een kostendekkend tarief hanteren voor het onderhoud. Bij gemeentelijke begraafplaatsen wordt het onderhoud soms uit de algemene middelen betaald, bij de gemeente Emmen is dit niet het geval. In de volgende paragraaf worden de tarieven van de verschillende gemeenten vergeleken en worden aan de hand daarvan enkele conclusies getrokken. Opgemerkt dient te worden dat er grote verschillen zijn tussen de begraafplaatsen en hun organisatie en kostenniveau. 5 Twee-diep begraven wil zeggen dat er twee overledenen in één graf boven elkaar worden begraven. 19

20 4.1 Verordeningen en tarieven gemeente In onderstaande tabellen is een vergelijking weergegeven van de kosten voor het verlenen van rechten, begraven en onderhoud van zowel graven als urnen. In de berekening zijn de tarieven voor de verschillende diensten overgenomen uit de verordeningen van de betreffende gemeenten. De gemeente Emmen kent in haar verordening onderscheid tussen de kosten voor de uitgifte van begraafrechten tussen Emmen stad en de buitendorpen. In het overzicht zijn beide opties opgenomen. Er is gekozen om de gemeente Emmen te vergelijken met de gemeenten Zwolle, Deventer, Assen, Hoogeveen, Hardenberg en Ede, omdat deze gemeenten dezelfde mate van verstedelijking vertonen en daarnaast omdat de gemeenten Hoogeveen, Hardenberg en Assen uit dezelfde regio komen. Van te voren dient wel opgemerkt te worden dat de gemeente Emmen ten opzichte van de overige gemeenten veel meer begraafplaatsen (14) in beheer en onderhoud heeft. Alleen de gemeenten Hoogeveen en Hardenberg hebben een vergelijkend aantal begraafplaatsen, namelijk respectievelijk negen en acht. De gemeenten Zwolle (4), Deventer (4), Assen (3) en Ede (5) beheren minder begraafplaatsen. Omdat niet elke gemeente een gelijke periode van grafrecht hanteert is besloten om de tarieven van de gemeente Emmen te stellen op 20 jaar in plaats van 30 jaar. De benchmark heeft geresulteerd in onderstaande tabellen. Bij de gemeente Hardenberg dient opgemerkt te worden dat er geen tarief in rekening wordt gebracht voor het onderhoud van de graven, dit onderhoud dient door de nabestaanden zelf gedaan te worden. Tabel 12: tarieven in zes verschillende gemeenten (tarieven 2008) Overzicht tarieven Uitgifte 1 graf Verlenen van rechten (20 jaar) Emmen/Stad * Emmen/Buiten Zwolle Deventer (Tjoenerhof) Hoogeveen Assen (De Boskamp) Hardenberg Ede Eigen graf enkel 998,90 374,57 947,00 857,50 971,80 933, ,00 868,00 Begraven 291,90 291,90 947,00 985,60 324,55 560,25 431,00 672,00 Vergunning gedenksteen 243,45 243,45 61,00 258,55 125,50 51,91 50,00 360,00 onderhoud gedenksteen ,00 594,55 794, onderhoud beplanting ,00 889,30 494, aanbrengen beplanting , Totaal onderhoud 401,63 401, , , , , ,00 Totale kosten uitgifte 1 graf 1.935, , , , , , , ,00 Totale kosten Zwolle excl. Reinigen gedenksteen 3.091,00 Administratiekosten 5,75 5,75 7,00 4,65 9,35-11,00 7,00 20

21 Overzicht tarieven Uitgifte 2 graven Verlenen van rechten (20 jaar) Emmen/Stad * Emmen/Buiten Zwolle Deventer (Tjoenerhof) Hoogeveen Assen (De Boskamp) Hardenberg Ede Uitgifte 2 graven 1.248,17 749, , , , , ,33 868,00 Begraven 380,80 380,80 947,00 985,60 324,55 560,25 431,00 672,00 Vergunning gedenksteen 243,45 243,45 61,00 631,50 125,50 77,87 50,00 360,00 onderhoud gedenksteen ,00 878,60 794, onderhoud beplanting , ,60 494, aanbrengen beplanting , Totaal onderhoud 401,63 803, , , , , ,00 Totale kosten uitgifte 2 graven 2.274, , , , , , , ,00 Totale kosten Zwolle excl. reinigen gedenksteen 5.175,00 Administratiekosten 5,75 5,75 7,00 4,65 9,35-11,00 7,00 * Emmen/Stad is uitgifte 2 graven gebaseerd op 2 diep begraven 21

22 Overzicht tarieven Uitgifte Urnen Urnenruimte (20 jaar) Emmen Zwolle Deventer (Tjoenerhof) Hoogeveen (*) Assen (De Boskamp) Ede Beschikbaarstellen urnenruimte 621,85 786,00 428,75-466,89 580,00 Vergunning urnenruimte 77,80 61,00 258,55-51,91 213,00 Bijzetten asbus urnenruimte 38,30 61,00 253,55-280,12 208,00 Onderhoud urnenruimte 314, ,00 - Onderhoud gedenksteen 594,55-887,09 Onderhoud beplanting 594,55 - Aanbrengen beplanting 92,15 - Totaal onderhoud 314, , ,25-887,09 388,00 Totale kosten uitgifte urnenruimte 1.052, , , , ,00 Kosten reinigen gedenksteen 20 jr 2.440,00 Administratiekosten 5,75 7,00 4,65 9,35-7,00 Urnennis (20 jaar) Emmen Zwolle Deventer (Tjoenerhof) Hoogeveen (*) Assen (De Boskamp) Ede Beschikbaarstellen urnennis 609,50 786, , Vergunning urnennis 61,00-125, Bijzetten asbus urnennis 38,30 61,00-162, Onderhoud urnennis 313, ,00-232, Totale kosten uitgifte urnennis 961, , , Kosten reinigen gedenksteen 20jr 2.440,00 Administratiekosten 5,75 7,00-9, (*) Het recht voor geldt voor maximaal 2 asbussen in een urnennis 22

23 4.2 Uitgifte termijn Capaciteit De gemeente Emmen kent twee typen graven, namelijk huur- en koopgraven. Huurgraven (algemeen graf) worden in de gemeente Emmen voor een periode van 20 jaar aangeboden. Deze graven kunnen niet worden verlengd. Daarnaast kent de gemeente Emmen koopgraven (eigen graf), c.q. graven met uitsluitend recht. Deze graven worden voor een termijn van 30 jaar uitgegeven met het recht om deze telkens voor een periode van 10 jaar te verlengen. Aan het verlengen van koopgraven is geen termijn gesteld. Wettelijk gezien is een minimale uitgifte periode van 20 jaar vereist. Het gemeentelijke bestuur mag beperkingen stellen aan de verlengingstermijn. Daarmee zou theoretisch de doorlooptijd van uitgifte van een graf kunnen worden verkort. Op korte termijn zal niet direct meer capaciteit opleveren. Over een langere periode zal het verkorten van de uitgiftetermijn financiële en capaciteits voordelen opleveren. Gezien de bevolkingsopbouw van de gemeente Emmen en een verwachte groei van de sterftekans tot 2048 wordt geadviseerd om het uitsluitende recht op een graf te stellen op een bepaalde tijd van twintig jaar. De gemeente Emmen heeft een zeer terughoudend beleid ten aanzien van het ruimen van graven. Er vinden weinig ruimingen plaats. Wanneer een grafrecht niet meer wordt verlengd, wordt een graf in de meeste gevallen in stand gehouden. Als gevolg van dit beleid wordt de begraafcapaciteit steeds opnieuw uitgebreid. Wanneer bij nabestaanden geen interesse voor een graf meer is, zal het grafrecht niet meer worden verlengd, waardoor het graf geen inkomsten meer genereert. Er worden echter nog wel kosten gemaakt. Behalve de kapitaallasten (investering in de begraafplaats vanwege het ruimtegebruik) zal ook het onderhoud van de graven kosten met zich meebrengen. Dit onderhoud is enerzijds noodzakelijk om te voorkomen dat door verval van het gedenkteken risicovolle situaties ontstaan. In een dergelijke situatie zijn deze onderhoudskosten voor de gemeente. Er worden dus kosten gemaakt, zonder dat daar inkomsten tegenover staan. De lasten en basten gaan hierdoor verder uit elkaar lopen, hetgeen een negatief effect heeft op de begraafplaatsexploitatie. Financieel Het stellen van de uitgiftetermijn op het wettelijk minimum heeft niet alleen gevolgen voor de toekomstige capaciteit op de begraafplaatsen. Financieel heeft dit gevolgen voor de inkomsten uit grafrechten. Deze zullen door het stellen van de uitgifte termijn op 20 jaar in de toekomst toenemen. Kanttekening die hierbij dient te worden gemaakt is dat de huidige tarieven, die gelden voor de uitgifte termijn van 30 jaar, 23

24 gehandhaafd worden. Alleen de uitgiftetermijn verandert. Het financiële voordeel dat hierdoor behaald wordt zal niet direct zichtbaar worden, het financiële voordeel wordt pas merkbaar wanneer de eerste 20 jaar zijn verstreken en men de keuze krijgt om de grafrechten te verlengen. Het financiële voordeel zit hem in het eerder verlengen van het grafrecht, tegenover het verlengen van het grafrecht staat een tarief. Indien men niet kiest voor het verlengen kan het graf geruimd worden en kan het graf opnieuw uitgegeven worden. In onderstaande figuur is het financiële voordeel grafisch weergegeven, bij de grafische weergave is gebaseerd op de uitgifte van één eigen graf. Het verschil is te verklaren doordat het uitgangspunt is dat de tarieven voor de uitgifte termijn van 20 jaar gelijk is aan de tarieven die gehanteerd worden bij de uitgifte termijn van 30 jaar. Het verschil wat hierdoor ontstaat, is dat na 30 jaar de inkomsten (bij een grafrecht van 20 jaar) verhoogd worden doordat er één keer een verlenging van het grafrecht heeft plaatsgevonden. Inkomsten uit grafrechten (per begrafenis) Uitgifte graf 30 jaar Uitgifte graf 40 jaar Uitgifte termijn grafrecht 30 jaar Uitgifte termijn grafrecht 20 jaar Figuur 1: financiële verschillen in uitgifte termijnen 24

25 4.3 Conclusie Wanneer we de gemeente Emmen met de overige gemeenten vergelijken valt op dat Emmen in vergelijking met de overige vier gemeenten een substantieel lager tarief in rekening brengt voor het onderhoud van de graven, ter illustratie het verschil tussen het hoogste tarief ( 1774, -) en het laagste tarief ( 401, -) bedraagt 1373, -. Ook het tarief voor het begraven vertoont grote verschillen ten opzichte van de andere gemeenten. Het gemiddelde tarief voor begraven ligt op 704, -, Emmen vraagt voor deze dienst 336, -. Daartegenover staat dat de gemeente voor het verlenen van grafrechten (voor een enkel eigen graf) iets boven het gemiddelde eindigt. Het tarief voor het verlenen van grafrecht voor een dubbel eigen graf ligt echter weer onder het gemiddelde. Wanneer we de verschillende tarieven binnen de Gemeente Emmen aanschouwen, vallen de lage kosten voor een graf op de begraafplaatsen in de buitendorpen van Emmen op. De kosten voor de rechten op een eigen graf in de buitendorpen ligt ongeveer 600, - lager dan in de stad Emmen, dit geldt alleen voor de uitgifte van een 1-persoons graf. In Emmen stad is het mogelijk om 2-diep te begraven, dat wil zeggen dat men boven elkaar begraven kan worden. In de buitendorpen is dit niet mogelijk, hier dient men naast elkaar begraven te worden. In de tarieven is hiermee rekening gehouden in zoverre dat een graf in Emmen stad voor twee personen ongeveer gelijk zou moeten zijn aan een graf voor twee personen in de buitendorpen. Maar door de jaren heen zijn deze tarieven uiteen gaan lopen, waardoor het begraven in Emmen stad duurder (+/- 100,-) is in vergelijking met de buitendorpen, dit uiteenlopen van de tarieven is te verklaren doordat de tarieven jaarlijks met een x % worden verhoogd. De tarieven voor onderhoud en begraven zijn, ten aanzien van het gemiddelde, substantieel lager dan de andere gemeenten. Momenteel is het tarief voor 20 jaar onderhoud 401, -. Dit betekent dat per jaar 20, - (een half manuur) aan onderhoud aan het graf mag worden besteed. Het is zeer te betwijfelen of dit een kostendekkend tarief betreft. Besloten dient worden of de tarieven moeten worden verhoogd, in hoofdstuk twee is al ingegaan op kostendekkendheid van de tarieven, hoofdstuk vijf gaat hier verder op in. De totale kosten voor een begrafenis zijn in de gemeente Emmen lager dan bij de andere vergeleken gemeenten. Dit verschil heeft voornamelijk te maken met het grote verschil in de tarieven die in rekening worden gebracht voor het onderhoud van het graf. 25

26 Door de uitgifte termijn te stellen op 20 jaar in plaats van de huidige 30 jaar wordt er voor de toekomst een stijging van de inkomsten gerealiseerd. Wel dient hierbij te worden opgemerkt dat de tarieven voor 20 jaar gelijk zullen zijn aan de huidige tarieven van 30 jaar. Het opleggen van een beperking met betrekking tot verlengen van het grafrecht, door middel van een maximum te stellen op het aantal keren dat het grafrecht verlengd mag worden, is ook een mogelijkheid om extra capaciteit/middelen te creëren. Advies: Geadviseerd wordt om het uitsluitende recht op een graf te stellen op het wettelijke minimum, zoals gesteld in de Wet op lijkbezorging, artikel 28 lid 1, op de minimale termijn van 20 jaar. 26

27 5. Toekomstige situatie product begraven Één van de oplossingen voor het capaciteitsprobleem is het uitbreiden van de begraafplaatsen. De Raad heeft haar voorkeur uitgesproken voor scenario 3 van het rapport begraafplaatsen inbreiden, uitbreiden en ruimen Gemeente Emmen. In dit hoofdstuk worden de financiële consequenties van de uitbreidingen weergegeven. 5.1 Effecten Scenario 3 De voorkeur van de Raad is uitgegaan naar scenario drie en er is gevraagd in te gaan op kostentoerekening. Scenario drie houdt in dat het huidige aanbod daar waar mogelijk, middels ruimen, uitbreiden en/of uitbreiden gehandhaafd wordt. Het huidige aanbod handhaven is uit emotionele overwegingen een voor de hand liggende keuze. Scenario 3 zorg ervoor dat er voldoende capaciteit is tot 2025 en biedt zelfs (voorzichtig ingeschat) tot 2050 voldoende capaciteit. De mogelijkheden voor ruimen, inbreiden of uitbreiden zijn bij scenario drie als volgt; Op de begraafplaatsen Roswinkel en Erica is door middel van ruimen voldoende capaciteit te genereren. Op de begraafplaatsen Klazienaveen, Weiteveen, Emmer-Compascuum, Veenoord en Nieuw-Weeringe is door uitbreiden voldoende capaciteit te genereren. Op de begraafplaats in Nieuw Amsterdam is uitbreiden mogelijk maar erg kostbaar. Geadviseerd wordt om uit te wijken naar Veenoord. Op de begraafplaats Veenoord en Oeverse Bos is middels inbreiden capaciteit te genereren. De uitbreidingen op de begraafplaatsen Emmer-Compascuum, Weiteveen, Veenoord en Nieuw-Weerdinge gaan gepaard met uibreidingskosten, de manier waarop de deze kosten tot stand zijn gekomen staan hieronder verwoord, n.b. de kosten voor de aankoop van gronden zijn niet meegenomen. Uit de berekeningen is gebleken dat het heel moeilijk is om nauwkeurig aan te geven hoeveel een m2 uitbreiding van begraafplaatsen binnen de gemeente Emmen kost. Het Oeverse Bos bijvoorbeeld, is aangelegd vanuit een andere invalshoek en dan ook nog eens op een veel groter oppervlak 27

28 dan de uitbreiding in Klazienaveen. Het Oeverse Bos is een begraafpark welke voor het grootste deel machinaal aangelegd kon worden. In Klazienaveen daarentegen zal er veel op een kleiner oppervlak gerealiseerd gaan worden waarbij er ook nog een aansluiting gezocht moet worden op het bestaande. Ook de wijze van inrichting is van belang bij het bepalen van de kosten van een uitbreiding. Voor de berekening is de aankoop van de grond niet meegenomen. De restanten voor de aanleg van het Oeverse Bos zijn wel meegenomen. De onderlinge verschillen zijn dan ook duidelijk naar voren gekomen in de kosten die samenhangen met de uitbreiding per m2: Oeverse Bos 33,49 Klazienaveen 77,89 Gemiddeld 60,00 Het gemiddelde tarief 60,- is gebruikt als eenheidsprijs om de kosten per m2 uitbreiding te berekenen. In tabel 13 is weergeven wat de uitbreidingskosten zijn per begraafplaats. 28

29 m2 totaal Emmer-Compascuum ,00 Uitbreiding nieuw Bestemmingsplan nog te regelen Weiteveen ,00 Uitbreiding bestaand Bestemmingsplan is geregeld Veenoord ,00 Uitbreiding nieuw Bestemmingsplan is geregeld Nieuw-Weerdinge ,00 Uitbreiding nieuw Bestemmingsplan nog te regelen ,00 Tabel 13: uitbreidingskosten per begraafplaats 5.2 Exploitatie na uitbreiding Om tot een juiste afweging te komen is het niet alleen noodzakelijk om de financieringsvraag te presenteren maar ook de gevolgen voor de exploitatie van het product begraven is van belang. In paragraaf 2.3 hebben we onderzoek gedaan naar de huidige financiële stand van zaken en hebben daar een kostencalculatie laten maken van de huidige kosten op het product begraven. Op basis van deze calculatie is doorberekend wat de kosten mogen worden wanneer de uitbreidingen hebben plaatsgevonden. De lasten zullen door de uitbreiding circa , - per jaar worden. Voor de uitbreidingen waren deze lasten circa , -. Door de uitbreidingen stijgen de lasten met circa , - per jaar. Hierin zijn nog niet meegenomen de extra kosten die voortvloeien uit de investering, de extra kapitaallasten. De kapitaallasten kunnen alsvolgt worden genoemd: afschrijving en rente. Uitgaande van een investering van ,- en een afschrijvingsperiode van 40 jaar zullen de jaarlijkse afschrijvingslasten 29

30 +/ ,- bedragen. Uitgaande van een rentepercentage van 4,5% zullen de jaarlijkse rentelasten circa ,- bedragen. Totaal zullen de kapitaallasten toenemen met circa ,-. Om een meer gedetailleerde kostencalculatie te komen dient er eerst besloten te worden of scenario 3 uitgevoerd kan worden, dit in verband met zeer complexe kostencalculaties. De hierboven genoemde bedragen zijn gebaseerd op schattingen. 30

31 5.3 Kostendekkendheid product begraven na 2009 In hoofdstuk 2 hebben we onderzoek gedaan naar de huidige financiële stand van zaken en hebben daar een kostencalculatie laten maken van de huidige kosten op het product begraven, conclusie van deze kostencalculatie is dat het product begraven jaarlijks, in de huidige situatie, ,- mag kosten. Om de Raad een goede afweging te laten maken over de kostendekkendheid van het product begraven zijn in deze paragraaf varianten uitgewerkt met betrekking tot de kostendekkendheid van het product en de invloed van tariefswijzigingen op de mate van kostendekkendheid. Bij deze berekeningen is nog geen rekening gehouden met de eventuele uitbreidingen op de verschillende begraafplaatsen. Product begraafplaatsen op basis van rekening excl. Onttrekking voorziening * Uitgaven Inkomsten (excl. ontrekking voorziening) Resultaat Kostendekkendheid 62% 69% 63% 71% * 2008 dit zijn voorlopige cijfers Tabel 14: kostendekkendheid begraven huidig Aan de hand van bovenstaande cijfers hebben we drie scenario s uitgewerkt, uitgaande van: Huidige onderhoudstarief graven van 621,50; Gemiddeld 300 begravingen per jaar; Gemiddelde kosten product begraven over de afgelopen vier jaar van ,- Gemiddelde inkomsten product begraven over de afgelopen vier jaar van ,- Gemiddeld exploitatie tekort over de afgelopen vier jaar van ,- Gemiddelde kostendekkendheid over de afgelopen vier jaren van 66%. 31

32 Variant 1: Variant 1 gaat uit 100% kostendekkendheid. Dit houdt in dat de volledige kosten van het product begraven worden gedekt door de inkomsten uit tarieven. In de huidige situatie betekent dat het tekort van ,- geheel gedekt zou moeten worden door een tariefsverhoging. Uit de benchmark is gebleken dat de gemeente Emmen in vergelijking met de andere gemeenten een laag tarief in rekening brengt voor het onderhoud, vandaar dat wij voorstellen het onderhoudstarief te verhogen. Gemiddeld vinden er 300 begravingen per jaar plaats, deze 300 begravingen dienen het tekort van ,- op te brengen. Dit komt neer op 1190,- per begrafenis. Het nieuwe onderhoudstarief voor 2010 zou dan 1811,50 moeten worden, wanneer voor deze variant gekozen wordt zal het tekort op het product begraven nihil zijn. Variant 2: Variant 2 gaat uit van een kostendekkendheid van 80%. Dit houdt in dat 80% van de kosten van het product begraven worden gedekt door de inkomsten uit tarieven. In de huidige situatie betekent dat (80% van het tekort van ,-) ,- gedekt zou moeten worden door een tariefsverhoging. Gemiddeld vinden er 300 begravingen per jaar plaats, deze 300 begravingen dienen het tekort van ,- op te brengen. Dit komt neer op 952,- per begrafenis. Het nieuwe onderhoudstarief voor 2010 zou dan 1573,50 moeten worden, wanneer voor deze variant gekozen wordt zal het tekort op het product begraven ,- zijn. Variant 3: Variant 2 gaat uit van een kostendekkendheid van 75%. Dit houdt in dat 75% van de kosten van het product begraven worden gedekt door de inkomsten uit tarieven. In de huidige situatie betekent dat (75% van het tekort van ,-) ,- gedekt zou moeten worden door een tariefsverhoging. Gemiddeld vinden er 300 begravingen per jaar plaats, deze 300 begravingen dienen het tekort van ,- op te brengen. Dit komt neer op 892,50 per begrafenis. Het nieuwe onderhoudstarief voor 2010 zou dan 1514,- moeten worden, wanneer voor deze variant gekozen wordt zal het tekort op het product begraven ,- zijn. 32

33 Wanneer uitgegaan wordt van een kostendekkendheid van 80% zal dit invloed hebben op de tabellen die gebruikt zijn hoodfstuk vier. In onderstaande tabellen is nu weergegeven wat de verschillen zijn met de vergeleken gemeenten wanneer we kiezen voor een kostendekkendheid van 80%. Hierbij dient opgemerkt te worden dat de tarieven zijn herberekend van 30 naar 20 jaar. Daarnaast een opmerking bij de tarieven bij de gemeente Hardenberg. De gemeente Hardenberg rekent geen tarieven voor het onderhoud van de graven. De nabestaanden dienen zelf de graven te voorzien van onderhoud. Overzicht tarieven Uitgifte 1 graf Emmen Zwolle Deventer Hoogeveen Assen Hardenberg Ede Verlenen van rechten (20 jaar) (Tjoenerhof) (De Boskamp) Eigen graf enkel 998,90 947,00 857,50 971,80 933, ,00 868,00 Begraven 291,90 947,00 985,60 324,55 560,25 431,00 672,00 Vergunning gedenksteen 243,45 61,00 258,55 125,50 51,91 50,00 360,00 onderhoud gedenksteen ,00 594,55 794, onderhoud beplanting ,00 889,30 494, aanbrengen beplanting - 92, Totaal onderhoud 1.049, , , , , ,00 Totale kosten uitgifte 1 graf 2.583, , , , , , ,00 Totale kosten Zwolle excl. Reinigen gedenksteen 3.091,00 Administratiekosten 5,75 7,00 4,65 9,35-11,00 7,00 Overzicht tarieven Uitgifte 2 graven Emmen Zwolle Deventer Hoogeveen Assen Hardenberg Ede Verlenen van rechten (20 jaar) (Tjoenerhof) (De Boskamp) Uitgifte 2 graven 1.248, , , , , ,33 868,00 Begraven 380,80 947,00 985,60 324,55 560,25 431,00 672,00 Vergunning gedenksteen 243,45 61,00 631,50 125,50 77,87 50,00 360,00 onderhoud gedenksteen ,00 878,60 794, onderhoud beplanting , ,60 494, aanbrengen beplanting - 182, Totaal onderhoud 1.049, , , , , ,00 Totale kosten uitgifte 2 graven 2.921, , , , , , ,00 Totale kosten Zwolle excl. reinigen gedenksteen 5.175,00 Administratiekosten 5,75 7,00 4,65 9,35-11,00 7,00 33

34 6. Voorziening afkoopsommen onderhoud graven In de managementletter gemeente Emmen 2008 van Deloitte Accountants B.V. is er een uitspraak gedaan over de voorziening afkoopsommen onderhoud graven in onderstaand kader is deze uitspraak uiteengezet. De omvang van de voorziening afkoopsommen onderhoud graven bedraagt 1,25 miljoen. Het door de gemeente uitgevoerde onderzoek concludeert dat de voorziening niet meer wordt gebruikt volgens het oorspronkelijke concept; namelijk het jaarlijks storten van de ontvangen afkoopsommen en jaarlijks 1/30 laten vrijvallen voor onderhoud. Kenmerk van een voorziening is dat er sprake moet zijn van een aantoonbare verplichting. Op basis van de huidige inzichten is onvoldoende duidelijk jegens welke personen er sprake is van onderhoudsplicht. Daarom is het raadzaam om de voorziening vrij te laten vallen ten gunste van het resultaat voor bestemming. Overigens is het mogelijk om aan te geven dat de gelden wel degelijk een bepaalde bestemming hebben, dus daarvoor gereserveerd moeten worden en om hiervoor een bestemmingsreserve in het leven te roepen. Bron: Managementletter gemeente Emmen 2008, 27 oktober 2008, Deloitte Accountants B.V. De voorziening is destijds in het leven geroepen om de, in het verleden, betaalde onderhoudsrechten/leges weer terug te laten vloeien naar de burger wanneer een begraafplaats gesloten wordt verklaard. Niet meer aangetoond kon worden welke welke verplichtingen nog ten grondslag lagen aan de voorziening. Alleen dat deze verplichtingen er nog aan zitten te komen staat vast! Alleen de omvang en de exacte datum zijn niet bekend. Om deze redenen is het dan ook van groot belang dat de gelden beschikbaar blijven voor het product begraven in een hiervoor in het leven te roepen bestemmingsreserve. Besluiten: Het tekort op het resultaat van het product begraven in 2009 ten laste brengen van de nieuw te vormen bestemmingsreserve. 34