D21: Kwalitatief Onderzoek Hoe werken tien geselecteerde basisscholen middels kunst- en cultuureducatie aan 21e eeuwse vaardigheden?
|
|
- Tobias Beckers
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 3 ONDERZOEK WINDESHEIM ZET KENNIS IN WERKING D21: Kwalitatief Onderzoek Hoe werken tien geselecteerde basisscholen middels kunst- en cultuureducatie aan 21e eeuwse vaardigheden? LECTORAAT DIDACTIEK EN INHOUD VAN DE KUNSTVAKKEN
2 D21:Kwalitatiefonderzoek Multiplecasestudy: Hoewerkentiengeselecteerdebasisscholenmiddelscultuureducatie aan21eeeuwsevaardigheden? LectoraatDidactiekenInhoudvandeKunstvakken Maart2016
3 Colofon D21:Kwalitatiefonderzoek(multiplecasestudy) Hoewerkendevoorditonderzoekgeselecteerdebasisscholendoormiddelvancultuureducatieaan 21eeeuwsevaardigheden? Auteur: OlgaPotters Aanditonderzoekwerktenmee: MarliesTerBeekIGerritsen,BasvanderBruggen,EllemiekeHulshofIGreving,LindeJong,Dick Kleingeld,MariekeKroeskop,BrunoOldeboom,HansPetersen,OlgaPotters,MelanieScheepensen HiljevanVliet. Onderzoeksadviseur: FerBoei Projectleiding: DickKleingeld Onderzoeksprogrammaleider: LectorJeroenLutters LectoraatDidactiekenInhoudvandeKunstvakken HogeschoolWindesheim Zwolle,maart2016 2
4 Inhoudsopgave Voorwoord Inleiding Abstract PositioneringkwalitatiefonderzoekinD Fase Fase Fase Fase Theoretischkader e eeuwsevaardigheden Cultuureducatie Schoolvisieenschooltypering Onderzoeksvragen Methode Design Participanten Instrumenten Procedureenanalyse Resultaten Schoolvisie Cultuureducatie e eeuwsevaardigheden Samenhangtussenschoolvisie,cultuureducatieen21 e eeuwsevaardigheden Conclusieendiscussie Beantwoordingonderzoeksvragen Profielenvoorcultuureducatieen21 e eeuwsevaardigheden Discussie Samenvattingkwalitatievemultiplecasestudy Literatuur Begrippenlijst
5 4
6 Voorwoord InditderdedeelvanhetD21onderzoekkomendebevindingenuitheteerstedeel(literatuurstudie) entweededeel(kwantitatiefonderzoek)samenentotleven.wellichtvormthetderdedaarmeehet belangrijkstedeelvanhetonderzoek:hierspreekthetonderwijsineigenwoorden. Natehebbenvastgestelddatcreativiteiteenfundamentelewaardevertegenwoordigdinde literatuur(deel1)eninhetkwantitatiefonderzoeksprakeblijkttezijnvaneenaantoonbaarverband tussenaandachtvoorcultuureducatieendeontwikkelingvan21eeuwsevaardigheden(deel2) spreektnudepraktijk(deel3). Deonderzoekersgingendaarvoornaareentientalscholen,omdaadwerkelijkteondervindenhoe eenvruchtbarerelatietussenprimaironderwijs,cultuureducatieenhetontwikkelenvan21eeeuwse vaardighedentotstandkankomen.uitkomstvanditonderzoekisdatiedereschoolopeenheel eigenmaniervormgeeftaancreativiteitontwikkeling. Ondanksdezeonnavolgbareverschillen,werdopbasisvandeobservatiesookeentypologie vastgesteldindriesoortenscholenwaarcultuureducatieen21 e eeuwsevaardighedensamengaan: deonderzoekende, decoicreërende, holistischeschool. Hetbelangvanhetscheppenvaneeneigencontextgebondenidentiteitbleefechterstaande.Niet alleenopschoolniveaumaarookopdocentenleerlingniveau.alshetgaatomcreativiteit,de centrale21 e eeuwsevaardigheid,blijkthetruimtegevenenontwikkelenvanhetzelf(vertrouwen), hetfundamenttezijnvoorontwikkeling. JeroenLutters 5
7 1. Inleiding 21 e eeuwsevaardighedenzijngeneriekevaardighedenendaaraantekoppelenkennis,inzichten houdingendienodigzijnomtekunnenfunctionereninenbijtedragenaandesamenlevingvan morgen.de21 e eeuwsevaardighedenzijntotnutoeindeliteratuurhoofdzakelijkbesprokenvanuit eeneconomischperspectief,namelijkvaardighedendieontwikkeldmoetenwordenomdeelte kunnennemenaandearbeidsmarktvandetoekomst.bijhetbasisschoolkindisdezearbeidsmarkt nogverwegendaaromnognietrelevant.welwordtgedurendedezeperiodehetfundamentgelegd voordeverdereeducatie.hoekunnende21eeeuwsevaardighedenbeschrevenwordenjuistvoor hetbasisonderwijs? Cultuureducatiezoueenbelangrijkerolkunnenspelenbijdeontwikkelingvandievaardigheden. Juistbijcultuureducatiekomenalle21 e eeuwsevaardighedeninmeerofminderemateaanbod. Doorhetcreatieveprocescentraaltestellenindeleerlijnenwordtbeoogdcreativiteitte ontwikkelen.doorregelmatigreflectiemomentenintebouwenwordthetkritischdenkenen zelfreguleringontwikkeld,endivergenteopdrachtenbevorderenhetprobleemoplossenddenkenen handelen.daarnaastwerkenleerlingeninhetleergebiedkunstzinnigeoriëntatieregelmatigaan gezamenlijkeopdrachtenofprojecten.ditbevordertdevaardighedensamenwerkenen communicatie.uitderesultatenvanhetkwantitatieveonderzoekvand21isverdergeblekendater eensignificantpositievecorrelatiebestaattussencultuureducatieen21 e eeuwsevaardigheden (Potterset.al.,2015).Ditgeeftbevestigingaandeveronderstellingdatjuistcultuureducatieeen vakgebiediswaareraandeontwikkelingvan21 e eeuwsevaardighedengewerktkanworden.inhet huidigekwalitatieveonderzoekisgekekenoferookindekwalitatievedatabevestiginggevonden kanwordenhiervoorenhoeditverbandtussencultuureducatieen21 e eeuwsevaardighedener uitziet. Determcultuureducatieverdientenigetoelichting.BijaanvangvanhetD21Ionderzoekhebbenwe voordetermcultuureducatiegekozenendezegedefinieerd.cultuureducatieisalhetmenselijk denkenenhandelendatuitgedruktisenuitgedruktkanwordenineenkunstzinnigevorm.hierbij gaathetnietalleenomdetraditioneleuitingsvormenzoalsdans,muziek,beeldendekunst,maarook omfilm,games,inrichtingvandeopenbareruimte,kleding,ceremoniesenverhalen.dezedefinitie overziendiscultuureducatieveelomvattend.echter,erispassprakevancultuureducatiebinnenhet basisonderwijsalskinderenlerenhunbewustzijnteverbeelden,datwilzeggenereenconcretevorm aantegeveninbijvoorbeeldeendans,poster,rap,foto,verhaal,gedicht,filmofeentekening.jezou ditkunstiencultuureducatiekunnennoemen,maard21hanteerthetbegripcultuureducatieenlegt binnendedefinitieeennadrukopkunst. Inhoofdstuk2volgtnueersteenabstractvanditdeelvanhetonderzoekeninhoofdstuk3wordtdit onderzoekbinnend21gepositioneerd.inhoofdstuk4starthetonderzoeksverslagmethet theoretischkaderwaarnadegebruikelijkehoofdstukindelingwordtgehanteerd,namelijk onderzoeksvragen,methode,resultatenenconclusies. 6
8 2. Abstract Theoretischkader:Driebegrippenstaanindezestudiecentraal:21 e eeuwsevaardigheden, cultuureducatieenschoolvisieinhetprimaironderwijs.watbetreftde21 e eeuwsevaardighedenis eenselectiegemaaktvoorcreativiteit,samenwerken,informatievaardighedenensocialeenculturele vaardigheden,beschrevenvolgensdeconceptualisatievanthijs,fisserenvanderhoeven(2014). CultuureducatiewordtbinnenD21gedefinieerdmetalhetmenselijkdenkenenhandelendat uitgedruktisenuitgedruktkanwordenineenkunstzinnigevorm.schoolvisiewordtweergegeven meteenschooltypologie(hooiveld,2011).deonderzoeksvraagluidde:hoewerkendeverschillende, geselecteerdebasisscholendoormiddelvancultuureducatieaande21 e eeuwsevaardigheden? Methode:Ditonderzoeksverslagbetrefteenmultiplecasestudydieuitgevoerdisbinnenhet basisonderwijs.erzijntienbasisscholengeselecteerddiealsgoodpracticegezienkunnenworden. Opdegeselecteerdebasisscholenmagaangenomenwordendatdaarophoogwaardigewijzeaan cultuureducatieende21 e eeuwsevaardighedenwordtgewerkt.doormiddelvaninterviewsen observatieswerdgetrachtverbandentevindenentebeschrijventussenschoolvisie,kunstien cultuureducatieen21 e eeuwsevaardigheden. Resultatenenconclusies:Bijdevormgevingvandecombinatiecultuureducatieen21 e eeuwse vaardigheden,blijkteenlevende,verankerdeendoorhetteamgedragenschoolvisieophetgebied vancultuureducatievangrootbelang.basisscholengevencultuureducatieopverschillendewijzein depraktijkvorm.hetgaatdanom:projectmatigwerken,thematischwerken,samenwerkend werken,samenervaren,artistiekeninformatiefonderzoekenenkosmischonderwijs.ditgeefteen mooioverzichtvandeverschillendemanierenwaaropderelatietussenendekwaliteitvan cultuureducatieen21 e eeuwsevaardighedenkanwordenbevorderd.vervolgensiservoorgekozen onderscheidtemakenindrieschoolprofielen.dezedrieprofielenbiedendescholenvoorbeelden hoeerviacultuureducatieaan21 e eeuwsevaardighedengewerktkanworden.deschoolkandanzelf dekeuzemakenwelkeuitwerkinghetbestepastbijdeeigenuitgangspunten.dedrieprofielen betreffendecobcreërendeschool(gekenmerktdooreenintensievesamenwerkingtussenleerkracht enkunstvakprofessional),deholistischeschool(gekenmerktdooreenzingevendeintegratieve benadering)endeonderzoekendeschool(gekenmerktdoorinformatiefenartistiekonderzoekdoor leerlingen). 7
9 3. PositioneringkwalitatiefonderzoekinD21 BijhetD21Ionderzoekstaatderoldiecultuureducatiekanspelenbijhetbevorderenvan21 e eeuwse vaardighedencentraal.ditonderzoekwordtuitgevoerddoorhetlectoraatdidactiekeninhoudvan dekunstvakkentewindesheim.hetonderzoekiseenopdrachtvanhetfondsvoor CultuurparticipatieensluitaanbijhetprogrammaCultuureducatiemetKwaliteit2013I2016,vanhet MinisterievanOnderwijs,CultuurenWetenschap.Hetheleonderzoekbestaatuitvierfases:een literatuurstudie,eenkwantitatiefonderzoek,eenkwalitatiefonderzoek(multiplecasestudy)eneen adviesvoorcultuureducatieincombinatiemet21 e eeuwsevaardighedenbinnenhetbasisonderwijs. Ditverslaggaatoverdemultiplecasestudy,fase3.HieronderwordendevierfasesvanhetD21 onderzoekkorttoegelicht. 3.1 Fase1 Fase1iseenliteratuurstudienaar21 e eeuwsevaardigheden,cultuureducatieenschooltyperingin hetprimaironderwijs.dezedriebegrippenzijnuitgebreidinhoudelijkenmaatschappelijkbesproken. Uiteindelijkzijnerindeliteratuurstudiekeuzesgemaaktvooreendefiniëringvandebegrippenvoor D21.Dezedefiniëringvormthetuitgangspuntvoordevragenlijstvanhetkwantitatieveonderzoeken degesprekshulpenhetcodeersysteemvanhetkwalitatiefonderzoek.indeliteratuurstudiezelf wordtdemethodebeschrevendiegehanteerdisbijhetuitvoerenvandezeliteratuurstudie.de literatuurstudieistevindenophttp:// document(hoofdstuk4)volgteensamenvattingvandeliteratuurstudie. 3.2 Fase2 Fase2iseenkwantitatiefsurveyIonderzoekmiddelseensteekproefop741vanderuim6541 basisscholeninhetprimaironderwijs.inditonlineonderzoekzijnderelatiesonderzochttussen cultuureducatie,21 e eeuwsevaardighedenenschooltypering.debelangrijksteonderzoeksvraagvan hetkwantitatieveonderzoekis: Zijnerverbandentussen(aspectenvan)de21 e eeuwsevaardigheden,(aspectenvan)cultuureducatie endeverschillendetypescholen? Deverbandentussende21 e eeuwsevaardighedenencultuureducatieblijkenredelijksterktezijn (r=.67,n=59).binnende21 e eeuwsevaardighedenishetverbandtussendesubischaalcreativiteiten cultuureducatiehetsterkst(r=.70,n=59).verderblijktereensignificantecorrelatietebestaantussen zowelcultuureducatiealsde21 e eeuwsevaardighedenendeontwikkelingsschoolende gemeenschapsschool.beideschooltypenhebbeneenconcentrischcurriculumeneennoni conformistischepedagogiek.hetverschiltussenbeideschooltypenisdeorganisatie;bijde ontwikkelingsschoolisdezeindividueelgerichtenbijdegemeenschapsschoolisdezegroepsgericht. Bovendienblijktuitdedatadatcultuureducatieeensignificanthogerewaardeheeftopscholendie zelfhunleerdoelenformulerenenevaluerenenwaargeenmethodeopeenvandegebiedenbinnen cultuureducatiegebruiktwordt.neoklassikalescholenmeteenlineaircurriculumeneen conformistischepedagogiektonenvolgensditonderzoekoverhetalgemeengeenpositiefverband methetbevorderenvancultuureducatieen21 e eeuwsevaardigheden. Metderesultatenvanhetkwantitatiefonderzoeklijkthetplausibeldatviacultuureducatieaan21 e eeuwsevaardighedenvandebasisschoolleerlinggewerktkanworden.hoeditgebeurdwerd onderzochtinfase3. 8
10 3.3 Fase3 Fase3bevattweedeelaspecten.Teneerstebeschrijftdederdefaseeenkwalitatiefonderzoek binnenhetbasisonderwijsententweedeeenkwalitatiefonderzoekopdepabotezwolle.beide deelonderzoekenbestudeerdenhoeerindebetreffendeonderwijscontextviacultuureducatieaan 21 e eeuwsevaardighedenvanrespectievelijkleerlingenofstudentengewerktkanworden. Ditonderzoeksverslagbetrefteenmultiplecasestudydieuitgevoerdisbinnenhetbasisonderwijs. Doormiddelvaninterviewsenobservatiesisgetrachtverbandentevindenentebeschrijventussen schoolvisie,kunstiencultuureducatieen21 e eeuwsevaardigheden. 3.4 Fase4 Fase4voerteenkwalitatieveanalyseuitnaaraanleidingvandeuitkomstenvanhet literatuuronderzoek,hetkwantitatieveonderzoek,deinzichtenuitdemultiplecasestudyende bevindingenvanhetkwalitatiefonderzoekopdepabowindesheimzwolle.erwordenenkele modellenbeschrevenronddewerkzamemechanismenbijcultuureducatieende21 e eeuwse vaardigheden.hetadviesvoorhetbasisonderwijsgaatoverhoeerophoogwaardigewijzeop verschillendetypescholenviacultuureducatieaan21 e eeuwsevaardighedengewerktkanworden. Hetadviesaandelerarenopleidinggaatoverhoedelerarenopleidingcultuureducatiezokan vormgeven,dat21 e eeuwsevaardighedenhiereenstructurelerolinkrijgen.bovendienzaldezefase zichrichtenophetdelenvandegevondeninzichtenmetdedoelgroepenvanhetonderzoek. HettotaleempirischegedeeltevanhetonderzoekbetrefteenmixedBmethodonderzoek,een samenstellingvaneenkwantitatiefeneenkwalitatiefonderzoek.beidewerkwijzenzijnrelevanten nodig,beidehebbeneigenkwaliteiten.hetempirischonderzoekstartmeteenkwantitatieve vragenlijst,waarbijhetgaatomverbandentussendeconstructenschooltypering,cultuureducatieen 21 e eeuwsevaardigheden.hetvervolgvanhetempirischonderzoekbetrefthethuidigekwalitatieve onderzoekwaarbijeentientalscholendiepgaandonderzochtwerd.inhetvolgendehoofdstukwordt opbasisvanded21literatuurstudiehettheoretischkadernadervoorhethuidigeonderzoek beschreven. 9
11 4. Theoretischkader VoorhetonderzoekD21iseenuitgebreideliteratuurstudieuitgevoerdnaar21 e eeuwse vaardigheden,cultuureducatieenschooltyperinginhetprimaironderwijs.dezeliteratuurstudie vormthetuitgangspuntvoorzowelhetkwantitatieveonderzoekalsvoorhethuidigekwalitatieve onderzoek.voordeduidelijkheidvolgthiereensamenvattingvandezeliteratuurstudie.ditisvan belangomdathetkwalitatiefonderzoekstoeltopdedefinitieszoalsgegevenindezestudie.voor motivatiesvoorkeuzesenverdiepingvandegenoemdebegrippenwordtverwezennaardetotale literatuurstudievand21ophttp:// onderzoek:21 e eeuwsevaardigheden,cultuureducatieenschoolvisiewordenhierondernader beschreven e eeuwsevaardigheden InD21wordtonder21 e eeuwsevaardighedenverstaan:generiekevaardighedenendaaraante koppelenkennis,inzichtenhoudingendienodigzijnomtekunnenfunctionereninenbijtedragen aandekennissamenleving(thijs,fisserenvanderhoeven,2014).d21heeft,aansluitendbijvoogt& Roblin(2010),devolgendevaardighedenbeschreven:creativiteit,kritischdenken,probleemI oplosvaardigheden,communicatie,samenwerken,digitalegeletterdheid,ensocialeeni/culturele vaardigheden(inclusiefburgerschap).binnendezevaardighedenis,omdeuitvoerbaarheidvanhet kwantitatieveonderzoekmogelijktemaken,eenselectiegemaaktvoorcreativiteit,samenwerken, informatievaardighedenensocialeenculturelevaardigheden.juistvoordezevaardighedenis gekozenomdatzealleeenandergebiedrepresenteren.creativiteitkangezienwordenalseen maniervandenken,samenwerkenkangezienwordenalseenmaniervanwerken, informatievaardighedenkangezienwordenalsinstrumenteelensocialeenculturelevaardigheden totslotkunnengezienwordenalswereldburgerschap.dezevaardighedenzijnbeschrevenvolgensde conceptualisatievanthijs,fisserenvanderhoeven(2014)welkeweergebaseerdisopdestudies vanvoogtenperejaroblin(2010),zietabel4.1.bijhetkwalitatieveonderzoekwordtineerste instantieuitgegaanvandeselectievanvaardighedenmaartegelijkertijdwordtdeonderzochte schoolderuimtegebodenenuitgedaagdandere21 e eeuwsevaardighedentenoemenentoete lichten. 10
12 Tabel4.1IGekozenaspectenvan21 e eeuwsevaardighedenmetindicatoren 21 e eeuwsevaardigheden Aspect: Creativiteit Samenwerken Digitale geletterdheid Socialeenculturele vaardigheden Indicator: I Onderzoekendeenondernemendehouding; I Denkenbuitengebaandepaden/nieuwesamenhangenzien; I Kennenvancreatievetechnieken(brainstorming); I Risico'sdurvennemen/foutenzienalsleermogelijkheden. I (H)erkennenvanverschillenderollenbijjezelfenanderen; I Hulpkunnenvragen,gevenenontvangen; I Positieveenopenhoudingtenaanzienvanandereideeën; I Respectvoorcultureleverschillen; I Onderhandelenenafsprakenmakenmetanderenineenteam; I Functionereninheterogenegroepen; I Effectiefkunnencommuniceren. Basiskennisict I Basisbegrippenenfunctiesvancomputersencomputernetwerken hebben('knoppenkennis'); I Benoemen,aansluitenenbedienenvanhardware; I Omgaanmetstandaardkantoortoepassingen(tekstverwerkers, spreadsheetprogramma senpresentatiesoftware); I Omgaanmetsoftwareprogramma'sopmobieleapparaten; I Werkenmetinternet(browsers,eImail); I OpdehoogtezijnvanenkunnenomgaanmetbeveiligingsIen privacyaspecten. Computationalthinking I OplossenvanproblemenmetbehulpvanictItechniekenen gereedschappen. Mediawijsheid I Begrip:inzichthebbenindemedialiseringvandesamenleving, begrijpenhoemediagemaaktworden,zienhoemediade werkelijkheidkleuren; I Gebruik:apparaten,softwareentoepassingengebruiken,oriënteren binnenmediaomgevingen; I Communicatie:informatievindenenverwerken,contentcreëren, participereninsocialenetwerken; I Strategie:reflecterenopheteigenmediagebruik,doelenrealiseren metmedia. Informatievaardigheden I Definiërenvanhetprobleem; I Zoekennaarbronneneninformatie; I Selecterenvanbronneneninformatie; I Verwerkenvaninformatie; I Presenterenvaninformatie. I Constructiefkunnencommunicereninverschillendesocialesituaties metrespectvooranderevisies,uitingenengedragingen; I (Her)kennenvangedragscodesinverschillendesocialesituaties; I Eigengevoelenskunnenherkennenengekanaliseerdenconstructief kunnenuiten; I Tonenvaninlevingsvermogenenbelangstellingvooranderen; I Bewustzijnvandeeigenindividueleencollectieve verantwoordelijkheidalsburger(s)ineensamenleving. 11
13 Hieronderwordendeviergekozenvaardighedennadertoegelicht. Creativiteit Creativiteitkomtneerophetbedenkenvannieuweideeënenhetkunnenuitwerkenenanalyseren vandezeideeën.hetgaatdanspecifiekomeenonderzoekendeenondernemendehouding;kunnen denkenbuitendegebaandepadenennieuwesamenhangenkunnenzien;hetkennenvancreatieve technieken(brainstormingendergelijke)enrisico'sdurvennemenenfoutenkunnenzienals leermogelijkheden. Samenwerken Samenwerkenishetgezamenlijkrealiserenvaneendoelenanderendaarbijkunnenaanvullenen ondersteunen.meerspecifiekgaathetom:verschillenderollenbijjezelfenanderen(h)erkennen; hulpkunnenvragen,gevenenontvangen;eenpositieveenopenhoudingtenaanzienvanandere ideeën;respectvoorcultureleverschillen;kunnenonderhandelenenafsprakenmakenmetanderen ineenteam;kunnenfunctionereninheterogenegroepen;effectiefkunnencommuniceren. Digitalegeletterdheid Hetgaatbijdigitalegeletterdheidomheteffectief,efficiëntenverantwoordgebruikenvanict. Tijdenshetkwalitatiefonderzoekwordtdetotaledefinitievandigitalegeletterdheidgehanteerd. Gedurendehetkwantitatieveonderzoekwarenenkeldeinformatievaardighedengeselecteerd,een onderdeelvandedigitalegeletterdheid,zietabel4.1.gedurendedekwantitatievefasevanhet onderzoekbleekdatdezeinformatievaardighedenteweinigjuistdedigitaleaspectenbenadrukt.het gaatindekernomdecombinatievanbasiskennisict,computationalthinking,mediawijsheiden informatievaardigheden.basiskennisictgaatomtechnischekennisenvaardigheden ( knoppenkennis ).ComputationalthinkingbetrefthetoplossenvanproblemenmetbehulpvanictI techniekenengereedschappen.bijmediawijsheidgaathetomdekennis,vaardighedenen mentaliteitdienodigzijnombewust,kritischenactiefomtegaanmetmedia.hetgaatdanomhet begrijpenvandemedia,hetkunnengebruikenvandemedia,communicerenmetbehulpvande mediaenreflecterenopeigenmediagebruik.informatievaardighedenishetkunnensignalerenen analyserenvaneeninformatiebehoefteenopbasishiervanrelevanteinformatiekunnenzoeken, selecteren,verwerkenengebruiken.hierbijspelendevolgendevaardighedeneenrol:hetdefiniëren vanhetprobleem,zoekennaarbronneneninformatie;selecterenvanbronneneninformatie; verwerkenvaninformatieenpresenterenvaninformatie. Socialeenculturelevaardigheden Socialeenculturelevaardighedenhebbentemakenmeteffectiefkunnenlerenenkunnenwerkenen levenmetmensenmetverschillendeetnische,cultureleensocialeachtergronden.hetgaatdanom constructiefkunnencommunicereninverschillendesocialesituatiesmetrespectvooranderevisies, uitingenengedragingen;het(her)kennenvangedragscodesinverschillendesocialesituaties;eigen gevoelenskunnenherkennenengekanaliseerdenconstructiefkunnenuiten;hettonenvan inlevingsvermogenenbelangstellingvooranderenenhetzichbewustzijnvandeeigenindividuele encollectieveverantwoordelijkheidalsburger(s)ineensamenleving,zietabel4.1.dezebrede vaardighedenkomenaltijdineensamenspelnaarvoreninonderwijssituaties.nudegekozen vaardighedengedefinieerdzijn,wordtindevolgendeparagraafgekekenhoederelatietussende vaardighedenzoukunnenzijn. 12
14 Centralerolvoorcreativiteit? Creativiteitencultuureducatiewordenvaakinéénademgenoemd,daaromligtvoordehandjuist creativiteitbijcultuureducatieeengroterbelangtoetedichtendandeandere21 e eeuwse vaardigheden.hetkwantitatiefonderzoekvand21(potterse.a,2015)bevestigteensterkerverband tussencreativiteitencultuureducatiedandeanderevaardighedenencultuureducatie.creativiteit, outsidetheboxdenken,associatiefdenkenenprobleemoplossendeninnoverendvermogenzijnvan essentieelbelangvoordehuidigeentoekomstigemaatschappelijkeontwikkeling(raadvancultuur, 2014).Creativiteitwordtsteedsbelangrijkergevondeninonzemaatschappij. Hetbelangvanhetmerendeelvandegenoemde21 e eeuwsevaardighedenstondechteralgeruime tijd,ookinde20 e eeuwal,vast.hierdoorkandediscussieontstaanofdegenoemdevaardigheden wel21 e Ieeuwszijn.Ishetdecreatievemanierwaaropdevaardigheidontwikkeldwordt,diemaakt datde20 e eeuwsevaardigheden21 e Ieeuwsworden?Kortom,iscreativiteitmisschieneen overkoepeldevaardigheiddieaangeefthoedebetreffendevaardigheidjuistinde21 e eeuwnaar vorenkomt?gaathetomcreatiefkritischdenken,creatiefprobleemoplossen,creatieve communicatie,creatiefsamenwerken,creatievedigitalegeletterdheidencreatievesocialeen culturelevaardigheden?tijdensdeliteratuurstudievand21zijngeenantwoordengevondenopdeze vragen.ditwasaanleidingtoteennaderonderzoeknaarderelatiestussende21 e eeuwse vaardighedeneneeneventuelehiërarchischestructurering.gedurendehetkwantitatieveonderzoek vand21isvervolgensgeblekendatjuistcreativiteitdehoogstecorrelatievertoontmethet bevorderenvancultuureducatie.ookvertoontcreativiteitdehoogstecorrelatiemetde ontwikkelingsschoolalsschooltype.dusisgeconstateerddateenschoolmeteenconcentrisch curriculum,eenindividueleorganisatieeneennoniconformistischepedagogiekeensterkerelatie metcreativiteitheeft.gedurendeditkwalitatieveonderzoekwordtgekekenofeenhiërarchische ordeningvande21 e eeuwsevaardighedenophaarplekis. 4.2 Cultuureducatie D21heeftgekozenvooreenbredeopvattingopcultuureducatie.Cultuureducatieomvatalhet menselijkdenkenenhandelendatuitgedruktisenuitgedruktkanwordenineenkunstzinnigevorm. Hierbijgaathetnietalleenomdetraditioneleuitingsvormenzoalsdans,muziek,beeldendekunst, maarookomfilm,games,inrichtingvandeopenbareruimte,kleding,ceremoniesenverhalen.deze definitieoverziendiscultuureducatieveelomvattend.echter,erispassprakevancultuuronderwijs binnenhetbasisonderwijsalskinderenlerenhunbewustzijnteverbeelden,datwilzeggenereen concretevormaantegeveninbijvoorbeeldeendans,poster,rap,foto,verhaal,gedicht,filmofeen tekening.derolvandeverbeeldingbepaaltdushetuniekekaraktervancultuuronderwijs(vander Hoevenetal.,2014). BijdeconceptualisatievancultuureducatieisdoorD21dekeuzegemaaktvoorhettheoretisch leerplankadercultuurindespiegel(cis,vanheusden,2011).vanheusden(2011)steltdathetbij cultuuronderwijsgaatomhetstimulerenenontwikkelenvanhetcultureelbewustzijnvanleerlingen. Hetgaatdaarbijineersteinstantienietomhetartefact(bijvoorbeeldeengedicht,tekeningof filmpje),maaromhetprocesdathetcultureelbewustzijnvormt.hetgaaterdusomhoeermetdie artefactenvormenbetekenisgegevenwordtaandewereld,aanhetleven,aancultuur. Cultuureducatiewordtindezestudiebeschrevenaandehandvancultureelzelfbewustzijn, 13
15 cognitievevaardighedenenmedia,zietabel4.2.cultureelbewustzijnishierbijhetbelangrijkste,de andereaspectenstaaninwezenindiensthiervan. Tabel4.2IGekozenaspectenvancultuureducatiemetindicatoren Cultuureducatie Aspect Indicator I Lichaam:bijvoorbeelddrama,dans,beeldend(handen); Media I Voorwerpen:bijvoorbeeldgereedschapofeeninstrument; I Taal:bijvoorbeeldeengedicht,verhaaloftoneelstuk; I Grafischetekens:bijvoorbeeldeentekeningofpartituur. I Waarnemen:zintuiglijkherkennen,observeren,ervarenen lokaliserenvandingenopbasisvanovereenkomsten; I Verbeelden:ietsnieuwsbedenkenenscheppen; Cognitieve vaardigheden I Conceptualiseren:kunnencategoriserenvanobjectenensituaties doorzetebenoemenmettaal.watisiets(bijvoorbeeldeen verjaardag)? I Analyseren:ontdekkendzoekennaarstructurenenverbanden. Oorzakenvansituatiesontdekken. I Nadenkenoverdeeigencultuurendecultuurvananderen; Cultureelbewustzijn I Menselijkdenkenendoenenaansluitenbijpersoonlijkeof collectieveherinneringeneninteressesvandeleerlingen. I Reflecterenopcreatiesdiezemakenenleerlingendezelaten plaatsenineenbrederkader. I Biedtglobalerichtlijnenenlaatruimtevooreigeninitiatiefen exploratievandeleerling; Uitgangspuntenvan I Richtdeleeromgevinginopmetacognitieveprocessen.Ditgeeft cultuureducatie stimulansaanreflectie; I BiedtopenIeindopdrachtenaan. I Hoewordtcultuureducatievormgegeven? Belangrijkeaspecten I Hoeishetdraagvlakvoorcultuureducatie? cultuureducatie I Hoeisdesamenwerkingmetexternecultureleinstantie? I Wordterzelfonderwijsvormgevenzondermethode? Hieronderwordendebegrippenmedia,cognitievevaardigheden,cultureelbewustzijn, uitgangspuntenvoorcultuureducatieenbelangrijkeaspectenvancultuureducatienadertoegelicht. Media Bijmediagaathetomhetlerenomgaanmeteenmateriaal,eenmedium.VanHeusden(2011) noemtviermedia:lichaam(bijdansofbeweging),voorwerpen(gereedschapofinstrument)entaal engrafischetekens(tekeningofpartituur).hetbeheersenvanhetmediumopzichisniethetdoel. Hetgaateromdateenleerlingzijnreflectieopcultuurkanverbeelden,ofteweluitkandrukkenmet eenmedium,zietabel4.2.binnenhetd21ionderzoekbenadrukkenwedatcultuureducatiete makenheeftmeteenkunstzinnigeuitingsvorm.viahetmediumwordterietsgecreëerd. Cognitievevaardigheden VanHeusdennoemtviercognitievevaardigheden:waarnemen(bijvoorbeeldkijken,luisteren, ervaren),verbeelden(maken,voorstellen),conceptualiseren(bijvoorbeeldinterpreteren, classificeren)enanalyseren(bijvoorbeeldverbandenleggen,testen).dezeviervaardighedenkomen 14
16 chronologischvoorenlopenopinabstractieniveau,beginnendbijwaarneming.waarnemingen analysezijnmeergerichtophetkennenvandewerkelijkheid(sensorisch).verbeeldenen conceptualiserenzijnmeergerichtophetmakenvandewerkelijkheid(motorisch). Cultureelbewustzijn Bijcultureelbewustzijngaathetomhetnadenkenoverdeeigencultuurendecultuurvananderenen hetkiezenvaneenonderwerpdattemakenheeftmetcultuurdoordeleerkracht.ditbetekentdat hetonderwerpvaneenlesactiviteitmoetgaanoverhetmenselijkdenkenendoen,dathetmoet aansluitenbijpersoonlijkeofcollectieveherinneringenvandeleerlingenendathetmoetaansluiten bijwatheninteresseert.daarnaastishetvanbelangdatleerlingenreflecterenopcreatiesdieze makenendatdezereflectieineenbrederkadergeplaatstwordt.naastdezebeschrijvingvan cultuureducatieaandehandvancultuurindespiegel,spelenervelepraktische,organisatorische, onderwijsinhoudelijkeensamenwerkingsaspecteneenrolbijcultuureducatie. Uitgangspuntenvoorcultuureducatie Haanstra(2011)schetsthoekunsteducatieeruitzoumoetenzien.Hijbenadrukthetactieflerenin eenauthentiekecontext.ermoetruimtezijnvoorexploratie,reflectiemoetgestimuleerdwordenen ermoeten openieind opdrachtenaangebodenworden.onderwijsdataandezeuitgangspunten voldoet,geefteengoedklimaatvoorcultuureducatie(haanstra,2012). Vormgevingcultuureducatie Gedurendehetkwalitatiefonderzoekwordtmetnamegekekennaardebenaderingvande cultuureducatieopdeschool,hetdraagvlakvoorcultuureducatieopdeschool,desamenwerkingvan deschoolmetdeexternecultureleinstantiesenhetzelfvormgevenvandecultuureducatiedoorde school(zondermethodemaarwelmetleerdoelen).ditlaatsteelementisnaarvorengekomenuit hetkwantitatiefonderzoek.eenhogerematevancultuureducatiegaatsamenmethetontbreken vaneencultuureducatiemethodeenhetformulerenenevaluerenvanleerdoelen.zietabel4.2voor eenbeknopteweergavenvandeindicatorenwaarmeecultuureducatieinzichtelijkgemaaktkan worden. 4.3 Schoolvisieenschooltypering BasisscholeninNederlandvertoneneengrootaantalovereenkomsten,maartochverschillen basisscholenookingrotematevanelkaar.inditonderzoekstaatdevraagcentraalhoe cultuureducatieende21 e eeuwsevaardighedenopbasisscholenmeteenverschillendevisieop onderwijsvormgegevenwordt.hieronderligtdeaannamedatschoolvisieeenbelangrijkelementis bijhetvormgevenvancultuureducatieen21 e eeuwsevaardigheden.gedurendehetkwantitatieve onderzoekwerdnietdevisiegemeten,maarwerdergekekennaardeschoolkenmerken.hierbijwas deveronderstellingdatschoolkenmerkenoverhetalgemeenvoortkomenuitdevisievandeschool oponderwijs.gedurendehetkwalitatievedeelvanhetonderzoekstaatzowelschoolvisieals schoolkenmerkencentraal.erwordtgekekeninhoeverredevisieoponderwijsende schoolkenmerkenovereenkomenendaarnaastwordterookrechtstreeksnaardeschoolvisie gevraagd.onder visie wordtoverhetalgemeeneenweloverwogenenlangetermijnperspectiefvan eeninstellingverstaanenhoeditperspectiefgestaltekrijgtenzichzoumoetenontwikkelen.keuzes diebasisscholenmakeninhunvisieoplerenenopdeontwikkelingvankinderenwordendoorde 15
17 schoolleidingenleerkrachtenvertaaldnaardevormgevingvanhetdagelijksonderwijsindeklas.de keuzesdiebasisscholenmakentenaanzienvanonderwijsdoelen,onderwijsinhouden, onderwijsorganisatieenpedagogischklimaat,biedendemogelijkheidomscholentetyperen.de veronderstellingdaarbijisdatscholendoorgaanskeuzesmakentenaanzienvandiegebiedendie metelkaarsamenhangen.doordezesamenhangendekeuzeskrijgtdeschooleeneigenkarakter, identiteitofprofiel.inhetonderzoekd21iservoorgekozenscholenintekunnendelenaandehand vankenmerkeninverschillendetypescholen.ditisvanbelangomdatergezochtwordtnaareen manieromviacultuureducatieaan21 e eeuwsevaardighedentewerkenopverschillendesoorten scholen.dezeverschillendevisieszijndoorhooiveld(2011)aanleidinggeweesteenschooltypologie teontwikkelen.hetindeleninverschillendetypescholenkomttotstanddoorscholenopeendrietal belangrijkedimensiesineencontinuümtescoren.deuitslagenopdezescorebepalenhettype school.d21hanteertdezeschooltypologiezowelinhetkwantitatiefalsinhetkwalitatiefonderzoek. Gedurendehetkwalitatiefonderzoekwordternaastdezeschooltypologienaardeschoolvisievande betreffendescholengevraagdomdatdeschooltypologiedeschoolvisiedievertaaldwordtnaarde werkvloerinkaartbrengtengeenruimtebiedtvoordefilosofische,humanitaireenpedagogische grondbeginselen. ErwordeninHooiveldstypologiedriebelangrijkedimensiesonderscheiden:curriculum,organisatie enpedagogiek.bijcurriculumstaatdedidactiekcentraalengaathetomdevraagofhetcurriculum lineairofconcentrischis.bijeenlineaircurriculumvormenmethodesvaakdebasisvoordelessenen wordthetonderwijsstapsgewijsopgebouwd,vaakmetbehulpvanhetdirecteinstructiemodel.bij eenconcentrischcurriculumwordtermeestalthematischgewerkt,ontwerptdeleerkrachtzelfhet onderwijsenstaatontdekkendlerencentraal.bijorganisatiegaathetomdegroeperingswijzevande leerlingenendevraagofdeorganisatiegerichtisopdegroepofhetindividu.bijdepedagogiekgaat hetomdewijzevanomgangmetgedrag,waardenennormen.isditeenconformistischeomgang metgedrag,waarbijregels,rustenregelmaathetuitgangspuntzijnofjuisteennoniconformistische omgangwaarbijgesprekkenoverwaardenenzelfsturingvanleerlingenhetpedagogisch uitgangspuntvormen?zietabel4.3voordedimensiesentabel4.4voordeindicatorenper dimensie. Tabel4.3IDedriedimensiesvoorschooltypologie(Hooiveld,2011). Driedimensiesvoorschooltypologie Lineair Curriculum Concentrisch Groepsgewijs Organisatie Individueel Conformistisch Pedagogiek NonIconformistisch Deschooltypologiebeschrijftvierschooltypen.Devierschooltypesontstaandooreenmatrixwaarbij detweeassengevormdwordendoordeas organisatie endeas curriculum/pedagogiek (ziefiguur 4.1). 16
18 Figuur4.1:Typologieënvanscholen(Hooiveld2011). Zoscoortdeneoklassikaleschoolhoogopeenlineaircurriculum,groepsgerichteorganisatieen conformistischepedagogiek.degeïndividualiseerdeschoolscoorthoogopeenlineaircurriculum, individueelgerichtorganisereneneenconformistischepedagogiek.deontwikkelingsschoolscoort hoogopeenconcentrischcurriculum,individueelgerichtorganisereneneennoniconformistische pedagogiek.degemeenschapsschooltenslottescoorthoogopeenconcentrischcurriculum, groepsgerichteorganisatieeneennoniconformistischepedagogiek. InTabel4.4zijnoperationalisatiesvandebegrippenbeschrevenwaaropdeindelinginschooltypen gebaseerdis.hetbetreftconcentrischenlineaircurriculum,individugerichteengroepsgerichte organisatie,conformistischeennoniconformistischepedagogiek. 17
19 Tabel4.4IAspectenvanschooltyperingmetindicatoren Schooltypering Aspect Concentrischcurriculum Lineaircurriculum Organisatie:Individugericht Organisatie:Groepsgericht Pedagogiek:Conformistisch Pedagogiek:NonR conformistisch Indicator I Werkenvanuitthema s; I Onderwijsdoordeleerkrachtzelfontworpen; I Ontdekkendlerenishetuitgangspunt. I Lineaireopbouwleerstof; I Methodesalsbasisvoorhetonderwijs; I Onderwijsinkleinestapjesvanuithetdirecte instructiemodel. I Leerlingstuurthetleerproces(mede)aan; I Individueleafstemmingvandeleerstof; I Individueletalentenvandeleerlingenstaancentraal. I Leerkrachtbepaaltwatergebeurt; I Leerstofafgestemdopdejaargroep; I Leerdoelenzijnvoordehelegroep. I Regelsvormenhetonderwijs; I Ordeenstructuurzijnbelangrijk. I Gesprekkenoverwaarden; I Ruimtevoorzelfsturing. Debeschrevenoperationalisatievan21 e eeuwsevaardigheden,vancultuureducatieenvan schooltypenvormdenhetuitgangspuntvoordevragenlijstvanhetkwantitatieveonderzoekende gesprekshulpvanhetkwalitatieveonderwerp.dezedefinitieszijnineersteinstantieleidendgeweest bijdeinterpretatievandedata.ditneemtnietwegdaterooksteedsisgekekenofernieuwe elementenuitdedatanaarvorenkwamen. 18
20 5. Onderzoeksvragen Dehoofdvraagvanhetkwalitatiefonderzoekluidt: Hoewerkendeverschillende,geselecteerdebasisscholendoormiddelvancultuureducatieaande21 e eeuwsevaardigheden? Omdehoofdvraagtekunnenbeantwoordenzijnereerstbeschrijvendedeelvragengeformuleerd: 1. Hoebeschrijvendezescholenhunschoolvisie? 2. Hoewordtcultuureducatieomschrevenenopwelkewijzekrijgtdieindeonderwijspraktijkvorm? 3. Hoebeschrijvendezescholende21 e eeuwsevaardigheden? Nadatdedriehoofdbegrippen(schoolvisie,cultuureducatieen21 e eeuwsevaardigheden)vanuit deempiriezijnbeschreven,isergekekennaardeverbandentussendezebegrippen.inhet kwantitatieveonderzoekvand21zijnertussendeconstructencultuureducatieen21 e eeuwse vaardighedensignificantpositievecorrelatiesgevonden.dezeverbandenzijnvooralzichtbaarbij deontwikkelingsschoolendegemeenschapsschool.creativiteithadbinnende21 e eeuwse vaardighedendehoogstecorrelatiemetcultuureducatie.gedurendehetkwalitatieveonderzoek werdgekekenofdezeverbandenookuitdekwalitatievedatanaarvorenkomenenofdeze verbandenverduidelijktkunnenworden. 4. Watishetverbandtussencreativiteitenandere21 e eeuwsevaardigheden? 5. Hoewordthetverbandtussenschoolvisie,cultuureducatieen21 e eeuwsevaardigheden beschreven? Metbehulpvandegevondenantwoordenopdezedeelvragen,wordtvervolgensgeprobeerddoor eensynthesevandezeantwoordendehoofdvraagtebeantwoorden. 19
21 6. Methode 6.1 Design DecentralebegrippenIschoolvisie,cultuureducatieen21 e eeuwsevaardighedenizijninde natuurlijkecontextbestudeerd.ditvergrootdevaliditeitvandegegevens(boeije,2005).het onderzoekbetrefteenmultiplecasestudy(yin,2014)meteentientalcases.erisvooreencasestudy gekozenomdatdeonderzoeksvraagbetrekkingheeftopdebestuderingvanfenomeneninde huidigepraktijk(yin,2014).erwordtgekekenhoescholenviacultuureducatieaan21 e eeuwse vaardighedenwerken.omdatdezescholenverschillendetypescholenbetreffenisergekozenvoor eenmultipelecasestudy(meerderecasussen)waardeverschillendetypescholenindecasussen vertegenwoordigdzijn.erisopverschillendeniveausdataverzameld.hetbetrefthetniveauvande directie,deleerkrachtengedurendedelesobservatieookophetniveauvandekinderen.decases zijnsteedsdoortweeonderzoekersbezochtomdevaliditeitendebetrouwbaarheidvande verzameldegegevenstevergroten.elkecasusisuiteindelijkbeschreveninéénrijkebeschrijvingvan dezecasus,eenzogenaamdethickdescription(patton,2015).eenthickdescriptionistotstand gekomendoordeuitkomstvandeverschillendedataverzamelingsmethoden:interviews,observaties enbestuderingvanwebsitesendocumenten,gebundeldtebeschrijven.uiteindelijkzijndethick descriptionsgeanalyseerd.dezeanalyseisineersteinstantieuitgevoerdaandehandvande beschrijvingenvandebegrippenindeliteratuurstudied21.dethickdescriptionszijnnaastde begrippenuitdeliteratuurstudiegelegdenerisgekekennaarovereenkomstenenverschillen. DaarnaastiserookindethickdescriptionsgekekenoferbottumBupnieuweinzichtennaarboven kwamen.ziefiguur6.1vooreenschematischeweergavevandeopbouwvaniederecases. Case Tweeonderzoekers percase Documenten Analyse Interviews Website Beleidsstukken Schoolleider ICCIer Leerkracht Observaties Lesofactiviteit Thick Description Samenvoegen verschillendedatatotéénthickdescription AnalyseData Vanuitbegrippenliteratuurstudiemaarookgezochtnaarnieuweinzichten. Figuur6.1Opbouwelkeafzonderlijkecasesvanmultiplecasestudy 6.2 Participanten Deselectievandebasisscholenheeftplaatsgevondendoormiddelvaneendoelgerichtesteekproef. Voorhetsamenstellenvandezesteekproefiseenstappenplangevolgd.Eeneersteeiswasdatalle scholenvannederlandinprincipegeselecteerdzoudenkunnenworden.alseerstestapindeze 20
22 samenstellingvandesteekproefzijndeadressenvanallepabo sbinnennederlandverzameld. Vervolgenszijnerperprovincieeengroteenkleinestadgeselecteerdwaareenpabogehuisvestis. Perprovinciewerdereenpabouiteenstad> inwonersgekozeneneenpabouiteenstad met< inwoners.alsergeenstad> inwonerswas,danwerdenertweepabo suit steden< inwonersgekozen.alsditooknietmogelijkwas,zoalsingroningen,danwerder slechtséénpabovoordezeprovinciegeselecteerd.ditresulteerdeuiteindelijkin22pabo sdie zoudenwordenbenaderd. Dezepabo swerdenverdeeldondertienmedewerkersvanhetonderzoek.dezemedewerkers hebbenvervolgensdetoebedeeldepabo sgebeldmetalsdoeldepersoontekunnensprekendie verantwoordelijkwasvoorcultuuronderwijsbinnendieopleiding.aandiepersoonwerdvervolgens gevraagdomeenofmeerderebasisscholentenoemenwaarvanhij/zijvanmeningwasdatdezeop onderscheidendewijzemetcultuureducatiebezigis.daarnaastzoudezebasisschoolookaandacht moetenbestedenaande21 e eeuwsevaardigheden.tevenswerdaandezepersoongevraagdwelke cultureleinstellingactiefbetrokkenisbijcultuureducatiebinnenhetbasisonderwijsinde desbetreffenderegio. Dezegenoemdecultureleinstellingwerdvervolgensooktelefonischbenaderd.Daarbijwerdookde vraagvoorgelegdomeenbasisschooltenoemendiezijonderscheidendachttenophetgebiedvan cultuureducatieende21 e eeuwsevaardigheden.hetbenaderenvanpabo sencultureleinstellingen isgebeurdaandehandvanhet protocolbellenpabo sencultureleinstellingen.viadezewerkwijze iseenlijstvan25basisscholensamengestelddieofvanuitdepaboen/ofdoordecultureleinstelling werdengenoemd. Toendelijstwerdvastgesteld,bleekergeenbasisschoolbijtezijndiealsuitgangspunthet antroposofischonderwijshad.vandezezogenaamdevrijescholenwerdechterwelverwachtdatzij opeeneigen,uniekewijzeaandachtaanzoweldecultuureducatiealsaande21 e eeuwse vaardighedenzoudenbesteden.daaromwerdookaandevrijepedagogischeacademiegevraagdeen goodpracticetenoemenophetgebiedvancultuureducatieen21 e eeuwsevaardigheden. Vervolgenszijneruitdezelijsttienbasisscholengeselecteerd.Dezeselectieheeftplaatsgevondenop basisvandevolgendeselectiecriteria: ZesgemeenschapsI/ontwikkelingsscholenenvierneoklassikale/geïndividualiseerdescholen. Vooraldeverschillendetypescholengeldtdateronderzochtmoetwordenhoeerop hoogwaardigewijzeaancultuureducatieen21 e eeuwsevaardighedengewerktkanworden. Erisvoormeerontwikkelingsscholen/gemeenschapsscholendan neoklassikale/geïndividualiseerdescholengekozen,omdatuithetkwantitatiefonderzoek bleekdatjuistdezeschooltypenhetsamengaanmetcultuureducatieen21 e eeuwse vaardighedenbevorderen. Erwordtopeenexpliciete,bijzonderemanieraancultuureducatiegewerkt.Ditwordt genoemddoordecontactpersoonvandepaboen/ofdecultureleinstelling. Erwordtexplicietaan21 e eeuwsevaardighedengewerkt. Erisiniedergevaléénvrijeschool,éénmontessorischool,éénreggioIemiliaschooleneen jenaplanschoolbijdeselectie.dezekeuzeisgemaaktomzeerverschillendetypescholenin deselectieteverkrijgen. Natuurlijkwerdgekekenofdeschoolwildemeedoenaanhetonderzoek. 21
23 Deinformatiedienodigwasomtebeoordelenofdebasisscholenvoldoenaandezeselectiecriteriais verkregenviadecontactpersoonvandepaboofdecultureleinstellingdiedeschoolvoorgedragen heeftenviainformatieopdewebsitevandeschool. Negenvandetiengeselecteerdebasisscholenhebbeningestemddeeltenemenaanhetonderzoek. Inééngevalmoesternaareenalternatiefgezochtwordenomdatdegeselecteerdeschoolnietdeel wildenemen.opdeineersteinstantiegeselecteerdeschoolwerdertotaalindividueelophetkind afgestemdonderwijsgegevenwaarbijleerkrachteneencoachenderolvertolkten.hetalternatiefwas eenschooldieookindividueleaccenteninhetonderwijsbenadrukt.hetindividueelgerichte onderwijskwamechterwelinminderemateopdeuiteindelijkgeselecteerdeschoolnaarvorendan opdeoorspronkelijkgeselecteerdeschool.intabel5.1zijnaldegeselecteerdebasisscholen opgenomen. 22
24 Tabel#5.1## Samenvattende#beschrijving#van#de#tien#onderzochte#basisscholen#op#oprichtingsdatum,#start#met#de#huidige#visie,#denominatie,#traditionele# onderwijsvernieuwer,#typering#school#en#typering#cultuureducatie/21 e #eeuwse#vaardigheden.# Basisschool) School#A# # School#B# # School#C# # Oprichting/) start)huidige)visie) Denominatie) Ond.)Vern.) Globale)typering) (Hooiveld)) Opvallend)CE/21 e )vaardigheden) 1969/2014# Protestants# I# Neoklassikaal# Projecten#met#externen.# Christelijk# 1980/1980# Openbaar# montesorri# Gemeenschaps/# Geïntegreerd/kosmisch#onderwijs.# Ontwikkelings# 2008/2008# Openbaar# I# Neoklassikaal# Veel#samenwerking#externen,#niet#enkel#tijdens# projecten.# School#D# # 1994/2011# Protestants# Christelijk# I# Neoklassikaal# Meervoudige#intelligentie/## Samenwerking#externen.# School#E# # 2010/2010# Protestants# Christelijk# reggio#emilia# Gemeenschaps/# Ontwikkelings# Grote#plek#voor#kunst.#Veel#ruimte#leerling,#leerkracht# coacht.# School#F# # 1933/1933# Bijzonder# vrije#school# Neoklassikaal/# Gemeenschaps# Geïntegreerd#en#vakgericht#(veel#vakken)/## Sturend#onderwijs.# School#G# 1994/1994# Rooms# Katholiek# I# Neoklassikaal# Startend#met#meer#aandacht#voor#cultuureducatie.# Losse#initiatieven.# School#H# 1965/1965# Rooms# jenaplan# Gemeenschaps# Vakgericht#+#geïntegreerd.#Sociaal#leren.# # Katholiek# School#i# 1980/2014# Openbaar# I# Neoklassikaal/# Cultuur#in#de#spiegel.#Thematische#leerlijn.## # ontwikkelings# School#J# # 1985/2007# Openbaar# I# Neoklassikaal/# ontwikkelings# Samenwerking#groepsleerkrachten#en# kunstvakdocenten.#individuele#ontwikkeling#leerlingen.# ###Note:#Ondw.#Vern.=#Traditionele#Onderwijs#Vernieuwingsschool. # 23#
25 Ookvoordeselectievanparticipantenbinnendeschoolisereenstappenplangevolgd,zieFiguur 6.2.Erheeftopaldescholeniniedergevaleengesprekplaatsgevondenmetdeschoolleiderenmet deinternecultuurcoördinator.optweescholenzijnerookanderepersonenbijhetgesprek aanweziggeweestzoalseenbegeleidervandepabo,vakdocenteneneenmedewerkervaneen cultureleinstantie. ICC'er aanwezig? ja nee GesprekmetICC'er Interviewmet schoolleider Gesprekmetéénvan decedragendedocent Opstellenvaneen concretekijkwijzermet aanvullendevragen Figuur6.2Stappenplanselectievanparticipantenvoordeinterviewsbinnendebasisschool. 6.3 Instrumenten, Tijdensdeinterviewswordtgezochtnaarhetantwoordopdecentraleonderzoeksvraag(Baarda, 2012Hp14).Inditgevalwordteronderzochthoeergewerktwordtaan21 e eeuwsevaardigheden binnencultuureducatieopdebasisschool.omditteachterhalenwerdergedurendehethuidig onderzoekgebruikgemaaktvanhalfhgestructureerdeinterviews.tenbehoevevanalleinterviewsis erééngesprekshulpopgesteld.dezegesprekshulpisgebruiktbijhetinterviewmetdeschoolleider enookbijhetinterviewmetdeicc erofleerkracht.aanverschillendedeelnemerskondendezelfde vragengesteldwordenomdathetgaatomvisiesvandedeelnemersoverdezelfdeonderwerpen.het betreffenopenvragendieruimtebiedenaandedeelnemersomzelfoverhetonderwerpte vertellen.peronderdeelhschoolvisie,cultuureducatie,21 e eeuwsevaardighedenensamenwerken 24
26 metpartnershisereenstartvraaggeformuleerd.vervolgenszijnervragenrondalletopics geformuleerddievolgensdeliteratuurenhetkwantitatiefonderzoekbijditonderdeelhoorden.de gesprekshulpmoestervoorzorgendatbinnendebeperktbeschikbaretijdrelevanteinformatie vergaardzouworden,endataldetienmedewerkersgelijksoortigeinformatiezoudengeven.deze gesprekshulpissamengesteldopbasisvanhetliteratuuronderzoekvand21,hetkwantitatief onderzoekvand21enbestuderingvanbasisboek)interviewen(baarda,2012).hiervoorisgekozen omdatheteenduidelijkehandleidingbiedtvoorhetvoorbereidenvaninterviews.hieronderiseen gedeelteuitdezegesprekshulpweergegeven.hetbetrefthetgedeeltedatoverde21 e eeuwse vaardighedengaat. ) Startvraag)=)Wat)verstaat)u)zelf)onder)de)21 e )eeuwse)vaardigheden)op)uw)school?)kunt)u)daar) voorbeelden)van)geven?)spelen)deze)vaardigheden)een)rol)bij)cultuureducatie?)hoe?)) ) Topics:) 1. Is)er)op)school)aandacht)voor)creativiteitsontwikkeling)in)relatie)tot)de)kunstvakken)(of) cultuureducatie)?) 2. Hoe)ziet)dat)er)concreet)uit?)) 3. Wat)maakt)dat)het)goed)werkt?) 4. Is)er)op)school)expliciet)aandacht)voor)samenwerken/)informatievaardigheden)en)digitale) geletterdheid)/)sociale)en)culturele)vaardigheden)in)de)groep)in)relatie)tot)de)kunstvakken)(of) cultuureducatie))?) 5. Heeft)u)daar)een)voorbeeld)van?) 6. Wat)maakt)óf)het)werkt)en)als)dat)zo)is)dát)het)ook)werkt?) 7. Speelt)ict)/)digitale)geletterdheid)een)rol)bij)drama,)muziek)en)bevo?) 8. Hoe)werkt)dat?)Wat)maakt)óf)het)werkt)en)als)dat)zo)is)dát)het)ook)werkt?) 9. Worden)de)leerkrachten)geschoold)in)de)didactiek)van)de)21 e )eeuwse)vaardigheden?) ) Deafgenomeninterviewswerdenvervolgensuitgeschrevenwaarbijergeentranscriptieisgemaakt, maareenverslagdatgoedleesbaaris.zowerden euuhhh ah, ach endergelijkeweggelatenen werdvanspreektaalschrijftaalgemaakt.aandeenekantwerderopgeletdatinhetverslaggeen terminologiewerdtoegevoegdmaardatdebegrippenwerdengebruiktdiedegesprekpartner(s)ook zelfgebruikten.aandeanderekantwerdeneigenopmerkingenoveropvallendezakentoegevoegd, maardezewerdenwel apart behandeld.dezeopmerkingenwarenmeeromduidelijkheidbijde interpretatietegevendandatzijeenrolbijdeanalysehadden. Deuitgeschreveninterviewszijnineentweetalvanmedewerkersaanhetonderzoekbesprokenen opbasisvanditgesprekzijneronderwerpengeselecteerddienaderzoudenwordenbekekentijdens deobservatie.daarnaasthebbentweeonderzoekersdienietbetrokkenwarenbijhetinterviewook meegekekenenonderwerpenaangedragen.dezeonderwerpenzijndesentisizing)conceptsvande interviews.ditzijnbelanghebbendeonderwerpenwaarmeerinformatieoververkregenmoet wordenomdaterinformatieontbreektofomdatinformatieuitgedieptmoetworden.deze sentisizing)conceptsdiendenalsuitgangspuntvoordeobservatie,alsobservatiewijzer. 25
27 Procedure,en,analyse, Deinterviewsenobservatieszijndoortienmedewerkersuitgevoerd.Hetprocesisbegeleiddooreen tweetal(senior)onderzoekers.debegeleidingvondplaatsdoormiddelvanzes kalibratiebijeenkomsten.gedurendedezebijeenkomstenstondsteedseenonderzoeksonderwerp centraal.dezeonderwerpenwarengerelateerdaandefasenvanhetonderzoek.ditbetrof respectievelijk:deselectievandebasisscholen,hetmakenvandegesprekshulp,oefenenmet interviewen,sentisizing)conceptsdestilleren,samenstellenthick)descriptionsenhetbijstellenvande thick)descriptions.deonderwerpenwerdeninhoudelijkbesprokenvanuitliteratuurenerwerden vaardighedengetraind.intabel5.2staandekalibratiebijeenkomstenmetonderwerpen weergegeven. Tabel5.2HKalibratiebijeenkomsten)gedurende)het)kwalitatief)onderzoek. Datum, Inhoud, 15januari2015 Selectiebasisscholenvoormultiplecasestudy 10februari2015 Gesprekshulpinterviews 17maart2015 Traininginterviewen 21mei2015 Sentisizing)conceptsdestillerenuitverzameldedata 23juni2015 Instructiethick)descriptions)schrijven 17september2015 Bijstellenthick)descriptions Elkeonderzoekerheefteenschooltoebedeeldgekregenenzelftelefonischcontactmetdeschool gezochtwaarinhetonderzoekwerduitgelegdeneenafspraakgemaaktwerdvoordeinterviews.in meienjuni2015hebbenalleinterviewsopdescholenplaatsgevonden.descholenzijnsteeds bezochtdoortweeonderzoekers.vandegesprekkenzijngeluidsopnamesgemaakt,dieineen samenvattendverslagbeschrevenzijn.dezeverslagenzijnineenmember)checkvoorgelegdaande betreffendeschool.deschoolhadderuimteomnaasthetverbeterenvanhetverslag,ookmet nieuweinformatieaanvullingentedoen.hiervoorisgekozenomdevaliditeitvandegegevenste verhogen. Nadatallebasisscholenvoordeeerstekeerbezochtwaren,zijndeuitgeschrevensamengevatte interviewsineenkalibratiebijeenkomstbesprokenenuitdeinterviewszijnsentisizing)concepts gedestilleerd.vervolgensheeftdetweedeonderzoeksdagplaatsgevonden.gedurendedetweede onderzoeksdagisdeschoolweerdoorhetzelfdeonderzoekersduobezocht,ditkeeromte lessituatiesteobserveren.dezebezoekenvondeninjuni2015enbeginjuli2015plaats.deschool heeftzelfeenlesofactiviteituitgekozenwaarbijervolgensdeschoolviacultuureducatieaan21 e eeuwsevaardighedengewerktwerd.ditwasinwezeneengood)practicehlesdiedoordeschoolzelf geselecteerdwas.gedurendedeobservatiezijndesentisizing)conceptsverderonderzochtenis,de ontbrekendeinformatiediehierdoorverkregenis,genoteerd.deobservatieszijnvastgelegdineen verslag.nadatdescholenvoordetweedekeerbezochtzijn,isineenkalibratiesessiebesprokenwaar desamenvattendebeschrijving,the)thick)description,perschoolaanmoetvoldoen.hiervooriseen formatsamengesteld.inditonderzoekwordteenthick)descriptiongezienalseenrijkebeschrijving vandeempirie,waarinalshetwaredeschooltotlevengewektwordt.indezethick)description wordtdecontextvandebevindingenmeegenomenenwordenconceptenbeschrevenzoalsde schoolzezelfbenoemt.dezethick)descriptionisgemaaktaandehandvaneendocumentenanalyse, (minimaal)tweeinterviewsenéénobservatieenopbasisvandezeinformatiebronnenisgetracht
28 eenzorijkmogelijkebeschrijvingtegeven.vlakvoordezomerzijnallethick)descriptionsafgerond, waarnadezebestudeerdenmetbehulpvankwalitatievesoftwaregecodeerdzijn.voorditcoderen iseencodeerschemaopgesteldmethoofdcategorieën:schoolvisie,cultuureducatieen21 e eeuwse vaardigheden,ensubcodes.dezesubcodeswerdenuitdeliteratuurstudieherleid.allethick) descriptionsvandebasisscholenzijndoortweemedewerkers/onderzoekersgecodeerd.daarbij hebbendezeonderzoekersvoortdurendopelkaarafgestemdomzichttekrijgenop interpretatieverschillentussendeonderzoekersonderlingenonduidelijkhedeninhetcodeerschema. Ditprocesvancontrolerenenbijstellenvanelkaarsbevindingenvergrootdeconsistentievanhet coderingssysteemenleidttotbeperkingvansystematischevertekeningenininterpretatiesvande afzonderlijkeonderzoekers.ditisbevorderlijkvoordebetrouwbaarheidvandebevindingen.nade coderingzijndedatafragmentenvanaldesubcodesinhoudelijkbeschrevenenisergekekenwelke codesnietrelevantwarenwatbetreftdeinhoudvandedatafragmentenofdefrequentievan toekenningvandesubcodes.codesdieminderdanvijfkeerwarengebruiktbijaldebasisscholenen volgenshetkwantitatiefonderzoekofdeliteratuurnietrelevantwarenbevondenenookgeen substantiëlerolbinnendethick)descriptionhadden,zijnverwijderd.vervolgenszijndeinhoudenvan debegrippenbeschrevenenisergezochtnaarbevestigingvandekwantitatieveresultatenen patronenindegegevens.bijditzoekennaarpatronenindedatazijnsteedsdeinhoudenvande datafragmentenleidendgeweest.tertriangulatievandezebevindingenzijnerqdahanalyses uitgevoerd.methetqdahsoftwareprogrammazijnerpatronenenrelatiesindedataonderzocht.de analyseszijngebaseerdophetaantaltoegekendecodesendenabijheidofopeenvolgingvancodes. Dateencodevakertoegekendwordtwilechternietaltijdzeggendatdebetreffendecodeook belangrijkerisvoordeschool.navergelijkingbleekdatindethick)descriptionookherhalendover hetzelfdeopverschillendemomentengesprokenwerdendaterdusmeercodesvoordezelfde boodschapgegevenwerden.ookzijndecodeurenhetcodeerschemavaninvloedophettoekennen vandecodes.erisgetrachtdeinterpretatieverschillentussendecodeurstebeperkendoordatelke codegedefinieerdis.inveelqdahanalysesgaatdeinhoudencontextvandedataverlorenenblijft enkeldefrequentieendenabijheidofopeenvolgingover.deqdahanalysesdiendendanookenkel terondersteuningvanbevindingendienaarvorenkwamenuitclosereadingvandeteksten.,, 27
D21: Conclusies en adviezen Hoe kunnen basisscholen werken aan cultuureducatie in combinatie met 21e eeuwse vaardigheden?
4 ONDERZOEK WINDESHEIM ZET KENNIS IN WERKING D21: Conclusies en adviezen Hoe kunnen basisscholen werken aan cultuureducatie in combinatie met 21e eeuwse vaardigheden? LECTORAAT DIDACTIEK EN INHOUD VAN
Nadere informatieD21: Kwantitatief Onderzoek
Windesheim zet kennis in werking Onderzoek D21: Kwantitatief Onderzoek naar 21e eeuwse vaardigheden, cultuureducatie en schooltypen in het Nederlandse basisonderwijs Lectoraat Didactiek en Inhoud van de
Nadere informatieD21: Kwantitatief Onderzoek naar 21 e eeuwse vaardigheden, cultuureducatie en schooltypen in het Nederlandse basisonderwijs
WINDESHEIM ZET KENNIS IN WERKING 2 ONDERZOEK D21: Kwantitatief Onderzoek naar 21 e eeuwse vaardigheden, cultuureducatie en schooltypen in het Nederlandse basisonderwijs LECTORAAT DIDACTIEK EN INHOUD VAN
Nadere informatie21 e eeuwse vaardigheden inzetten in het voortgezet onderwijs. Maaike Rodenboog, SLO
21 e eeuwse vaardigheden inzetten in het voortgezet onderwijs Maaike Rodenboog, SLO m.rodenboog@slo.nl SLO, nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Onafhankelijke, niet-commerciële positie als
Nadere informatieAardig, waardig en vaardig Cultuuronderwijs en de brede ontwikkeling van kinderen
Aardig, waardig en vaardig Cultuuronderwijs en de brede ontwikkeling van kinderen DEEL 2 WAT KAN CULTUURONDERWIJS BIJDRAGEN ZODAT DE LEERLINGEN VAN NU EEKE WERVERS (LKCA) Er komt op basisscholen steeds
Nadere informatieInformatie voor deelname aan onderzoek: basisscholen De toekomst van muziek
Informatie voor deelname aan onderzoek: basisscholen De toekomst van muziek Geachte mevrouw/heer, Het muziekonderwijs in Nederland heeft sinds 2015 een impuls gekregen door het ministerie van Onderwijs,
Nadere informatieToekomstgericht onderwijs
Toekomstgericht onderwijs Doelen, werkwijzen en ervaringen van scholen met een innovatief onderwijsconcept Iris Bogaers (Rudolf Steiner College Haarlem) Monique Volman (Universiteit van Amsterdam) ORD,
Nadere informatieDe Oorsprong. Kwaliteit en kansen voor al onze kinderen. Speerpunten strategisch beleidsplan
De Wat staat centraal voor onze school in /2017? Jenaplan: het hele team start met de 3-jarige Jenaplanopleiding, zodat kwaliteitsverbetering door de hele school zichtbaar wordt Delen van talent: alle
Nadere informatie21E EEUWSE VAARDIGHEDEN IN HET VO
21E EEUWSE VAARDIGHEDEN IN HET VO Hbo-onderzoek Hogescholen ervaren meer dan universiteiten een spanning tussen methodologisch verantwoord onderzoek en relevante, creatieve oplossingen ontwikkelen focus
Nadere informatieOntwikkeling van wetenschap en technologie in de pabo
Ontwikkeling van wetenschap en technologie in de pabo Plenaire terugkoppeling MASTERCLASSES WETENSCHAP EN TECHNOLOGIE ALS GRONDHOUDING EN VAKOVERSTIJGENDE BENADERING Lou Slangen 12-11-2014 WETENSCHAP EN
Nadere informatieLeerlijnen Cultuureducatie. SKVR Projectbureau Onderwijs & Innovatie
Leerlijnen Cultuureducatie SKVR Projectbureau Onderwijs & Innovatie Programma Ontwikkelproces SKVR activiteiten in verlengde leertijd Waarom leerlijnen cultuureducatie Van praktijk naar leerlijn Kinderen
Nadere informatiePietendiscussie. Peiling CNV Onderwijs en Algemeen Dagblad
Pietendiscussie Peiling CNV Onderwijs en Algemeen Dagblad Pietendiscussie Het maatschappelijk debat over de Pieten tijdens het Sinterklaasfeest is in volle gang. Ook scholen staan voor de keuze hoe zij
Nadere informatieOverzicht resultaten uit onderzoek door Cubiss 2009-2010. 1 Inleiding
Overzicht resultaten uit onderzoek door Cubiss 2009-2010 1 Inleiding In opdracht van de Vereniging van Brabantse Bibliotheken is in 2009 en 2010 onderzoek gedaan naar de wensen en behoeften van het primair
Nadere informatieDocentenvragenlijst. Jongeren en Cultuur
School: Plaats: Klas(sen): Docentenvragenlijst Jongeren en Cultuur Deze vragenlijst gaat over ict-faciliteiten en cultuuractiviteiten bij u op school. Op de volgende bladzijden vindt u hierover vragen.
Nadere informatie(Zelf)evaluatie-instrument leerlingen Cultuurprofielscholen
(Zelf)evaluatie-instrument leerlingen Cultuurprofielscholen Ten behoeve van de (zelf)beoordeling door de leerlingen van de scholen voor het lidmaatschap van de Vereniging CultuurProfielScholen. I Gegevens
Nadere informatieDEEL 2: SCHOOLVISIE EN
DEEL 2: SCHOOLVISIE EN PEDAGOGISCH PROJECT. schoolvisie. Vrije basisschool t NIEUWLAND Onze school is een gezellige, familiale, warme basisschool gelegen in het groene hart en aan de rand van Tielt. Vanuit
Nadere informatieWerken aan vaardigheden van de 21 ste eeuw. 23 maart 2016
Werken aan vaardigheden van de 21 ste eeuw 23 maart 2016 Even voorstellen Frank Studulski Senior adviseur Sardes en extern procesregisseur kenniskring Vaardigheden van de 21 ste eeuw INOS Desiree van den
Nadere informatieNulmeting CmK Totaal aantal vragen: 12
TOPHES 12/12/2018 Nulmeting CmK 3.0 1819 Totaal aantal vragen: 12 De meeste juiste antwoorden: #2 Minste Juiste antwoorden: #3 1. Wat is een doel van CultuurEducatiemetKwaliteit? 0/9 A Kinderen laten profiteren
Nadere informatie21 e eeuwse vaardigheden in het onderwijs. stand van zaken en toekomstige mogelijkheden. Petra Fisser VELON-studiedag Breda, 13 november 2015
21 e eeuwse vaardigheden in het onderwijs stand van zaken en toekomstige mogelijkheden SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Petra Fisser VELON-studiedag Breda, 13 november 2015 SLO, nationaal
Nadere informatie1 en 2 oktober 2013. Bezoek aan Groningen
1 en 2 oktober 2013 Bezoek aan Groningen programma 1-2 oktober 2013 www.cultuurindespiegel.be - Barend geeft een stavaza van CIS Nederland - Emiel Copini (10-14 jaar) - Theisje van Dorsten (4-10 jaar)
Nadere informatieFlevoland kiest voor onderzoekend en ontwerpend leren
Willem de Jager (bestuurder SCPO Lelystad) en Hanno van Keulen (lector Leiderschap in Onderwijs en opvoeding Hogeschool Windesheim Flevoland) 9 maart 2018 Leren in de materiële wereld We stellen vast dat
Nadere informatieInformatievaardighedenplan als onderdeelvan het Leesplan
Informatievaardighedenplan als onderdeelvan het Leesplan Binnen de landelijke aanpak van de Bibliotheek Leerlingen met goede informatievaardigheden maken betere werkstukken en houden interessantere spreekbeurten.
Nadere informatieMarnix Ontdeklab. Samen leren voor toekomstgericht onderwijs met behulp van nieuwe technologie. Petra Jansen, Marnix Academie
Marnix Ontdeklab Samen leren voor toekomstgericht onderwijs met behulp van nieuwe technologie Petra Jansen, Marnix Academie Waarom een Ontdeklab? Groei van nieuwe technologie In het onderwijs nog weinig
Nadere informatieSamenvatting Onderzoeksrapport SOCIAAL EN EMOTIONEEL WELBEVINDEN VAN JONGE KINDEREN IN SCHOOL EN OPVANG. Een onderzoek in vijf Europese landen
Samenvatting Onderzoeksrapport SOCIAAL EN EMOTIONEEL WELBEVINDEN VAN JONGE KINDEREN IN SCHOOL EN OPVANG Een onderzoek in vijf Europese landen WAT IS HET SEED PROJECT? 'SEED: Social and Emotional Education
Nadere informatie1 en 2 oktober 2013. Bezoek aan Groningen
1 en 2 oktober 2013 Bezoek aan Groningen programma 1-2 oktober 2013 www.cultuurindespiegel.be 1. Stavaza van CIS Nederland 2. Emiel Copini (14-18jaar) en Theisje van Dorsten (4-10 jaar) 3. Astrid Rass
Nadere informatieTeamtrainingen & ouderavond
Teamtrainingen & ouderavond Een teamtraining is een bijeenkomst van 1,5 tot 2 uur voor een heel schoolteam. Op actieve en enthousiasmerende wijze verdiep je je samen in een onderwerp. Er zijn verschillende
Nadere informatieCultuur in de Spiegel
Cultuur in de Spiegel Naar een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs Barend van Heusden Afdeling Kunsten, Cultuur en Media 14 september 2011 Aanleiding Vragen vanuit het werkveld over: Inhoud cultuureducatie
Nadere informatieals hulpmiddel in de mondzorg van somatische thuiswonende ouderen
E-HEALTH als hulpmiddel in de mondzorg van somatische thuiswonende ouderen Lilian Hubeek Natascha Giessen 11 mei 2016 Inhoud 1. Introductie 2. Onderzoeksontwerp 3. Resultaten 4. Aanbevelingen De 3 Actoren
Nadere informatie25. 21e eeuwse vaardigheden: wat moet je er mee en wat kan je er mee?
25. 21e eeuwse vaardigheden: wat moet je er mee en wat kan je er mee? 21 e eeuwse vaardigheden in het funderend onderwijs - stand van zaken- SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Petra Fisser
Nadere informatieKWALITEITSCRITERIA FONDS CULTUUREDUCATIE ZWOLLE
KWALITEITSCRITERIA FONDS CULTUUREDUCATIE ZWOLLE Fonds Cultuureducatie Zwolle en kwaliteit cultuuronderwijs De gemeente Zwolle wil dat alle basisschoolleerlingen een stevige culturele basis krijgen. Hiervoor
Nadere informatieChristelijke Hogeschool Ede - Academie Educatie. Lectoraat Talenten en Opbrengsten. De Fontein, Lijsterhof AA Barneveld
Christelijke Hogeschool Ede - Academie Educatie Lectoraat Talenten en Opbrengsten Onderzoeksprogramma Academische Opleidingsscholen Algemene informatie Gegevens deelnemers Titel onderzoeksplan Samenvatting
Nadere informatieOmnibusonderzoek PO & VO Schoolleiders en leraren
Omnibusonderzoek PO & VO Schoolleiders en leraren Schooljaar 2018-2019 INLEIDING VOOR WIE? In november 2018 en mei 2019 verrichten wij Omnibusonderzoeken onder schoolleiders en leraren uit het primair
Nadere informatieOmnibusonderzoek PO & VO Schoolleiders en leraren
Omnibusonderzoek PO & VO Schoolleiders en leraren Schooljaar 2018-2019 INLEIDING VOOR WIE? RESPONS In november 2018 en mei 2019 verrichten wij Omnibusonderzoeken onder schoolleiders en leraren uit het
Nadere informatieBeleidsstuk. Herfstleerlingen groep 1/2
Beleidsstuk Herfstleerlingen groep 1/2 November 2018 Inhoud Inleiding... 3 1. Visie Saltoschool Reigerlaan... 3 2. Overgang naar groep 3... 4 3. Tijdpad... 5 2 Inleiding De wet primair Onderwijs stelt
Nadere informatieItem RTL4 journaal 3 oktober 2015 over Deltion afstandsleren
Voorstellen M. Kiewiet MLI, Deltion College, Opleiding Verzorgenden H. Otten MSc, Deltion College, Opleiding Bouw-Infra Dr. W. J. Trooster, Windesheim Lectoraat Onderwijsinnovatie & ICT Item RTL4 journaal
Nadere informatieOnderwijs van de 21ste eeuw:
Onderwijs van de 21ste eeuw: didactiek, wetenschap en technologie 2015-2016 ACADEMIE PEDAGOGIEK EN ONDERWIJS saxion.nl/apo Onderwijs van de 21 ste eeuw: didactiek, wetenschap en technologie Professionaliseringsaanbod
Nadere informatieCultuureducatie in het basisonderwijs
Cultuureducatie in het basisonderwijs Gemeente Westland Nulmeting Inleiding Teneinde aan het einde van het programma Cultuureducatie met Kwaliteit (CMK) vast te kunnen stellen wat de bereikte resultaten
Nadere informatieVoor ouder. Ieder kind op zijn plek!
Voor ouder s Ieder kind op zijn plek! Inhoudsopgave 3 Inleiding 4 PPO Rotterdam 6 Samen sterk voor ieder kind N atuurlijk wil ik het beste voor mijn kind. Door sa men te werken met school en PPO Rotterda
Nadere informatieMediawijsheid protocol Basisschool Op t Hof
Mediawijsheid protocol Basisschool Op t Hof Helga Bongers & Kim van Dooijeweert Tricht, 2013 'Mediawijsheid is niet gewoon belangrijk. Het is absoluut cruciaal. Mediawijsheid bepaalt of kinderen een instrument
Nadere informatieRapport 834 Oud, W., & Emmelot, Y. (2010). De visitatieprocedure cultuurprofielscholen. Amsterdam: Kohnstamm Instituut.
Samenvatting Rapport 834 Oud, W., & Emmelot, Y. (2010). De visitatieprocedure cultuurprofielscholen. Amsterdam: Kohnstamm Instituut. In 2007 is de Vereniging CultuurProfielScholen (VCPS) opgericht, het
Nadere informatieINHOUDSOPGAVE 7 1 INLEIDING EN VRAAGSTELLING 13
Inhoudsopgave 7 1 INLEIDING EN VRAAGSTELLING 13 1.1. Inleiding 13 1.1.1 De Vreedzame School 13 1.1.2 De pedagogische opdracht van de school 15 1.1.3 Burgerschapsvorming in het onderwijs 16 1.1.4 Wat vermag
Nadere informatiePraktijkkennis van leerkrachten als ontwerpers van een ICT-rijke leeromgeving Promovendus Paper presentatie ORD 2011
Praktijkkennis van leerkrachten als ontwerpers van een ICT-rijke leeromgeving Promovendus Paper presentatie ORD 2011 Ferry Boschman, Susan McKenney & Joke Voogt Universiteit Twente Vakgroep C & O Beginnende
Nadere informatieUITWERKING KOERS BEST ONDERWIJS
0 6 UITWERKING KOERS BEST ONDERWIJS Krijgt het kind wat het nodig heeft? leerkracht Koester de nieuwsgierigheid van het kind, geef het kind regie en plan samen de leerdoelen. Koers Best Onderwijs 2016-2020
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 13. Inleiding 17
Voorwoord 13 Inleiding 17 1. Probleemstelling en onderzoeksvragen 19 1.1 Situering van het onderzoek 19 1.2 Onderzoeksfocus 21 1.3 Onderzoeksvragen 23 1.4 Opbouw van dit proefschrift 24 2. Interpretatiekader
Nadere informatieGfK Januari GfK Januari 2018 SIDN Digitale Vaardigheden
Digitale vaardigheden in het onderwijs Onderzoek onder ouders en leraren van groep 3 t/m 8 naar kennis en behoeften rondom digitale vaardigheden in het basisonderwijs. GfK Januari 2018 1 Inhoudsopgave
Nadere informatieNieuwe schooltijden in het basisonderwijs
Rapportage Nieuwe schooltijden in het basisonderwijs Utrecht, december 2016 DUO Onderwijsonderzoek drs. Liesbeth van der Woud drs. Vincent van Grinsven Postbus 681 3500 AR Utrecht telefoon: 0302631080
Nadere informatieONDERZOEKSGERICHT LEREN
Serie handleidingen "LbD4All" ("Leren door Ontwikkeling voor iedereen ") ONDERZOEKSGERICHT LEREN Door Kristina Henriksson, Päivi Mantere & Irma Manti Deze publicatie werd gefinancierd door de Europese
Nadere informatieCultuureducatie, geen vak apart
Cultuureducatie, geen vak apart Uitvoeringsplan Theo Thijssen Inleiding Op Educatief Centrum Theo Thijssen wordt gewerkt aan een ononderbroken ontwikkeling van kinderen van 0-13 jaar. Het ondernemend leren
Nadere informatieFORMATIEF TOETSEN IN DE KLAS: BEVORDERENDE EN BELEMMERENDE FACTOREN
FORMATIEF TOETSEN IN DE KLAS: BEVORDERENDE EN BELEMMERENDE FACTOREN ONDERWIJS RESEARCH DAGEN, ROTTERDAM, 26 MEI 2016 CHRISTEL H.D. WOLTERINCK WILMA B. KIPPERS KIM SCHILDKAMP CINDY L. POORTMAN FORMATIEF
Nadere informatieOnderzoek naar het gebruik van ICT in het basis- en voortgezet onderwijs
Onderzoek naar het gebruik van ICT in het basis- en voortgezet onderwijs Technisch Rapport Versie 1.0-17 maart 2006 Interne notitie Inspectie van het onderwijs Afdeling Kennis Joke Kordes 1. Inleiding
Nadere informatiePostHBO CultuurBegeleider
PostHBO CultuurBegeleider Vervolg op ICC en CQ / ICQ; Functiemix: 2014: 40% LB schaal; Doorlopende lijn professionalisering leraren: bachelor Post HBO master Verbinding kunst- en cultuurinstellingen en
Nadere informatieBrabantse aanpak Cultuureducatie met Kwaliteit
Brabantse aanpak Cultuureducatie met Kwaliteit Hoe breng je meer lijn en structuur in je cultuureducatie en hoe werk je gericht aan de persoonlijke (creativiteits)- ontwikkeling van leerlingen? Basisscholen
Nadere informatie1. Het Lokaal convenant cultuur en onderwijs Leiden, juni 2015 vast te stellen waarin een visie op cultuuronderwijs,
B en W nummer 15.0439; besluit d.d. 19 5 2015 Onderwerp Lokaal convenant cultuur en onderwijs Leiden, 1 juni 2015 Besluiten: 1. Het Lokaal convenant cultuur en onderwijs Leiden, juni 2015 vast te stellen
Nadere informatieVraagstuk: Sterk vermoeden dat de communicatie van de school niet meer bij de cursisten doelgroep past en verbeterd kan worden.
Vraagstuk: Sterk vermoeden dat de communicatie van de school niet meer bij de cursisten doelgroep past en verbeterd kan worden. Huidige communicatie school : Electronische Leer Omgeving (ELO): informatie
Nadere informatieAls eerste is gevraagd in hoeverre de Cito Eindtoets Basisonderwijs een reëel beeld oplevert van
Onderzoek Cito Eindtoets Basisonderwijs Methode en deelname Van 16 tot en met 24 januari 2013 heeft een online survey over de Cito Eindtoets Basisonderwijs opengestaan voor het Basisonderwijs. De vragen
Nadere informatieCultuur in de Spiegel Naar een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs Barend van Heusden
Cultuur in de Spiegel Naar een doorlopende leerlijn cultuuronderwijs 2009-2014 Barend van Heusden Inhoud Wat wilden we bereiken? Wat hebben we bereikt? De context Hoe nu verder? 2 Wat wilden we bereiken?
Nadere informatieOnderzoek naar het gebruik van ICT in het basis- en voortgezet onderwijs in het schooljaar
Onderzoek naar het gebruik van ICT in het basis- en voortgezet onderwijs in het schooljaar 2006-2007 Technisch Rapport Versie 0.1-7 maart 2007 Interne notitie Inspectie van het onderwijs Afdeling Kennis
Nadere informatieKINDEREN LATEN LEREN Strategisch beleidsplan 2015-2018. SKO Flevoland en Veluwe. Ontwerpers van onderwijs voor de 21ste eeuw
SKO Flevoland en Veluwe Ontwerpers van onderwijs voor de 21ste eeuw KINDEREN LATEN LEREN Strategisch beleidsplan 2015-2018 Strategisch beleidsplan SKO Flevoland en Veluwe 1 KINDEREN LATEN LEREN Onze droomschool
Nadere informatieMediawijsheidbeleidsplan St. Willibrordusschool Hulst
St. Willibrordusschool Princebolwerk 2 4561 EN HULST Tel. 0114-370541 E-mail: willibrordus@skohulst.nl website: www.willibrordushulst.nl Mediawijsheidbeleidsplan St. Willibrordusschool Hulst Mediawijsheidbeleidsplan
Nadere informatieOverzicht resultaten uit onderzoek door Cubiss
Overzicht resultaten uit onderzoek door Cubiss 2009-2010 1. Inleiding In opdracht van de Vereniging van Brabantse Bibliotheken is in 2009 en 2010 onderzoek gedaan naar de wensen en behoeften van het primair
Nadere informatieOntwikkelingen in het onderwijs
SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Ontwikkelingen in het onderwijs Marja van Graft Inspiratiedag NME 10 april 2017 Leerplan(kader) Wetenschap & technologie Doelen bijeenkomst informeren
Nadere informatiePast performance. Een wijze les voor iedereen
Past performance Een wijze les voor iedereen Pastperformance:eenwijzeles vooriedereen Enschede,augustus2012 Auteur MartenLagemaat UniversiteitTwente m.lagemaat@student.utwente.nl Begeleiding drs.ing.j.boes
Nadere informatieGelijke kansen met cultuur(onderwijs) Barend van Heusden Kunsten, Cultuur en Media Rotterdam, 2 november 2017
Gelijke kansen met cultuur(onderwijs) Barend van Heusden Kunsten, Cultuur en Media Rotterdam, 2 november 2017 11/6/2017 2 1. Cultuur 2. Cultuuronderwijs 3. Gelijke kansen 4. Doorlopende leerlijn 6-11-2017
Nadere informatieSubsidie CemK aanvragen: scenario s en format
Subsidie CemK aanvragen: scenario s en format In deze paragraaf wordt een format beschreven dat de Drentse basisscholen kunnen hanteren bij het aanvragen van subsidie Cultuureducatie met kwaliteit 2013-2016
Nadere informatieZwarte Piet of niet? Enquête Onderwijsblad november 2015 Tabellen
Zwarte Piet of niet? Enquête Onderwijsblad november 2015 Tabellen 1 Verantwoording Begin november hield het Onderwijsblad een korte enquête over Zwarte Piet onder de leden in het basisonderwijs waarvan
Nadere informatieEducation is not the learning of facts, but the training of the mind to think
Education is not the learning of facts, but the training of the mind to think Leren in de 21 e eeuw! Effectief leren Denken in het curriculum! Je hebt een beeld van de impact die het concept Thinking
Nadere informatieWelke basisscholen geven te hoge adviezen in vergelijking met hun CITO-score?
Welke basisscholen geven te hoge adviezen in vergelijking met hun CITO-score? Jaap Dronkers Hoogleraar Onderwijssociologie Universiteit Maastricht E- mail: j.dronkers@maastrichtuniversity.nl Twitter: @dronkersj
Nadere informatieScholen en culturele instellingen vinden elkaar. Goed cultuuronderwijs. partnerschap. Foto s kinderen en Paul Loermans: Hans Roggen
Scholen en culturele instellingen vinden elkaar Goed cultuuronderwijs dankzij partnerschap 12 Foto s kinderen en Paul Loermans: Hans Roggen Muziek, dans en drama zijn goed voor de ontwikkeling van het
Nadere informatieOnderwijs Maak Je Samen DENKBEELDEN LEREN MET BEELDEN. TREIN Volgorde. CIRKEL Omschrijven van... BLOEM Beschrijf kenmerken. STRIK Oorzaak en gevolg
king in samenwerking in in samenwerking samenwerking TREIN Volgorde CIRKEL Omschrijven van... Eerst..., dan... BLOEM Beschrijf kenmerken Wat weet je van...? STRIK Oorzaak en gevolg De... is... KAPSTOK
Nadere informatieEVALUATIES KUNSTINITIATIE DIRECTIE
EVALUATIES KUNSTINITIATIE DIRECTIE Vragen ten aanzien van de directie van de betrokken basisschool Versie 0-4 Auteur: Dirk Derom In opdracht van het Samenwerkingsplatform DKO Brussel VZW INHOUDSTAFEL
Nadere informatieCultuur in de Spiegel
Cultuur in de Spiegel zelfstudie Wat is de betekenis van Kunst Wat is de kracht van verbeelding Wat is cultureel zelfbewustzijn Wat is de functie van Kunst Wat is blending Aanleiding voor onderzoek Cultuur
Nadere informatieStatistisch Jaarboek 2002. onderwijs STATISTISCH JAARBOEK
61 STATISTISCH JAARBOEK 2002 5 62 Onderwijs Basis: meer leerlingen, rooms-katholiek het grootst Op 1 oktober 2001 telde Hengelo 28 basisscholen bestaande uit 10 openbare, 10 rooms-katholieke, 5 protestants-christelijke
Nadere informatieStrategisch Beleidsplan t Startnest
Strategisch Beleidsplan t Startnest 2017-2021 Pagina 1 Inleiding In het strategisch beleidsplan (SBP), opgesteld en vastgesteld door het bestuur na instemming door de MR, wordt beschreven wat de korte
Nadere informatieWerken aan 21 e eeuwse vaardigheden met NPDL
Werken aan 21 e eeuwse vaardigheden met NPDL Door: Fréderieke van Eersel (Eigenaar Eduet www.eduet.nl /adviseur eigentijds onderwijs) Op veel onderwijssites en in veel beleidsstukken kom je de term 21st
Nadere informatieDoorgaande leerlijnen cultuureducatie, hoe werkt dat in de praktijk?
Doorgaande leerlijnen cultuureducatie, hoe werkt dat in de praktijk? www.kunstedu.nl info@kunstedu.nl 06 11322235 www.kunstedu.nl Cultuureducatie denkkader: VISIE verankering cultuurmenu verankering cultuurmenu
Nadere informatieHoe ict-bekwaam moet een leraar zijn? sambo-ict conferentie 2017 Frans Schouwenburg Kennisnet
Hoe ict-bekwaam moet een leraar zijn? sambo-ict conferentie 2017 Frans Schouwenburg Kennisnet - @allfrans Programma 1. Bijstelling verwachting 2. Handreiking PO en VO 3. Urgenties in het MBO uit onderzoek
Nadere informatieProtocol Kleuterverlenging
ONDERWIJS IN BEWEGING Protocol Kleuterverlenging pagina 1 Protocol Kleuterverlenging Inhoud Inleiding... 3 Opzet van het protocol... 3 Algemene uitgangspunten... 3 Criteria voor verlenging groep 2... 3
Nadere informatie2. In functie van implementatie van onderzoekscompetenties in de lerarenopleiding
Gebruikswijzer P- Reviews: Hoe kunnen de Reviews op een nuttige manier geïntegreerd worden in de lerarenopleiding? In deze gebruikswijzer bekijken we eerst een aantal mogelijkheden tot implementatie van
Nadere informatieONDERZOEK IN DE LERARENOPLEIDING! Wat vinden lerarenopleiders en hun managers daar eigenlijk van?
ONDERZOEK IN DE LERARENOPLEIDING! Wat vinden lerarenopleiders en hun managers daar eigenlijk van? Cora Veenman-Verhoeff MSc Dr. Ellen Klatter Docent Lerarenopleiding Gezondheidszorg en Welzijn Lector Versterking
Nadere informatieOpvoedingsproject. A.A. Terruwe
Opvoedingsproject Je mag zijn wie je bent En zoals je bent. Met fouten en gebreken. Om te kunnen worden Die je in je aanleg bent Maar zoals je je nog niet kunt vertonen En je mag het worden op jouw wijze
Nadere informatieApril Plan cultuureducatie schooljaar
April 2015 Plan cultuureducatie schooljaar 2015-2016 Gemeente Heusden, april 2015 Inleiding Beste schoolleiders en ICC-ers, Naar aanleiding van het Trefpunt Café d.d. 16-04-2015 willen wij graag een aantal
Nadere informatieWelke rol kan mediawijsheid spelen in het lesprogramma van een Cultuurprofielschool?
Mediawijsheid in het curriculum INLEIDING Welke rol kan mediawijsheid spelen in het lesprogramma van een Cultuurprofielschool? Over het belang van mediawijsheid is men het inmiddels wel eens. De gemedialiseerde
Nadere informatieNieuwe didactiek vwo 2 en 3 Connect College: resultaten van een onderzoek. Prof. dr. Perry den Brok
Nieuwe didactiek vwo 2 en 3 Connect College: resultaten van een onderzoek Prof. dr. Perry den Brok Betrokkenen Connect College (opdrachtgever) Kennisnet (subsidie onderzoek) Technische Universiteit Eindhoven
Nadere informatieWat gaan we doen? Colofon. Almeerse Scholen Groep. Koersplan maart 2015
Colofon De uitgebreide versie van het ASG Koersplan 2015-2018 kunt u vinden op www.almeersescholengroep.nl. Dit is een uitgave van de Almeerse Scholen Groep. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd
Nadere informatieBeleidsprotocol doorstroom herfstkinderen
Beleidsprotocol doorstroom herfstkinderen Herfstkinderen zijn kinderen die geboren zijn in oktober, november of december. Een deel van deze kinderen gaat vervolgens na tweeënhalf jaar kleuteren naar groep
Nadere informatieSCHOOL. Design-a-Thon: Afval INHOUD: Programma & uitleg Leerdoelen / kerndoelen en 21e eeuwse vaardigheden Informatie over de Afval Thema
SCHOOL Design-a-Thon: Afval INHOUD: Programma & uitleg Leerdoelen / kerndoelen en 21e eeuwse vaardigheden Informatie over de Afval Thema Global Children s Design-a-Thon, Dublin, November 2014 PROGRAMMA
Nadere informatieIMC WEEKENDSCHOOL - POLL
IMC WEEKENDSCHOOL - POLL Een poll onder leerkrachten in het basisonderwijs over een aantal actuele thema s HANS ONKENHOUT LIEKE VORAGE AMSTERDAM, JULI 2018 INHOUDSOPGAVE VOORAF 03 UITKOMSTEN 07 BIJLAGEN
Nadere informatieDigitale geletterdheid en de lerarenopleidingen, een ontwikkelplan
Digitale geletterdheid en de lerarenopleidingen, een ontwikkelplan SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling VELON conferentie Brussel, 4 februari 2016 Petra Fisser, Monique van der Hoeven, Sigrid
Nadere informatieAB/ De I Cultuur. 3zos> 1. we 44 W. Loper. Betere cuüuureducatie voor Brabantse \eerhngen
k De I Cultuur Loper we 44 W 5 nu 3zos> 1 Betere cuüuureducatie voor Brabantse \eerhngen AB/019785 Bereik 'De Cultuur Loper helpt scholen hun ambitie met betrekkingtot cultuureducatie te te formulerenen
Nadere informatieOp expeditie naar waarde(n)
Op expeditie naar waarde(n) 21e eeuwse educatie Effectief leiderschap Vakmanschap: de leraar doet ertoe! Verbinding met de gemeenschap Waardengedreven onderwijs Op expeditie naar waarde(n) De hele opvoeding
Nadere informatieRapportage. Nieuwe schooltijden in het basisonderwijs. Utrecht, juni 2015. DUO Onderwijsonderzoek drs. Vincent van Grinsven drs.
Rapportage Nieuwe schooltijden in het basisonderwijs Utrecht, juni 2015 DUO Onderwijsonderzoek drs. Vincent van Grinsven drs. Tanya Beliaeva Postbus 681 3500 AR Utrecht telefoon: 030 263 1080 e-mail: info@duo-onderwijsonderzoek.nl
Nadere informatieSCHOOLONDERSTEUNINGSPROFIEL
SCHOOLONDERSTEUNINGSPROFIEL SCHOOLJAAR 2017-2019 Marang 1 Voorwoord Voor u ligt het Schoolondersteuningsprofiel (SOP) van basisschool Marang. In het SOP leggen wij onze taken, verantwoordelijkheden en
Nadere informatieHet meesterstuk binnen de Jenaplan opleiding
1 Het meesterstuk in de Jenaplan opleiding Het meesterstuk binnen de Jenaplan opleiding Binnen de Jenaplanopleidingen is gekozen voor het meesterstuk als afronding van de opleiding. Met het meesterstuk
Nadere informatieLOB & 21 ste -eeuwse vaardigheden. Dr. Pieter
LOB & 21 ste -eeuwse vaardigheden Dr. Pieter Baay @BaayPieter ECBO doet... Praktijkgericht onderzoek voor en met (m)bo-sector Onderwijsloopbanen Organiseren van leren Aansluiting beroepsonderwijs-arbeidsmarkt
Nadere informatieVeel gestelde vragen aanvragen Cultuureducatie met Kwaliteit
Veel gestelde vragen aanvragen Cultuureducatie met Kwaliteit Met deze vragenlijst proberen we antwoord te geven op vragen die er over de regeling Cultuureducatie met Kwaliteit (CmK) en het aanvragen daarvan
Nadere informatieBovenschools Jaarplan 2018
Bovenschools Jaarplan 2018 niet apart maar samen Slochteren AD 20170907 v1 INHOUD 1. Inleiding 3 2. Terugblik afgelopen jaar 3 3. Verantwoording beleidsvoornemens 3 4. Beleidsvoornemens 4 4.1 beleid 4
Nadere informatieDe kunst van het ontwerpen 2018 Juryrapport
De kunst van het ontwerpen 2018 Juryrapport Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst, Utrecht 2018 Inhoud Inleiding 5 Prijs en criteria 6 Beoordelingscriteria 6 Jury 8 Samenstelling van
Nadere informatieInhoud Doelgericht werken Tijd voor spellingonderwijs Het spellingaanbod
Inhoud Voorwoord 7 1 Doelgericht werken 10 1.1 Twee soorten doelen 11 1.2 Inhoudelijke doelen 12 1.2.1 Schoolniveau 12 1.2.2 Leerjaarniveau 13 1.2.3 Lesniveau 14 1.2.4 Leerlingniveau 15 1.3 Toetsbare doelen
Nadere informatieAlvast hartelijk dank voor het invullen! De teams van Kunststation C, IVAK de Cultuurfabriek, Cultuur Educatie Stad en Museumhuis Groningen
Wij verzoeken u vriendelijk de volgende vragen over cultuureducatie op uw school te beantwoorden. Uw antwoorden zijn voor ons van groot belang om de ondersteuning van cultuureducatie op de scholen de komende
Nadere informatie