En voor ongeveer de helft van de aminozuren - de novo synthese van nieuwe aminozuren; dit kan alleen voor de niet-essentiele aminozuren.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "En voor ongeveer de helft van de aminozuren - de novo synthese van nieuwe aminozuren; dit kan alleen voor de niet-essentiele aminozuren."

Transcriptie

1 Aminozuurmetabolisme Aminozuren zijn belangrijk als bouwstenen voor eiwitten maar zijn ook belangrijke bouwstenen voor afgeleiden zoals sfigosine en choline (serine), haem (glycine), polyamine (methionine). Ook gebruiken gespecialiseerde cellen aminozuur derivaten voor cel-cel communicatie, zoals neurotransmitters, histamine, schildklierhormonen en stikstofmonoxiden. Essentiële en niet-essentiele aminozuren In elke cel moeten er voortdurend aminozuren worden vervangen en bijgemaakt. Hierbij zijn er 3 systemen om de aminozuur voorraad bij te houden: - recycleren van aminozuren; waarbij oude eiwitten worden afgebroken dmv lysosomale proteasen en niet-lysosomale wegen (ubiquitine) - opname van vrije aminozuren; door de plasmamembraan door aminozuurtransporters - opname van eiwitten; door receptorgemedieerde endocytose van o.a. LDL en transferrine En voor ongeveer de helft van de aminozuren - de novo synthese van nieuwe aminozuren; dit kan alleen voor de niet-essentiele aminozuren. Er zijn bij dit procces twee bijzonderheden. Ten eerste kan de skeletspier onder gevaste toestand aminozuren exporteren naar de lever voor enerie productie door verbranding. Ten tweede kunnen epitheelcellen in de niertubulus en dunne darmmucosa vrije aminozuren aan de apicale pool opnemen en naar de bloedbaan transporteren. Marasmus is een vorm van PEM (Proteine-Energie Maltnutritie), waarbij er een chronische energie en eiwitondervoeding is. Het heeft een fenotyoe van vel-over-been waarbij er een verdwijning is van spieren met progressieve verzwakking. Kwashiorkor is een andere vorm van PEM waarbij er een decompensatie optreed van de lever met een gedaalde synthese van plasma eiwitten zoals albumine. Dit veroorzaakt oedemen in o.a. ascites, voeten, handen. Ook is er een sterke decompensatie van het immuunsysteem, waarbij deze patienten dus erg gevoelig zijn aan infectieziekten.

2 De novo synthese van niet-essentiele aminozuren Er zijn voor de synthese van niet-essentiele aminozuren drie zaken nodig, een koolstof skelet, een bron van stikstofatomen, en de enzymen om de opbouw te katalyseren. Glutamaatdehydrogenase katalyseerd een zeer belangrijke reactie die alfa-ketoglutaraat omzet in glutamaat. Glutaminesynthetase katalyseerd de reactie tot vorming van glutamine en is ook belangrijk voor het opruimen van giftige ammoniak in de hersenen. Aminotransferasen katalyseren de omzetting vanuit glutamaat naar alanine (ALT) of aspartaat (AST) vanuit respectievelijk pyruvaat of oxaloacetaat. Deze enzymen kunnen ook in de omgekeerde richting werken. Beide enzymen komen in zeer hoge maten tot expressie in de lever. Daarom zijn deze enzymen belangrijk bij het detecteren van leverschade. Bij een acute toxische, ischemische of virale beschadiging van de lever zal de bloed-aminotransferasewaarden stijgen. Transaminase katalyseerd de omzetting van glutamaat tot serine. Foliumzuur is een belangrijk onderdeel van het vitamine B complex, en speelt een rol in de omzetting van serine tot glycine. Foliumzuur bevat namelijk een reactief centrum. Ook kan thymine worden gevormd door methylering van uracil. N5-methyl-THF word gebruikt voor de synthese van methionine uit homocysteine. Doordat SAM een driewaardig en positief geladen zwavelatoom bevatzal de methylgroep sterk geactiveerd zijn, en kan dus gebruikt worden voor de meest energievragende methyleringsreacties. SAM wordt uit methionine opgebouwd mbv ATP. Methionine kan uit homocysteine gevormd worden door homocysteinemethyltransferase, dat Vitamine B 12 als co-enzym draagt. De regeneratie van methionine en de isomerisatie van methylmalonyl-coa tot succinyl-coa zijn de enige twee reacties in het menselijk lichaam die vitamine B 12 nodig hebben. Hierdoor ontstaat de geactiveerde CH 3 -cyclus.

3 Aminozuurkatabolisme Het koolstofskelet van aminozuren is goed te gebruiken als brandstof. Hierbij word onderscheid gemaakt tussen ketogene (geel) en glycogene (paars) aminozuren. Belangrijke redenen om aminozuren af te breken zijn; - een overschot aan aminozuren die opgenomen worden via de voeding. De lever zal deze AZ omzetten tot glucose of vetzuren en deze zelf verbranden. - tijdens een periode van vasten zal de lever deze AZ omzetten tot glucose of ketonlichamen. - afbraak van fenylalanine en tyrosine tot acetoacetaat en fumaraat is medisch belangrijk om aromatische ringen open te breken door moleculair zuurstof. PKU (fenylketonurie) is een ziekte dat veroorzaakt word door een mutatie is alaninehydroxylase, en zorgt voor een abnormale afbraakroute van fenylalanine. Bij deze patienten kan fenylalanine niet vlot in tyrosine worden omgezet, waardoor er fenylalanine zich in het bloed opstapeld. Dit veroorzaakt competitie met andere voor de hersen belangrijke aromatische aminozuren (tyrosine/tryptofaan) ter hoogte van de bloed-hersen barriere. Tyrosine is in de hersenen een belangrijke voorloper van dopamine en noradrenaline. In de huid is deze ook belangrijk bij de biosynthese van melanine, waardoor de patienten dus een lichtere huidstint hebben. Ook kan PKU een achterstand in de hersenontwikkeling veroorzaken als de zieke onbehandeld blijft. Andere symptomen zijn, zelfmutilatie, mentale retardatie en leverbeschadiging. Hierdoor word er systematisch getest voor PKU bij neonatalen dmv een guthrie-test. Deze test is tevens ook voor hypothyreoidie. Bij het afbreken van aminozuren komen er stikstof moleculen vrij die schadelijk kunnen zijn voor het lichaam, vooral de hersenen. Dit word voornamelijk in de lever gevormd als ammoniak, door glutamaatdehydrogenase en glutaminase.

4 De meeste organen word ammoniak uitgescheiden door het op glutamine te binden via glutaminesynthetase. De detoxificatieprocess verloopt door het inbouw van ammoniak in ureum, dat uitgescheiden word via de urine. De omzetting in de lever van vrije ammoniak tot ureum verloopt in twee fasen, namelijk de inbouw van ammoniak in carbamoylfosfaat en het binnentreden in de ureumcyclus. De synthese van carbamoylfosfaat, dat een organische binding is tussen ammoniak en CO2, kost 2 moleculen ATP en wordt gekatalyseerd door carbamoylfosfaatsynthetase I. Carbamoylfosfaatsynthetase II bevind zich in het cytoplasma en is voor de de novo synthese van pyrimidinebasen. De ureumcyclus is de omzetting van N-carbamoylfosfaat in ureum 1. Orinthinetranscarbamoylase 2. Argininosuccinaatsynthetase 3. Argininosuccinase 4. Arginase-I De synthese van ureum is een energievragend proces, het vermijden van toxiciteit ter hoogte van de hersenen rechtvaardigt deze energie-uitgave. Andere diersoorten scheiden stikstof uit dmv ammoniak (vissen) of uraatkristallen (vogels) uit ipv ureum. Arginase-II is een enzym van de dunne darm dat betrokken is bij de bescherming van opgenomen arginine tegen de afbraak door de lever. Tijdens de spijsvertering word opgenomen arginine door de darmmucosa omgezet in citrulline dat niet door de lever wordt opgenomen, maar door de nieren die dit vervolgends weer omzetten in arginine via argininosuccinaatsynthase en argininosuccinase. PPT 37 t/m 41

5 Aminozuurafgeleiden Creatine en carnitine dit zijn belangrijke aminen voor het energiemetabolisme als drager van energierijke fosfaten en transport van geactiveerde vetzuren in de mitochondriale matrix. Creatine word in twee stappen gemaakt uit arginine en glycine, door AGAT en GAMT. NIEREN LEVER Carnitine begint mett posttranslationele veranderingen van lysinezijketens in eiwitten, wanneer proteine in de lysosomen worden afgebroken ontstaat vrije trimethyllysine (eerste metaboliet van carnitine. Heamsynthese Heam bestaat uit een porfyrinering met centraal een ijzeratoom. Porfyrieën Dit zijn ziektebeelden met een inborn error of heamsynthese. - porpheria cutanea tarda; in de huid is er een opstapeling van porines, dit veroorzaak huidletsels. In de lever is er een opstapeling van ijzer. - cognenitale erythrocytenprofyrie; opstapeling van uroporfyrine-i in het lichaam, veroorzaakt huid fotosensitifiteit en rode verkleuring van urine. - acute intermittente porfyrie; pijnlijke buikkramp en neurologische/psychiatrische stoornissen.

6 Afbraak van heam Dit proces vindt plaats in de milt, waar bij elke passage rode bloedcellen sterven en de celonderdelen door fagocytose worden opgenomen door reticulo-endotheliale cellen. De heamring wordt door heamoxygenase open gebroken. Vrij gekomen ijzer wodt dan in de milt opgeslagen als complex met ferritine, bij het afgeven van ijzer aan het bloed wordt deze gebonden aan het transporteiwit transferritine waar het via voorlopers van RBC binnengaat via receptor-gemedieerde endocytose. Icterus (geelzucht) wordt veroorzaakt door hemolyse of een gestoorde secretie van bilirubine, dit is een symptoom van leversoornis of ziekte van de galwegen. Ziekte van de leverparenchymcellen leidt vooral tot een stijging van in het bloed circulerende bilirubine. Verstopping van de galwegen leidt tot een stijging van het bilirubinediglucuronide. Vandenbergh-test is een manier om de zuurstofsaturatie in het bloed fotometrisch te bepalen. Polyaminen Deze ontstaan vanuit ornithine en SAM, en worden benoemd door de aanwezigheid van minstens twee positief geladen aminozuren die op regelmatige afstand staan. Vanuit ornithine ontstaat putrescine en vanuit SAM onstaat spermidine en spermine. Stikstofmonoxide ( NO) Dit wordt geproduceerd vanuit arginine, met behulp van NO-synthase (NOS) dat NADPH nodig heeft. Omdat NO een zeer reactieve gas is oefent het lokale effecten uit op eigen cel of naburige cellen. Er zijn 3 iso-enzymen, nnos (neuronen), enos (endotheelcellen) en inos (macrofagen). Catecholamine de drie belangrijkste voor de mens zijn dopamine, noradrenaline en adrenaline. Deze zijn belangrijk voor het bewaken van vitale functies. A. Tyrosinehydroxylase B. Aminozuurdecarboxylase C. Dopaminehydroxylase D. Fenylethanolamine-Nmethyltransferase

7 Serotonine en melatonine Serotinine is een belangrijke neurotransmitter. Melatonine, dat effect heeft op de lichaamsklok, wordt in twee stappen uit serotonine gemaakt. Deze omzetting gebeurd in het corpus pinealis. GABA glutamaat en zijn afgeleiden GABA zijn in de hersenen belangrijke neurotransmitters, waarbij GABA via glutamaatdecarboxylase word gevormd. GABA onderdrukt de electrische activiteit van zenuwcellen, daarintegen activeerd glutamaat zenuwcellen juist. glutamaat kan niet door de hersenbarriere passeren, waardoor deze vanuit glucose gemaakt moet worden in astrocyten. Glutamine word in neuronen dan omgezet in glutamaat, en in sommige neuronen weer verder omgezet in GABA. Thyroxine Deze wordt in folliculaire cellen van de schildklier gemaakt na stimulatie van camp-productie dankzij binding van thyroid stimulating hormone (TSH) op TSH-receptoren. Het gevolg hiervan is de opname en lysosomale vertering van thyroglobuline. Het gevolg is oa verhoging van het basale metabolisme door ontkoppeling van de ozidatieve fosforylering, dit leidt tot warmte productie. Hyperthyreoidie is een ziekte waarbij patienten een snellere schildklierfunctie hebben, hierdoor hebben zij een hoge lichaamstemperatuur en kunnen warmte slecht verdragen. Hypothyreoidie is een lage schildklierfunctie waarbij patienten een lage lichaamstemperatuur hebben en slecht tegen kou kunnen omdat ze te makkelijk afkoelen. Histamine Dit is een afgeleiden van histidine via histidinedecarboxylering, en is betrokken bij allergische reacties. Deze omzetting gebeurd intens in mastcellen en basofiele granulocyten die histamine gebruiken als mediator van inflammatie. In de maagwand is histamine verantwoordelijk voor de stimulatie van maagzuursecretie. Anafalactische shock is een aandoening waarbij er een massale vrijstelling is van histamine (bij allergische reactie) en zorgt voor een acute sterke bloeddruk daling.

WAT ZIJN AANGEBOREN EIWITSTOFWISSELINGSSTOORNISSEN?

WAT ZIJN AANGEBOREN EIWITSTOFWISSELINGSSTOORNISSEN? WAT ZIJN AANGEBOREN EIWITSTOFWISSELINGSSTOORNISSEN? Eiwitten (proteïnen) zijn een vast onderdeel van onze natuurlijke voeding. Bij het verteringsproces worden ze afgebroken tot hun bouwstenen (aminozuren)

Nadere informatie

OPGERICHT IN 1988 ZWITSERSE BELANGENGROEP VOOR FENYLKETONURIE EN ANDERE AANGEBOREN EIWITSTOFWISSELINGSSTOORNISSEN SWISSPKU

OPGERICHT IN 1988 ZWITSERSE BELANGENGROEP VOOR FENYLKETONURIE EN ANDERE AANGEBOREN EIWITSTOFWISSELINGSSTOORNISSEN SWISSPKU OPGERICHT IN 1988 SWISS PKU ZWITSERSE BELANGENGROEP VOOR FENYLKETONURIE EN ANDERE AANGEBOREN EIWITSTOFWISSELINGSSTOORNISSEN SWISSPKU SWISS PKU 1 WAT ZIJN AANGEBOREN EIWITSTOFWISSELINGS- STOORNISSEN? Eiwitten

Nadere informatie

Mitochondriële ziekten

Mitochondriële ziekten Mitochondriële ziekten Stofwisseling NCMD Het Nijmeegs Centrum voor Mitochondriële Ziekten is een internationaal centrum voor patiëntenzorg, diagnostiek en onderzoek bij mensen met een stoornis in de mitochondriële

Nadere informatie

Mitochondriële ziekten Stofwisseling

Mitochondriële ziekten Stofwisseling Mitochondriële ziekten Stofwisseling Deze folder maakt deel uit van een serie over mitochondriële aandoeningen. In deze folder leest u meer over de stofwisseling. De stofwisseling is niet eenvoudig daarom

Nadere informatie

Bloed, Afweer en Infectieziekten

Bloed, Afweer en Infectieziekten Bloed, Afweer en Infectieziekten Functies Vervoer van stoffen O 2 van longen naar cellen CO 2 van cellen naar longen Voedingstoffen van de dunne darm naar cellen Ureum van de lever naar de nieren Hormonen

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting 19 Introductie glutamine De toegenomen wetenschappelijke belangstelling voor het aminozuur glutamine is mogelijk het gevolg van de ontwikkeling van complete parenterale voeding in de jaren 60 van de vorige

Nadere informatie

De Kracht van Eiwit. Hans Wassink. EFAA Fitness- & Personal Training Congres 15 Februari 2009, Noordwijkerhout

De Kracht van Eiwit. Hans Wassink. EFAA Fitness- & Personal Training Congres 15 Februari 2009, Noordwijkerhout De Kracht van Eiwit Hans Wassink EFAA Fitness- & Personal Training Congres 15 Februari 2009, Noordwijkerhout Programma Eigen Kracht 10.00 uur De Kracht van Eiwit Hans Wassink 11.15 uur Afslanken met IJzer

Nadere informatie

Levercirrose. Interne Geneeskunde

Levercirrose. Interne Geneeskunde 00 Levercirrose Interne Geneeskunde 1 De lever De lever is een groot orgaan dat rechtsboven in de buik ligt. De lever is te vergelijken met een chemische fabriek. Er worden veel stoffen aangemaakt, afgebroken

Nadere informatie

Vetzuur- en cholesterolsynthese

Vetzuur- en cholesterolsynthese Vetzuur- en cholesterolsynthese Vetzuursynthese De vetzuursynthese is niet het omgekeerde van de beta-oxidatie; Beta-oxidatie Vetzuursynthese Plaats Mitochondriale matrix Cytoplasma en glad ER Enzymen

Nadere informatie

Anatomie en fysiologie van de lever. Suzanne van Meer AIOS MDL, UMC Utrecht 5 april 2018

Anatomie en fysiologie van de lever. Suzanne van Meer AIOS MDL, UMC Utrecht 5 april 2018 Anatomie en fysiologie van de lever Suzanne van Meer AIOS MDL, UMC Utrecht 5 april 2018 Disclosure Geen belangenverstrengeling Inhoud Doelen: - Kennis over de macro en micro anatomie van de lever - Kennis

Nadere informatie

Metabolisme koolhydraten RozenbergSport.nl 2012 pagina 1 / 5

Metabolisme koolhydraten RozenbergSport.nl 2012 pagina 1 / 5 RozenbergSport.nl 2012 pagina 1 / 5 Inhoud Aerobe glycolyse Glycogenolyse Cori cyclus Aerobe glycolyse aerobe glycolyse NADH, vormen voor respiratoire keten Voorwaarde NAD + moet beschikbaar zijn, NADH

Nadere informatie

Inspanningsfysiologie. Energiesystemen. Fosfaatpool. Hoofdstuk 5. 1. Fosfaatpool 2. Melkzuursysteem 3. Zuurstofsysteem

Inspanningsfysiologie. Energiesystemen. Fosfaatpool. Hoofdstuk 5. 1. Fosfaatpool 2. Melkzuursysteem 3. Zuurstofsysteem Inspanningsfysiologie Hoofdstuk 5 Energiesystemen 1. Fosfaatpool 2. Melkzuursysteem 3. Zuurstofsysteem Fosfaatpool Anaërobe alactische systeem Energierijke fosfaatverbindingen in de cel Voorraad ATP en

Nadere informatie

Tentamen Biochemie, onderdeel Abrahams, 2e jaar MST,

Tentamen Biochemie, onderdeel Abrahams, 2e jaar MST, Tentamen Biochemie, onderdeel Abrahams, 2e jaar MST, 26-09-2014 1. Tijdens fotosynthese ontstaat O 2. Uit welke grondstof(fen) wordt dit O 2 gevormd? De reactie vereist energie. Hoeveel moleculen ATP worden

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 1 Stofwisseling

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 1 Stofwisseling Samenvatting Biologie Hoofdstuk 1 Stofwisseling Samenvatting door M. 1566 woorden 14 januari 2017 4,2 5 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Biologie Thema 1: stofwisseling Paragraaf

Nadere informatie

157 De ontdekking van de natuurlijke aanwezigheid van antisense oligonucleotiden in eukaryote cellen, die de expressie van specifieke eiwitten kunnen reguleren, heeft in de afgelopen tientallen jaren gezorgd

Nadere informatie

Honden en katten hebben. Eiwitten

Honden en katten hebben. Eiwitten Eiwitten Honden en katten hebben behoefteaangrotehoeveelheden eiwitten.tijdensbepaaldefysiologische fasesstijgtdezebehoefteomdatdeopbouwof vernieuwing van het lichaam tijdens die fase groter is:groei,dracht,lactatie,fysieke

Nadere informatie

Hyperglycemie Keto-acidose

Hyperglycemie Keto-acidose Hyperglycemie Keto-acidose Klinische les Marco van Meer SJG 20 06 2007 (acute) ontregeling van diabetes Doel Op het einde van mijn presentatie is jullie kennis over glucose huishouding en ketoacidose weer

Nadere informatie

Amyloïd-bindende eiwitten bij de ziekte van Alzheimer

Amyloïd-bindende eiwitten bij de ziekte van Alzheimer Amyloïd-bindende eiwitten bij de ziekte van Alzheimer Introductie onderzoeksproject De ziekte van Alzheimer De ziekte van Alzheimer is een neurologische aandoening en is de meest voorkomende vorm van dementie.

Nadere informatie

IJzer en Cystic Fibrosis. Renske van der Meer Longarts-onderzoeker Haga Ziekenhuis

IJzer en Cystic Fibrosis. Renske van der Meer Longarts-onderzoeker Haga Ziekenhuis IJzer en Cystic Fibrosis Renske van der Meer Longarts-onderzoeker Haga Ziekenhuis Programma Inventarisatie Anemie algemeen oorzaken anemie gevolgen anemie Anemie bij CF IJzer bij CF: in het bloed in de

Nadere informatie

Anabolisme: anabole processen: opbouwstofwisseling Energie wordt toegevoegd: assimilatie

Anabolisme: anabole processen: opbouwstofwisseling Energie wordt toegevoegd: assimilatie Fysiologie les 2 BIO-ENERGETICA Celstofwisseling = cel metabolisme Basis metabolisme: stofwisseling in rust Anabolisme: anabole processen: opbouwstofwisseling Energie wordt toegevoegd: assimilatie Katabolisme:

Nadere informatie

De basisbiochemie als voorwaarde voor gezondheid. Yvonne van Stigt Master in de klinische Psycho Neuro Immunologie

De basisbiochemie als voorwaarde voor gezondheid. Yvonne van Stigt Master in de klinische Psycho Neuro Immunologie De basisbiochemie als voorwaarde voor gezondheid Yvonne van Stigt Master in de klinische Psycho Neuro Immunologie Even voorstellen Yvonne van Stigt Master in de klinische Psycho Neuro Immunologie Docent

Nadere informatie

Gezonde Leefstijl: Alcohol

Gezonde Leefstijl: Alcohol Gezonde Leefstijl: Alcohol 1 Onderwerpen Cijfers en feiten Alcohol in je lichaam Ziektes door Alcohol Alcohol in de praktijk Alcohol en overgewicht Tips Alcoholgebruik Vragen 2 Cijfers en feiten 1) Ruim

Nadere informatie

SAMENVATTING. Samenvatting

SAMENVATTING. Samenvatting SAMENVATTING X-gebonden creatine transporter deficiëntie. Creatine is een natuurlijke stof die vooral in de spieren zit. De stof heeft een belangrijke rol in de energiehuishouding van de cel. Creatine

Nadere informatie

4. Toevoeging van een ontkoppelaar zal in mitochondrien de snelheid van NADH consumptie doen en de snelheid van ATP synthese doen

4. Toevoeging van een ontkoppelaar zal in mitochondrien de snelheid van NADH consumptie doen en de snelheid van ATP synthese doen 1. Ontkoppeling van mitochondriale oxidatieve fosforylatie a. laat nog steeds mitochondriale ATP vorming toe, maar zal het verbruik van O 2 doen stoppen b. zal alle mitochondriale metabolisme doen stilvallen

Nadere informatie

BT15 tm 1 toets BT15 tm 1 toets

BT15 tm 1 toets BT15 tm 1 toets 1 2013-2014 BT15 tm 1 toets 2 SPIJSVERTERING 1. Waar mondt de ductus parotideus uit in de mondholte? A. Bij de 2 e molaar van de maxilla B. Bij de 2 e molaar van de mandibula C. Bij de 2 e premolaar van

Nadere informatie

SAMENVATTING 141 Aminozuren zijn bouwstenen voor de synthese van eiwitten die nodig zijn voor de groei van een organisme. De synthese van aminozuren kost energie dat wordt gewonnen uit de voedingstoffen

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting Nederlandse Samenvatting Nederlandse samenvatting Hematopoiesis Een volwassen mens heeft ongeveer vijf liter bloed waarin zich miljarden cellen bevinden. Deze cellen zijn onder te verdelen op basis van

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Multiple sclerose (MS) is een chronische ontstekingsziekte van het centraal zenuwstelsel (CZS) die zich vooral openbaart bij jong volwassenen (20-40 jaar).

Nadere informatie

5 juli geel. Toelatingsexamen arts en tandarts. Informatie verwerven en verwerken (IVV) STILLEESTEKST 2

5 juli geel. Toelatingsexamen arts en tandarts. Informatie verwerven en verwerken (IVV) STILLEESTEKST 2 Kleef hier onmiddellijk een identificatie-etiket geel Toelatingsexamen arts en tandarts 5 juli 2016 Informatie verwerven en verwerken (IVV) STILLEESTEKST 2 Figuur 1A: Werking van een wateroplosbaar hormoon:

Nadere informatie

Aangeboren stofwisselingsziekten in de creatine aanmaak en transport

Aangeboren stofwisselingsziekten in de creatine aanmaak en transport Aangeboren stofwisselingsziekten in de creatine aanmaak en transport Wat zijn aangeboren stofwisselingsziekten in de creatine aanmaak en transport? Dit zijn stofwisselingsziekten waarbij er onvoldoende

Nadere informatie

Disclosure belangen spreker

Disclosure belangen spreker Disclosure belangen spreker Wondzorg Symposium 14 oktober 2014 (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of

Nadere informatie

Ingrediënten: Vitaminen, mineralen, capsule (gelatine), anti-klontermiddel (magnesiumstearaat, siliciumdioxide).

Ingrediënten: Vitaminen, mineralen, capsule (gelatine), anti-klontermiddel (magnesiumstearaat, siliciumdioxide). Multi Sport 120 Capsules Verkoopprijs 19,95 Multivitaminen en mineralen complex voor de sporter Geavanceerde multi vitaminen en mineralen spectrum op orthomoleculair basis, speciaal geformuleerd voor de

Nadere informatie

Organismen die organisch en anorganische moleculen kunnen maken of nodig hebben zijn heterotroof

Organismen die organisch en anorganische moleculen kunnen maken of nodig hebben zijn heterotroof Boekverslag door A. 1802 woorden 20 juni 2007 5 71 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Samenvatting stofwisseling Stofwisseling is het totaal van alle chemische processen in een organisme

Nadere informatie

Vitamine E Vitamine E draagt bij tot de bescherming van cellen tegen oxidatieve stress

Vitamine E Vitamine E draagt bij tot de bescherming van cellen tegen oxidatieve stress multihealth complete - vervolg 30 tabletten Functie afzonderlijke ingrediënten: Vitamine E Vitamine E draagt bij tot de bescherming van cellen tegen oxidatieve stress Vitamine B1 Thiamine draagt bij tot

Nadere informatie

5 juli blauw. Toelatingsexamen arts en tandarts. Informatie verwerven en verwerken (IVV) STILLEESTEKST 2

5 juli blauw. Toelatingsexamen arts en tandarts. Informatie verwerven en verwerken (IVV) STILLEESTEKST 2 Kleef hier onmiddellijk een identificatie-etiket blauw Toelatingsexamen arts en tandarts 5 juli 2016 Informatie verwerven en verwerken (IVV) STILLEESTEKST 2 Figuur 1A: Werking van een wateroplosbaar hormoon:

Nadere informatie

Voor voortgangtoets 3.1

Voor voortgangtoets 3.1 H8 Bloedsomloop H8 Bloedsomloop 8.1 t/m 8.4 8.6 t/m 8.10 Colloid osmotische druk, Osmose, diffusie, actief transport Voor voortgangtoets 3.1 Vervoer van stoffen O 2 van longen naar cellen CO 2 van cellen

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Samenvatting hoofdstuk 1 bvj

Samenvatting Biologie Samenvatting hoofdstuk 1 bvj Samenvatting Biologie Samenvatting hoofdstuk 1 bvj Samenvatting door Fabienne 1166 woorden 24 oktober 2017 5 2 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Hoofdstuk 1: stofwisseling Paragraaf

Nadere informatie

Casuïstiek levertestafwijkingen. Mark Stolk en Paul Stadhouders 30 september 2010

Casuïstiek levertestafwijkingen. Mark Stolk en Paul Stadhouders 30 september 2010 Casuïstiek levertestafwijkingen Mark Stolk en Paul Stadhouders 30 september 2010 Pre-test 3 Levertesten Alkalische fosfatase (AF) Gamma glutamyl transpeptidase (ggt) Alanine aminotransferase (ALAT) Asparagine

Nadere informatie

MELATONINE. Het natuurlijke slaapmiddel

MELATONINE. Het natuurlijke slaapmiddel MELATONINE Het natuurlijke slaapmiddel Wat is Melatonine Melatonine is een hormoon dat in de pijnappelklier (epifyse) geproduceerd wordt uit serotonine (neurotransmitter betrokken bij stemming en pijn)

Nadere informatie

Ingrediënten: Vitaminen, mineralen, bioflavonoïden, enzymen, aminozuren, plantenextracten, capsule (gelatine), glucosamine 2KCl (schaaldieren).

Ingrediënten: Vitaminen, mineralen, bioflavonoïden, enzymen, aminozuren, plantenextracten, capsule (gelatine), glucosamine 2KCl (schaaldieren). Multi Man 120 tabletten Verkoopprijs 34,95 Multivitaminen en mineralen complex voor de man Geavanceerde multivitaminen en mineralen complex op orthomoleculair basis, speciaal geformuleerd voor de man.

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Stofwisseling

Samenvatting Biologie Stofwisseling Samenvatting Biologie Stofwisseling Samenvatting door een scholier 1466 woorden 13 juni 2006 5,6 46 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou Samenvatting Thema 1 Stofwisseling Doelstelling

Nadere informatie

Voeding bij Acuut Leverfalen

Voeding bij Acuut Leverfalen Voeding bij Acuut Leverfalen Kurt Boeykens TLLL 1 Inhoud Etiologie Gevolgen HE Substraat- en energiemetabolisme KH, V, E (rol van glutamine) Nutritionele behandeling Behandeling HE PNALD 2 1 4 pagina s!

Nadere informatie

Lezing Rijpaardenfokvereniging Limburg

Lezing Rijpaardenfokvereniging Limburg Lezing Rijpaardenfokvereniging Limburg Bijzonderheden spijsvertering paard Het paard: Produceert voortdurend maagzuur Is een lange duureter Heeft een zeer kleine maag Heeft relatief weinig zetmeelsplitsende

Nadere informatie

HOEK 1: RODE BLOEDLICHAAMPJES

HOEK 1: RODE BLOEDLICHAAMPJES HOEK 1: RODE BLOEDLICHAAMPJES 1 LEZEN Iemand van jullie groepje leest titeltje A rode bloedlichaampjes op de leesfiche voor. 2 OPDRACHT MAKEN Maak opdracht 1 in de werkbundel 3 LEZEN Iemand anders van

Nadere informatie

Algemene samenvatting

Algemene samenvatting Algemene samenvatting De mens kan niet zonder zuurstof. De zuurstof die wij inademen wordt vanaf de longen door het bloed naar alle cellen van ons lichaam gebracht. De cellen kunnen deze zuurstof gebruiken

Nadere informatie

Bij het uitscheiden helpen de nieren om de samenstelling van je bloed constant te houden. Uitscheiding is het

Bij het uitscheiden helpen de nieren om de samenstelling van je bloed constant te houden. Uitscheiding is het Samenvatting door R. 1946 woorden 10 maart 2016 7 37 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Bio samenvatting H9 9.1 WAT WORDT ER BINNENIN JE LICHAAM GEREGELD? Je lichaam probeert vanbinnen om constant

Nadere informatie

Eiwitten. Voeding en Welzijn

Eiwitten. Voeding en Welzijn Eiwitten Voeding en Welzijn Vandaag Mindmap Maak een mindmap Wat weet je allemaal over eiwitten? Filmpje Filmpje Wat is je opgevallen in het filmpje? Wat wist je nog niet? Opdracht Pak ons voedsel erbij.

Nadere informatie

Wat is het verschil tussen vitamines en mineralen?

Wat is het verschil tussen vitamines en mineralen? Vitaminen Wat zijn het? Kleine organische (levende natuur) stoffen. Onmisbaar/ noodzakelijk voor groei en ontwikkeling Op vitamine D na, kan ons lichaam geen vitamines maken. Er bestaan 13 vitamines. Oorsprong

Nadere informatie

Cellen aan de basis.

Cellen aan de basis. Cellen aan de basis. Cellen aan de basis In het thema cellen aan de basis vinden we twee belangrijke thema s uit biologie voor jou terug. 1. Organen en cellen (thema 1 leerjaar 3) 2. Stofwisseling (thema

Nadere informatie

Biologie Hoofdstuk 2 Stofwisseling

Biologie Hoofdstuk 2 Stofwisseling Biologie Hoofdstuk 2 Stofwisseling Wat is stofwisseling? Wat is stofwisseling? Stofwisseling of metabolisme is het geheel van chemische processen in een levend organisme of in levende cellen Een organisme

Nadere informatie

18. Gegeven zijn de volgende uitspraken: I. Tyrosine is de precursor van serotonine II. Een overmaat aan serotonine kan leiden tot agressief gedrag.

18. Gegeven zijn de volgende uitspraken: I. Tyrosine is de precursor van serotonine II. Een overmaat aan serotonine kan leiden tot agressief gedrag. 1. Welke uitspraak is WAAR? a. Evertebraten hebben geen zenuwstelsel dat hun toelaat gecoördineerde bewegingen uit te voeren. b. Evertebraten hebben niet meer dan 10.000 zenuwcellen. c. Het telencephalon

Nadere informatie

Werkblad 2. Meer gezondheid of meer stress Dragerschapstesten

Werkblad 2. Meer gezondheid of meer stress Dragerschapstesten Er zijn meer dan 1100 recessief erfelijke aandoeningen bekend. Als beide ouders drager zijn van dezelfde ziekte hebben ze een grotere kans op het krijgen van een ziek kind. In deze opdracht ondervind je

Nadere informatie

Aminozuren Kleine stukjes eiwit kunnen de celwand van een bacterie sterker maken. Eiwitten zijn opgebouwd uit aminozuren.

Aminozuren Kleine stukjes eiwit kunnen de celwand van een bacterie sterker maken. Eiwitten zijn opgebouwd uit aminozuren. Activiteit 5 Peptidebindingen en Penicilline Aminozuren Kleine stukjes eiwit kunnen de celwand van een bacterie sterker maken. Eiwitten zijn opgebouwd uit aminozuren. In de natuur komen ongeveer 100 verschillende

Nadere informatie

Bijsluiter: Informatie voor de patiënt

Bijsluiter: Informatie voor de patiënt : Informatie voor de patiënt PRIMENE 10%, oplossing voor infusie L-isoleucine, l-leucine, l-valine, l-lysine, l-methionine l-fenylalanine, l-treonine, l-tryptofaan, l-arginine, l-histidine, l-alanine,

Nadere informatie

Nederlandse Samenvatting

Nederlandse Samenvatting 149 150 Nederlandse Samenvatting Het immuunsysteem beschermt ons lichaam tegen de invasie van lichaamsvreemde eiwiten en schadelijke indringers, zoals bijvoorbeeld bacteriën. Celen die de bacteriën opruimen

Nadere informatie

24 uurs urine is overigens vaak wel afwijkend, waarbij vaak een tekort aan T4 gevonden wordt of een conversieprobleem.

24 uurs urine is overigens vaak wel afwijkend, waarbij vaak een tekort aan T4 gevonden wordt of een conversieprobleem. Bijscholing HPU Verdieping op 20 mei 2017 Inleiding HPU behoort tot de porfyrinurie-ziekten (toxic induced porfyrie). Hierbij worden bij belasting in de urine pyrrolen en porfyrinen uitgescheiden. Een

Nadere informatie

Inhoud Biomoleculen Inleiding Koolhydraten (suikers) Lipiden (vetten) Aminozuren, peptiden en proteïnen (eiwitten)

Inhoud Biomoleculen Inleiding Koolhydraten (suikers) Lipiden (vetten) Aminozuren, peptiden en proteïnen (eiwitten) XI 1 Biomoleculen...................................................................... 1 1.1 Inleiding............................................................................. 3 1.2 Koolhydraten (suikers)...............................................................

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Het ontwikkelen van een nieuw geneesmiddel is een langdurig en kostbaar proces. Een belangrijke reden voor het stoppen van de ontwikkeling van een kandidaat-geneesmiddel is het

Nadere informatie

hoofdstuk 3 hoofdstuk 4 hoofdstuk 5

hoofdstuk 3 hoofdstuk 4 hoofdstuk 5 Samenvatting Samenvatting De lever heeft een aantal belangrijke functies, waaronder het produceren van gal en het verwerken en afbreken van schadelijke verbindingen. Zij bestaat uit verschillende soorten

Nadere informatie

Vitamine B12, B6 en foliumzuur ontrafeld. Wouter de Jong

Vitamine B12, B6 en foliumzuur ontrafeld. Wouter de Jong Vitamine B12, B6 en foliumzuur ontrafeld Wouter de Jong Master Key Vitamine B12 Wateroplosbaar en toch een voorraad Er kan voor drie tot zes jaar vitamine B12 in de lever worden opgeslagen Een tekort

Nadere informatie

Celademhaling & gisting

Celademhaling & gisting Celademhaling & gisting Tekst voor de leerlingen V. Rasquin - 1 - DISSIMILATIE - TEKST VOOR DE LEERLINGEN celademhaling & GISTING Wij weten dat heel wat processen endergonisch zijn (ze vergen energie).

Nadere informatie

1/05/2011. Inleiding. LLL Symposium Stress en substraatmetabolisme

1/05/2011. Inleiding. LLL Symposium Stress en substraatmetabolisme Stress en substraatmetabolisme Jan J. De Waele MD PhD SICU Universitair Ziekenhuis Gent Inleiding Voeding is belangrijk bij de gehospitaliseerde patient IZ patienten verschillen fundamenteel Insult dat

Nadere informatie

Tentamen Biochemie,, onderdeel Abrahams, 2e jaar MST, Antwoorden

Tentamen Biochemie,, onderdeel Abrahams, 2e jaar MST, Antwoorden Tentamen Biochemie,, onderdeel Abrahams, 2e jaar MST, 26-09-2014 Antwoorden 1. Hieronder is de structuur weergegeven van octadecyl rhodamine B chloride. Let op de alifatische (CH 2 ) 17 keten die is veresterd

Nadere informatie

Bij hoeveel procent vochtverlies gaat de sportprestatie achteruit? Ong. 1% Bart van der Meer WM/SM theorie les 11 Amice

Bij hoeveel procent vochtverlies gaat de sportprestatie achteruit? Ong. 1% Bart van der Meer WM/SM theorie les 11 Amice Bij hoeveel procent vochtverlies gaat de sportprestatie achteruit? Ong. 1% Bart van der Meer WM/SM theorie les 11 Amice Bij hoeveel procent vochtverlies krijg je een dorstsignaal? Ong. 2% Bewerkt door

Nadere informatie

Diagnostische toets Van HIV tot AIDS?

Diagnostische toets Van HIV tot AIDS? Diagnostische toets Van HIV tot AIDS? Moleculen 1. Basenparing In het DNA vindt basenparing plaats. Welke verbinding brengt een basenpaar tot stand? A. Peptidebinding B. Covalente binding C. Zwavelbrug

Nadere informatie

De uithongeringsziekte? Metabolomics komt samen met ME/cvs in Australië

De uithongeringsziekte? Metabolomics komt samen met ME/cvs in Australië 14 november 2016 De uithongeringsziekte? Metabolomics komt samen met ME/cvs in Australië De pathologische aard van de vermoeidheid die ervaren wordt door ME/cvs-patiënten is zijn onverklaarbare hardnekkigheid,

Nadere informatie

Werkstuk Biologie Bloed

Werkstuk Biologie Bloed Werkstuk Biologie Bloed Werkstuk door een scholier 1195 woorden 14 juni 2004 6,2 321 keer beoordeeld Vak Biologie De inleiding Waarom doen wij ons werkstuk over bloed? Wij doen ons werkstuk over bloed,

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING Alle levende organismen zijn afhankelijk van energie; zonder energie is er geen leven mogelijk. Uit de thermodynamica is bekend dat energie niet gemaakt kan worden, maar ook niet

Nadere informatie

Komt weinig voor, maar tekenen kunnen zijn: verminderde productie van insuline en mogelijk haaruitval.

Komt weinig voor, maar tekenen kunnen zijn: verminderde productie van insuline en mogelijk haaruitval. Arginine: Arginine is een niet-essentieel aminozuur en is overvloedig aanwezig in protamines en histonen (betrokken bij het DNA van sperma). Beide eiwitten worden geassocieerd met nucleïnezuren en werden

Nadere informatie

De resultaten van een bloedonderzoek moeten altijd zeer kritisch bekeken worden.

De resultaten van een bloedonderzoek moeten altijd zeer kritisch bekeken worden. Klinisch - chemisch bloedonderzoek INLEIDING Bloedonderzoek is in veel gevallen een onmisbare mogelijkheid om de juiste diagnose te stellen. Bovendien kunnen we via bloedonderzoek het effect van onze behandeling

Nadere informatie

Studiehandleiding Biochemie I

Studiehandleiding Biochemie I Studiehandleiding Biochemie I 2006-2007 1 Proeftentamen Biochemie I 1. Vul de juiste term uit de lijst op de open plaatsen in onderstaande tekst in. Elke term mag maar éénmaal worden gebruikt maar niet

Nadere informatie

Multi Iron 120 tabletten Verkoopprijs 36,95

Multi Iron 120 tabletten Verkoopprijs 36,95 Multi Iron 120 tabletten Verkoopprijs 36,95 Multivitaminen en mineralen complex Geavanceerde multi vitaminen en mineralen spectrum op orthomoleculair basis, extra versterkt op Ijzer. IJzer is een belangrijk

Nadere informatie

Dit artikel is eerder gepubliceerd in Carnivoor nr Voer Voor Katten

Dit artikel is eerder gepubliceerd in Carnivoor nr Voer Voor Katten 1 REFEEDING SYNDROOM WAT IEDERE DIERENARTS ZOU MOETEN WETEN DOOR ARRIANNE LIEFRINK Chronisch ondervoede katten, katten met IBD of kanker, en katten die een operatie hebben ondergaan lopen het risico om

Nadere informatie

Examen Voorbereiding Cellen

Examen Voorbereiding Cellen Examen Voorbereiding Cellen Teylingen College Leeuwenhorst 2015/2016 Thema 2 Cellen Begrippenlijst: Begrip Organellen Plastiden Stamcellen Embryonale stamcellen Adulte stamcellen Endoplasmatisch reticulum

Nadere informatie

Bijsluiter: Informatie voor de patiënt

Bijsluiter: Informatie voor de patiënt Bijsluiter 1/6 Bijsluiter: Informatie voor de patiënt PRIMENE 10%, oplossing voor infusie L-isoleucine, l-leucine, l-valine, l-lysine, l-methionine l-fenylalanine, l-treonine, l-tryptofaan, l-arginine,

Nadere informatie

Vragen bij deoefen- en zelftoets-module behorende bij hoofdstuk 9 van Biology, Campbell, 8 e druk Versie 2010-2011

Vragen bij deoefen- en zelftoets-module behorende bij hoofdstuk 9 van Biology, Campbell, 8 e druk Versie 2010-2011 Celstofwisseling I Vragen bij deoefen- en zelftoets-module behorende bij hoofdstuk 9 van Biology, Campbell, 8 e druk Versie 2010-2011 Inleiding 1-12 Deze module gaat over de omzetting van voedsel in energie

Nadere informatie

Biologie SE4. Hoofdstuk 13 Paragraaf 1 Begrippenlijst:

Biologie SE4. Hoofdstuk 13 Paragraaf 1 Begrippenlijst: Hoofdstuk 13 Paragraaf 1 Begrippenlijst: Hormoonklieren: Exocriene klieren: Endocriene klieren: Hypothalamus: Biologie SE4 organen die elders in het lichaam organen en weefsels activeren. zweet- en verteringsklieren

Nadere informatie

mitochondria kern vet Het verschil in functie van witte en bruine vetcellen komt tot uiting in de verschillen in bouw van beide celtypen.

mitochondria kern vet Het verschil in functie van witte en bruine vetcellen komt tot uiting in de verschillen in bouw van beide celtypen. Bruin vet In de winter kun je een minder warme trui aantrekken en de thermostaat een graadje lager zetten. Bruin vet zorgt er dan voor dat je extra vet verbrandt om warmte op te wekken. Maar lukt het ook

Nadere informatie

Colostrum, een sensationele samenstelling van werkzame bestanddelen die het menselijk lichaam activeren, stimuleren, organiseren en beschermen

Colostrum, een sensationele samenstelling van werkzame bestanddelen die het menselijk lichaam activeren, stimuleren, organiseren en beschermen Colostrum, een sensationele samenstelling van werkzame bestanddelen die het menselijk lichaam activeren, stimuleren, organiseren en beschermen U vindt hier een overzicht van de belangrijkste en meest interessante

Nadere informatie

1. Een orgaan waarbij stoffen vanuit het interne milieu naar het externe milieu gebracht worden

1. Een orgaan waarbij stoffen vanuit het interne milieu naar het externe milieu gebracht worden Paragraaf 5.1 1. Een orgaan waarbij stoffen vanuit het interne milieu naar het externe milieu gebracht worden 2. a) Huid, longen, nieren en lever b) Water c) Huid: zouten, Longen: CO 2, Nieren: Ureum,

Nadere informatie

Belangrijke functies van vitale celstoffen

Belangrijke functies van vitale celstoffen Vitale celstofsynergieën (de synergie tussen bepaalde vitale stoffen zoals, vitamines en andere micronutriënten) voor de verzorging van de lichaamscellen Hoofdstuk 3 Belangrijke functies van vitale celstoffen

Nadere informatie

Ingrediënten: Vitaminen, mineralen, bioflavonoïden, enzymen, aminozuren, plantenextracten, capsule (gelatine), glucosamine 2KCl (schaaldieren).

Ingrediënten: Vitaminen, mineralen, bioflavonoïden, enzymen, aminozuren, plantenextracten, capsule (gelatine), glucosamine 2KCl (schaaldieren). Multi Vrouw 120 tabletten Verkoopprijs 34,95 Multivitaminen en mineralen complex voor de vrouw Geavanceerde multivitaminen en mineralen complex op orthomoleculair basis, speciaal geformuleerd voor de vrouw.

Nadere informatie

Webinar Onbegrepen klachten door een te lang actief immuunsysteem. Margo Peinemann 2018

Webinar Onbegrepen klachten door een te lang actief immuunsysteem. Margo Peinemann 2018 Webinar Onbegrepen klachten door een te lang actief immuunsysteem Margo Peinemann 2018 De communicatie Spreker Moderator Deelnemers Programma Waardoor is het immuunsysteem vaak te lang actief? Welk immuunsysteem

Nadere informatie

V5 Begrippenlijst Hormonen

V5 Begrippenlijst Hormonen V5 Begrippenlijst Hormonen ADH Hormoon dat de terugresorptie van water in de nierkanaaltjes stimuleert. adrenaline Hormoon dat door het bijniermerg wordt afgescheiden. Adrenaline wordt ook door zenuwvezels

Nadere informatie

ANTWOORDEN COMMUNICATIE HOOFDSTUK 7

ANTWOORDEN COMMUNICATIE HOOFDSTUK 7 ANTWOORDEN COMMUNICATIE HOOFDSTUK 7 Tekstvragen 28 voorbeelden van een juist antwoord: Aspirine werkt koortsverlagend en heeft zo een nadelig effect op de remming van de vermeerdering van virussen ten

Nadere informatie

Nascholing verpleegkundig specialisten oncologie De Lever: anatomie, leverschade en leverfunctie

Nascholing verpleegkundig specialisten oncologie De Lever: anatomie, leverschade en leverfunctie Nascholing verpleegkundig specialisten oncologie De Lever: anatomie, leverschade en leverfunctie GJ (Geert) Bulte, MDL-arts i.o. Jeroen Bosch ziekenhuis, s Hertogenbosch donderdag 19-6-2014 5x leverfuncties

Nadere informatie

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 13 Hormonen

Samenvatting Biologie Hoofdstuk 13 Hormonen Samenvatting Biologie Hoofdstuk 13 Hormonen Samenvatting door Elin 1039 woorden 4 april 2018 9,5 8 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar Biologie Hoofdstuk 13 13.1 * Hormoonklieren = organen die

Nadere informatie

Glycogeenmetabolisme, gluconeogenese en pentosefosfaatweg

Glycogeenmetabolisme, gluconeogenese en pentosefosfaatweg Glycogeenmetabolisme, gluconeogenese en pentosefosfaatweg Glycogeenmetabolisme Een goed gevoede volwassen lichaam bevat ongeveer 250-350 gram glycogeen in rust, deze ligt vooral opgeslagen in de dwarsgestreepte

Nadere informatie

Lonneke Bevers - Activity of endothelial nitric oxide synthase: substrates, modulators and products SAMENVATTING VATTING SAMEN-

Lonneke Bevers - Activity of endothelial nitric oxide synthase: substrates, modulators and products SAMENVATTING VATTING SAMEN- SAMENVATTING SAMEN- VATTING 167 Inleiding Het menselijk bloedvatenstelsel is een gesloten systeem bestaande uit ongeveer 96000 km vaten. Het bloed dat via de vaten naar de organen stroomt, zorgt voor aan-

Nadere informatie

S C H I J F V A N V I J F

S C H I J F V A N V I J F SCHIJF VAN VIJF DE SCHIJF VAN VIJF, GOED VOOR JE LIJF! V o o r i e d e r e e n i s e e n v o e d i n g s k e u z e v a n b e l a n g w a a r a l l e b e n o d i g d e voedingsstoffen in zitten. Dit zijn

Nadere informatie

Woordenlijst. Aminozuurpreparaat Wordt in dit handboek ook preparaat genoemd. Zie preparaat. Arts metabole ziekten Zie metabool arts.

Woordenlijst. Aminozuurpreparaat Wordt in dit handboek ook preparaat genoemd. Zie preparaat. Arts metabole ziekten Zie metabool arts. Woordenlijst. Aminozuur Aminozuren zijn de bouwstenen van eiwitten. Het lichaam maakt zelf veel aminozuren aan, maar andere moeten uit de voeding worden opgenomen: de zogenoemde essentiële aminozuren.

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting.

Nederlandse samenvatting. . 10 Nederlands samenvatting Uit cijfers van de Hartstichting blijkt dat bijna 1 op de 3 Nederlanders sterft aan een hart- of vaatziekte (HVZ). Daarmee is het een van de voornaamste doodsoorzaken in Nederland.

Nadere informatie

Celmembraan (duh! dat maakt het een cel) Celwand Ribosomen (voor eiwitsynthese) Soms: uitsteeksels zoals flagel (zweepstaart)

Celmembraan (duh! dat maakt het een cel) Celwand Ribosomen (voor eiwitsynthese) Soms: uitsteeksels zoals flagel (zweepstaart) Bacterie cel: prokaryoot: geen kern, geen chromosomen zoals wij ze kennen maar cirkelvormig Chromosoom: dus wel DNA Sommige autotroof: als ze pigmenten hebben waarmee ze fotosynthese kunnen uitvoeren Meeste

Nadere informatie

Ureumcyclusdefecten Een gids voor patiënten, ouders en families

Ureumcyclusdefecten Een gids voor patiënten, ouders en families Ureumcyclusdefecten Een gids voor patiënten, ouders en families Jane Gick www.e-imd.org Inhoud Inleiding...3 Stofwisseling...4 Hoe het lichaam met eiwit omgaat...4 De ureumcyclus...5 Wat zijn de symptomen

Nadere informatie

4. deleted. 1. ATP kan een reactie aandrijven omdat

4. deleted. 1. ATP kan een reactie aandrijven omdat 1. ATP kan een reactie aandrijven omdat a. bij de hydrolyse van ATP warmte vrijkomt b. de hydrolyse van ATP de entropie doet toenemen c. ATP sterk bindt aan het substraat van enzymen d. ATP thermodynamisch

Nadere informatie

Proefexamen PsBK1. Centraal Exameninstituut Complementaire Zorg

Proefexamen PsBK1. Centraal Exameninstituut Complementaire Zorg Proefexamen PsBK1 Centraal Exameninstituut Complementaire Zorg Dit proefexamen PsBK1 bestaat uit 15 meerkeuzevragen. Het werkelijke examen PsBK1 bestaat uit 60 meerkeuzevragen. Duur van het examen PsBK1

Nadere informatie

H :58 Pagina 113. Chapter. Nederlandse Samenvatting

H :58 Pagina 113. Chapter. Nederlandse Samenvatting H8 03-12-2002 16:58 Pagina 113 8 Chapter Nederlandse Samenvatting H8 03-12-2002 16:58 Pagina 114 Chapter 8 Nederlandse Samenvatting Een roestige fiets, een ranzig stukje boter, zomaar twee voorbeelden

Nadere informatie

1 De huid en bescherming Waar beschermt onze huid ons eigenlijk allemaal tegen?

1 De huid en bescherming Waar beschermt onze huid ons eigenlijk allemaal tegen? Samenvatting door Y. 1076 woorden 27 januari 2015 8,9 6 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou 1 De huid en bescherming Waar beschermt onze huid ons eigenlijk allemaal tegen? Onze huid

Nadere informatie

Chapter 12. Nederlandse samenvatting

Chapter 12. Nederlandse samenvatting Chapter 12 Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Introductie Ontstekingen en bloedvergiftiging, ook wel sepsis genaamd, vormen een groot probleem voor de gezondheidszorg, omdat deze aandoeningen

Nadere informatie