Waarom maakt een plant wortels? Pag. 7 WEEKBLAD VOOR WAGENINGEN UR/ 1E JAARGANG/ 24 MEI 2007 RESOURCE

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Waarom maakt een plant wortels? Pag. 7 WEEKBLAD VOOR WAGENINGEN UR/ 1E JAARGANG/ 24 MEI 2007 RESOURCE"

Transcriptie

1 Resource , 3, :25 Pagina 1 Circusworkshop en dansen herrshonn op Weday Pag. 5 Waaro aakt een plant wortels? Pag. 7 Zeshonrd gra vis kost een liter diesel Pag. 8 WEEKBLAD VOOR WAGENINGEN UR/ 1E JAARGANG/ 24 MEI 2007 RESOURCE #31 Pag. 6 PENDEL KAN NOG GEEN HALFDODE KOE OPSPOREN

2 Resource colofon :55 Pagina 2 COLOFON Resource, Weekblad voor Wageningen Universiteit en Researchcentru, is een onafhankelijk weekblad voor personeel en stunten van Wageningen UR en wordt uitgegeven door Cereales Uitgeverij; ISSN Redactieadres/ Binnenhaven 1, 6709 PD Wageningen, Postbus 357, 6700 AJ Wageningen, tel , fax , eail resource@cereales.nl; secretariaat Linda Glasacher en Sandra van n BrinkVereulen. Geopend van 8.30 tot uur. Redactie/ Korné Versluis (hoofdredacteur, algeeen nieuws), telefoon , eail korne.versluis@cereales.nl; Lieke Kwant (eindredactie), telefoon , eail liele..kwant@cereales.nl; Yvonne Hilster (eindredactie, stunten), telefoon , eail yvonne..hilster@cereales.nl; Gert van Maanen (landbouw, plant, dier), telefoon , eail gert.van.aanen@cereales.nl; Sara van Otterloo (eindredactie international pages), telefoon , eail sara.van.otterloo@cereales.nl; Win Bras (Van Hall Larenstein), telefoon , eail wi.bras@cereales.nl; Alexandra Branrhorst (Van Hall Larenstein), telefoon , eail alexandra.branrhorst@cereales.nl; Sanr Esser ( stunten), telefoon , eail sanr.esser@cereales.nl; Laurien Holtjer (stunten), telefoon , eail laurien.holtjer@cereales.nl; Wille Koert (voeding, biotechnologie), telefoon , eail wille.koert@cereales.nl; Henrik Schale (international pages), telefoon , eail henrik.schale@cereales.nl; Albert Sikkea (Van Hall Larenstein), telefoon , eail albert.sikkea@cereales.nl; Joris Tielens (econoie, buitenland), telefoon , eail joris.tielens@cereales.nl; Martin Woestenburg (groene ruite), telefoon , eail artin.woestenburg@cereales.nl. Lanlijk nieuws: Hoger Onrwijs Persbureau (HOP). Foto's/ Guy Ackerans, Bart Gouw, Martijn Weterings, BvB, Rita van Biesbergen, Ruben Sit, Hoge Noorn, Jurjen Bersee Illustraties/ Henk van Ruitenbeek, Guido Groot Vorgeving/ Hans Weggen, telefoon , eail hans.weggen@cereales.nl. Basisvorgeving/ Office for sign, Loek Keing Druk/ Dijkan Offset BV Directeur Cereales/ Henk Prevaes Abonneenten/ Stunten van Wageningen Universiteit en personeel van Wageningen UR krijgen Resource gratis; anren kunnen zich abonneren voor E52,50, buitenland E122,50 per jaar. Inlichtingen: telefoon Advertenties intern/ Onrlen van Wageningen UR kunnen tegen speciaal tarief adverteren in Resource. Inforatie bij het secretariaat. Kleintjes is rubriek voor nietcoerciële advertenties. Kosten E5 (stunten en ewerkers E3,50) per 30 woorn. Advertenties extern/ Van Vliet, bureau voor ediaadvies, Passage 13, Postbus 20, 2040 AA Zandvoort, telefoon Serviceberichten/ Beknopte, zakelijke elingen van eenhen van Wageningen UR aan stunten en personeel kunnen gratis in Resource worn geplaatst. Inlichtingen:

3 Resource , 3, :25 Pagina 3 3 RESOURCE #31 WEEKBLAD VOOR WAGENINGEN UR/ 1E JAARGANG/ 24 MEI 2007 KOERT SPATTENDE BOVISWAARDEN Hier hebben we een echte bikkel, zegt Aalt Dijkhuizen. leir r leirs houdt een penl boven het hoofd van Pi Brascap, fraai besnor onrwijskardinaal. Moet je zien hoe die heen en weer gaat, zegt Dijkhuizen. Voor ons zit een vat vol kolken levensenergie. Boviswaarn spatten van he af, beaat Tijs Breukink. Het enige wat van ij af spat zijn virussen, fluistert Brascap hees. Ik voel e niet zo geweldig vandaag. Jokkebrok, zegt Dijkhuizen, starend naar zijn penl. Nee echt, hijgt Brascap. Ik ben grieperig. Ik weet niet wat jullie precies van plan zijn, aar Wij zijn et wetenschappelijke ethon ons winnen voetbaltea aan het saenstellen, sportieve Pi, zegt Breukink. Op Weday zullen wij, verantwoorlijke anagers, het opneen tegen oproerkraaiers van GV. O nee, kreunt Brascap. En ik ben toch al niet zo lekker in ijn buik. We gaan ze verorzelen, zegt Dijkhuizen. Dankzij orne penlethodieken selecteren we een superfit tea bij elkaar dat GV ers het veld zal afjagen. Met staart tussen benen. Ik ben ook een beetje duizelig, zegt Brascap. Je wekt ten onrechte suggestie dat onze etho van onrzoek niet wetenschappelijk verantwoord is, zegt Dijkhuizen streng, citerend uit een persbericht over Affaire Biovee dat hijzelf op 28 februari 2006 heeft doen uitgaan. Terwijl universiteit noch onrzoeksinstituten hun ziel hebben verkocht aan nietverifieerbare alternatieve onrzoeksethon, zegt Breukink, niet inr streng. Verschrikt wijst Brascap naar zijn keel. Hij wil iets zeggen over zijn opgezette lyfeklieren, aar ontkt tot zijn schrik dat hij door eovirale factoren zijn ste heeft verloren. Dus zegt hij niets. Zo kent Aalt je weer, zegt Breukink tevren, en klopt Brascap op zijn schour. We gaan winnen, Tijs, zegt Dijkhuizen. Ik voel het. Wille Koert Page 20 It took Rector Martin Kropff to liven up the Stunt Council candidates bate Pag. 10 Multinationals aken wereld beter Pag. 14 Zolang er stuntenvertegenwoordiging is, interesseert het e niet hoe dat gebeurt Pag. 23 NerlandDuitsland tussen hogeschoolruiters BOVEN HET MAAI VELD Ik plaats kanttekeningen bij het enore succesverhaal WONDERGEWAS JATROPHA Het nieuwe wonrgewas dat wereld van het energievraagstuk gaat afhelpen heet jatropha. Het is een houtige struik die op are gronn in Afrika groeit, nauwelijks last heeft van vraat odat hij giftig is, en zan aakt die heel veel olie bevatten. Twee keer eer dan sojabonen. Groen goud in een struik, kopte Scientific Aerican ze week over plant. Er is op dit oent haast geen jatrophaolie te krijgen, odat alle zan geplant worn in grote plantages, eldt het verhaal. enige gereserveer reactie in het artikel kot van Rayond Jongschaap, onrzoeker van Plant Research International. Jongschaap is leir van een vierjarig onrzoeksprograa naar ogelijkhen van het gewas. Hij waarschuwt in het verhaal dat grote plantages ten koste kunnen gaan van voedselproductie in are lann. Ik heb wat kanttekeningen willen plaatsen bij het enore succesverhaal, licht Jongschaap toe. Over jatropha gaan eest fantastische verhalen rond. Mensen tellen die bij elkaar op en krijgen daardoor torenhoge verwachtingen waar veel op af te dingen is. Jongschaap wordt bijna wekelijks gebeld door investeerrs die grote plantages willen aanleggen. Die hebben dan plannen voor 150 duizend hectares, en rekenen op negenduizend liter olie per hectare. Die hoeveelheid baseren ze op één eting aan een ou boo. Ik probeer wat relijkheid te brengen in verwachtingen. Eén van sterkte punten van jatropha is bijvoorbeeld dat het groeit op are gronn, aar je ag er natuurlijk niet van uitgaan dat je op die gronn een extree hoge olieopbrengst haalt. Jongschaap ziet zelf eer in kleinschalige toepassingen. Je kunt olie bijvoorbeeld gebruiken voor lokale energieproductie. Als inkoop van brandstoffen te duur is kan jatropha een goedkoop alternatief voren. / KV Oslagfoto Bart Gouw

4 Resource :45 Pagina IN T NIEUWS 10 MEI T/M 23 MEI 2007 BIOLOGIESTUDENTEN WILLEN HEROPRICHTING ETHOLOGIE Wageningse biologiestunten willen dat raad van bestuur vaart aakt et heroprichting van leerstoelgroep Ethologie. In een brief aan rector prof. Martin Kropff beklagen ze zich over een gebrek aan studieogelijkhen in dit vakgebied. NATUURKALENDER OP TV Ir. Arnold van Vliet van leerstoelgroep Milieusysteeanalyse breekt door in televisieland. door he ontwikkel Natuurkalenr krijgt volgend jaar een dagelijks prograa op beeldbuis. VARA lanceer vorige week plannen voor een dagelijks natuurjournaal. In een paar inuten wil oroep kijker op hoogte brengen van bijvoorbeeld eerste gesignaleer vlinrsoort van het seizoen, vondst van een zeldzae plant of toenae van het aantal teken. Aanleiding is het grote succes van Natuurkalenr die in 2006 rui tweehonrd keer kranten haal. Voor dit jaar staat teller al op 190. Initiatiefneer van het televisiejournaal is an achter Natuurkalenr, Arnold van Vliet. stap naar televisie is een opschaling van Natuurkalenr, vertelt hij. brief et klachten over het ethologieonrwijs aan Wageningen Universiteit, die door honrd biologiestunten is onrtekend, is dinsdag 22 ei aangebon aan rector. Volgens stunten is toezegging dat het opheffen van leerstoelgroep weinig praktische gevolgen heeft voor studieogelijkhen niet waargeaakt. leerstoelgroep werd in septeber 2005 finitief opgeheven odat er geen zicht was op een oplossing voor slepen personele conflicten. stunten schrijven in brief dat bij ethologie een acaische leerogeving ontbreekt, dat er te weinig lopen projecten zijn waarin stunten kunnen eedraaien en een groot tekort aan begeleiding. Dit laatste geldt volgens hen vooral voor het onrzoek naar gedrag van grote grazers, dierentuindieren en honn. rector laat via woordvoerr Sion Vink weten dat klachten serieus genoen worn. Er worn al gesprekken gevoerd over gesignaleer probleen. Prof. Ruud Huirne, als directeur van Anial Sciences Group verantwoorlijk voor het onrwijsaanbod in ethologie, betreurt het dat biologen niet eerst et hun klachten bij he zijn gekoen. Toen bleek dat het niet ogelijk was o het onrwijs vanuit Utrecht of Nijegen te laten verzorgen, hebben we geprobeerd het zo goed ogelijk binnen onze eigen organisatie op te vangen. Ik nk dat we daar een werkbare oplossing voor gevonn hebben. Als stunten daar echter niet tevren over zijn, wil ik graag et ze in gesprek. / GvM Van Vliet vergelijkt het natuurjournaal et een weerbericht. Zoals dat vertelt of het war of koud is voor tijd van het jaar, zal het natuurjournaal bijvoorbeeld vertellen of wespen vroeg of laat zijn en wat oorzaak daarvan is. Op die anier hoopt hij natuur weer dichter bij ensen te krijgen. Bij natuur nken veel ensen aan een bos of gebied ver weg, aar er gebeurt ook veel in hun directe ogeving. Ik wil dat ensen die in tuin een atalantavlinr zien, zeggen: hé, ik heb gisteren op tv gezien dat ze dit jaar niet weggetrokken zijn naar ZuidFrankrijk door hoge teperaturen afgelopen winter. Hoe het prograa er precies uit zal gaan zien, is nog niet bekend. Maar Van Vliet verwacht niet dat hij zelf op televisie verschijnt. Daar zijn presentatoren voor. Ik geef in saenwerking et natuurorganisaties vor en inhoud aan het prograa. /LH LAMPEN TURVEN VOOR GROENERE SCHOOL WERKBEZOEK/ Tijns een rondleiding door het Foru bekijkt Gerda Verburg (twee van links) nieuwe bibliotheek. landbouwinister was op 9 ei voor haar eerste werkbezoek in Wageningen. Ze had een onrhoud et raad van bestuur en bezocht voedselveiligheidsinstituut RIKILT. / KV, foto GA O ka Ve Bi be ee las st vo ee o kla O het energiegebruik terug te dringen oet je er eerst achterkoen waar energie naartoe gaat, bedachten Jeroen Mijs en Theike Roelofs van Van Hall Larenstein in Leeuwarn. Het duurzaaheidtea turf in twee dagen 4930 lapen in het schoolgebouw. Langzaa aar zeker koen zwarte gaten van energierekening in beeld, grijnst Jeroen. actie van stunten ontspruit aan een gevoel van onbehagen over hun groene school die niet alles uit kast haalt o energienota olaag te brengen. Na een klein syposiu over groene intenties van intussen tien jaar ou hogeschool en een gedragscapagne, zijn ilieukunstunten nu druk doen o stroorekening uit te splitsen. popen en ventilatoren van luchtverversing zijn grootste slokoppen, en het geïnstalleer verogen van verlichting hebben ze nu ook in beeld. volgen vraag is: wanneer brann lapen? Zodra stunten dat weten, gaan ze het coputergebruik onr loep neen. Monnikenwerk, geeft Jeroen toe. Maar alleen zo ko je tot effectieve aanbevelingen o te besparen. Een eerste beschein succesje heeft het duurzaaheidtea al binnengehaald. koeling van blikjesautoaten et frisdrank kan s nachts gewoon uit. Een tier zorgt ervoor dat apparaten op tijd weer aanslaan en drankjes evengoed op voorgeschreven teperatuur van zeven gran uitspuwen. Een besparing van 0,18 procent per jaar op het totaalverbruik. Minie natuurlijk, aar het is wel een bruikbaar schoolvoorbeeld. studiepunten die Jeroen en Theike et hun inspanningen verdienen staan al lang niet eer in verhouding tot tijd die ze in het project hebben gestoken. Zij stellen zich tevren et wetenschap dat hun aanbevelingen energiecoissie van VHL nieuw leven hebben ingeblazen. / WB (INGEZONDEN MEDEDELING) Kijk voor eer nieuws op 'News and Events' site van Wageningen UR: W tro vo ho Co ee

5 Resource :45 Pagina 5 24 MEI RESOURCE #31 Als ensen een atalantavlinr zien, wil ik dat ze zeggen: daar zag ik gister iets over op tv REKENKAMER: RELATIE TUSSEN DLO EN LNV NIET ZAKELIJK Het inisterie van LNV gaat niet zakelijk o et onrzoeksinstituten van DLO. Dat zegt Algeene rekenkaer in een rapport over uitgaven van LNV. rekenkaer vindt dat DLO te hoge voorschotten krijgt. In totaal zoun onrzoeksinstituten, die onrel zijn van Wageningen UR, 33 iljoen euro te veel hebben ontvangen. voorschotten worn volgens woordvoerr Sion Vink veroorzaakt doordat projecten sos laat van start gaan. Overleg over onrzoeksvragen et abtenaren en belanghebbenn vergt sos veel tijd waardoor een project pas halverwege het jaar van start gaat. Het zit vooral in wat in abtenarenjargon vraagarticulatie heet: het saen vaststellen van onrzoeksvragen. Daar zijn we nu een paar jaar ee bezig, dus nog niet alles loopt optiaal. Daardoor duurt het sos wat langer voordat onrzoekers daadwerkelijk aan slag kunnen, aldus Vink. Wij verantwoorn netjes onze uren. Als start vertraagd is, kot het voor dat niet het gehele project binnen een jaar is afgerond. Een el van het werk verschuift dan naar het volgen jaar. Odat het geld wel is gereserveerd, blijft het dan als voorschot in boeken staan. Daarnaast speelt ee dat er afgelopen jaren een paar crises zijn geweest, zegt Vink. Als er een dierziekte uitbreekt, of een voedselcrisis, oeten CIDC en RI KILT eteen alle anre werkzaahen neerleggen. Dan loopt het lopen onrzoek vertraging op. Volgens Vink is er geen sprake van vriendjespolitiek tussen LNV en DLO. Onze relatie is strikt zakelijk. Wij lopen daarin juist voorop. Anre onrzoeksinstellingen krijgen vaak een hoop geld en vullen het onrzoek later in. Wij praten eerst over vragen die het inisterie en sector beantwoord willen zien. Het inisterie en Wageningen UR hadn overigens al afspraken geaakt o voorschotten terug te dringen. Maar streven naar nul euro, zoals rekenkaer vraagt, vinn wij niet realistisch. Wij streven naar een werkvoorraad van vijf procent, zegt Vink. Volgens he raken instituten niet in financiële oeilijkhen als voorschotten worn verkleind. / KV OMWONENDEN VERHINDEREN BOUW STUDENTENCOMPLEX geeente Rhen werkt niet eer ee aan bouw van 49 stuntenkaers vlakbij Van Hall Larenstein in Velp, na protesten van owonenn. Bijna zestig buurtbewoners tekenn bezwaar aan tegen het bouwplan voor een stuntencoplex o hoek bij hogeschool in Looierstraat. bewoners vrezen vooral parkeeroverlast in salle straat, die al een paar stuntenhuizen kent. Ook zijn ze bang voor waardaling van hun tweeonreenkapwoningen. Mensen zijn huiverig o naast stunten te gaan wonen, verklaart een an die tegenover het beoog coplex woont. Zijn buurvrouw valt he bij: ouren vertrekken uit ze buurt. Daar koen jonge gezinnen et kinren voor in plaats. laatste jaren is hard geprobeerd sfeer en uitstraling van buurt op te vijzelen. Stunten passen daar niet bij. geeente heeft naar owonenn geluisterd. Wij waren ook al gaan twijfelen, aldus Uko Post, projectleir bij geeente Rhen. Het is inrdaad een klein straatje et een grote parkeerdruk. Dan is vijftig stunten wel veel, et al het ruoer dat die et zich eebrengen. Projectontwikkelaar Arendsen kot nu et een nieuw plan, et inr stun tenkaers en eer gewone woningen. geeente wil dit in een vroeg stadiu voorleggen aan buurt. buurtbewoners hebben echter weinig vertrouwen in projectontwikkelaar die in straat al drie stuntenhuizen bezit. Van stunten heb ik geen last, aar eigenaar pleegt heleaal geen onrhoud, zegt een buuran, wijzend op afbladren kozijnen van een stuntenwoning. Veel owonenn vinn het een goed ie o stuntenwoningen op het terrein van VHL in Velp te bouwen. Stunten kapen in Velp overigens niet et woningnood. / AB MEDAILLE VOOR ENTOMOLOGEN Wageningse alariaonrzoekers dr. Wille Takken en dr. Bart Knols krijgen zaterdag 26 ei in Asterda een Eijkan Medaille. Ze ontvangen ze tweejaarlijkse onrscheiding voor tropisch geneeskundig onrzoek voor hun onrzoek naar aantrekkingskracht van geuren op alariauggen en anre insecten die tropische ziekten overbrengen. Wageningse entoologen leveren volgens jury al rui twintig jaar een belangrijke bijdrage aan beheersing en bestrijding van zulke vectoren. edailles, genoed naar Utrechtse hoogleraar Tropische hygiëne en Nobelprijswinnaar Christiaan Eijkan, worn uitgereikt op het European Congress on Tropical Medicine and International Health. Ook Asterdase hiv/aidsonrzoeker prof. Joep Lange ontvangt onrscheiding. / GvM VAN DER ZANDE HOOGSTE AMBTENAAR LNV d Prof. André van r Zan is sinds begin ze aand hoogste abtenaar op het inisterie van LNV. WEDAY/ 2750 ewerkers van Wageningen UR die zich hadn aangeeld voor Weday op dinsdag 22 ei troffen het: het was pria weer. Naast vertrouw onrlen als een zeskap en een fietstocht konn ze dit jaar kiezen voor workshops schilren, circus en sieran aken, of voor een oriëntatietocht door het bos. Nieuw waren ook onstraties honntraining et speuren, redn en dansen herrshonn en Japanse vechtkunst Kendo. Ben Geerlings van Counication Services (op foto links, et naast he Fred ten Boske) kwa in clownspak naar het sporteveneent. Ik heb een paar aann gelen een clowncursus gedaan en was gevraagd hele dag als clown rond te lopen, saen et vier ecursisten. Met zijn schink nog op en zijn bretels nog aan liep hij afsluiten vijf kiloeter. / YdH, foto GA Hij volgt secretarisgeneraal Chris Kaln op, die eerr dit jaar directeur van Staatsbosbeheer werd. Van r Zan, bijzonr hoogleraar Ruitelijke planning en cultuurhistorie in Wageningen en vooralig directeur van Alterra, was hiervoor als directeurgeneraal al vijf jaar verantwoorlijk voor het plattelands en natuurbeleid op het inisterie. In het agazine voor overheid PM zegt Van r Zan dat hij als secretarisgeneraal wat eerr knopen zal doorhakken dan zijn voorganger. Hij ziet niet op tegen forse reorganisatie een inkriping et 850 voltijdsbanen bij het inisterie. Ik houd wel van die versnellingen, zodat we zaken ook eens echt kunnen veranren, aldus Van r Zan in PM. / GvM

6 N V B Pr wi Da ps tij Un pr Resource :45 Pagina UIT T VELD NIEUWS UIT DE WETENSCHAP Reconstructie zandgebien was oorspronkelijk bedoeld o clustering van grootschalige varkensbedrijven tegen te gaan. / foto bvbeeld RECONSTRUCTIE PAKT ANDERS UIT DAN BEDOELD Reconstructie zandgebien heeft geen brandgangen opgeleverd die verspreiding van varkenspest tegengaan, aar is onrel geworn van een integrale gebiedsontwikkeling die in diverse regio's anrs uitvalt. Dat blijkt uit een tussentijdse evaluatie van Alterra. Paranorale etingen aan koeien zeggen niets over hun gezondheidstoestand. Dat concluren onrzoekers van het project Biovee. Ze hebben geen relatie gevonn tussen etingen van een energetisch therapeut en reguliere waarneingen van gezondheid van koeien. ' reconstructie is iets anrs geworn dan bedoeld', stelt dr. Froukje Boonstra van Alterra, projectleir van evaluatie. Oorspronkelijk was het een ruitelijke herinrichting van gebien et grote concentraties intensieve veehourij in NoordBrabant, Gelrland en Overijssel. Dat was een reactie op varkenspestuitbraak in assale ruiingen leidn stijds tot publieke verontwaardiging. Het oorspronkelijke plan voorzag in brandgangen varkensvrije zones, aar tien jaar later is daar niet veel van terug te vinn. Daarvoor zijn diverse renen aan te wijzen, vertelt Boonstra. Belangrijkste is dat er in afgelopen tien jaar veel is veranrd. Europese Unie besloot o tegen varkenspest te vaccineren. Aoniakwet is op diverse punten verzacht. En, niet onbelangrijk, tien jaar na dato is het gevoel voor urgentie verdwenen. Toch is in reconstructiegebien te zien dat er iets veranrt. Langs Lunterse Beek verschijnen landgoeren die boeren als copensatie voor verplaatsing van hun stallen ochten bouwen. In het Binnenveld ten noorn van Wageningen zie je aan nieuwe stallen dat varkenshours daar rtig procent ogen uitbrein, en in Renswou verrijzen bungalows als gevolg van een uitruil et vertrekken boeren. Via bepalingen van zogenaa Bovis, poa en orgonwaarn, aten voor levensenergie, wist therapeut een doodzieke koe niet te onrschein van gezon soortgenoten. Therapeut Jan Jorink bepaal energetische waarn et behulp van het levensnuer van koe. Zonr koe gezien te hebben wist Jorink et behulp van dat registratienuer energiewaars per dier vast te stellen. Een anre natuurgeneeskundig therapeut heeft et een penl etingen verricht aan haren van koeien. Zij hoopte zo lichaelijke aandoeningen op te kunnen sporen. Maar bij herhaling levert haar onrzoek verschillen resultaten op. Het onrzoek is uitgevoerd bij koeien van zes biologische boerrijen. Elke boer koos vijf koeien uit; een jonge en een ou gezon koe, en drie dieren et probleen. Biovee werd vorig jaar in Volkskrant beschreven onr kop Voor kabouters, bel Wageningen. raad van bestuur liet stijds in een reactie weten dat onrzoeksetho wetenschappelijk verantwoord was. universiteit noch onrzoeksinstituten hebben hun ziel verkocht aan nietverifieerbare alternatieve onrzoeksethon. Integenel, stond in een persbericht. Gidi Solrs, onrzoeker van Ani reconstructie heeft daar volgens Boonstra wel aan bijgedragen. 'Partijen zijn tot elkaar gekoen en er zijn nieuwe instruenten ontwikkeld, zoals Ruite voor ruite, waarbij het afbreken van stallen gecopenseerd wordt et woningbouw. Daarnaast heeft reconstructie een ipuls gegeven aan het ogevingsbeleid, econoische ontwikkeling van landbouw en leefbaarheid als nieuwe econoische drager.' dwingen aatregelen zoals onteigening of gedwongen verplaatsing die in Reconstructiewet uit 2002 staan, zijn nauwelijks gebruikt. Toch heeft reconstructie waarschijnlijk aanzet gegeven aan partijen in betrokken gebien o saen naar een oplossing te zoeken. Boonstra: 'Het zijn plannen van streek geworn, en dat aakt dat partijen ze ook willen uitvoeren. Dat is winst.' PENDELAAR ZIET GEEN VERSCHIL TUSSEN KOEIEN al Sciences Group en projectleir van het onrzoek, wil op basis van resultaten niet concluren dat energieetingen hocus pocus zijn. Daar hebben wij geen onrzoek naar gedaan. We hebben gekeken of het werkt, niet hoe. Wij wiln weten of ze ethon bruikbaar zijn voor boeren. Op grond van onze resultaten zeggen wij dat wij in een blind wetenschappelijk onrzoek geen bruikbare ethos op basis van energieetingen hebben gevonn. Verr gaan wij niet in onze conclusies. Solrs heeft in zijn onrzoek wel aanwijzingen gevonn dat bloedonrzoek volgens alternatieve HIPP etho iets zegt over gezondheid van koeien. Volgens die ethodiek eten onrzoekers lichtdoorval van bloedonsters bij verschillen zuurtegran. Het haalt zieke koeien eruit. Al is er nog wel iets Verr zijn er instruenten op een versnel anier ontwikkeld. In Achterberg in Gelrse Vallei zijn bijvoorbeeld nieuwe instruenten gebruikt voor een versnel ruil van gronn, vertelt Boonstra. Die zijn nu opgenoen in nieuwe Wet Ruitelijke Orning.' Odat reconstructie is opgenoen in een integraal gebiedsgericht proces is niet eer duilijk hoeveel geld er is geïnvesteerd. 'Er is in totaal 7,3 iljard euro begroot, aar daar zit ook een heleboel regulier beleid in', zegt Boonstra. Een anr problee van integrale aanpak is dat sectorale rijksdoelen zoals beperking van aoniakuitstoot, vaak aar els gehaald zijn. Dat was eerr al kritiek van onr eer Brabantse Milieuferatie. Die wordt nu door onrzoekers bevestigd. / MW is et anier waarop score wordt geïnterpreteerd. etho kot uit paarnwereld. Volgens eetwaarn waren alle koeien ziek, en dieren die echt ziek waren kregen een slechtere score dan gezon. Waarschijnlijk oeten referentiewaarn voor koeien nog eens beter vastgesteld worn. Solrs zegt dat het voornaaste doel van het onrzoek was o ethon te vinn die boeren kunnen gebruiken o gezondheidsstatus van hun kud te bepalen. Regulier onrzoek geeft ook niet altijd bevredigen resultaten. Daaro zoeken we naar alternatieven. Je wilt in kunnen grijpen voordat dieren ziek zijn. Dat is vooral voor biologische boeren belangrijk odat die zo weinig ogelijk antibiotica gebruiken. Misschien dat het bloedonrzoek iets biedt. O dat aan te tonen is eer onrzoek nodig. / KV M gin Co or re Ch Ge do ge pr M Un en hij ge dr he co ga be te Or ro ble bij vin dis of nis lic Ve he Co loc ge Fin in zo ne ee ov ke or die nis in te

7 Resource :45 Pagina 7 24 MEI RESOURCE #31 overheid kan het gedrag van ensen niet veranren e k e NIEMAND WIL VETZUCHT BESTRIJDEN Projecten die vetzuchtepiie een halt willen toeroepen krijgen het niet akkelijk. Dat voorspelt Noorse gezondheidspsycholoog prof. Maurice Mittelark tijns een bezoek aan Wageningen Universiteit. Misschien koen die projecten zelfs niet van grond. Mittelark was in Wageningen op uitnodiging van dr. Maria Koelen van sectie Counicatiewetenschap. hoogleraar organiseer op 15 ei een seinar in reeks Counication and Space for Change. Bij onze sectie en opleiding Gezondheid en aatschappij lopen nu een dozijn aioprojecten naar gezondheid en gedrag, zegt Koelen. Daaro stellen we kennis en inzichten van Mittelark op prijs. Mittelark is directeur van International Union for Health Prootion and Education en hoogleraar Gezondheidsbevorring aan universiteit van Bergen. Daar bestuert hij het slagen of falen van initiatieven die gezondheid oeten verbeteren door het gedrag van ensen te veranren. overheid kan dat in regel niet, zegt Mittelark. Het aakt niet zoveel uit of je consuptie van alcohol wilt verinren, verspreiding van het hivvirus wilt tegengaan of voeding in ziekenhuizen wilt verbeteren. Voor een gedragsveranring oeten organisaties uit verschillen sectoren et elkaar saenwerken. Organisaties verenigen zich echter alleen rond duilijk oschreven gezondheidsprobleen. Daaro krijg je geen organisaties bij elkaar in een project dat overgewicht oet verinren, zegt Mittelark. Je vindt organisaties van dikke ensen die discriinatie van dikke ensen bestrijn, of patiëntenverenigingen die opkoen voor belangen van diabetici, aar geen organisaties die ervoor willen zorgen dat het lichaasgewicht van ensen verinrt. Verinring van overgewicht is als gezondheidsproblee te diffuus, te algeeen. Concretere projecten, zoals in een stadsel sportvoorzieningen realiseren voor allochtone vrouwen, hebben wel kans van slagen. Financiering is een doorslaggeven factor in het slagen van initiatieven, zegt Mittelark. Er is zoiets als te weinig, aar ook zoiets als teveel financiering. Niets is zo funest voor saenwerkingsverbann als een te gulle overheid. In Noorwegen hebben overheidssubsidies vrijwilligersnetwerken die zich inzetten tegen alcoholisbruik das ogedaan. Door het geld konn organisaties dure professionals aanstellen, die vrijwilligers uiteinlijk verdrongen. netwerken veranrn van bre organisaties et hun wortels in saenleving in kleine professionele organisaties. Die pakten zaken isschien wel efficiënt aan, aar hadn weinig draagvlak eer. / WK LIGNANEN BESCHERMEN TEGEN KANKER Mannen die veel van het plantenstofje atairesinol binnenkrijgen via hun voeding hebben ongeveer twintig procent inr kans te overlijn aan hart en vaatziekten en kanker dan annen die er weinig van binnenkrijgen. Dat blijkt uit het proefschrift van ir. Ivon Milr. belangrijkste bronnen van atairesinol zijn thee, groente en fruit. Waaro aakt een plant wortels? Een fundaentele vraag die onrzoeker dr. Dolf Weijers probeert te beantwoorn door te kijken hoe cellen in plantenebryo s et elkaar couniceren. plantaardige verbindingen die Milr op onrzoeksinstituten RIKILT en RIVM bestuer zijn lignanen. Je vindt ze in hoge concentraties in lijnzaad en sesazaad, zegt Milr. Maar odat we daar niet veel van eten, zijn thee, groenten en fruit belangrijkste bronnen. Sinds enkele jaren stijgt consuptie van lignanen, waarschijnlijk door groeien populariteit van eergranenbrood waar veel lijnzaad in zit. Het belangrijkste onrel van Milrs prootieonrzoek was het bepalen van hoeveelheid lignanen in 110 alledaagse voedingsidlen. geidl Nerlanr krijgt per dag nog geen illigra lignanen binnen, zegt Milr. Van vier lignanen die ik heb bestuerd is innae van atairesinol het kleinst. Als je eergranenbrood eet veranrt dat beeld. Eén sneetje levert zo n twee illigra lignanen. Met zulke gegevens kunnen epiiologen op zoek gaan naar gezondheidseffecten van lignanen. Milr zelf analyseer bijvoorbeeld gegevens over een generatie Zutphense annen. Ze ontkte geen gezondheidseffecten van lignanen als geheel. Maar toen ze keek naar atairesinol, bleek dat annen et een hoge innae van dit lignaan een kleinere kans hadn te overlijn aan hart en vaatziekten en kanker. Wetenschappers veroen dat lignanen een antihoronale werking hebben. In het lichaa verhogen ze aanaak van het eiwit SHBG, dat geslachtshoronen als testosteron en estradiol neutraliseert. Een hoge spiegel van die horonen verhoogt kans op soige soorten kanker. / WK Ivon Milr prooveert op 30 ei bij prof. Daan Krohout, hoogleraar Volksgezondheidsonrzoek. BABYTALK LAAT WORTELVORMING ZIEN Ebryo van zandraket. voorloper van wortel licht groen op, in rood auxineaanvoer vanuit bovenliggen ebryocellen, en in blauw plek van celkernen. / foto Dolf Weijers Babytalk heb ik het wel eens genoed. Het is een sipele vor van counicatie, aar et grote gevolgen, zegt Weijers. Dat alle planten wortels en blaren hebben kot iers odat cellen in een pril stadiu op juiste anier geprograeerd worn. Weijers leidt bij leerstoelgroep Biocheie een jonge, internationale onrzoeksgroep die wil begrijpen hoe stacellen van wortel in het vroege ebryo worn aangelegd. Hij tiert hier flink ee aan weg: zo ontving hij in 2006 van NWO onr anre een Vidisubsidie van 600 duizend euro en riep Nerlandse vereniging voor biocheie en oleculaire biologie (NVBMB) he onlangs uit tot veelbeloven jonge onrzoeker. Onrel van ze jaarprijs was het syposiu over celspecialisatie, vrijdag 18 ei in Wageningen, waarvan Weijers het prograa ocht bepalen. Het plantenhoroon auxine was sterspeler in veel syposiubijdragen. Vroeg in ontwikkeling van plantenebryo s, tijns voring van wortelstacellen het worteleristee speelt auxine zelfs een opvallen dubbelrol, zo ontkte Weijers. Hiervoor onrzocht hij het prille begin van olplant arabidopsis, zandraket. cellingen en positie die cellen tegenover elkaar inneen in het ebryo verlopen dan volgens een vast patroon. Een wonrlijk onrel blijft volgens he wanneer uit één cel twee heel verschillen cellen ontstaan, waarvan één hypofyse wordt, staour van alle wortelcellen. Auxine kan zorgen dat die wortelaanleg plaatsvindt, aar doet dit in een kettingreactie: het horoon activeert een transcriptieschakelaar in cellen naast hypofyse en zorgt dat het vervolgens wordt getransporteerd naar hypofyse, waar het wortelvoring stuurt. Hierdoor wordt intiteit van een cel e bepaald door naastliggen cellen, wat voor planten bijzonr is. Het is een waar auxinefeest. Het horoon bepaalt dát er iets gebeurt, aar het lijkt weinig inforatiewaar te hebben. Wát er precies gebeurd ligt waarschijnlijk vooral aan aanwezigheid van specifieke transcriptiefactoren. Hiervan hebben we nog aar het topje van ijsberg in kaart gebracht. heilige graal in zijn werk noet Weijers bevorring van wortelvoring. Vele gewassen wortelen oeilijk. Dat verogen wordt ook aar een keer aangelegd. Als we daar eer inzicht in krijgen en aan kunnen sleutelen, hoeft toepassing niet eens zo heel ver weg te liggen. We flirten daaro ook al een beetje et rijst. / GvM

8 d Vik aa 3 ku o G D ve be va w M vi To le ga w ge se Resource , 3, :25 Pagina 8 ACHTERGROND 8 2 AMBTENAAR VAN DE BURGERLIJKE VISSTAND A h c a zeebo is teninste nog niet geasfalteerd O va da o zw ka is ke H aa ha to ge e D la w vi ke D tu st zo la

9 Resource , 3, :25 Pagina 9 24 MEI RESOURCE #31 Als net afgestuerd visserijbioloog trad dr. Niels Daan veertig jaar gelen aan bij het Rivo, het huidige Wageningen Iares. Nu, bij zijn afscheid, oet onrzoeker concluren dat visstann alleen aar verr zijn gedaald. Toch is Daan geen activist. zee is er altijd nog beter aan toe dan het land. door MARTIN WOESTENBURG, foto BART DE GOUW Voor zijn afscheid organiseer Wageningen Iares een groot syposiu et een aantal vooraanstaan visserijbiologen en ariene experts, aar zelf is Niels Daan eerste die zijn veertigjarige carrière relativeert. 'Bij het afscheidsfeest in IJuin heb ik bij wijze van grap kabeljauwvangst gerelateerd aan ijn dienstjaren. Je ziet vangst dalen van 300 duizend ton tot zo'n 45 duizend ton. Dan zou je kunnen concluren dat je in veertig jaar gefaald hebt o ensen ervan te overtuigen dat het anrs oet.' Geduren zijn lange loopbaan is het problee dat Daan bestuert niet veranrd. ' focus ligt nog onveranrlijk op overbevissing.' Het gaat slecht et visserij en et visstand in Noordzee. kabeljauw is er zelfs zo beroerd aan toe dat visserij vanuit Europa volgens Daan verbon zou oeten worn. En vissers op tong en schol verdienen al nauwelijks eer iets door torenhoge energieprijzen. Met elke liter diesel vangen ze zo'n zeshonrd gra vis. Toch oet je je als onrzoeker niet activistisch opstellen, vindt Daan. Het irriteert e als onrzoekers iets gaan propageren. Een onrzoeker oet beschouwend en observerend werken, niet uitgaan van een eigen hypothese aar die juist onafhankelijk blijven toetsen. KLIMAATHYPE Onrzoekers oeten ook oppassen dat ze logica van ensen niet sipelweg op een vis projecteren, eent Daan. Nee kliaatveranring. Wij weten dat het warer wordt, aar hoe weet een kabeljauw op bo van Noordzee waar hij heen oet zween? Het bewijs voor bou bewering dat kabeljauw naar pool vlucht is flinterdun. In winter is noorlijke Noordzee juist warer dan zuilijke Noordzee. Het is een trend, ook onr visserijbiologen, o alles aan het kliaat te relateren, constateert Daan. Blan als Nature en Science willen graag scoren et verhalen die effecten van kliaatveranring aantonen. Zo n artikel heeft dan ook een grotere kans o gepubliceerd te worn dan een artikel dat bewijst dat er geen effect is. recente golf van aandacht voor vele bruinvissen langs Nerlandse kust is wat Daan betreft onrel van hype. 'In jaren vijftig was het heel gewoon o bruinvissen op Nerlandse strann te vinn. Het is juist erkwaardig dat ze daarna vertrokken zijn.' Daan kwa in 1965 voor het eerst bij het Rijks Instituut voor Visserij Onrzoek (Rivo) toen hij daar als Asterdase biologiestunt stage ging lopen. Het klikte zodanig et zijn begeleir dat het instituut twee jaar lang een positie voor he vrijhield, tot hij was afgestuerd. Sindsdien heeft onrzoeker nooit eer hoeven solliciteren, want op 1 april 2007 na hij afscheid van het instituut dat inidls Wageningen Iares heet. Jarenlang werkte Daan ee aan jaarlijkse adviezen van het International Council for the Exploration of the Sea (ICES). Die waren bepalend voor quota die Europese vissers kregen toegewezen, sinds Europese Unie vanaf 1983 een geeenschappelijk visserijbeleid voert. Volgens Daan kapt het quotusystee echter vanaf het begin al et het problee dat er allerlei vis gelijktijdig wordt gevangen. In eerste jaren zorg dat voor illegale verkoop van bijvangst, aar nu wordt die veelal overboord gekieperd, voor het overgrote el dood. Visserijonrzoekers weten daardoor steeds inr nauwkeurig wat effecten zijn van visserij, want zij rekenen alleen vis ee die aan wal wordt gebracht. Overigens is rol van onrzoekers in het quotusystee sowieso beschein, zegt Daan. Zij zijn voornaelijk bezig et cijfers en statistieken. Visserijonrzoekers zijn abtenaren van burgerlijke visstand. VERJONGING Daan is niet erg optiistisch over het visserijbeleid. Op n duur krijgen alle vissen het oeilijk. Soorten als kabeljauw verjongen nauwelijks. Er is nog wel verjonging bij tong, aar die krijgt gewoon kans niet o oud en groot genoeg te worn, odat dat een heel lucratieve vis is. Toch wil Daan niet negatief overkoen. Ik zoek juist nuance. zee is er aanzienlijk beter aan toe dan het land. Mensen willen graag oceanen bescheren, aar bouwen onrtussen wel het Groene Hart vol. zeebo is teninste nog niet geasfalteerd. zee kan zich wel herstellen als je stopt et vissen, aar op land kan je niet stoppen et bouwen zolang er steeds eer ensen bijkoen. Noordzee is ook rijker dan je zou nken. Vorig jaar hebben we nog onrzocht hoe het et soortenrijkdo staat. Zowel van noorlijke als zuilijke soorten is soortenrijkdo toegenoen. Ook blijkt dat er veel eer kleine vis zit, niet groter dan rtig centieter. We hebben het veroen dat door overbevissing grotere predatoren worn weggevist, waardoor predatiedruk op kleinere vissen afneet. VISKWEEK Daan is wel bezorgd over evolutionaire veranringen die dat in vispopulaties oplevert. Zijn collega prof. Adriaan Rijnsdorp van Wageningen Iares ontkte dat vissen op een steeds jongere leeftijd gaan paaien en inr groot worn. Dat is zorgwekkend. Het wordt isschien onogelijk o ooit nog een grote kabeljauw te vangen. Na Twee Wereldoorlog bestond zestig procent van Nerlandse kabeljauwvangst uit vissen groter dan negentig centieter. Nu begint grootste categorie kabeljauwen bij zestig centieter. Veelgehoor oplossingen voor probleen in visserij zijn viskweek en natuurreservaten. Daarover is Daan echter kritisch. Ik heb wel eens een berekening geaakt voor kweek van tong. Daaruit bleek dat je heel NoordHolland onr water oet zetten o net zoveel tong te kweken als we nu uit Noordzee halen. En voor afgesloten natuurreservaten is het leven in Noordzee volgens Daan te obiel. Vissen kunnen niet zien of een gebied gesloten is. Reservaten werken wel goed als je een koraalrif hebt, voor dieren die gehecht zijn aan bo. Beter is het volgens Daan o duurzaer te vissen. Je oet een optiale hoeveelheid vis uit Noordzee halen. Dat betekent inr hard vissen, aar dat kost ook inr. Binnen een jaarklasse kabeljauw neet bioasssa eerste vijf à zes jaar toe, daarna neet die geleilijk af. Als je wacht tot vissen vier jaar oud zijn kun je eer oogsten dan als ze twee jaar zijn. Het is net als een boer et zijn grasland. Als die twee keer per jaar aait, oogst hij eer dan als hij vier keer aait. Maar vissers willen niet altijd luisteren. Daan onrhield dan ook een wat dubbele relatie et ze groep. In tijd dat ik adviseer over quota had ik ze altijd tegen e. Maar dat waren voorannen van vissers. Ik heb ook regelatig eegevaren et individuele vissers en die zien zelf ook wel dat kabeljauw verdwijnt. Vorig jaar ed ik ee aan het televisieprograa Klootwijk aan Zee van Wouter Klootwijk. Dat vonn vissers prachtig, want het gaf een heel anr beeld van visserij. Ze wern uit het verdohoekje gehaald. Vissers zijn speelbal in een politieke discussie. Zij willen gewoon veel geld verdienen, dat wil iereen. ONDERZOEKSFABRIEK In veertig jaar tijd heeft Daan veel veranringen eegeaakt in organisatie van het onrzoek. En die steen he niet altijd tevren. Ik zie een onrzoeksorganisatie een beetje als een vor van anarchie. Onrzoekers oeten ruite hebben o zich te ontwikkelen, en daarbij oeten ze niet gehinrd worn door anagers. Ik heb het ie dat Wageningen UR nu eer geleid wordt als een onrzoeksfabriek. Daar voel ik e niet bij thuis. Dat aakt het akkelijker o nu te stoppen. Daan stopt echter niet heleaal. Hij blijft op verzoek onrzoekjes doen bij Wageningen Iares. Daarnaast spreek ik al vier jaar regelatig af et een groepje ou zakken o ieën door te spreken. Dat lever al ettelijke publicaties op, zoals elektronische atlas voor Noordzee, Fishap. Het geeft een voldaan gevoel als je een oplossing vindt voor een problee. Ook al oet ik het totale antwoord schuldig blijven. <

10 Resource , 3, :25 Pagina 10 ACHTERGROND 10 2 Steeds eer groente en fruit in onze superarkten kot van verre boerenerven. In principe kunnen boeren in ontwikkelingslann daar voorel van hebben, want op westerse afzetarkt kunnen ze een hogere prijs krijgen dan op lokale arkt. Maar dan oeten ze zich wel organiseren, én een beetje hulp krijgen van kritische organisaties die ultinationals op vingers tikken. door JORIS TIELENS, foto s GUY ACKERMANS Onr druk van aatschappelijke organisaties gaan ultinationals eer verantwoord onrneen Wie aardbeien wil eten, hoeft al lang niet eer te wachten op zoer. Ze liggen het hele jaar door in schappen van superarkt. En ook van exotische groente en fruit zoals ango s en ro pepers zijn we gewend dat ze altijd en overal te koop zijn. Weerspiegel in grootoers tijd inhoud van ons bord nog seizoenen, tegenwoordig kot ons eten uit alle uithoeken van wereld. Tropische producten koen van tropische boer naar westerse consuent via een keten van tussenhanlaren. Het verschijnsel dat vers voedsel uit ontwikkelingslann steeds vaker terecht kot bij westerse consuent, kan ten koste gaan van voedselproductie voor lokale bevolking. Voorstanrs van soevereiniteit van voedsel, een begrip dat in opkost is in ontwikkelingssaenwerking, pleiten daaro voor regionale zelfvoorzienendheid. Maar daardoor lopen kleine boeren uit ontwikkelingslann weer kans is o in internationale ketens een hogere prijs te krijgen voor hun producten. voorwaarn waar aan oet worn voldaan o kleine boeren te laten profiteren van internationale afzet staan centraal in een recent verschenen boek van Wageningse en Nijeegse onrzoekers, Tropical food chains; governance regies for quality anageent. Er staan casestudies in over bijvoorbeeld ango s uit Costa Rica, groente uit China, nijlbaars uit Kenya en elk uit Ethiopië. internationale hanl in verse producten groeit, zegt dr. Jacques Trienekens, één van auteurs van het boek en trekker van het Wageningse expertisecentru Keten en Nnetwerkstudies. Vooral vanuit Brazilië, China en ZuidAfrika koen steeds eer groenten en fruit in schappen van onze winkels. Boeren krijgen inrdaad op internationale arkt doorgaans een veel betere prijs dan op lokale arkt, vertelt Trienekens. Toch oeten we rol van wereldwij ketens in het leven van geidl kleine boer in are lann ook niet overdrijven. Het overgrote el van ze boeren produceert alleen voor lokale arkt. wereldvoedselorganisatie FAO schat afzet in internationale ketens op inr dan vijf procent. KWALITEITSEISEN onrzoekers gaan in hun boek uitgebreid in op kwaliteit van producten. Het gaat iers veelal o verse producten die snel in kwaliteit achteruit gaan als oogst, verwerking en transport niet vlekkeloos op elkaar zijn afgested. Van Tilburg noet het voorbeeld van nijlbaars. Odat er geen goe afspraken zijn tussen vissers en tussenhanlaren, gaat veel vis verloren. Als ze elkaar te laat treffen, blijft vis bijvoorbeeld te lang ongekoeld. Kwaliteit is vooral voor westerse superarkten een belangrijk punt. Zij willen consuent alleen het beste bien, en overtreffen elkaar in eisen die ze stellen. Europese superarkten hebben gezaenlijk kwaliteitsstandaard EurepGap opgezet. Britse superarktketen Tesco ed daar nog een schepje bovenop et nog strengere eisen, en verkoopt die topproducten onr het label Nature s Choice. Voor kleine boeren in ontwikkelingslann is het lastig o te voldoen aan rgelijke eisen. Of boeren profiteren van internationale ketens is vooral afhankelijk van vraag of ze in staat zijn o zich te organiseren, zegt Tr lij w ve ne te u B fo n se ci kw M re re D is bo e ba a kw O he gr d le

11 Resource , 3, :25 Pagina MEI RESOURCE #31 PROFITEREN VAN DE INTERNATIONALE KETEN l. t Trienekens. Want als boeren saenwerken, kunnen ze kwaliteit leveren die voor een individuele boer oeilijk haalbaar is. Marktkundigen, bedrijfskundigen, ontwikkelingseconoen en sociologen hebben daaro veel studie geaakt van producentenorganisaties. Binnen een organisatie kunnen boeren investeringen in teelt en kwaliteitszorg len, of kennis en inforatie uitwisselen. Bedrijfskundige dr. Jos Bijan concluert in Tropical food chains dat producentenorganisaties vooral van nut zijn odat ze zakelijke en inforele contacten tussen len van organisatie cobineren. Leveranciers zullen inr geneigd zijn te sjoeelen et kwaliteit van hun product als ze elkaar ook als vrienn kennen. ONEERLIJKE VERDELING Maar producentenorganisaties hebben nog een anre belangrijke functie. Ze versterken positie van boeren ten opzichte van anre sterke spelers in keten. verling van toegevoeg waar winst is lang niet altijd eerlijk. Kleine en ongeorganiseer boeren trekken aan het kortste eind en krijgen veel inr betaald voor hun inspanningen dan hanlaren en superarkten. Nee het voorbeeld van nijlbaars. vissers krijgen aan oevers van het Victoriaeer vijftig eurocent per halve kilo filet van goe kwaliteit. Op Wageningse warenarkt kost datzelf stuk vis zeven euro eer. O verhoudingen in keten goed te begrijpen is het nuttig onrscheid te aken in ate van integratie, vertelt Van Tilburg. Hij noet twee voorbeeln die elkaars uitersten zijn. In keten van banaan is alles in hann van een groot bedrijf, bijvoorbeeld Chiquita of Dole. Dat noeen we een sterke verticale integratie. grote ultinationale bedrijven bezitten plantages en hebben ensen in loondienst die bananen telen. Ze hebben ook het transport en afzet in bijvoorbeeld Nerland in hann. Superarkten kopen hun bananen direct bij ze bedrijven in. Het anre uiterste is een keten waarin er juist heel veel losse en kleine producenten en hanlaren zijn, zoals bij cacao uit WestAfrika. Er is weinig uitwisseling van kennis en inforatie tussen vele tussenhanlaren, en er is vaak ook weinig vertrouwen tussen schakels. Daardoor gaat er veel is. Ziektes in cacaoplant worn bijvoorbeeld niet goed bestren. In een sterk geïntegreer keten hebben grote onrneingen veel acht. Het hangt dan van die bedrijven af of zij zorgvuldig ogaan et hun ewerkers en et het ilieu. In jaren tachtig kwaen grote bananenproducenten Chiquita en Dole in opspraak odat ze hun arbeirs te weinig loon betaaln en odat ze pesticin per vliegtuig over bananenplukkers uitsproein. Dat is inidls sterk verbeterd, zegt Van Tilburg. Chiquita heeft al haar plantages laten certificeren door Rainforest Initiative, een aatschappelijke organisatie die kijkt naar ilieu en arbeidsvoorwaarn van bananenplukkers, vult Trienekens aan. Sindsdien heeft elke Chiquitabanaan in winkel een klein groen kikkertje op het etiket dat aangeeft dat banaan gecertificeerd is. En later verschenen naast Chiquitabananen ook fairtrabananen in het winkelschap, waaree consuent nog nadrukkelijker kan kiezen voor duurzaaheid en een eerlijke prijs voor boer. Grote ultinationals in keten gaan eer en eer aatschappelijk verantwoord onrneen, onr druk van aatschappelijke organisaties die consuent inforeren over slechte gang van zaken, zegt Van Tilburg. Je wilt als bedrijf geen Greenpeace tegen je hebben. Maar uiteinlijk is het ook in hun eigen belang, want Chiquita en Dole zijn op langere terijn gebaat bij een duurzae bananenteelt. SAMENSPEL In sterk geïntegreer ketens heeft dat aatschappelijk verantwoord onrneen eer invloed op boer dan in nietgeïntegreer ketens zoals die van cacao. Toch vindt Van Tilburg dat bedrijven ook in dat laatste geval verantwoorlijkheid zoun oeten neen. Uiteinlijk wordt cacao ook gekocht door grote producenten van chocola zoals Cadbury. Maar die beoeien zich niet et anier waarop het geproduceerd is. Ik vind eigenlijk dat rgelijke grote spelers oeten zorgen dat productie eerlijk en duurzaa is. Ook Jacques Trienekens gelooft dat corporate social responsibility oplossing is voor soige probleen in internationale voedselketens. individuele consuent kiest lang niet altijd zo bewust in schappen van superarkt. Maar het saenspel van consuentenorganisaties, politiek, aanelhours en ngo s, saen et het lange terijn belang van bedrijven zelf, beweegt bedrijven wel tot aatschappelijk verantwoord onrneen. < Tropical food chains; governance regies for quality anageent. Edited by Ruerd Ruben, Martinus van Boekel, Aad van Tilburg and Jacques Trienekens. Wageningen Acaic Publishers, 49. ISBN

12 jaa te lat st ee St na PS ve ve re To aa ra Da ee tu ze sc W C M No lin Ru ra go ve ha ec Ee ee vo ee va flu Ik in ke or th Resource :26 Pagina 12 REPORTAGE 12 IN BEELD 2 O U STUDIEREIS NAAR OEKRAÏNE Grote vervuiling, aar ook veel wodka en dansen. Dat is wat zes stunten van het vak River21NIS is bijgebleven van hun reis naar Oekraïne vorige aand. Het vak valt binnen specialisatie Integraal waterbeheer en bouwt voort op het succes van het al langer bestaan River21, een internationaal project dat stunten van verschillen lann een visie laat ontwikkelen op Schel. In plaats van Schel was nu beurt aan Seversky Donetsk, rivier die door zowel Oekraïne als Rusland loopt en sterk vervuild is door industrie. Wageningers bezochten saen et stunten uit bei lann zoutijnen, sodaeren en waterzuiveringsinstallaties o inzicht te krijgen in organisatie rondo het watergebruik en beheer. Ze wern geconfronteerd et vervuild rivierwater en bergen afval van huishouns en industrie. Er oet nog veel gebeuren wil het land aan Europese ilieueisen voldoen, concluert stunte Annebeth Loois. / foto s elneers River21NIS, tekst Laurien Holtjer D Ho lid Fr va ov st po sc

13 Resource :26 Pagina MEI RESOURCE #31 OUDE KOEIEN UIT DE ARCHIEVEN VAN WAGENINGEN UR DE CHRISTELIJKE GEITENFOKVERENIGING Hoe is het ogelijk, vroeg Kees Strijker, lid van Progressieve Stunten Fractie, in Waaro laat het college van bestuur van landbouwhogeschool Chisten Stunten Fractie toe bij het overleg tussen bestuurrs en stunten? Over zaken van rechtspositionele aard onrhanl je niet et christelijke geitenfokvereniging, schreef hij in Belhael. christelijke stunten zaten toen vier jaar in hogeschoolraad en faculteitsraad. In 1972 had Jef Landan zich laten inspireren door gereforeer stuntenvereniging in Groningen. Met een paar vrienn richtte hij Christen Stunten Fractie op. Die oest gereforeer stunten een alternatief bien naast het Progressief Aktie Front, later PSF. Tot zijn verrassing werd Landan verkozen. En sinds die tijd hebben er altijd vertegenwoordigers van christelijk sturend Wageningen in verschillen ezeggenschapsran gezeten. Tot volgend jaar. CSF doet niet ee aan verkiezingen van stuntenraad, die oenteel in volle gang zijn. Daaree lijkt een ein gekoen aan een traditie van 35 jaar. afgelopen jaren waren verschillen tussen fracties overigens alleen voor zeer opletten volgers duilijk. Het verschil zit he, leggen stuntenverte genwoordigers uit, vooral in aanpak, niet in standpunten. PSF zou brutaal zijn en verenigingspartij Veste pragatisch, terwijl CSF zich graag constructief noet. Maar uiteinlijk zijn stunten er het eest bij gebaat als partijen saen optrekken, vinn ze. Dat was in politieke jaren zeventig wel anrs. Belhael, opinieblad voor hogeschool, stond elke twee weken vol et ingezonn stukken van stuntenpartijen. Van saen optrekken was geen sprake. Lezers, zoek aan hand van Belhaels van afgelopen jaren eens na wat CSF en SO 73 alleaal voor stunten hebben gedaan. Winnaars kunnen erop rekenen dat PSF een aantal prijzen te beschikking zal stellen, schreef progressieve Strijker in eerrgenoe brief. Meestal liet CSF kritiek van progressieven van zich afglijn. Tussen verenigingspartij SO 73 en PSF ontsponnen zich regelatig venijnige briefwisselingen, aar CSF reageer vaak niet op plaagstoten van concurrentie. Eén keer aakte fractie een uitzonring. Naast brief over christelijke geitenfokkers stond een verslag van een PSFlid van laatste hogeschoolvergaring. CSF had, volgens PSF, een sfeertje gecreëerd tijns vergaring, waardoor een boze Wageningse reactie op Haagse onrwijsplannen was getorpeerd. Twee weken later schreef CSF er Peter Booan, huidige directeur van het facilitair bedrijf, een pesterige reactie op bei stukken. Was PSF isschien een beetje gefrustreerd odat ze twee keer hun zin niet hadn gekregen in raad, vroeg hij zich af. Voelt PSF zich in haar kruis getast door CSF? Kan CSF het helpen dat vrijwel hele raad het et ons eens was? Vreed toch dat progressieven, die altijd hun ond vol hebben van okratie vanaf basis, zich zo weinig gelegen laat liggen aan wil van eerrheid, ging Booans verr. Die eerrheid had er overigens ook ee ingested dat geitenfokvereniging werd toegelaten tot het overleg, erkte hij nog fijntjes op. Operkelijk jennerig voor een partij die naastenlief hoog in het vaanl heeft. Het zou ook bij één keer blijven, beloof Booan. Wij zijn van ening dat we ons beter et belangrijker zaken kunnen bezig houn dan zwartakerij. / Korné Versluis Boven links: Peter Booan in Boven rechts: brief van Peter Booan in Belhael van 8 ceber WERKPLEK CAROLINE PLUGGE MONSTERS NEMEN OP DE OOSTZEE Noraal staat Caroline Plugge (op foto links) tussen potjes en flesjes in een lab. Rui twintig jaar werkt ze al bij het Laboratoriu voor Microbiologie waar ze begon als analist, prooveer, en nu universitair docent is. laatste tijd levert haar hobby ik zeil al ijn hele leven echter ook leuk werk op. Een jaar of zes gelen beland ik via een vriend op Marieje, een rui honrd jaar oud houten zeilschip gebouwd voor vrachtvaart, dat door vereniging Marieje varend wordt houn. Het is een prachtig schip dat traag en statig vaart. Het ruikt naar teer, en har wind fluit tussen asten, vertelt Caroline. Ik onrzoek al jaren anaerobe bacteriën in diverse ecosysteen. Ze oeten saenwerken o hun substraat af te breken, en spelen een rol in ozetting van organische stof en voring van ethaan. Over bacteriën uit zoet water is al veel bekend, over hun voorkoen in zout water niet. Nu vaart Marieje ze zoer op Oostzee, een interessant gebied odat het niet overal even zout is. schippers gaan onsters voor e neen en ik ga zelf ook een week ee. Dankzij een NWOsubsidie kan Caroline et ze onsters aann aan slag. sedientonsters worn genoen et een verzwaar buis van zestig centieter lang die aan een touw naar benenen zakt tot axiaal 75 eter diepte. En ik krijg wateronsters van zelf plek voor een analyse van onr eer zout en zuurgraad en teperatuur. Caroline vaart op Marieje ee als één van veertien beanningslen die onr eer zeilen hijsen en strijken, sturen en koken. Sos spat het water in grote hoeveelhen over het k. Best spannend als er dan ook onsters genoen oeten worn. / Yvonne Hilster foto Vereniging Marieje

14 Resource :26 Pagina 14 OPINIE 14 M.I. verkiezingen voor stuntenraad van Wageningen Universiteit zijn ze week begonnen, precies op het oent dat discussie over ogelijke opheffing daarvan hoog oplaait. raad van bestuur wil vier inspraakorganen saenvoegen tot één. ezeggenschap wordt daar een stuk overzichtelijker van. Maar wat zijn consequenties voor positie van stunten? IS HET ERG DAT DE STUDENTENRAAD VERDWIJNT? door NICOLETTE MEERSTADT en RICHARD ESSER 'Volgens ij willen ze dit voorstel er snel even doordrukken' AnneMarie Kortleve, oudvoorzitter van stuntenpartij VeSte Ik ben natuurlijk tegen! Allereerst odat stunten op ze anier in assa van zo n grote raad verdwijnen. stuntenraad is al niet zo bekend bij stunten. Ze weten vaak niet goed waar die zich inhoulijk ee bezighoudt. Maar als stuntenraad opgaat in nieuwe ezeggenschapsraad zal het nog oeilijker worn o te laten zien wat er voor stunten wordt gedaan. Verr kan stuntenraad in huidige situatie nog vrij regelatig overleggen et raad van bestuur. Toen wij vorig jaar een voorstel n voor het verbeteren van afstuerplekken, kregen we daar direct een reactie op. Er was echt opbouwen interactie. Ik stel e voor dat, als ze straks et zes stunten in een grote vergaring zitten, voorstellen zullen verzann in centrale raad en op niks uit zullen lopen. Het lijkt e ook niet praktisch. Stel dat stuntenraad bestuursbeurzen aan or stelt, dan zullen vertegenwoordigers van DLO daar waarschijnlijk niet veel over te zeggen hebben. En ik vind tiing operkelijk. Het is bijna vakantie. Volgens ij wil raad van bestuur dit voorstel er nu snel even doordrukken. Straks zijn er verkiezingen geweest en dan blijkt opeens dat er aar zes vertegenwoordigers koen, in plaats van twaalf. Dan kan helft alsnog niet aan slag en dat lijkt e een onterechte situatie. Benjain Jongenburger, tweejaars Internationale ontwikkelingsstudies Als stuntenraad enige anier is o belangen van stunt bij universiteit te behartigen, dan ben ik tegen. Maar zolang er vertegenwoordiging blijft bestaan, interesseert het e niet hoe dat gebeurt. Ik weet trouwens niet veel van stuntenraad. Volgens ij zijn er nu drie fracties: PSF, CSF en nog eentje... Ik hou e er totaal niet ee bezig dus ik weet niet wat ze tot nu toe bereikt hebben. Misschien weet ik niet wat ik zou issen. Ik vind het wel belangrijk dat regeling Financiële Onrsteuning Stunten bestaat, want ik wil isschien in toekost nog een keer een bestuur doen. Ook is kwaliteit van onrwijs belangrijk, aar vanuit studieverenigingen zijn daar ook coissies voor. Zolang er door ieand op dit soort thea s wordt gelet, aak ik e niet druk o het verdwijnen van stuntenraad. Of ik ga steen ze week? Ik wist niet dat er verkiezingen waren. 'Zolang er vertegenwoordiging is, interesseert het e niet hoe dat gebeurt' Ik ben bang dat afstand tot stunt veel groter wordt Mattijs Sits, lid van stuntenraad voor Progressieve Stunten Fractie stuntenraad heeft nu twee soorten acht. Ten eerste staan we dicht bij stunten, zijn we fulltie bezig et onze functie, gaan we naar feestjes, weten we wat er speelt voor stunten en schrijven we voorstellen voor verbeteringen. Daarnaast hebben we ook forele rechten: in principiële conflicten kunnen we op onze strepen gaan staan. We proberen wel altijd gezaenlijke oplossingen te vinn, aar als het oet kunnen we voorstellen tegenhoun. In het nieuwe systee zal er veel inr vergartijd zijn voor onze ieën en verdwijnen forele rechten voor een groot el. Anre belangengroepen hebben alleaal nog een vertegenwoordigend orgaan onr nieuwe ezeggenschapsraad. Voor stunten kot die er niet. raad van bestuur probeert ons te paaien et inforeel overleg. Er kot een schaduwfractie die inforeel overleg ag plegen et rector en vergaring ag adviseren, aar ze heeft geen sterecht. Zaken waar stuntenraad zich dit jaar ee bezig heeft gehoun zijn bestuursbeurzen voor stunten, internationalisering, het niveau van Engels in het onrwijs, aar ook hele praktische zaken zoals verhuizing naar Born en plekken voor studieverenigingen. Voor dit soort praktische dingen zal er in nieuwe situatie weinig aandacht zijn. En grotere raad zal op een abstracter niveau opereren. Ik ben bang dat afstand tot stunt dan veel groter wordt. David Zwaans, tweejaars Bedrijfskun Het lijkt e geen slie zet o vier ran bij elkaar te voegen. Al hangt het er wel vanaf wat er voor in plaats kot. ste van stunt oet net zo sterk blijven als hij nu is. Inspraak is erg belangrijk. Wel blijkt het steeds weer oeilijk te zijn o stunten te vinn die in stuntenraad willen. Dit is natuurlijk niet kern van het problee, aar het wordt wel onrvangen in het nieuwe stelsel. Vanuit raad van bestuur gezien vind ik het niet eer dan logisch dat ze dit voorstel doen. Ze willen zelf efficiënter werken. Maar op ze anier worn we een kennisfabriek, een groot concern waar stunt opeens veel inr te zeggen heeft. Terwijl stunt juist je belangrijkste klant is, en je belangrijkste klant oet je niet uit het oog verliezen. Bij veel universiteiten en hogescholen hebben stunten inr inspraak dan hier. Ik heb in ezeggenschapsraad van hogeschool in E gezeten, ook een kleine instelling. Via het inforele circuit is het akkelijk je ste te laten horen. Juist odat we zo n kleine universiteit zijn oeten we dat vasthoun. Het is echt karakteristiek voor Wageningen. Je oet je belangrijkste klant niet uit het oog verliezen Wij hebben goe ervaringen et stunten en personeel saen in één raad Bernard Gilacher, docent Plantenteelt aan Van Hall Larenstein en lid van geeenschappelijke ezeggenschapsraad van hogeschool Wij hebben ons daar als raad nog niet over uitgelaten. Dat kot een beetje doordat we nog volop bezig zijn et het fusieproces van Van Hall en Larenstein. Tot nu toe is dat alleen nog een bestuursfusie, aar voor septeber oeten ook afzonrlijke ezeggenschapsran verdwijnen. Het is dus niet zo handig dat raad van bestuur nu al kot et voorstellen o ezeggenschapsstructuur totaal te veranren. Op zich ben ik van ening dat VHL in plannen een behoorlijke plaats toebeeld krijgt, dus daar ben ik niet heel erg tegen. Ik ben e ervan bewust dat stuntenraad van universiteit straks dreigt te verdwijnen. Maar voor onze stunten zou er niet zo heel erg veel veranren. Wij hebben op zich goe ervaringen et stunten in ezeggenschapsraad, op gelijke voet et het personeel. Waar ik wel tegenop zie is dat ik straks ontzettend veel op ijn bord zou krijgen wat aar in beperkte ate relevant is voor ons. Bovendien is het aar afwachten of we dingen die van belang zijn voor VHL voldoen op agenda kunnen krijgen. 2 P PO Re va ge of Po A in v z C M S An co he sp sc ve co ke gr ge CO ins ro nie wo ko ra lie vlo GV he st sta op DL ge Si sta vie da Na ke le ra nie éé ra zij b la fu ho zig cië he ta vij aa Le

15 Resource :26 Pagina MEI RESOURCE #31 n r ts n POST POST is brievenrubriek van Resource, bested voor reacties van lezers. Brieven kunnen worn gericht aan resource@cereales.nl of aan Resource, rubriek Post, Postbus 357, 6700 AJ Wageningen. Alle ran oeten et het voorstel insteen en vooruitzichten daarop zijn ronduit slecht CENTRALE MEDEZEGGEN SCHAPSRAAD (2) Anrs dan Koert ed voorkoen in zijn colun van 10 ei is nieuwe centrale ezeggenschap nog lang geen feit. In het voorstel van raad van bestuur is sprake van één centrale ezeggenschapsraad et drie bloedgroepen : Universiteit, DLO en VHL. Een af te sluiten convenant zal oeten uitaken over welke onrwerpen afzonrlijke bloedgroepen het alleen voor het zeggen krijgen. Vervolgens zal iere raad (SR, GV, COR, GMR) nog et het voorstel oeten insteen. vooruitzichten daarop zijn ronduit slecht. universiteit is grote verliezer van nieuwe structuur. Stuntenraad wordt opgeheven en daarvoor in plaats kot een iniale invloed in nieuwe raad. Ook universitaire staflen verliezen een groot el van hun huidige invloed. Len van Stuntenraad en GV hebben dan ook niet enthousiast op het voorstel gereageerd. huidige centrale ezeggenschapsstructuur van Universiteit en DLO bestaan uit SR, GV en COR is gebaseerd op saenwerking tussen Universiteit en DLO. Daarnaast is er SR o belangen van stunten te behartigen. Sinds VHL el uitaakt van WUR bestaat centrale ezeggenschap uit vier ran. Iereen is het erover eens dat dát wat veel van het goe is. Na een langdurige discussie leek er sprake te zijn van een coprois: een centrale ezeggenschap bestaan uit twee ran, één gebaseerd op WHW ( nieuwe wet op het hoger onrwijs) en één op WOR (wet op onrneingsran). voorlen van ze structuur zijn evint. Zij is niet gebaseerd op bloedgroepen, waardoor eenheid van organisatie wordt bevorrd, en belangenbehartiging van het onrwijs en fundaenteel onrzoek is gewaarborgd. onrwijsinstellingen universiteit en hogeschool blijven herkenbaar aanwezig in centrale ezeggenschap. In WORraad zoun et nae financiële en personele aangelegenhen van het concern aan or koen. Het aantal ezeggenschapsran wordt et vijftig procent gereduceerd, hetgeen een aanzienlijke efficiëntiewinst betekent. Lees verr op pagina 16. V.D.REDACTIE ETHOLOGIE kwestie Ethologie sleept zich ook twee jaar na opheffing van leerstoelgroep nog voort. Nu beklagen stunten Biologie zich over gebrekkige studieogelijkhen in dit vakgebied. In voorlichting aan zowel stunten als idlbare scholieren wordt gesteld dat ethologie nog steeds een volwaardige onrzoeksrichting in Wageningen is. In huidige onduilijke situatie is dit volgens biologiestunten echter niet het geval. Ze noeen het ontoelaatbaar dat stunten dupe worn van beleidsatige strubbelingen. Daar hebben zij zonr eer een punt. Het feit dat nu zelfs aan het regeerakkoord een paragraaf is toegevoegd over het welzijn van landbouwhuisdieren en edia over elkaar heen buitelen o het HR We oeten trots zijn op onze rector. Hij is een an et visie. an achter universitaire vernieuwingen en ook van bolletjesschea s die onze onrzoekers einlijk juiste weg wijzen. Hij is ook een an et flair, want wie heeft durf o saaie toga en baret in kast te laten en onze gasten uit Oezbekistan te ontvangen in hun traditionele Oezbeekse kostuu et bijbehoren pet. Een gewone Nerlanr verkleedt zich hooguit et Sinterklaas en onze zuirlingen doen dat alleen tijns het carnaval. gedrag van dierentuindieren te verklaren, aakt extra duilijk dat het ontbreken van een duilijk zichtbare onrzoeksgroep ethologie aan dé Nerlandse universiteit voor levenswetenschappen gewoon niet kan. Aangezien zo n leerstoel ook niet is opgenoen in het huidige instellingsplan, zou er foreel zelfs voor 2010 geen plaats eer zijn voor een hoogleraar diergedrag in Wageningen. Het opheffen van leerstoelgroep werd en wordt natuurlijk door iereen betreurd. Volgens vooralig rector Bert Speelan was er echter geen anre oplossing. Zijn arguent: we hebben er alles aan gedaan, laten we het eerst arbeidsrechtelijk netjes afhanlen et betrokkenen en dan kijken we wel weer verr. DE HOOG KLEREN MAKEN DE RECTOR Die benaring kun je volhoun zolang stunten hier niet dupe van worn. Als biologen echter gelijk hebben, dan ontstaat er een nieuwe situatie. Het juridische ijnenveld zou nog coplexer kunnen worn als naast clais van verbitter personeelslen ook stunten gerechtelijke stappen gaan onrneen. Het gevecht rond tekortkoingen van Asterdase opleiding Counicatiewetenschap laat zien dat zoiets niet nkbeeldig is. Het is in ier geval geen voorbeeld van goed gedrag als je opleidingen Biologie en Dierwetenschappen gewoon blijft verkopen terwijl kwaliteit van het onrwijs in een sleutelvak als ethologie serieus wordt betwist. / Gert van Maanen Henk van Ruitenbeek verkleedpartij van rector oet hier een acaische traditie worn. Het ag niet bij één keer blijven. Daaro oet rector kleedgeld krijgen of er oet een verhuurbedrijf van toneelkleding worn ingeschakeld, want iere hoge buitenlandse en binnenlandse gast dient vanaf hen in traditioneel kostuu door rector te worn ontvangen. In zijn garrobe ag Zeeuwse klerdracht zeker niet ontbreken. Je weet aar nooit of iljoenensubsidie voor gekweekte tong zo niet geakkelijker binnen is te halen. cowboyhoed en bolhoed horen er per finitie bij. Daar zijn Aerikanen en Engelsen nog steeds dol op. Moeilijker wordt het et zeer exotische hoogwaardigheidsbeklers. Maar een speer, een kralenketting en een lenndoek passen toch wel bij het figuur van rector. Echt lastig wordt het als er hoge Chinezen koen. dracht van volkspartij is natuurlijk heleaal uit. Een Mandarijnenuitrusting is fout. Maar een pak van Arani is nooit weg voor een rector et visie en flair. / Kees Hoog

16 Resource :44 Pagina 20 INTERNATIONAL 20 2 We re going to do our best to ake sure we beat the Geran tea BIOLOGISTS WANT ETHOLOGY BACK Wageningen biology stunts want the Executive Board to reinstate the Ethology group. A letter signed by a hundred stunts coplaining about the lack of ethology courses was presented on Tuesday 22 May to Rector Martin Kropff. According to the stunts, the proise that the closure of the Ethology group in Septeber 2005 would have few practical consequences for courses is not true. The letter states that there is a lack of an acaic learning environent in ethology, too few projects that stunts can participate in, and a supervision shortage. Spokesan for the Rector, Sion Vink, has said that the coplaints are being taken seriously. However, it is not possible to restart the group as its disantling has not yet been copleted. / GvM N W th Ch ba wi pr jo Th Pla Ec un ca pr th th PENTECOST Monday 28 May is a public holiday so shops are closed. WHAT S ON Thursday 24 May / Open air concert Sela in the arket place, organised by Christian stunt club / Rock opera Toy in Junushoff, also Friday 25, Saturday 26 May / Navigators stunt party in Café Het Gat / Alice in Wonrland Party at Unitas. Friday 25 May / Transylvania, see / Liehouse Jazzband plays in Junushoff theatre café / Dance 30+ in Wil Wereld / Chicago Mike perfors rock, soul, blues and country in Café Tuck / Sing along to Dutch songs in Stedia Café / Techno and electro party Krankenhaus at Unitas / Bikini Spring Party at the International Club. Saturday 26 May / Philippine Cultural Evening at the International Club. Sunday 27 May / Day of the Park in Belonte Arboretu. Food, drinks and light usic / Rock opera Toy in Junushoff / PinkSter Party in Café Het Gat. Tuesday 29 May / Murphy s Quiz Night in Café Tuck. Thursday 31 May / F#ck the exas in Café Het Gat. VeSte candidates at the stunt council election bate. / photo GA STUDENT COUNCIL ELECTION DEBATE: A CLASH OF CULTURES The visual differences between the VeSte and PSF parties at the election bate on Tuesday 23 May are iediately clear. The first group is dressed in white, the other in red. Their political differences, however, are less obvious. It takes soe sharp questions by Rector Martin Kropff to heat up the bate and reveal differences in their political styles. At first, the stunt council candidates avoid asking their opponents difficult questions. They are polite, and soe are even quite nervous. Sudnly PSF attacks VeSte: 'You only represent the stunt organisations, not all stunts like we do!' Ined, VeSte was found by the big stunt organisations. But a VeSte supporter in the audience replies: More than half of the stunts belong to these organisations. That's a lot. Besis, you can't represent everyone. The progressives launch a second attack. You only have a few sall ias, and they're all in our prograe too! We also have larger topics, like sustainability. But the VeSte representatives ake it clear that they are too pragatic for that. Their preference is for sall, but reachable goals. By the way, says Alexy Pristupa fro VeSte, We can help each other in the stunt council. We can focus on shortter and you ore on longter issues. After that reark, the tension subsis again. Soeone in the audience asks: If you put the two party prograes together, wouldn't we have a good prograe? VeSte, however, sees another big difference with PSF. We don't screa and shout, and achieve nothing. We are willing to cooperate and coproise. Of course, the opponents don t agree: So are we, but we also act when we can t agree, like when we published Rebel Resource. You just talk and talk, and nothing happens. The bate livens up a bit ore when Kropff asks the parties how they intend to reach the other 5000 stunts, because he really wants know who he ll be talking to after the elections: true representatives or a select group of very active stunts? Both parties are keen to show how uch Elections for the stunt council of Wageningen University started this week and continue until 31 May. The two parties fighting it out, PSF and VeSte, have a good ix of Dutch and international candidates. But what exactly do they ai to achieve for international stunts and education? A quick glance at their prograes reveals that iproving counication is top priority. they counicate with other stunts. PSF ention their pancakelunches, and the newsletters they liver to all stunt accoodation. VeSte, on the other hand, clais to have good contacts with stunt associations where Dutch and international stunts can integrate. Christopher Baan of PSF and ISOW (International Stunt Organization) retaliates: But we invited you, and you didn t react! Yes, but we hope to iprove internationalisation in the future. It s in our prograe. PSF hasn t been able to reach the stunt organisations. PSF: We tried, but they refused to contact us! / RE WHO SHOULD YOU VOTE FOR? The Progressive Stunt Party (PSF) wants to offer ore support to newly arrived stunts. Erasus stunts for exaple arrive throughout the whole year in Wageningen, and any do not get a proper introduction to the town and its university. PSF plans to create a entor syste for this purpose, siilar to that used in the AID at the beginning of the study year. For those arriving in August, they also want a longer introduction period. In addition, PSF wants to stiulate intercultural unrstanding by providing cofortable eeting places in university buildings, ore bates, and iproving counication between stunt organisations. Other plans inclu healthcare support and parttie jobs, and ore and better language courses. VeSte s plans also focus on iproving counication. For exaple, they think that the English translation of the Stunt Charter, which is a suary of all official regulations, should be a easier to unrstand. Like PSF, they also ai to iprove language skills, as well as the integration of Dutch and international stunts. Last but not least they want ore exchange of inforation in English about life, education, and work if possible with ore pages in Resource. / RE Th F La Gl th Ph sta Gl Int an to fo a p pe Se re D St da or ye pa ev

17 Resource :44 Pagina MAY RESOURCE #31 SNAPPED WHO Susane Rodrigues Abreu fro Portugal, outsi the Virology Lab in Wageningen. WHAT FOR? I here for six onths for y bachelor s thesis on the rice yellow ottle virus. I half way now. I like the greenness here, and the people at the lab are kind, but I would like to get to know ore people. DIFFICULT? It would probably be easier if I were doing classes. I wanted to learn Dutch, but I got sick. AND YOUR CORRIDOR? That s the proble. I live at Bornsesteeg where there s no shared kitchen, so you don t talk to other stunts that easily. I ve heard others coplain about this. / YdH NEW PARTNERSHIP WITH CHINESE UNIVERSITIES Wageningen has a agreeents with the Northwest A&F University in Yangling, China. The best stunts fro three bachelorgree courses at the university will be able to do a special honours prograe in their last year, organised jointly by the two universities. The prograe will be veloped for Plant Sciences, Anial Sciences and Econoics. Together with the Chinese university, Wageningen will select 120 candidates each year for the honours prograe. The 15 best stunts, once they have obtained their bachelor s gree, will be eligible to do a aster s gree in Wageningen at reduced cost. If the forula is successful, Rector Martin Kropff intends to ake siilar agreeents with other Chinese universities. Rien Bor of Wageningen University hopes that the new agreeents will keep up the inflow of Chinese stunts to Wageningen. Chinese universities are changing rapidly. Ten years ago there was a shortage of educational capacity in China, and any stunts were forced to study abroad. Now however, Chinese universities have expand and the trend is being reversed: ore and ore Asian stunts are going to China for their studies. As a result, any Aerican and Australian universities are experiencing falling stunt nubers. We hope that this construction will be a way of keeping our nubers up. The honours prograe will be veloped jointly by Wageningen and Yangling. Yangling will pay the travel and accoodation costs of Wageningen lecturers who give courses in China. The agreeents with Yangling were a during a recent visit of Wageningen anagers and scientists to China. The legation also visited the Chinese Agricultural University (CAU) in Beijing, where twelve Wageningen acaics a agreeents with their Chinese colleagues and set up joint research prograes. The head of the Wageningen legation, Rector Martin Kropff, expects that this will lead to ore cohesive prograes for the PhD projects that Wageningen and the CAU plan to conduct jointly. Kropff was also appointed honorary professor of the CAU. The visit end with a syposiu on ChineseDutch collaboration in the life sciences. Wageningen UR played a proinent part, reported Kropff proudly. About four hundred people attend the syposiu, which was opened by the Dutch Minister of Foreign Affairs, Maxie Verhagen. Kropff used the opportunity to ake a plea for establishing publicprivate partnerships so that Chinese and Dutch businesses and governents join forces to finance research. / KV VHL STUDENTS COMPETE AT US HORSE SHOW t t For the first tie, Van Hall Larenstein will be represented this year at an international stunt equestrian event in Philalphia. The copetition takes place fro 29 May to 1 June. A Dutch and a Geran tea will participate unr the VHL flag, and both stand a good chance of winning the world cup. The copetition was started to enable stunts fro different countries to get to know each other. And because it s a sporting event, there has to be an eleent of copetition, tells Martine van Tilburg, who is coordinator of Equine, Leisure & Sports at Van Hall Larenstein in Wageningen. The Global Village Day prize winners: stunts fro the Philippines. / photo GA FILIPINOS WIN GLOBAL VILLAGE MARKET COMPETITION Last Saturday 19 May saw the eighth Global Village Day in the arket place in the centre of Wageningen. The Philippines stole the prize for the best stand fro fourtie winners Indonesia. Global Village Day is organised by the International Stunt Panel (ISP) and is an opportunity for international stunts to present custos, dance, costue and food of their country. At the end of the day a prize is award for the best perforance and ost attractive stand. Seventeen different countries were represented and the thee this year was Diversity is our strength, unity is our goal. Stunts spend weeks preparing for the day. This is the biggest event that is organised for international stunts each year, that is why so any people participate. Food is an iportant part of every culture; a lot of our social life revolves around eating. It is fun to prepare our own kind of food for others, and to taste soething new in return, says Tini Guartini of the ISP. The ISP sees the day as a way to iprove integration between international and Dutch stunts, and also with the local population. The Filipino prize winners perfored a spectacular dance with colourful costues and tiniklin, long baboo poles that they used to ake rhythic sounds. A group of fifteen of us practised every evening for two weeks. At one point the roo in the Bornsesteeg wasn t big enough, so we had to find soewhere else. We went to the Foru building and practised our dance outsi there. The security an kept watching us through the window, tells Florene Slotboo enthusiastically. The Filipino s stand displayed an array of woven baskets, clay pots, sweet potatoes with a sweet sauce and large corated plates fro their hoe country. We cid to actively interpret the thee Diversity and Unity. We displayed handicrafts on one si and photos of beautiful places in our country on the other si. We a soe of the handicrafts ourselves fro papier aché, with inspiration fro our artistic director, and we a different Filipino snacks. Our cooking has Spanish, Mexican, Chinese and Aerican influences, explains Lally Dulnuan. Our biggest rivals were the Indonesians. They have won the last four ties. We participated last year for the first tie and we thought to ourselves: we can do this too. Did you iss the Global Village Day? On Saturday 26 May the Filipino stunts are holding a cultural evening in the International Club. /NM The stunts will be paying their own airfare to the US, but VHL is footing the bill for the unifors, registration and the teacher who will accopany the. The stunts will not be taking their own horses. We ve been offered relatively highlevel copetition horses there, says Van Tilburg. Part of the point is that our rirs get the feel of the horses quickly.' The event consists of show juping, dressage and a written test. Each country is allowed to send one tea but, because Gerany does not have an equine professional education course at this level, VHL is also sending a Geran tea. Saskia Liss, a secondyear Equine, Leisure & Sports and eber of the Geran tea, is looking forward to the Intercollegiate World Equestrian Cup in Philalphia. I like copetitions, and riding in a tea akes it even ore special. Firstyear stunt Charlot Helr, a selfconfessed riding fanatic, is even ore serious. As the Dutch tea we re going to do our very best to ake sure we beat the Geran tea! / AB

18 Resource :44 Pagina 22 STUDENT 22 2 > Begin ei liet het Nijeegse college van bestuur het onafhankelijke stuntenblad ANS uit bakken verwijren odat er pornografische afbeeldingen in stonn kokoer als dildo, dat werk die het iago van universiteit schaadn. In het daaropvolgen nuer van huisblad Vox trad scheind rector Kees Blo op als hoofdredacteur. Hij plaatste zichzelf proinent op cover en bedacht een soort hagiografie van acht pagina s. kokoertijd valt in Nijegen extree vroeg dit jaar. Greenpeace laat Duitse en Turkse vrijwilligers een Ark van Noach bouwen op berg Ararat, waar volgens bijbel ark ooit vast liep. boot oet eind ei klaar zijn voor top van G8 en is een waarschuwing voor een nieuwe zondvloed door kliaatveranring. houten ark is beschein van ovang vier bij tien eter en zal uiteinlijk dienst doen als berghut. Blijkbaar valt het et zeespiegelstijging dus nog wel ee. zic an Ze st Eg ko k ho ca va va NICOLETTE GREKE IS BACK! Iereen kent er wel eentje, een vrolijke, spontane, enthousiaste, lieve, ultranaïeve en bloedooie vrouw. Eentje die zich veel inr intelligent voordoet dan ze is en iereen een war gevoel bezorgt et oprechte coplienten. Een jaloersaken kruising tussen oer Theresa en Lindsey Lohan et een vleugje extra argeloosheid. Greke is zo n vrouw. Ze is drie aann naar Bonaire geweest o stage te lopen. Eerlijk gezegd was het geweldig rustig eerste week. Heerlijk het journaal kijken zonr onrbrekingen als huh, wat bedoelen ze nou? of wat geeen!. Ik kon huisgenoten vrijuit beledigen zonr een tik op ijn vingers te krijgen. Na verloop van tijd begon ik haar natuurlijk te issen. Nieand op wereld kan zo vrolijk stralend goeorgen zeggen zonr drugs te hebben gebruikt. En het is gewoon saai dat er geen reactie kot als ik zeg dat het eten serig is of dat ik te oe bent o af te wassen. Stieke heel diep van binnen was ik e juist gaan hechten aan die dingen waar ik e af en toe aan erger. Niks fijner dan je ergeren aan een anr o je eigen gevoel van superioriteit te bevestigen. Ja, zij ziet er leuk uit, heeft een goed hueur en lijkt perfect, aar ik bén leuk. Of een vergelijkbare sluiten renering. Hier in huis issen we haar alleaal. Zo erg zelfs dat we een welkothuisfeest voor haar aan het regelen zijn. Dat begon et een ailtje: Zullen we een surpriseparty voor Greke organiseren? eerste reactie kwa van Greke zelf: Ja, lijkt e geweldig! Een voor haar doen zeer spitse en droge reactie. Na dit ailfoutje zijn we weer onrgronds gegaan en hebben plannen geaakt. Vandaag gaan we een spandoek aken en kaer versieren et slingers. Over twee dagen, als ze thuiskot, gaan we taarten bakken en bloeen plukken. Zeker weten dat ze alsnog blij verrast is. Ik kan niet wachten. Tot zo ver plannen. Vanochtend, vlak voor ik wakker werd, hoor ik een ultraenthousiast goeorgen. Poepiebruin en stralend staat ze voor ur. We hebben ons vergist in datu. Jaer van het feest, aar gelukkig is ze weer thuis. / Nicolette Meerstadt EEN PASTOR DIE NAAR PYJAMAPARTY S GAAT Yuri Saris, kersverse rooskatholieke stuntenpastor van Wageningen UR, is zich bewust van beperkingen van zijn nieuwe baan bij SP3In wereld. eeste stunten zal ik niet ontoeten, zegt hij. Maar zijn doel is o ruite te bien aan iereen die verdieping en inspiratie zoekt. Als ik et een enkeling iets oois kan eeaken, ben ik al tevren. Saris wil eerste aann in zijn nieuwe baan vooral gebruiken o ensen te leren kennen. Zo is hij onlangs naar een pyjaaparty van stuntenvereniging KSV St. Franciscus geweest, waar ze hun katholieke wortels nog koesteren. Stunten die SP3In wereld helpen et het organiseren van activiteiten hebben he inidls ook ontoet. Saen et hen en zijn nieuwe collega Anja Vogelzang, protestantse pastor, hoopt hij koen tijd te kunnen bouwen aan een geeenschap van gelijkwaardigheid en inspiratie. O dat akkelijker te aken, is Saris hard op zoek naar een geschikte woning in Wageningen. Niet alleen o reistijd te verkorten, aar ook o stunten buiten kars te ontoeten. Zelf is hij pas 31, en hij stuer eind vorig jaar af. Daardoor is drepel naar stunt al vrij laag. Ik begrijp ze tijd en cultuur goed. Ik luister naar zelf uziek en kijk naar zelf fils, en ik begrijp ook reserve et betrekking tot katholieke kerk, hoewel ik e er zelf wel thuis voel. Ondanks scepsis tegenover georganiseer religie ziet Saris bij veel jongeren Het blijft een onskentonsverhaal, zegt rjaars stunt Milieukun Jasper Schilling teleurgesteld, na afloop van het kliaatbat dinsdagavond 22 ei in het Scheikungebouw in Wageningen. En dat terwijl Volkskrant juist discussie op poten had gezet o het onrwerp uit het wereldje van skundologen te trekken. Yuri Saris: Geloof is geen sjabloon dat je op ensen kan drukken. / foto GA wel een fascinatie voor dingen die het stoffelijke overstijgen. Hij hoort veel vragen over zin van het leven. Er is een plek nodig waar ze kunnen zoeken naar juiste woorn. Of gebaren. Want God is een realiteit die dieper gaat dan onze woorn. Behalve theologie heeft Saris ook een tijdje theaterwetenschappen gestuerd. Het spirituele proces toont overeenkosten et het artistieke proces, zegt hij. Dit proces vereist wel ruite voor stunten zelf. Geloof is geen sjabloon dat je op ensen kan drukken, o daarna randjes weg te snijn. Maar dat neet volgens Saris niet weg dat hij eerlijk oet zijn over zijn eigen overtuigingen. Zo ontstaat een balans die volgens he kern vort van het katholieke ysterie. Hoe kan het dat zo'n grote God zich kan bewegen zonr dat onze enselijke vrijheid beknopt wordt? / RE VOLKSKRANTDEBAT STELT STUDENTEN TELEUR Volkskrant kwa naar Wageningen voor een discussie over concrete oplossingen voor het oprukken water, odat haar lezers zich zorgen aken over het stijgen zeewaterpeil en toeneen regenval. krant had bestuurslen van Aktief Slip, studievereniging van Environental Sciences van Wageningen Universiteit, gevraagd of zij op voorste rij wiln zitten bij een bat over kliaatveranring en noodzakelijke aanpassingen in het Nerlandse landschap. Voorgestel oplossingen waren onr eer een kliaatachine van kunstenaar Ton Matton en drijven huizen van Ties Rijcken van TU lft. Inleir Dirk Sijons, rijksadviseur voor het landschap, ziet ltabranding als uitgangspunt voor inrichting van Nerland. Volgens Sijons oet Nerland toewerken naar een landschap waarin lta een attractie is voor toeristen: watersten et superdijken voorzien van een overvloed aan kunstzinnige windolens en natuur. We oeten laten zien dat we het goed voor elkaar hebben. Kunstenaar Ton Matton gelooft niet in ogelijkhen o zoiets groots op te zetten, vooral odat dit zoveel tijd kost dat tegen tijd dat superdijken er liggen het kliaat het landschap isschien al weer heeft veranrd in een woestijn. Hij vertrouwt liever op individueel hanlen. Ik wil een ultie adaptieve wereld. Dit kan door alleaal iets te doen. Plant een boo in achtertuin. Misschien helpt het, isschien niet. zaal reageert sceptisch op ze oplossing. In Rotterda beseffen ze echt niet dat stad zoaar kan onrlopen, zegt Jan Sits van waterschap Hollandse lta. We oeten hen hier eer bewust van gaan aken. Invulling van ruite kot dan vanzelf wel. Matton reageert fel. Als we het over bewustwording gaan hebben, stap ik nu op. Iereen is er toch van bewust, anrs zaten we hier toch niet? Ruoer klinkt van voorste banken et Aktief Slip en aanhang. Kijk nou naar dit publiek, zegt stunt Jasper, collegezaal rondkijkend die hoogstens voor een kwart gevuld is. Dit is toch niet representatief voor Rotterdase inwoners? Ik zie overwegend ou annen in grijze pakken. Terwijl Jasper goedkeuren knikjes krijgt van enkele studiegenoten, lijken annelijke veertigplussers operking te negeren. Na een ongeakkelijk oent praten ze al snel weer verr over hoevraag. Mysterieuze kliaatachines, gegraven rivieren en drijven woningen blijven onaangeroerd, tot teleurstelling van Aktief Slip. Ik had eer een discussie verwacht over concrete oplossingen zoals wat we kunnen doen et het boerenland dat in toekost vrijkot, juist odat Volkskrant dat benadrukte, zegt Jasper. Want dat leeft onr bevolking. Nu gaat het toch weer o beleid. Jaer. / LH V P Va ee int st vin Ne be H uit ka sp tu va su Wa na te pa da tie ga sn Sa te T Sp st jaa he da we te dr fu we W

19 Resource :44 Pagina MEI RESOURCE #31 University of Missouri in Rolla lijkt zich niet druk te aken over antiterrorisegevoelens in VS. Ze eldt trots in een persbericht dat stunten uit uithoeken als Hawaii en Egypte volgen aand naar Rolla koen o zich te perfectioneren in kunst van het opblazen. universiteit houdt jaarlijks een Explosives Suercap et als hoogtepunt het opblazen van een bevroren kuiken o kracht van explosieven te onstreren. Ben & Jerry eln trots dat hun ijs het eerste kliaatneutrale ijs ter wereld is, odat productieketen van koe tot vriezer voldoet aan alle hiervoor geln richtlijnen. Ben & Jerrykoeien laten nog wel winn et het broeikasgas ethaan erin, aar dankzij iljoeneninvesteringen in verbeterd diervoer en duurzae energieprojecten is felbegeer kliaatneutrale status nu dan toch behaald. Wij worn er voorlopig inrdaad niet war of koud van. Aerikaanse onrzoekers hebben in diepte van Stille Oceaan een nieuw soort zeeaneoon aangetroffen. Het beestje ziet er niet echt bijzonr uit het lijkt nog het eest op een ensenkies aar is vooral bijzonr vanwege leefogeving. aneoon leeft in karkassen van do walvissen die af en toe afzinken naar zeebo en daar een coplexe leefgeeenschap tot bloei brengen. VHLSTUDENTEN NAAR PAARDENCONCOURS VS Van Hall Larenstein is dit jaar voor het eerst vertegenwoordigd bij een internationaal paarnconcours voor stunten in Philalphia. wedstrijd vindt plaats van 29 ei tot 1 juni. Onr vlag van hogeschool doen een Nerlands en een Duits tea ee, bei kanshebber voor wereldbeker. Het concours is opgezet o stunten uit verschillen lann kennis et elkaar te laten aken. En odat het o sport gaat, kan het wedstrijleent natuurlijk niet ontbreken, vertelt Martine van Tilburg, coördinator van Equine, Leisure & Sports bij Van Hall Larenstein in Wageningen. stunten betalen zelf hun vliegticket naar VS. hogeschool neet kosten voor teakleding, inschrijving en begelein docent op zich. eigen paarn vliegen niet ee. We krijgen daar sportpaarn aangebon van relatief hoog niveau, vertelt Van Tilburg. Het gaat ero dat onze ruiters paarn snel leren aanvoelen. Het concours bestaat uit een parcours, een dressuurproef en een kennistest. Elk land ag één tea sturen. Odat Duitsland geen hboopleidingen heeft op het gebied van paarn, stuurt Van Hall Larenstein ook een Duits tea. Saskia Liss, tweejaars Equine, Leisure & Sports uit het Duitse tea, verheugt zich op World Equestrian Cup in Philalphia. Ik houd van wedstrijdrijn. En dat we als tea rijn aakt het nog eens extra bijzonr. Voor eerstejaars stunte Charlot Helr, volgens eigen zeggen een fanatieke aazone, gaat copetitie nog een stap verr. Als Nerlands tea gaan we ons uiterste best doen o het Duitse tea te verslaan! Bei teas bestaan uit drie ruiters en een reserve. Elk tea heeft ook één annelijke elneer. Verwonring hierover is volgens Van Tilburg niet op zijn plaats. Op paarnopleidingen is ongeveer tien procent van stunten an. Hoe hoger het niveau in paarnsport, hoe eer annelijke ruiters. / AB HET ECHTE WERK LIBELLENLARVEN ZOEKEN e t n, t t Saskia Liss, tweejaars Equine, Leisure & Sports, aakt el uit van het Duitse tea van Van Hall Larenstein. THYMOS NOG ZONDER BESTUUR Sportstichting Thyos zoekt nog drie stunten voor het bestuur van volgend jaar. Er zijn pas drie kandidaten terwijl het bestuur zes len nodig heeft. Het is daardoor vraag of er volgend jaar weer interne copetities en eveneenten als wintersport en zweefvliegen zijn. vele activiteiten van Thyos worn drukbezocht, aar voor een bestuursfunctie et een jaar bestuursbeurs is weinig belangstelling. Bestuurslid Alex Wesker nkt dat het te aken heeft et financiële druk o door te sturen. Een jaar bestuur is echter zeer leerzaa odat je bezig bent et praktijk en beleid. We organiseren niet alleen activiteiten aar behartigen bij universitair sportcentru Bongerd ook belangen van stunten die in een vereniging of individueel willen sporten. Hoofd sportcentru Henri ten Klooster aakt zich zorgen over het gebrek aan kandidaten. Thyos verzorgt juist dingen waar we ons als sportcentru ee onrschein en waar we saen eerste plaats in Keuzegids Hoger Onrwijs aan te danken hebben. / YdH Reco Versluijs, rjaars Bos en natuurbeheer bij Van Hall Larenstein in Velp, loopt een dubbele stage bij Stichting Bargerveen. Zo heeft hij tijd voor een uitgebreid onrzoek naar waterbeestjes in hoogveenlandschappen. Stichting Bargerveen is verbonn aan Radboud Universiteit in Nijegen en doet onrzoek naar fauna in verschillen landschappen zoals duinen, hei en veen. Het hoogveen in Nerland heeft het in het verlen zwaar te verduren gehad. Het is afgegraven en ontwaterd. overgebleven gebiedjes zijn kleine snippertjes. Bovendien is vegetatie sterk veranrd door verdroging en verrijking. Hoogveen kent een zuur, nat en voedselar ilieu, waar planten en veenossen in voorkoen. Door verrijking zijn er veel voedingsstoffen in het water terecht gekoen, zodat hoogveenossen langzaa verdwijnen. Sinds het begin van jaren negentig proberen organisaties als Staatsbosbeheer en Natuuronuenten et aatregelen als het verhogen van het waterpeil hoogveenvoring weer op gang te brengen. Ik onrzoek invloed die herstelaatregelen hebben op wateracrofauna, oftewel waterbeestjes. Mijn onrzoek vindt plaats in Mariapeel en urnse Peel in het zuin van het land en het Bargerveen in Drenthe. Het referentiegebied ligt in Estland, waar nog veel natuurlijk hoogveen is. Ik vergelijk soortensaenstelling van libellenlarven en water en oppervlaktewantsen tussen Estland en Nerlandse hoogveenrestanten. Bei groepen stellen heel verschillen eisen aan hun leefogeving. Ik bekijk wat bepalen factoren voor die beestjes zijn o ergens te kunnen leven. En wat voor een effect toenae van voedingsstoffen heeft. Ook kijk ik naar vegetatie en structuur van het veen, of er bijvoorbeeld open water is of dichtveenos. Eén van uitkosten van ijn onrzoek is dat libellenlarven en wantsen een voorkeur lijken te hebben voor open water et veenos langs rann. Dat is voor ij wel een verrassing, aar achteraf toch ook verklaarbaar. Zelf heb ik drieënhalve week veldwerk verricht. Dat was leuk en intensief. Nu ben ik bezig et terineren: welke soorten wantsen en libellen koen waar voor? Over een aand ga ik als afsluiting nog drie weken naar Estland. Daar ga ik eerst een week fauna beonsteren en vervolgens ee et een excursie van Stichting Bargerveen voor beheerrs van Nerlandse natuurgebien en ensen van Nerlandse overheid. Ik heb ijn twee stageperios saengevoegd, en daar ben ik blij o. In een perio van elf weken kun je net een karig onrzoekje doen. Als je echt iets wilt leren, heb je wel een half jaar nodig. Zelfs 23weken die ik nu heb, zijn vrij krap voor zo n uitgebreid onrzoek. Onrzoeken vind ik ontzettend leuk, dus ze stage bevalt perfect. Onrzoek doen is precies richting die ik op wil gaan, het liefst vogelonrzoek. Het trekt e o het onbeken te ontkken, systeen te ontrafelen en nieuwe relaties te ontkken. Door goed onrzoek kun je geschikte aatregelen adviseren en kunnen gebien goed beheerd worn. Ten gunste van natuur. / Alexandra Branrhorst

20 Resource :44 Pagina 24 STUDENT 24 RESOURCE #31 Mocht er binnenkort een prijs koen voor grootste wetenschapsjournalistieke blunr, dan noineren wij het bericht van Planet Internet over Wageningers die beweren dat binnen honrd jaar een stuk van zon afbreekt. Het nieuws kwa van Suervibes.nl, dat inidls verwijzingen naar Wageningen heeft verwijrd. Planet heeft het bericht alweer gewist, waaree kans is verkeken dat Wageningen scoort et haar astronoische kennis. PRIKBORD In Vlaase versie van Boer zoekt Vrouw zal in het koen seizoen ook een boerin voorkoen die een an zoekt. 23jarige Annelies Vercauter uit Ertvel is een spontane 23jarige boerin, die saen et haar ours een zeugen en elkveehourij runt. Ze zoekt een partner die groter is dan 1.79, et een gezond boerenverstand en sterke aren die ij eens goed vastpakken. / GvM < VOOR JE MOOISTE FOTO, JE EERSTE VERHAAL, JE EIGEN CARTOON CONCERTREIS Len van WSKOV poseren saen et uzikanten van Weihenstephaner Musikwerkstatt uit Freising. Wageningse Stunten Koor en Orkest Vereniging was van 17 tot en et 20 ei op concertbezoek in ze Duitse plaats, ailt waarneend secretaris Bra Vries. WSKOV had een uitwisseling et koor en orkestvereniging van universiteit van Freising. En we hebben vooral veel gerepeteerd et len van Weihenstephaner Musikwerkstatt, genoed naar Weihenstephan, oudste bierbrouwerij ter wereld. Als hoogtepunt hebben we gezaenlijk een concert gegeven in Freising, et afterparty. len van Weihenstephaner Musikwerkstatt koen waarschijnlijk volgend jaar op bezoek in Wageningen. BEN JE AL HOMO BIJ JE GEBOORTE? Kan ik et een hoo in een tentje slapen? En valt een lesbische vriendin ook op ij? Lia en Angela kijken niet eer op van dit soort vragen. Ze geven voorlichting over hooseksualiteit op idlbare scholen in Wageningen en ogeving. Als ervaringsskundigen. Aan het begin van les vragen stunten aan scholieren o anonie een vraag op te schrijven. Lia, zesjaars Internationale ontwikkelingsstudies, haalt een stapeltje tevoorschijn. Ze gaan over hun eigen coing out en over vraag of je bij je geboorte al hoo of bi bent. En jongens vragen zich sos af hoe dat oet et oklen voor gy als er een hoo in klas zit, vertelt Angela, zevenjaars Plantenwetenschappen. leukste vraag is bijna poëtisch: Was het donker in kast? Angela en Lia gebruiken vragen o leerlingen hun eigen ening te laten geven. Lia: Zo aak je ensen bewust van hun eigen ieën. Op gelovige scholen hoor je bijvoorbeeld regelatig dat hooseksualiteit niet ag van God, dat het vies is en niet hoort. Angela vertelt dat bij veel leerlingen horonen door het lijf gieren. Ze zijn bezig et seksualiteit, aar weten nog niet wat een relatie is. Vooral vbo ers hebben vaak een grote ond. Zonr blikken of blozen spreken ze over kontneuken. Maar als je echt over seks gaat praten, dan kripen ze in elkaar. Lia vertelt dat voorlichting nog steeds nodig is. Zeker op idlbare school draait het o noraal zijn. Hoo zijn is nog niet noraal. En het blijft lastig dat ensen er altijd vanuit gaan dat je hetero bent. lessen leveren veel op, zegt Angela. Leerlingen nken over hooseksualiteit na en hebben het er onrling over, ook voor en na ons bezoek. Daarnaast is het goed dat leerlingen die zelf hoo of bi zijn horen waar ze terecht kunnen. Lia: Het is fijn o te weten dat je niet alleen bent. / Yvonne Hilster hoogroep zoekt nog voorlichters: voorlichting@hoogroep.nl

Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!

Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Haring! Verse haring! Wie maakt me los! Ik heb verse haring! Ha... ja, nou heb ik jullie aandacht, hè? Sorry, ik ben uitverkocht. Vandaag geen haring

Nadere informatie

L i mb u r g s e L a n d m a r k s

L i mb u r g s e L a n d m a r k s L i mb u r g s e L a n d m a r k s P r o g r a m m a I n v e s t e r e n i n S t ed e n e n D o r p e n, l i j n 2 ; D e L i m b u r g s e I d e n t i t e i t v e r s i e 1. 0 D o c u m e n t h i s t o

Nadere informatie

Ik ben het Net. Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! VISSERIJ 7 8 GROEP. Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer.

Ik ben het Net. Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! VISSERIJ 7 8 GROEP. Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. VISSERIJ Ik ben het Net Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp! Aangeboden door Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. www.eu.nl -> onderwijs Europese Unie Haring! Verse

Nadere informatie

Gemeente Amsterdam Gemeenteraad Gemeenteblad Voordracht voor de raadsvergadering van <datum onbekend>

Gemeente Amsterdam Gemeenteraad Gemeenteblad Voordracht voor de raadsvergadering van <datum onbekend> Geeenteblad Voordracht voor de raadsvergadering van Jaar Publicatiedatu Agendapunt besluit B&W Onderwerp Vaststellen van de Verordening interferentiegebieden bodeenergiesysteen 24 Tekst van openbare besluiten

Nadere informatie

Bepaling toezichtvorm gemeente Stein

Bepaling toezichtvorm gemeente Stein Bepaling toezichtvorm 2008-2011 gemeente Stein F i n a n c i e e l v e r d i e p i n g s o n d e r z o e k P r o v i n c i e L i m b u r g, juni 2 0 0 8 V e r d i e p i n g s o n d e r z o e k S t e i

Nadere informatie

H O E D U U R I S L I M B U R G?

H O E D U U R I S L I M B U R G? H O E D U U R I S L I M B U R G? N AD E R E I N F O R M A T I E S T A T E N C O M M I S S I E S OV E R O N D E R AN D E R E A F V A L S T O F F E N H E F F I N G E N I N L I M B U R G 1 6 a u g u s t u

Nadere informatie

Werkboekje. Natuur en milieu educatie. Groep 7. Naam: Fruit in de mix. Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna

Werkboekje. Natuur en milieu educatie. Groep 7. Naam: Fruit in de mix. Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna Werkboekje Natuur en milieu educatie Naam: Groep 7 Fruit in de mix Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna Werkblad 1 Waar komt ons fruit vandaan? Vul 1. Teken het klassikale woordenweb die

Nadere informatie

Ik ben het Net. Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!. VISSERIJ 5 6 GROEP. Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer.

Ik ben het Net. Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!. VISSERIJ 5 6 GROEP. Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. VISSERIJ Ik ben het Net Netje is een meid! Vrolijke meid, uit een vissersdorp!. Aangeboden door Dit verhaal is onderdeel van de Europese Verhalenkoffer. www.eu.nl -> onderwijs Europese Unie Haring! Verse

Nadere informatie

Maatschappelijke waardering van Nederlandse Landbouw en Visserij

Maatschappelijke waardering van Nederlandse Landbouw en Visserij Nederlandse Landbouw en Visserij Inhoud 1 Inleiding 03 2 Samenvatting en conclusies landbouw en visserij 3 Maatschappelijke waardering landbouw 09 4 Associaties agrarische sector 13 5 Waardering en bekendheid

Nadere informatie

#28. Pag. 22 ZWETEN OP DE VARSITY. Boosheid over collegezalen zonder stoelen. Kippige varkens willen minder obstakels, niet meer licht

#28. Pag. 22 ZWETEN OP DE VARSITY. Boosheid over collegezalen zonder stoelen. Kippige varkens willen minder obstakels, niet meer licht Resource 0728 1 18042007 17:07 Pagina 1 Boosheid over collegezalen zonr oelen Pag. 4 Kippige varkens willen inr obakels, niet eer licht Pag. 6 Plaerk wil elke aio een zak geld geven Pag. 23 WEEKBLAD VOOR

Nadere informatie

Initiatief Duurzame Hallenbouw

Initiatief Duurzame Hallenbouw VOORTGANG ONTWIKKELING DUTCH HALL De branchevereniging Bouwen et Staal (in saenwerking et de Saenwerkende Nederlandse Staalbouw ) is in 2010 et een initiatief gestart o een duurzae bedrijfshal te ontwikkelen.

Nadere informatie

LeeR. & leef. bijbel. Zie volgende pagina s. boekje. uit je CATECHESE. onderbouw VAN: 1

LeeR. & leef. bijbel. Zie volgende pagina s. boekje. uit je CATECHESE. onderbouw VAN: 1 LeeR & leef uit je VAN: 1 CATECHESE onderbouw bijbel boekje Bijlagen bij les 14 - Niet stelen aar delen Introductie 2: Iedereen doet het... Introductie 3: Het geld-telt-spel De eerste pagina kan als achterkant

Nadere informatie

Leiden is een typische studentenstad en heeft dus veel kamerbewoners.

Leiden is een typische studentenstad en heeft dus veel kamerbewoners. EC 01. EEN KAMER HUREN IN LEIDEN. Leiden is een typische studentenstad en heeft dus veel kamerbewoners. Vermoedelijk blijft het aanbod van kamers achter bij de vraag, waardoor er gemakkelijk prijsopdrijving

Nadere informatie

Ik ben de Klomp. Europees landbouwbeleid groep 5-6. De Klomp is een boer. Wel een hele aardige boer. Maar wel met een boer n accent.

Ik ben de Klomp. Europees landbouwbeleid groep 5-6. De Klomp is een boer. Wel een hele aardige boer. Maar wel met een boer n accent. De Klomp is een boer. Wel een hele aardige boer. Maar wel met een boer n accent Zo! Goedemorgen of goedemiddag, wat is t? Ik moet zo de koeien weer melken, dus... Excuus, dat ik wat stink. Ik heb het zo

Nadere informatie

Project: Duurzaamheid

Project: Duurzaamheid : Project Wat is duurzaamheid? Vanuit dit project gaan we kijken naar wat duurzaamheid is. Het klinkt eigenlijk best wel sjiek! Het klinkt als iets dat heel lang mee gaat. Maar wat is duurzaamheid nu eigenlijk?

Nadere informatie

Beet! 1. Aanzetten. 1a. Beet! Jij gaat aan de slag met het dossier Beet!. Welke onderdelen van het dossier ga jij maken? Overleg met je docent.

Beet! 1. Aanzetten. 1a. Beet! Jij gaat aan de slag met het dossier Beet!. Welke onderdelen van het dossier ga jij maken? Overleg met je docent. 1. Aanzetten Beet! 1a. Beet! Jij gaat aan de slag met het dossier Beet!. Welke onderdelen van het dossier ga jij maken? Overleg met je docent. GA IK DOEN 2 UITNODIGING 15 minuten 3 UITZOEKEN 30 minuten

Nadere informatie

T I P S I N V U L L I N G E N H O O G T E T E G E N P R E S T A T I E S B O M +

T I P S I N V U L L I N G E N H O O G T E T E G E N P R E S T A T I E S B O M + T I P S I N V U L L I N G E N H O O G T E T E G E N P R E S T A T I E S B O M + A a n l e i d i n g I n d e St a t e nc o m m i s si e v o or R ui m t e e n G r o e n ( n u g e n o em d d e St at e n c

Nadere informatie

Vandaag vis of morgen ook nog?

Vandaag vis of morgen ook nog? Page 1 of 6 (/) dinsdag 13 december 2016 - Algemeen Visvangst in de Ierse Zee: wetenschappers raden al jaren aan om er niet meer op tong te vissen. Justin Tallis De visquota liggen nog niet vast of sommige

Nadere informatie

We werken met Gentle Teaching; met warmte en respect voor elkaar. Ieder mens wil zich veilig voelen en wil verbonden zijn met anderen.

We werken met Gentle Teaching; met warmte en respect voor elkaar. Ieder mens wil zich veilig voelen en wil verbonden zijn met anderen. Het p e ra r n e p w.zi s. kwaliteit bij cliëntversie en Samenvatting van het kwaliteitsrapport 2018 Zorg bij zideris Als je een verstandelijke beperking hebt, kun je bij Zideris wonen of meedoen aan dagactiviteiten.

Nadere informatie

Europa. De plannen van D66 voor Europa Begrijpelijke versie. Tekst: D66 en Merel van Beeren

Europa. De plannen van D66 voor Europa Begrijpelijke versie. Tekst: D66 en Merel van Beeren Voor Europa De plannen van D66 voor Europa Begrijpelijke versie Tekst: D66 en Merel van Beeren 1 De plannen van D66 voor Europa D66 vindt Europa heel belangrijk. Wij denken dat Nederland sterker is als

Nadere informatie

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop.

de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. Woordenlijst bij hoofdstuk 4 de aanbieding reclame, korting De appels zijn in de a Ze zijn vandaag extra goedkoop. alleen zonder andere mensen Hij is niet getrouwd. Hij woont helemaal a, zonder familie.

Nadere informatie

Bepaling toezichtvorm gemeente Venray

Bepaling toezichtvorm gemeente Venray Bepaling toezichtvorm 2007-2010 gemeente Venray F i n a n c i e e l v e r d i e p i n g s o n d e r z o e k P r o v i n c i e L i m b u r g, april 2 0 0 7 V e r d i e p i n g s o n d e r z o e k V e n

Nadere informatie

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon

Op weg met Jezus. eerste communieproject. Hoofdstuk 5 Bidden. H. Theobaldusparochie, Overloon Op weg met Jezus eerste communieproject H. Theobaldusparochie, Overloon Hoofdstuk 5 Bidden Eerste communieproject "Op weg met Jezus" hoofdstuk 5 blz. 1 Joris is vader aan het helpen in de tuin. Ze zijn

Nadere informatie

Bernd Roemmelt / Greenpeace HET KLIMAAT EN DE NOORDPOOL

Bernd Roemmelt / Greenpeace HET KLIMAAT EN DE NOORDPOOL Bernd Roemmelt / Greenpeace HET KLIMAAT EN DE NOORDPOOL HET KLIMAAT EN DE NOORDPOOL Greenpeace is een organisatie die ereldijd opkomt voor het milieu. We illen de natuur en de dieren daarin beschermen.

Nadere informatie

Les Energie besparen LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE. Werkblad

Les Energie besparen LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE. Werkblad LESSENSERIE ENERGIETRANSITIE Les Energie besparen Werkblad Les Energie besparen Werkblad Stel je voor dat fossiele brandstoffen morgen bijna op zouden zijn. De huizen zouden koud blijven. Er zou geen energie

Nadere informatie

Rare jongens, die koeien? Enkele eigenaardigheden van de koe.

Rare jongens, die koeien? Enkele eigenaardigheden van de koe. L E E S T E K S T Foto: VLAM Rare jongens, die koeien? Enkele eigenaardighen van koe. Je hoort soms wel eens zeggen: Lompe koe! Maar heb je al eens gemerkt hoe lenig een koe is? Van zo n log dier zou je

Nadere informatie

Wat kan ik voor u doen?

Wat kan ik voor u doen? 139 139 HOOFDSTUK 9 Wat kan ik voor u doen? WOORDEN 1 1 Peter is op vakantie. Hij stuurde mij een... uit Parijs. a brievenbus b kaart 2 Ik heb die kaart gisteren.... a ontvangen b herhaald 3 Bij welke...

Nadere informatie

Ik en de EU Workshop 1. Marieke Verweij (ProSea) Bruinisse 1 maart 2014

Ik en de EU Workshop 1. Marieke Verweij (ProSea) Bruinisse 1 maart 2014 Ik en de EU Workshop 1 Marieke Verweij (ProSea) Bruinisse 1 maart 2014 Welkom! Richard Martens 2 Wie ik ben 3 Even voorstellen Wie ben je Type bedrijf Wat verwacht je van deze workshop(s)? (Wat hoop je

Nadere informatie

ik deel daar wordt iedereen beter van eten

ik deel daar wordt iedereen beter van eten daar wordt iedereen beter van eten 1 Achtergrond 2 Onderzoek en Reflectie 3 Acties 4 Activiteiten in het Schooljaar ikdeel.be Een project van Met de steun van De Vlaamse overheid kan niet verantwoordelijk

Nadere informatie

Jullie hebben met jullie groep één dag geen vlees gegeten. Hierdoor moet er minder vlees geproduceerd worden.

Jullie hebben met jullie groep één dag geen vlees gegeten. Hierdoor moet er minder vlees geproduceerd worden. Gebeurteniskaarten positieve gebeurteniskaarten Jullie hebben met jullie groep één dag geen vlees gegeten. Hierdoor moet er minder vlees geproduceerd worden. Jullie hebben samen betoogd tegen het kappen

Nadere informatie

Veel veld voor vlees, weinig veld voor groenten

Veel veld voor vlees, weinig veld voor groenten Voeding > 3 e graad > lesmateriaal > kniptekst Sociaal vlees? Voor de leerkracht: Knip op voorhand de tekst in stukken op de lijnen. Houd de stukken tekst per titel samen. Veel veld voor vlees, weinig

Nadere informatie

droooo droooo oooom speurtocht je stad je toekomst 12 april - 3 juli oba is Paleis voor Volksvlijt

droooo droooo oooom speurtocht je stad je toekomst 12 april - 3 juli oba is Paleis voor Volksvlijt droooo oooom je stad speurtocht droooo oooom je toekomst 12 april - 3 juli oba is Paleis voor Volksvlijt Een speurtocht door de tentoonstelling Volksvlijt2056 voor jong (en oud) Ooit, heel lang geleden,

Nadere informatie

Waterrijk. 1. Aanzetten. 1.a Waterrijk

Waterrijk. 1. Aanzetten. 1.a Waterrijk 1. Aanzetten Waterrijk 1.a Waterrijk Jij gaat aan de slag met het dossier Waterrijk. Welke onderdelen van het dossier ga jij maken? Overleg met je docent. GA IK DOEN STAP ONDERDEEL TIJD BESCHRIJVING 2

Nadere informatie

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN

MANIEREN OM MET OUDERPARTICIPATIE OM TE GAAN Blijf kalm; Verzeker je ervan dat je de juiste persoon aan de lijn hebt; Zeg duidelijk wie je bent en wat je functie is; Leg uit waarom je belt; Geef duidelijke en nauwkeurige informatie en vertel hoe

Nadere informatie

R e s u l t a a t g e r i c h t h e i d e n c o m p e t e n t i e m a n a g e m e n t b i j d r i e o v e r h e i d s o r g a n i s a t i e s

R e s u l t a a t g e r i c h t h e i d e n c o m p e t e n t i e m a n a g e m e n t b i j d r i e o v e r h e i d s o r g a n i s a t i e s R e s u l t a a t g e r i c h t h e i d e n c o m p e t e n t i e m a n a g e m e n t b i j d r i e o v e r h e i d s o r g a n i s a t i e s O p le i d i n g: M a s t e r P u b l i c M a n a g e m e n

Nadere informatie

NAAM. Uil kijkt in een boek. Het is een boek over dieren. Er staan plaatjes in. Van elk dier één. Uil ziet een leeuw. En een pauw. En een bever.

NAAM. Uil kijkt in een boek. Het is een boek over dieren. Er staan plaatjes in. Van elk dier één. Uil ziet een leeuw. En een pauw. En een bever. Vos en Waar is Haas het ijs? NAAM Uil kijkt in een boek. Het is een boek over dieren. Er staan plaatjes in. Van elk dier één. Uil ziet een leeuw. En een pauw. En een bever. Wat een raar beest! lacht Uil.

Nadere informatie

Samenvatting. Indicatoren voor ecologische effecten hangen sterk met elkaar samen

Samenvatting. Indicatoren voor ecologische effecten hangen sterk met elkaar samen Samenvatting Er bestaan al jaren de zogeheten Richtlijnen voor goede voeding, die beschrijven wat een gezonde voeding inhoudt. Maar in hoeverre is een gezonde voeding ook duurzaam? Daarover gaat dit advies.

Nadere informatie

Presented by Wout Plevier

Presented by Wout Plevier Presented by Wout Plevier Jouw werk en leven ècht leuk EEN 5-STAPPEN PLAN Veel mensen hebben het gevoel dat zij grip op hun leven, verloren hebben. Zij twijfelen en negeren gevoelens, maar stappen er snel

Nadere informatie

Joh. 21, *Med. H.A. -NGKE

Joh. 21, *Med. H.A. -NGKE 1 Joh. 21, 9-14 - *Med. H.A. -NGKE - 19-5-19 Na Pasen (2): Wie zorgt er voor het eten? Praktische bezwaren Onze voorganger riep ons op Jezus te volgen en vissers van mensen te worden. Ik droomde weg en

Nadere informatie

Bepaling toezichtvorm gemeente Meerlo-Wanssum

Bepaling toezichtvorm gemeente Meerlo-Wanssum Bepaling toezichtvorm 2007-2010 gemeente Meerlo-Wanssum F i n a n c i e e l v e r d i e p i n g s o n d e r z o e k Provincie L i m b u r g, april 2 0 0 7 V e r d i e p i n g s o n d e r z o e k M e e

Nadere informatie

Bijbellezing: Johannes 2 vers 1-12. Bruiloftsfeest

Bijbellezing: Johannes 2 vers 1-12. Bruiloftsfeest Bijbellezing: Johannes 2 vers 1-12 Bruiloftsfeest Sara en Johannes hebben een kaart gekregen In een hele mooie enveloppe Met de post kregen ze die kaart Weet je wat op die kaart stond? Nou? Wij gaan trouwen!

Nadere informatie

S a m e nw e r k i n g e n s t r u c t u r e l e f o r m a t i e e x t e r n e v e i l i g h e id E i n d r a p p o r t a g e

S a m e nw e r k i n g e n s t r u c t u r e l e f o r m a t i e e x t e r n e v e i l i g h e id E i n d r a p p o r t a g e S a m e nw e r k i n g e n s t r u c t u r e l e f o r m a t i e e x t e r n e v e i l i g h e id E i n d r a p p o r t a g e P r o v i n c i e L i m b u r g 23 april 2 0 0 7 D e f i n i t i ef r a p p

Nadere informatie

Inhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197

Inhoud. Aan jou de keuze 7. Niet alleen maar een boek 187. Auteurs 191. Dankwoord 197 Inhoud Aan jou de keuze 7 D/2012/45/239 - isbn 978 94 014 0183 8 - nur 248 Tweede druk Vormgeving omslag en binnenwerk: Nanja Toebak, s-hertogenbosch Illustraties omslag en binnenwerk: Marcel Jurriëns,

Nadere informatie

Transition Town Castricum filmavond 19 mei 2011. Visie op voedsel

Transition Town Castricum filmavond 19 mei 2011. Visie op voedsel Transition Town Castricum filmavond 19 mei 2011 Visie op voedsel WAT KAN IK IK DOEN? Cursus Permacultuur organiseren in Castricum en zelf meedoen Seizoenbewuster kopen Zinvolle planten in de tuin en beter

Nadere informatie

INHOUD. Het systeem. pag. 5. pag. 8. Hoe het werkt. pag. 9. Stel uw eigen Pod Bar samen. pag. 10. Referenties. pag. 11. Waarom een Pod Bar?

INHOUD. Het systeem. pag. 5. pag. 8. Hoe het werkt. pag. 9. Stel uw eigen Pod Bar samen. pag. 10. Referenties. pag. 11. Waarom een Pod Bar? pag. 3 INHOUD Het systee Hoe het werkt Stel uw eigen Pod Bar saen Referenties Waaro een Pod Bar? pag. 5 pag. 8 pag. 9 pag. 10 pag. 11 Horeca Supplies B.V. Textielweg 20 3812 RV Aersfoort www.horeca-supplies.nl

Nadere informatie

Docentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa)

Docentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa) Docentenvel opdracht 19 (campagne voor een duurzame wereld en een samenwerkend Europa) Lees ter voorbereiding onderstaande teksten. Het milieu De Europese Unie werkt aan de bescherming en verbetering van

Nadere informatie

BIJLAGEN LESPAKKET 1.2

BIJLAGEN LESPAKKET 1.2 BIJLAGEN LESPAKKET 1.2 BIJLAGE 1 A4 BLADEN THEMA S BIJLAGE 2 DOMINO EMOTIES BIJLAGE 3 MATCHING OEFENING GEVOELENS BIJLAGE 4 VRAGENLIJST FILM BIJLAGE 5 VRAGENSTROOKJES HOEKENWERK BIJLAGE 6 ANTWOORDENBLAD

Nadere informatie

Stuknummer: AM3.04634

Stuknummer: AM3.04634 Gaih- Uitgeprinte ail voor de Geeenteraad als Ingekoen Stuk... https://ail.google.co/ail/u/0/?ui=2&ik= 1 add 1 a09c3&view=pt. I (/

Nadere informatie

Wijkaanpak. bekendheid, betrokkenheid en communicatie

Wijkaanpak. bekendheid, betrokkenheid en communicatie Afdeling Onderzoek & Statistiek Gemeente Deventer Karen Teunissen April 2006 Inhoudsopgave Inleiding 3 Hoofdstuk 1 Bekendheid en betrokkenheid 4 Samenvatting 8 Hoofdstuk 2 Communicatie 9 Samenvatting 12

Nadere informatie

Gebeurtenis Gebeurtenis MNO MNO Gebeurtenis Gebeurtenis MNO MNO Gebeurtenis Gebeurtenis MNO MNO Gebeurtenis Gebeurtenis MNO MNO

Gebeurtenis Gebeurtenis MNO MNO Gebeurtenis Gebeurtenis MNO MNO Gebeurtenis Gebeurtenis MNO MNO Gebeurtenis Gebeurtenis MNO MNO De grote exportlanden (Ecuador, Costa Rica en Colombia) hebben je een contract aangeboden om nieuwe plantages te bouwen in hun landen. Je kan nu meer bananen telen en verkopen. Je winst stijgt enorm en

Nadere informatie

INHOUDSOPGAVE SPREEK BEURT SPREEK BEURT IN GROEP 6 SPREEK BEURT IN GROEP 8.

INHOUDSOPGAVE SPREEK BEURT SPREEK BEURT IN GROEP 6 SPREEK BEURT IN GROEP 8. %DVLVVFKRRO+HW3DOHW +HWKRXGHQYDQ HHQVSUHHNEHXUW INHOUDSOPGAVE SPREEK BEURT SPREEK BEURT IN GROEP 5 SPREEK BEURT IN GROEP 6 SPREEK BEURT IN GROEP 7. SPREEK BEURT IN GROEP 8. HOE BEREID IK MIJ N SPREEK BEURT

Nadere informatie

Niet in slaap vallen hoor!

Niet in slaap vallen hoor! Niet in slaap vallen hoor! Marcus 13: 33-37: Dierenversie Geïllustreerd door: 30 november 2014 Maria Koninginkerk Baarn 2 De oude leeuw heeft vakantieplannen. Dat vertelde hij vanmorgen aan alle dieren:

Nadere informatie

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS)

Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Oplossingsgerichte vragen (Het Spel van Oplossingen IKB & TS) Stel dat dat (te grote wonder) gebeurt, ik betwijfel of dat zal gebeuren, maar stel je voor dat, wat zou je dan doen dat je nu niet doet? (p36)

Nadere informatie

Heer, U kent mij als geen ander U weet of ik zit of sta en U kent ook mijn gedachten voordat ik iets zeggen ga

Heer, U kent mij als geen ander U weet of ik zit of sta en U kent ook mijn gedachten voordat ik iets zeggen ga Hieronder staan de teksten van nieuwe liedjes, zodat jullie ze thuis ook kunnen oefenen: 'k Heb Jezus nodig heel mijn leven 'k Heb Jezus nodig, heel mijn leven. 'k Heb Jezus nodig, dag aan dag, in m'n

Nadere informatie

EEN PRINS WORDT EEN HERDER

EEN PRINS WORDT EEN HERDER Bijbel voor Kinderen presenteert EEN PRINS WORDT EEN HERDER Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: E. Frischbutter en Sarah S. Vertaald door: Erna van Barneveld

Nadere informatie

Peter in de polder, week 20.

Peter in de polder, week 20. Peter in de polder, week 20. Vissen blijft toch vissen, en niet altijd vangen. Hemelvaartsdag was het prachtig weer, en dus gingen de Peters met een bootje naar het Overdie. Overal was brasem te zien,

Nadere informatie

Melkweg. Een dagje ouder. Lezen van Alfa A naar Alfa B. Ouder worden

Melkweg. Een dagje ouder. Lezen van Alfa A naar Alfa B. Ouder worden Melkweg Lezen van Alfa A naar Alfa B Een dagje ouder Ouder worden Colofon Melkweg Lezen van Alfa A naar Alfa B: Een dagje ouder, 2013 Auteurs: Merel Borgesius Kaatje Dalderop Willemijn Stockmann Dit katern

Nadere informatie

B e l e i d s k a d e r K e r k e n, K l o o s t e r s e n a n d e r e r e l i g i e u z e g e b o u w e n

B e l e i d s k a d e r K e r k e n, K l o o s t e r s e n a n d e r e r e l i g i e u z e g e b o u w e n B e l e i d s k a d e r K e r k e n, K l o o s t e r s e n a n d e r e r e l i g i e u z e g e b o u w e n I n é é n d a g k a n r e l i g i e u s e r f g o e d v a n m e e r d e r e g e n e r a t i e

Nadere informatie

Verteld door Schulp en Tuffer

Verteld door Schulp en Tuffer Verteld door Schulp en Tuffer Het allereerste kerstfeest Het allereerste kerstfeest Verteld door Schulp en Tuffer Vertaald en bewerkt door Maria en Koos Stenger Getekend door Etienne Morel en Doug Calder

Nadere informatie

De MEETKUNDE BOEK 2 Over de natuur van de kromme lijnen.

De MEETKUNDE BOEK 2 Over de natuur van de kromme lijnen. De MEETKUNDE BOEK 2 Over de natuur van de kroe lijnen. [p. 315] De ouden (d.w.. de Grieken) hebben eer juist opgeerkt dat soige eetkundige probleen vlak ijn, andere lichaelijk & weer andere lijnachtig,

Nadere informatie

China. - Tibet Cultuur- les 2.

China. - Tibet Cultuur- les 2. China Pagina 1 - Tibet Cultuur- les 2. Colofon Les voor groep 7/8 50 minuten Aardrijkskunde Leerkracht - handreiking Inleiding In deze les willen we ons verdiepen in de situatie van Tibet. Wat speelt daar

Nadere informatie

Streekproducten en eten uit de buurt

Streekproducten en eten uit de buurt Spreekbeurt of werkstuk Streekproducten en eten uit de buurt Inhoud Stap 1. Ga zelf op onderzoek uit Stap 2. Streekproducten of gewoon producten uit de buurt Stap 3. Waarom zijn streekproducten zo bijzonder?

Nadere informatie

Vers van de Visser. Resultaten LEI-enquête. Kees Taal en Mike Turenhout. April 2014

Vers van de Visser. Resultaten LEI-enquête. Kees Taal en Mike Turenhout. April 2014 Vers van de Visser Resultaten LEI-enquête Kees Taal en Mike Turenhout April 2014 Europees Visserij Fonds: Investeren in een duurzame visserij. Vers van de Visser is geselecteerd in het kader van het Nederlands

Nadere informatie

Onderzoek Wereldproblemen en Seks

Onderzoek Wereldproblemen en Seks Onderzoek Wereldproblemen en Seks 1V Jongerenpanel 24 oktober 2014 Over dit onderzoek Aan dit online onderzoek in samenwerking met dance4life, gehouden van 15 tot en met 23 oktober 2014, deden 1641 jongeren

Nadere informatie

H a n d l e i d i n g d o e l m a t i g h e i d s t o e t s M W W +

H a n d l e i d i n g d o e l m a t i g h e i d s t o e t s M W W + H a n d l e i d i n g d o e l m a t i g h e i d s t o e t s M W W + D o e l m a t i g h e i d s t o e t s v o o r g e b i e d e n w a a r v o o r g e e n b o d e m b e h e e r p l a n i s v a s t g e s

Nadere informatie

Zuid Afrika gaat dezelfde weg op als VS

Zuid Afrika gaat dezelfde weg op als VS Home (/plus) Correspondent 'Suiker' (http://www.standaard.be/plus/tag/suiker) INTERVIEW DAVID SANDERS PROFESSOR VOLKSGEZONDHEID IN ZUID AFRIKA Zuid Afrika gaat dezelfde weg op als VS 07 JULI 2015 loa Professor

Nadere informatie

Zin in schrijven! Workshop vrij en creatief schrijven voor jonge anderstaligen door Fros van der Maden - auteur Op Schrift -

Zin in schrijven! Workshop vrij en creatief schrijven voor jonge anderstaligen door Fros van der Maden - auteur Op Schrift - Zin in schrijven! Workshop vrij en creatief schrijven voor jonge anderstaligen door Fros van der Maden - auteur Op Schrift - I Oefenen met observeren 1. Het woordenschilderij A Kijk 60 seconden heel goed

Nadere informatie

Lou en Lena in Ecuador

Lou en Lena in Ecuador Mijn prentenboek Prentenboek voor leerlingen 1 e en 2 e leerjaar Lou en Lena in Ecuador Mijn naam:... Mijn klas:... Mondiale Vorming - Plan België Hallo, wij zijn Lou en Lena! Kom, we nemen je mee naar

Nadere informatie

Bibliotheek Mysterie

Bibliotheek Mysterie Bibliotheek Mysterie Eerste druk, 2014 2014 Nicole van Oudheusden isbn: 9789048432257 nur: 284 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave

Nadere informatie

Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen?

Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen? Dagboek Dagboek Nederland onder water?! Komt Nederland onder water te staan? En wat kunnen jij en de politiek doen om dit te voorkomen? Dat het klimaat verandert is een feit. Je hoort het overal om je

Nadere informatie

waarom ontwikkelingssamenwerking?

waarom ontwikkelingssamenwerking? ontwikkeling EN waarom ontwikkelingssamenwerking? EUROPESE COMMISSIE DE 116 MEI 2003 EN waarom ontwikkelingssamenwerking? Dit boekje vertelt een verhaal zoals ik vroeger zelf graag aan mijn drie kinderen

Nadere informatie

Verwijswoorden begrijpen

Verwijswoorden begrijpen 1. Lees de uitleg. Verwijswoorden begrijpen Een verwijswoord wijst naar een ander woord. In veel zinnen in de tekst staan verwijswoorden. Bijvoorbeeld: het, hij, daar, die, dat, ze, haar, er, deze, daarmee.

Nadere informatie

Zo licht als een veertje, zweeft ze door de straten. Gedragen door de wind en uitgevaagd door zijn tranen. Sneeuwvlokjes dwarrelen naar beneden, ze

Zo licht als een veertje, zweeft ze door de straten. Gedragen door de wind en uitgevaagd door zijn tranen. Sneeuwvlokjes dwarrelen naar beneden, ze Moeder Natuur Zo licht als een veertje, zweeft ze door de straten. Gedragen door de wind en uitgevaagd door zijn tranen. Sneeuwvlokjes dwarrelen naar beneden, ze laat ze smelten op haar tong. Ze is als

Nadere informatie

DE ZEE IS OOK. TOOLKIT: TIPS & IDEEëN VOOR VRIJWILLIGERS. GP/Amendolia

DE ZEE IS OOK. TOOLKIT: TIPS & IDEEëN VOOR VRIJWILLIGERS. GP/Amendolia DE ZEE IS OOK TOOLKIT: TIPS & IDEEëN VOOR VRIJWILLIGERS GP/Amendolia Wilkins/GP Deze toolkit is voor alle Greenpeace-vrijwilligers. Hij bevat tips en ideeën om met het onderwerp levende oceanen aan de

Nadere informatie

Beste ouders. Je wereld delen

Beste ouders. Je wereld delen Beste ouders Het 4e thema van het schooljaar luidt "Arm en rijk". Het gaat over armoede en de impact daarvan op kinderen naar aanleiding van wat de bijbelse profeet Amos tegen zijn tijdgenoten zei over

Nadere informatie

PLANTAGELANDBOUW IN LATIJNS-AMERIKA

PLANTAGELANDBOUW IN LATIJNS-AMERIKA PLANTAGELANDBOUW IN LATIJNS-AMERIKA 0 Lesschema 1 WAT IS PLANTAGELANDBOUW? 1.1 Bestudeer de afbeeldingen en satellietbeelden van plantages 1.2 Input, proces en output 2 WAAR DOET MEN AAN PLANTAGELANDBOUW?

Nadere informatie

Speciaal onderwijs LESBRIEF OVER GOKKEN UITGAVE: STICHTING VOORKOM! POSTBUS 91 3990 DB HOUTEN TELEFOON 030-6373144

Speciaal onderwijs LESBRIEF OVER GOKKEN UITGAVE: STICHTING VOORKOM! POSTBUS 91 3990 DB HOUTEN TELEFOON 030-6373144 Speciaal onderwijs LESBRIEF OVER GOKKEN UITGAVE: STICHTING VOORKOM! POSTBUS 91 3990 DB HOUTEN TELEFOON 030-6373144 Lesbrief over gokken INHOUD pagina Colofon: Deze lesbrief hoort bij het gokpreventieproject

Nadere informatie

Klaar, ik ben bruin en ik ben wit

Klaar, ik ben bruin en ik ben wit Bruin &Wit Klaar, ik ben bruin en ik ben wit Mireille de Vries - Numbi A mani zit nog even bij haar papa. Ze hebben net twee geweldige vakantieweken met elkaar doorgebracht. Ze zijn tien dagen naar Afrika

Nadere informatie

Krachten bundelen. Verspilling in Nederland

Krachten bundelen. Verspilling in Nederland Voedselverspilling Wereldwijd wordt zeker een derde van al het voedsel verspild. Daarmee worden ook de grondstoffen, het water en de energie verspild die nodig zijn om dat voedsel te produceren, te vervoeren

Nadere informatie

Notulen MR vergadering

Notulen MR vergadering Notulen MR vergadering Datu: 11-03-2014 Tijd: 19.30 Locatie: Kaatsheuvel. Aanwezig: Marlon vd Put (n.a.) Wi van Best (n.a.) Frank van Alphen (voorzitter) Geert Legdeur (notulant) Marieke Bruers Nienke

Nadere informatie

Spreekbeurtinformatie Millenniumdoelen

Spreekbeurtinformatie Millenniumdoelen Spreekbeurtinformatie Millenniumdoelen Informatie voor basisschoolleerlingen uit groep 5 t/m 8 Wat kun je hier vinden? 1. Jouw spreekbeurt over de Millenniumdoelen 2. Waarom zijn er Millenniumdoelen 3.

Nadere informatie

Onderzoek in het kader van de 100 ste editie van de Internationale Vierdaagse Afstandsmarsen Nijmegen. Nienke Lammertink en Koen Breedveld

Onderzoek in het kader van de 100 ste editie van de Internationale Vierdaagse Afstandsmarsen Nijmegen. Nienke Lammertink en Koen Breedveld NEDERLANDERS OVER DE VIERDAAGSE Onderzoek in het kader van de 100 ste editie van de Internationale Vierdaagse Afstandsmarsen Nijmegen Nienke Lammertink en Koen Breedveld Mei 2016 1 Nederlanders over de

Nadere informatie

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN?

!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!!! Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Uitgave van Stichting Be Aware Januari 2015 WIL JE MINDER GAMEN? Je vindt dat je teveel tijd doorbrengt met het spelen van games. Je beseft dat je hierdoor in de problemen kunt raken: je huiswerk lijdt

Nadere informatie

Naam: TIJD EN SEIZOENEN

Naam: TIJD EN SEIZOENEN Naam: TIJD EN SEIZOENEN Tijd is belangrijk. Je moet op veel plaatsen op tijd komen. Op tijd op school, op tijd thuis, op tijd voor de bus of de trein. Om te zien hoe laat het is, kijk je op je horloge.

Nadere informatie

Een gezonde lunch. Een gezonde lunch. Ontbijt en energie

Een gezonde lunch. Een gezonde lunch. Ontbijt en energie Een gezonde lunch Een gezonde lunch Ga met folders van het Voorlichtingsbureau voor de Voeding een gezonde lunch voor jezelf maken. Zoek daarvoor eerst uit wat er precies in een gezonde lunch moet zitten.

Nadere informatie

ALDUS.08. Uitzendwaardig

ALDUS.08. Uitzendwaardig NOVEMBER 2004 ALDUS.08 Uitzendwaardig PERSONAGES P: de presentator van het actualiteitenprogramma NuNieuws D: een willekeurige deskundige SITUATIE P en D zitten half tegenover elkaar in een bordkartonnen

Nadere informatie

REINAERDE Reinaerde Kijker

REINAERDE Reinaerde Kijker REINAERDE Reinaerde Kijker 2 REINAERDE IN DE KIJKER Vragen voor het WMO loket 4 BEN IK IN BEELD!? De WMO voor ambulante begeleiding 5 RICHARD REIST ROND Anton Maas neemt afscheid van Reinaerde 7 ONDER

Nadere informatie

3. Van wie is de kreet? 4. Wat wil Albor met het zwijntje doen?

3. Van wie is de kreet? 4. Wat wil Albor met het zwijntje doen? Lees het verhaal over de Albor de jager. Albor is de jongste van de 5 jagers. De speer van Albor is van vuursteen. De jagers vinden een spoor van een hert Het spoor is vers, het hert is dichtbij. De jagers

Nadere informatie

Melkweg. De deur op slot. Lezen van Alfa A naar Alfa B. Wonen: Veilig wonen

Melkweg. De deur op slot. Lezen van Alfa A naar Alfa B. Wonen: Veilig wonen Melkweg Lezen van Alfa A naar Alfa B De deur op slot Wonen: Veilig wonen Colofon Melkweg: De deur op slot, 2013 Auteurs: Merel Borgesius Kaatje Dalderop Willemijn Stockmann Dit katern is een uitgave van

Nadere informatie

Bepaling toezichtvorm gemeente Simpelveld

Bepaling toezichtvorm gemeente Simpelveld Bepaling toezichtvorm 2008-2011 gemeente Simpelveld F i n a n c i e e l v e r d i e p i n g s o n d e r z o e k P r o v i n c i e L i m b u r g, j u n i 2 0 0 8 V e r d i e p i n g s o n d e r z o e k

Nadere informatie

sarie, mijn vriend kaspar en ik

sarie, mijn vriend kaspar en ik sarie, mijn vriend kaspar en ik Leen Verheyen sarie, mijn vriend kaspar en ik is een theatertekst voor kinderen vanaf 4 jaar en ging in première op 12 september 2009 bij HETPALEIS in Antwerpen 1 ik: het

Nadere informatie

hoe we onszelf zien, hoe we dingen doen, hoe we tegen de toekomst aankijken. Mijn vader en moeder luisteren nooit naar wat ik te zeggen heb

hoe we onszelf zien, hoe we dingen doen, hoe we tegen de toekomst aankijken. Mijn vader en moeder luisteren nooit naar wat ik te zeggen heb hoofdstuk 8 Kernovertuigingen Kernovertuigingen zijn vaste gedachten en ideeën die we over onszelf hebben. Ze helpen ons te voorspellen wat er gaat gebeuren en te begrijpen hoe de wereld in elkaar zit.

Nadere informatie

Antwoordenmodel. Herhalingsoefeningen De Sprong, Thema 1. Oefening 1. studiejaar 2007/2008 studiejaar 2008/2009. 255 euro per maand 272 euro per maand

Antwoordenmodel. Herhalingsoefeningen De Sprong, Thema 1. Oefening 1. studiejaar 2007/2008 studiejaar 2008/2009. 255 euro per maand 272 euro per maand Antwoordenmodel Herhalingsoefeningen De Sprong, Thema 1 Oefening 1 1. studiejaar 2007/2008 studiejaar 2008/2009 255 euro per maand 272 euro per maand 182.000 studenten 200.000 studenten 5.800 Nederlandse

Nadere informatie

maart 2015 Schoonmaken is echt een vak pagina 6 Nieuwe regels voor uw pensioen pagina 4 Pensioenleeftijd naar 67. En nu? pagina 8

maart 2015 Schoonmaken is echt een vak pagina 6 Nieuwe regels voor uw pensioen pagina 4 Pensioenleeftijd naar 67. En nu? pagina 8 Pensioen krant maart 2015 Schoonmaken is echt een vak pagina 6 Nieuwe regels voor uw pensioen pagina 4 Pensioenleeftijd naar 67. En nu? pagina 8 Pensioenheld De website legt alles duidelijk uit Karin Kars

Nadere informatie

FAIRTRADE. Een beter leven. Wat is Fairtrade

FAIRTRADE. Een beter leven. Wat is Fairtrade Wat is Fairtrade EERLIJKE HANDEL STAAT VOOROP KEURMERK INTERNATIONALE SAMENWERKING HANDEL GEMEENTE DUURZAAMHEID Een beter leven Veel boeren en arbeiders in arme landen (ook wel ontwikkelingslanden ) hebben

Nadere informatie

Vissen met Wisse, koppelwedstrijd HSV Leeuwarden

Vissen met Wisse, koppelwedstrijd HSV Leeuwarden Vissen met Wisse, koppelwedstrijd HSV Leeuwarden Traditie getrouw vist HSV Leeuwarden haar jaarlijkse wedstrijd aan het einde van het seizoen in de tweede week van november. Normaal gesproken aan het Van

Nadere informatie

Eerste druk, februari 2011 2011 Elisabeth Nymus

Eerste druk, februari 2011 2011 Elisabeth Nymus Seksueel misbruik Eerste druk, februari 2011 2011 Elisabeth Nymus isbn: 978-90-484-1685-1 nur: 248 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave

Nadere informatie

Vandaag is rood. Pinksteren 2014. Rood is al lang het rood niet meer Het rood van rode rozen De kleur van liefde van weleer Lijkt door de haat gekozen

Vandaag is rood. Pinksteren 2014. Rood is al lang het rood niet meer Het rood van rode rozen De kleur van liefde van weleer Lijkt door de haat gekozen Vandaag is rood. Pinksteren 2014 Rood is al lang het rood niet meer Het rood van rode rozen De kleur van liefde van weleer Lijkt door de haat gekozen Dat mooie rood was ooit voor mij Een kleur van passie

Nadere informatie