sociale talenten ja!

Transcriptie

1 K en sociale talenten Een nieuwe methode over sociale competentie! Maar, zijn er niet al veel methodes op dit gebied? Zou deze methode anders te werk gaan? Andere onderwerpen bespreken, een vernieuwende didactische insteek gebruiken? Het antwoord op deze vragen is: ja! Kinderen en... hun sociale talenten gaat uit van de hedendaagse visie op sociale competentie en is door haar werkwijze een vernieuwende methode.

2 samenstelling: Martine van Bokkem vormgeving: Rens Putman, Visual Lab Kwintessens Uitgevers Postbus 3 / 1200 AA Hilversum Tel Fax

3 Wat u vindt in deze brochure? Wilt u precies weten hoe anders de methode Kinderen en... hun sociale talenten is, lees dan deze brochure. Daarin bespreken we alles wat nieuw is aan deze methode. We beschrijven welke definitie van sociale competentie wij gebruiken. Daarna vertellen we meer over de achtergronden van onze methode. Zo leest u over de manier waarop u sociale competentie kunt bevorderen; we beschrijven de opbouw van de lessen en hoe u de lessen op een prettige manier kunt geven. Het bijzondere van de methode is dat de aandacht voor sociale competentie niet beperkt blijft tot lessen geven alleen. Ook hierover leest u in deze brochure. Maar voordat we ingaan op onze werkwijze en het lesmateriaal, vertellen we meer over onze visie op sociale competentie, omdat die de basis vormt van de methode.

4 Het groepje jongeren dat een voorbijganger uitscheldt. De volle asbak die al rijdend uit het autoraampje wordt gegooid. De zwartrijders in de trein. De burenruzies die uit de hand lopen. Niemand die opstaat voor de oudere mevrouw of meneer in de bus... De maatschappelijke discussie richt zich op het herstel van waarden en normen. Als mensen zich zouden gedragen volgens de regels van de maatschappij dan zou deze veel socialer zijn. De maatschappij is echter steeds ingewikkelder geworden. We verwachten dat iedereen op een positieve wijze deelneemt aan de maatschappij en daarin zelfstandig zijn positie kan bepalen. In de praktijk blijkt dit niet zo makkelijk te zijn. Zowel in de steeds complexer wordende maatschappij, als in de school doen we een ander beroep op kinderen dan vroeger. We verwachten dat ze volgzaam zijn, maar zich tegelijkertijd kritisch opstellen. De trend in het huidige onderwijs is interactief en samenwerkend leren. Leerlingen moeten daarvoor heel wat in huis hebben. Waar het dan om gaat is: hoe vertellen leerlingen op een nette manier wat ze willen? Hoe lossen ze een ruzie goed op? Hoe maken ze keuzes waar ze ook écht achter staan en die anderen niet schaden? Hoe spelen ze prettig samen? Allemaal vragen die gaan over sociale competentie: het vermogen om op een passende manier sociaal en emotioneel te functioneren. Wij zien sociale competentie dus als meer dan alleen leven volgens de waarden en normen van de maatschappij. En, waar de discussie over de waarden en normen zich nog te vaak beperkt tot het moet anders, willen we met onze methode ook een antwoord geven op hóe je dit kunt bereiken. Steeds meer scholen willen gericht aandacht besteden aan de sociale competentie van hun leerlingen. Omdat ze merken dat de leerlingen bij vakken als rekenen, taal, wereldoriëntatie en gym niet als vanzelf kunnen samenwerken. Omdat ze vaak ruzies tussen leerlingen moeten sussen. Of omdat ze moeite hebben met het bewaren van de orde in hun groepen. Deze scholen werken niet meer alleen aan de gebruikelijke leerstof. Ze starten een project over pesten of organiseren een ouderavond over waarden en normen. Of scholen kiezen voor een methode waarmee ze de sociale competentie van leerlingen kunnen bevorderen. Vaak zetten scholen het gedrag van hun leerlingen ook hoog op de agenda als er niet direct problemen zijn. Om hun leerlingen de nodige sociale bagage mee te geven, als een goede basis voor deelname aan de maatschappij. Aan sociale competentie wordt dus steeds meer belang gehecht in de school. Daarbij hoort het geven van lessen die de sociale competentie van leerlingen bevorderen.

5 Onze visie op sociale competentie Om je sociaal competent te kunnen gedragen, heb je kennis, vaardigheden en een juiste houding nodig. Kennis heeft te maken met weten en kennen. Vaardigheden hebben te maken met doen en kunnen, en houding heeft te maken met willen en durven. Bijvoorbeeld, je moet niet alleen weten wanneer en hoe je sorry zegt, je moet het willen en durven zeggen en het vervolgens ook doen. Welk gedrag mag je verwachten van iemand die sociaal competent is? Sociaal competent gedrag bestaat uit een hele reeks sociaal competente gedragingen. Deze reeks hebben we voor onze methode onderverdeeld in acht categorieën. Deze categorieën van sociaal competent gedrag zien wij als het resultaat van kennis, vaardigheden en houding. Welke categorieën onderscheiden we en wat houden ze precies in? Ervaringen delen Delen met anderen wat je bezighoudt, zowel positieve als negatieve ervaringen. Bijvoorbeeld: een grapje maken, met een ander praten over iets naars dat je meemaakte. Aardig doen De ander op een positieve manier benaderen en zorg dragen voor anderen. Bijvoorbeeld: een ander een complimentje geven, een ander helpen. Samen spelen en werken Samen met anderen iets tot stand brengen. Hierbij zijn samen overleggen, afspraken maken en inbrengen van ideeën belangrijk. Bijvoorbeeld: vragen of je mee mag doen, afspreken wat je gaat spelen. Een taak uitvoeren Omgaan met taken en opdrachten, zowel schoolse en andere taken, zoals de planten water geven, het bord schoonmaken, de klas opruimen. Bijvoorbeeld: doorzetten bij een moeilijke klus, je schoolwerk afmaken. Jezelf presenteren Jezelf kenbaar maken in het gezelschap van anderen. Bijvoorbeeld: een praatje maken met kinderen die je niet kent, in de groep iets vertellen. Een keuze maken De manier waarop je kiest en beslist en of je eigen keuzes kunt maken. Bijvoorbeeld: kiezen waarmee je wilt spelen, terugkomen op een beslissing. Opkomen voor jezelf Omgaan met weerstand van anderen en voor jezelf zorgen. Bijvoorbeeld: er iets van zeggen als een ander voordringt, het zeggen als een ander zich niet aan een afspraak houdt. Omgaan met ruzie Op een goede manier conflicten oplossen. Bijvoorbeeld: naar een ander luisteren bij een ruzie, een compromis sluiten.

6 Kennis, vaardigheden en houding zijn als het ware de gereedschappen voor sociale competent gedrag, als aardig doen en jezelf presenteren. Maar er is meer. Ieder gedrag wordt gekleurd door de waarden en normen die in de samenleving gelden, die bepalen wat passend gedrag is. Elke leerling moet deze waarden en normen ontdekken en leren kennen. Ook moet hij vaardigheden hebben om voor zichzelf uit te maken wat hoort en wat niet. En hij moet dat kunnen in verschillende situaties. Want wat wel mag in de ene situatie, hoort weer niet in een andere situatie. Denk aan de manier waarop leerlingen vertellen dat ze het ergens niet mee eens zijn. Hoe ze tegen een leeftijdsgenootje praten ( Nee joh, dat slaat nergens op. ) verschilt van hoe ze tegen hun leerkracht praten. Gaat het dan tóch weer vooral om waarden en normen? Nee, van grote invloed op ieders gedrag zijn ook iemands gevoelens. De leerling moet weten hoe het voelt in verschillende situaties en moet zich kunnen verplaatsen in wat anderen zouden kunnen voelen in vergelijkbare situaties. Hij moet ervoor kunnen zorgen dat de ander zich niet aangevallen voelt. Naast vaardigheden heeft hij kennis nodig, zoals weten hoe een persoon zich gewoonlijk voelt als iemand het niet met hem eens is. Ook wat betreft gevoelens ben je er niet met kennis en vaardigheden alleen. Van belang is dat de leerling rekening wíl houden met gevoelens van anderen. Naast gevoelens, waarden en normen is het beeld dat de leerling van zichzelf en van anderen heeft van grote invloed op zijn gedrag. Weet de leerling of de ander ertegen kan als hij vertelt dat hij het niet met hem eens is? Wil hij daarmee rekening houden? Kan hij zijn gedrag aan deze kennis aanpassen? En durft hij zichzelf neer te zetten als een assertief persoon? Naar onze mening bestaat sociale competentie dus uit sociaal competente gedragingen, waarvoor je als gereedschappen kennis, vaardigheden en houding nodig hebt. Die worden weer gekleurd door gevoelens, het beeld van jezelf en de ander en door de waarden en normen die in de samenleving gelden. Deze ingrediënten tezamen visualiseren we in het model van een kubus: op de horizontale as van de kubus staan de gedragscategorieën; op de verticale as staan de gereedschappen op de diagonale as staat wat het gedrag kleurt. De kubus is dan opgebouwd uit bouwsteentjes die met elkaar het sociaal competente gedrag vormen. Hieronder zie je de afbeelding van die kubus. beeld van jezelf en anderen gevoelens normen en waarden houdingen vaardigheden kennis erv aar sam taa pres keu opk keu Je kunt opkomen voor jezelf als je weet dat in de samenleving de waarde geldt dat iedereen dit mag doen.

7 Wanneer welk gedrag? De vraag is hoe we sociale competentie kunnen bevorderen op school. Voor sociale competentie zijn geen duidelijk omschreven leerlijnen beschikbaar, zoals bij rekenen en taal. Er is geen opbouw waarbij kinderen bijvoorbeeld eerst samen leren spelen, daarna leren hoe ze zichzelf kunnen presenteren en vervolgens hoe ze een ruzie kunnen oplossen. Je kunt dus niet de gedragscategorieën één voor één afwerken: alle categorieën zijn voor alle jaargroepen van belang. Per leeftijdsgroep verschilt echter wat binnen een categorie als sociaal competent gezien wordt. Een voorbeeld. We zien dat een kleuter een ruzie gewoonlijk op een andere manier oplost dan een oudere leerling. Een kleuter zal misschien vragen Zijn we weer vriendjes? en daarna samen doorspelen alsof er niets is gebeurd. Kinderen uit de bovenbouw staan langer stil bij een ruzie. We verwachten van hen dat ze praten over de ruzie, daarbij naar elkaar luisteren en hun eigen standpunt verwoorden. Pas als de ruzie uitgepraat is, kan er verder gespeeld of samengewerkt worden. De verwachtingen die je aan sociaal competent gedrag mag stellen, zijn dus voor elke leeftijd anders. Binnen de gedragscategorieën passen leerlingen sociaal competent gedrag steeds genuanceerder en met meer souplesse toe. Bovendien verwachten we dat ze dat kunnen in steeds ingewikkelder situaties. De methode Onze methode bevat lessen voor groep 1 tot en met groep 8 van het basisonderwijs. Voor ieder leerjaar hebben we 20 lessen met een vaste opbouw geschreven. De lessen bevatten materiaal voor twee weken. Hiermee geeft u elke twee weken een basisles over een nieuw onderwerp dat bij één van de gedragscategorieën hoort. Bijvoorbeeld over luisteren naar de ander bij omgaan met ruzie. Maar de methode omvat meer. In elke les geven we twee suggesties waarmee u vervolglessen kunt geven die aansluiten bij de basisles. Ook vindt u handige suggesties voor differentiatie. U kunt de les daarmee makkelijker maken of juist moeilijker maken als leerlingen meer uitdaging nodig hebben tijdens de les. Het bijzondere is dat de methode verder gaat dan de lessen alleen. De methode besteedt ook zeer bewust aandacht aan momenten buiten de les. Doel van een methode sociale competentie is namelijk dat de leerlingen datgene wat ze in de lessen leerden, ook gaan toepassen in andere situaties. In elke les vindt u daarom suggesties om die transfer van kennis en vaardigheden te bevorderen. Cyclisch We beschreven al dat je sociale competentie kunt zien als een kubus. Deze kubus biedt aanknopingspunten voor de inhoud van onze methode. We willen leerlingen een variëteit aan sociaal competent gedrag aanleren en we hebben als uitgangspunt dat alle categorieën voor elke jaargroep van belang zijn. De methode heeft daarom een cyclische opbouw. Cyclisch, omdat de onderwerpen van de gedragscategorieën door de jaren heen terugkomen op een steeds hoger niveau. Bij de gedragscategorie aardig doen bijvoorbeeld, staat het onderwerp een complimentje geven door de jaren heen drie keer centraal in een les. In jaargroep 2 oefenen leerlingen hoe ze een compliment kunnen geven over wat een ander kind heeft gemaakt. Terwijl leerlingen in jaargroep 4 complimenten geven over wat een ander goed kan. In groep 8 gaan leerlingen complimenten geven over hoe iemand is. De 8 gedragscategorieën komen steeds op een hoger niveau in de lessen aan de orde. een keuze maken jezelf prese ere opkomen voor je een taak uitvoere mgaan met ruzie s men spelen en werken aardig doen ervaringen delen Het cyclische leermodel: de gedragscategorieën staan in elke jaargroep centraal.

8 De structuur van de lessen Elke les heeft twee tot drie lesdoelen die bij een gedragscategorie horen. Dit kunnen vaardigheidsdoelen of kennisdoelen zijn. Hieronder leest u de lesdoelen van een les voor jaargroep 2: Als in de les ook vaardigheden centraal staan, blijft het niet bij praten met elkaar. Oefenen is dan belangrijk. U laat de leerlingen dus ook echt complimentjes geven. De leerlingen krijgen vaardigheden niet onder de knie door het invullen van een werkblad. Het belangrijkste materiaal vormen de leerlingen zelf! Werkvormen waarin leerlingen vaardigheden op verschillende manieren oefenen vormen een wezenlijk onderdeel van de methode. U laat de leerlingen bijvoorbeeld een rollenspel spelen of een spel doen waarin ze de vaardigheid spelenderwijs moeten toepassen. Overigens is het praten tijdens de lessen niet minder belangrijk dan oefenen: door met elkaar te praten, verwerven de leerlingen kennis en ze leren discussiëren. In deze brochure lichten we dit verder toe bij de pijlers van de methode en de fasen van de les. Bij de genoemde lesdoelen uit het gegeven voorbeeld zou

9 het volgende houdingsdoel kunnen horen: met iemand willen spelen die niemand heeft om mee te spelen. Houdingsdoelen vindt u echter niet terug in de lessen, omdat u zo n doel niet in één les zult bereiken. Natuurlijk is houding net zo belangrijk als kennis en vaardigheden dat zijn. De lessen in de methode bevorderen zeker een sociaal competente houding. Maar wij zijn van mening dat voor de ontwikkeling van een juiste houding meer nodig is dan alleen lessen geven. Denk aan een goed pedagogisch klimaat in de groep en blijvende aandacht besteden aan sociale competentie door de gehele school heen. Het bevorderen van een juiste houding van leerlingen zal een belangrijk onderdeel van de visie van de school op sociale competentie zijn. We zien een juiste houding als een doel voor de lange termijn, terwijl je kennis en vaardigheden kunt aanleren binnen de lessen van de methode. houdingen vaardigheden kennis De didactische pijlers: constructie, interactie en reflectie Hoe leer je kennis en vaardigheden aan? Natuurlijk weten de leerlingen altijd al iets over het onderwerp. Deze kennis vergroot u het makkelijkst als u in de lessen aansluit bij wat de leerlingen al kennen en kunnen. Door nieuwe kennis op te bouwen vanuit bestaande kennis leren leerlingen makkelijker en beter. Dit noemen we constructie van kennis. Tijdens de eerste fase van de les maakt u hier gebruik van. Een andere pijler van de methode is interactie: tussen leerlingen onderling en tussen de leerkracht en de leerlingen. We hebben in de lessen geschreven welke instructies u kunt geven. Met kant en klare open vragen lokt u reactie uit bij de leerlingen en bevordert u de interactie. We schreven de lessen zo dat u ze interactief kunt geven. Dit is belangrijk in alle fasen van de les. U vindt in de methode tips voor het op gang brengen en houden van de interactie. Deze tips kunt u ook bij elke andere les gebruiken. Door de manier van lesgeven zet u leerlingen bovendien aan tot nadenken over wat je in de les met elkaar bespreekt en over hun eigen rol daarin. Reflectie is vooral in de laatste fase van de les belangrijk. Naast interactie en constructie is reflectie dan ook een pijler van de methode. U leest hierover meer bij de beschrijvingen van de fasen van de les. Constructie, interactie en reflectie tijdens de lessen vraagt heel wat van leerlingen en leerkrachten! Als leerkracht draagt u zorg voor een goede en veilige sfeer in de groep. In sommige groepen kunt u misschien beter eerst een paar keer een los rollenspelletje oefenen. Zo n rollenspel kan later onderdeel kan zijn van een les sociale competentie. Verder moet u beschikken over goede gespreksvaardigheden, zoals open vragen kunnen stellen, kunnen doorvragen, kunnen samenvatten. En u moet kennis van zaken hebben, niet alleen over sociale competentie maar bijvoorbeeld ook over wat leerlingen al weten, kennen en kunnen, zodat u de lessen daarop kunt laten aansluiten. Als leerkracht hebt u dus kennis, vaardigheden en een juiste houding nodig. Dezelfde gereedschappen als die u de leerlingen wilt aanleren. Vaak zal het geven van een geslaagde les sociale competentie een kwestie van oefenen zijn. Uit ervaring weten we dat het geven van lessen sociale competentie niet alleen leerzaam maar ook heel erg leuk is! En dat merkt u aan de leerlingen; die vragen wanneer u weer zo n leuke les geeft.

10 Gevoelens in de methode We besteden ruim aandacht aan gevoelens tijdens de lessen. Gevoelens van jezelf en van anderen zijn belangrijk bij alle categorieën. Zowel bij het omgaan met ruzie, bij het jezelf presenteren, als bij het delen van ervaringen. Daarom hebben we geen afzonderlijke lessen over gevoelens gemaakt en vindt u geen aparte categorie gevoelens, zoals in andere methodes. De gevoelens van uzelf en van anderen hebben we geïntegreerd in de lesdoelen, door de verschillende lessen heen. Volgorde van de lessen De lessen over de gedragscategorieën zijn opgenomen volgens een vaste volgorde. Deze volgorde kunt u als school aanhouden als u de lessen geeft. Als leerkrachten in alle jaargroepen in dezelfde periode hun lessen over bijvoorbeeld samen werken en spelen geven, zal dit doorwerken door de gehele school. Als leerkracht kunt u hier bijvoorbeeld naar teruggrijpen als u met een leerling uit een andere jaargroep spreekt. De volgorde is echter niet verplicht. Er kan goede reden zijn om af te wijken van een vaste volgorde in lessen. U kunt de methode zo gebruiken dat hij optimaal aansluit bij wat uw leerlingen al kennen en kunnen. Misschien wilt u direct beginnen met de lessen over samenwerken en spelen omdat u merkt dat dit nog niet zo lekker loopt in uw groep. Dat kan omdat de methode bestaat uit lessen die voor zich spreken en zonder problemen afzonderlijk gegeven kunnen worden. In de methode vindt u een overzicht van alle onderwerpen voor elke gedragscategorie in de activiteitenmappen. Hierdoor kunt u makkelijk een keuze maken in de lesvolgorde. Aansluiting met de SCOL De grote meerwaarde van de methode is dat deze naadloos aansluit bij de Sociale Competentie Observatie Lijst, de SCOL. Onze methode en de SCOL gaan uit van dezelfde visie op sociale competentie. Ze onderscheiden dezelfde gedragscategorieën en gaan over dezelfde onderwerpen. Met de SCOL brengt u het gedrag van de leerlingen in de jaargroep in kaart en volgt u hun vorderingen. Op basis van de resultaten van de SCOL kunt u een keuze maken uit de lessen van de methode. U stemt de methode af op de groep door lessen te geven over díe categorieën met sociaal competent gedrag waar de leerlingen nog onvoldoende op scoren. En, u kunt met de SCOL aan het eind van het leerjaar vaststellen of de lessen sociale competentie effect hebben gehad. Vaste structuur We hebben alle lessen opgebouwd volgens een zelfde structuur. En dat werkt prettig als u de lessen geeft. Elke les bestaat uit drie fasen: verkenning en probleemstelling, bedenken en uitproberen van oplossingen en terugblik. Wanneer u deze structuur eenmaal kent, kunt u de lessen met steeds minder voorbereidingstijd geven. Ook de leerlingen hebben baat bij een vaste opbouw. Het biedt ze duidelijkheid en vastigheid. Daardoor kunt u zich samen met de leerlingen nog beter richten op de doelen en inhoud van de lessen. De fasen van de les Verkenning en probleemstelling In de eerste fase van de les schetst u een situatie waarin een probleem of een vraagstelling besloten ligt. Dit zijn veelal kleine problemen die de leerlingen zelf herkennen. Bijvoorbeeld in jaargroep 2 dat Maartje niet speelt maar zich verveelt, omdat haar vriendinnetje niet op school is. Het probleem kunt u introduceren op verschillende manieren: in de ene les vertelt u een verhaal, in de andere les speelt u poppenkast, zingt u een lied of laat u de leerlingen een strip lezen. In deze fase activeert u ook de voorkennis van de leerlingen over de lesdoelen en het onderwerp van de les. Wat weten ze er al over? Door een duidelijke context en het probleem dat centraal staat in de lessen, sluit u aan bij de eigen ervaringen van de leerlingen. Doordat de leerlingen zich kunnen inleven, vormt de fase van de verkenning en probleemstelling een betekenisvol begin van de les. Aan het eind van deze fase formuleert u samen met de leerlingen de probleemstelling of vraagstelling voor de les. In de volgende fase van de les gaat u hier met de leerlingen dieper op in.

11 Bedenken en uitproberen van oplossingen In iedere les staat dus een probleem of een vraagstuk centraal, waar de leerlingen een oplossing voor moeten vinden of een antwoord op moeten geven. In deze fase stimuleert u de leerlingen om na te denken over het probleem en praat u met de leerlingen over verschillende oplossingen. Wanneer u daarbij alleen zou vertellen hoe het moet, is er weinig kans dat de leerlingen daarover ook zelf iets zullen zeggen. Waarschijnlijk knikken ze tijdens de les braaf ja, terwijl ze daarna bij andere lessen of op het plein alles weer vergeten lijken te zijn. Daarom is het zo belangrijk dat u de leerlingen tijdens de lessen stimuleert tot zélf nadenken over het probleem dat of de vraagstelling die centraal staat in de les, of over wat zij zouden doen als zij hetzelfde zouden meemaken. Om het u gemakkelijk te maken hebben we in de lessen helder beschreven wat uw instructie aan leerlingen is en welke vragen u kunt stellen om het probleem te bespreken. Gaandeweg krijgen de leerlingen met elkaar zicht op het probleem, ontdekken ze welke oplossingen voorhanden zijn en kunnen ze hun eigen antwoorden geven. Dit betekent niet dat leerlingen zomaar elke oplossing kunnen kiezen. Natuurlijk zijn er goede en minder goede oplossingen. Doordat u informatie geeft en er met elkaar over praat, kom je samen tot de oplossingen die het beste bij het probleem passen. Als leerkracht ondersteunt u dit proces en stimuleert u het contact en de interactie tussen leerlingen. Natuurlijk kunt u zelf ook oplossingen inbrengen, bijvoorbeeld oplossingen waar de leerlingen in eerste instantie niet aan hebben gedacht. De kunst is om dit echter pas in een later stadium te doen. Wanneer leerlingen op het plein staan, zullen ze zich de uitkomsten van uw les namelijk beter herinneren als ze de oplossingen zelf bedacht hebben. Zoals we eerder bespraken in deze brochure blijft het in de lessen niet bij praten alleen; kinderen oefenen hun vaardigheden in passende werkvormen.

12 Terugblik In de laatste fase kijkt u met de leerlingen terug op de les en nodigt u ze uit tot vertellen wat ze hebben gedaan en geleerd. Kennis en inzichten die leerlingen hebben opgedaan, passeren nog eens de revue, bijvoorbeeld: Hoe zie je of een kind fijn alleen speelt, of: hoe zie je dat hij verdrietig is? Ook laat u de leerlingen nadenken over andere situaties waarin ze kunnen doen wat ze hebben geleerd of waarin ze vergelijkbare oplossingen kunnen gebruiken. Wanneer en hoe kun je ook vragen of een kind mee komt spelen? Met dit terugblikken bevordert u de transfer: de toepassing van kennis en vaardigheden door leerlingen in andere situaties op school en daarbuiten. Naast de basisles geven we in elke les suggesties voor differentiatie tijdens de les, voor vervolglessen die bij de basisles aansluiten en voor de toepassing buiten de les. Hieronder beschrijven we wat u nog meer kunt vinden in de lessen. Differentiatie De suggesties bij differentiatie kunt u gebruiken tijdens het geven van de basisles. Als u merkt dat de les niet perfect past bij wat uw leerlingen al kennen en kunnen, gebruikt u die suggesties om de les beter te laten aansluiten op uw groep. Met de suggestie kunt u inspelen op leerlingen die meer oefening en ondersteuning nodig hebben; bijvoorbeeld door extra sturing tijdens de instructie aan leerlingen of extra oefening bij het aanleren van vaardigheden. De suggestie gebruikt u voor leerlingen die behoefte hebben aan meer uitdaging tijdens de les. Natuurlijk kunt u zelf ook differentiaties bedenken naast de suggesties in de les. Periodes van twee weken Uitgangspunt van de methode is dat het bevorderen van sociale competentie verder gaat dan alleen er een les over geven. We vinden het belangrijk dat de aandacht voor het onderwerp van de les niet beperkt blijft tot één lesmoment. U vindt lessen voor iedere gedragscategorie en elke les gaat over een onderwerp binnen die categorieën, zoals sorry zeggen of feedback geven. U verkent dit onderwerp tijdens de basisles, waarna het ook gedurende de volgende twee weken centraal staat. In die periode geeft u, naast de basisles, één of meer vervolglessen en staat u geregeld even stil met de leerlingen bij hoe ze de lesdoelen moeten toepassen buiten de les. Als u gedurende de weken na de basisles een paar keer tijd vrij maakt in het rooster, kunt u samen met de leerlingen in tien minuten bespreken wanneer het goed of nog niet zo goed ging. Niet alleen binnen school, ook op het plein, in de buurt en thuis. U sluit de periode af met een korte evaluatie: wat hebben we met elkaar geleerd en hoe brachten we het in de praktijk.

13 Als rode draad (reminder) tijdens de tweeweekse periode hebben we kaartjes gemaakt. Op elk kaartje staat het onderwerp geschreven én een pictogram van de categorie waarbinnen het onderwerp thuishoort. Na elke les hangt u kaartjes met het onderwerp zichtbaar op in de klas en komt u aan de hand van de kaartjes telkens terug op het onderwerp. Door deze opzet van de methode maakt u een doorgaande lijn van aandacht voor de ontwikkeling van sociale competent gedrag in de groep. Zo gaan ook de leerlingen zich realiseren dat sociale competent gedrag ook buiten de les belangrijk is. Toepassing Tijdens de les heeft u kennis en vaardigheden aangeleerd en geoefend. Maar, u wilt niet alleen dat de leerlingen deze kennis en vaardigheden tijdens de lessen laten zien. U ziet het juiste gedrag óók graag terug bij de rekenles, op de gang, op het plein, in de buurt. Zoals gezegd, besteedt onze methode veel aandacht aan het toepassen van die kennis en vaardigheden door de kinderen buiten de les. Juist omdat in de praktijk vaak blijkt dat dit allemaal niet vanzelf gaat. In de eerste plaats bevordert u het toepassen van sociaal competent gedrag al door de didactiek van de les zelf. Doordat u aansluit bij wat de leerlingen weten, zorgt u ervoor dat nieuwe kennis makkelijker geleerd en onthouden wordt. Door de interactieve werkwijze, waarbij u de leerlingen zelf laat nadenken over het probleem, laat u hen de les doorleven. Door de werkvormen in de lessen laat u de leerlingen de vaardigheden echt oefenen. De lessen zorgen er dus voor dat de kans dat leerlingen toepassen wat ze buiten de les leren, groot is. Onder het kopje Toepassing leest u hoe u leerlingen de

14 vaardigheden kunt laten oefenen in echte situaties. Bijvoorbeeld bij een les over delen krijgt u de suggestie om leerlingen bij het werken in groepjes één lijmpotje, één schaar en enkele stiften te geven. Omdat veel situaties dagelijks voorkomen, hoeft u niet altijd iets te organiseren waardoor leerlingen vaardigheden kunnen oefenen. De suggesties betreffen meestal veel voorkomende situaties op school, die vergelijkbare kennis en vaardigheden vragen van leerlingen zoals die tijdens de basisles aan de orde kwamen Hoe kunt u nu de nadruk leggen op de toepassingen van de lesdoelen door de leerlingen? U hangt na elke basisles de kaartjes met de onderwerpen zichtbaar op in de groep. Zo kunt u elke keer als u een goed voorbeeld ziet van een toepassing door een leerling er apart aandacht aan besteden. Bijvoorbeeld door een knijpertje aan het kaartje met het betreffende onderwerp te (laten) maken of een sticker te (laten) plakken. Doordat u de picto s van de categorieën zichtbaar ophangt en vaak bespreekt, blijft het onderwerp van de les gedurende twee weken duidelijk onder aandacht van de kinderen. Omdat deze picto s door de hele school gebruikt worden, herkennen de leerlingen ze snel. Vervolglessen In elke les vindt u concrete suggesties waarmee u vervolglessen kunt geven die aansluiten op de basisles. De suggesties sluiten aan bij de categorie en het onderwerp van de basisles. Natuurlijk zijn er meer leuke ideeën voor vervolglessen. U hebt misschien een passend boek dat u kunt (voor-)lezen. Het beste kunt u de vervolgles net zo structureren als de basisles. U begint de les met het in herinnering brengen van het onderwerp van de basisles. Waar ging de les ook alweer over? Wat leerden we ervan? Dan introduceert en bespreekt u met de leerlingen het materiaal voor de vervolgles. Bijvoorbeeld het boek over alleen zijn en samen spelen. Door terug te kijken, rondt u de les af. Met de suggesties voor vervolglessen kunt u iedere week lessen sociale competentie geven.

15 Het pakket De methode Kinderen en... hun sociale talenten bevat voor iedere bouw een losbladige activiteitenmap. Map I is bestemd voor de onderbouw, groep 1 tot en met 3, en bevat 60 lessen. Map II bevat eveneens 60 lessen, voor groep 4 tot en met 6, de middenbouw. De map voor de bovenbouw, activiteitenmap III, bevat 40 lessen voor groep 7 en 8. Elke map is geordend op leerjaar. Binnen de leerjaren zijn één voor één de gedragscategorieën opgenomen; per categorie zijn er twee tot vier lessen. We houden daarbij steeds een vaste volgorde aan van de gedragscategorieën. Zo vindt u per leerjaar alle twintig lessen sociale competentie samengevoegd. De handleidingen van de activiteitenmappen beschrijven op duidelijke wijze hoe de lessen zijn opgebouwd en hoe u met het lesmateriaal kunt omgaan. Bovendien leest u in de handleidingen tips voor het stimuleren van interactie en reflectie en tips voor het organiseren van de werkvormen uit de lessen. De handleidingen bevatten ook opzetten voor brieven aan ouders. U kunt ouders met de brieven eenvoudig op de hoogte stellen van wat u doet tijdens de lessen sociale competentie. Naast de mappen met handleiding en lessen schreven we een theorieboek over de methode. In het theorieboek gaan we dieper in op de achtergronden van de methode. U leest over onze visie op sociale competentie, over de uitgangspunten van de methode en de didactische opbouw van de lessen. In het boek zijn veel aanvullende tips opgenomen: over hoe je als team de methode kunt implementeren en hoe je elkaar daarbij kunt ondersteunen. Ook beschrijven we meer manieren waarop u ouders kunt informeren over de lessen sociale competentie. Het lezen van het theorieboek is geen droge kost, het boek is helder geschreven en heeft een zeer praktische insteek.

16 Sterke kanten van de methode Geeft een nieuwe visie op sociale competentie, gevisualiseerd in de vorm van een kubus. Bevat duidelijke lessen met een vaste opbouw in drie fasen. Is helder en praktisch geschreven, vanuit het gezichtspunt van de leerkracht: Bevat duidelijke instructie aan leerlingen en kant en klare vragen die leerkrachten kunnen stellen. De lessen zijn contextgebonden en sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen. De leerlingen herkennen zich in de lessen. Er is gekozen voor aansprekende en inspirerende werkvormen, zoals leuke liedjes, tot de verbeelding sprekende verhalen, grappige illustraties, mooie versjes en gedichten, maar ook poppenspel, drama, korte opdrachtjes en spelletjes, waarbij de leerlingen hun sociale vaardigheden oefenen. Interactief geschreven; niet voorschrijvend hoe het moet maar met elkaar de beste oplossing ontdekken. Geeft ruime aandacht aan het toepassen van kennis en vaardigheden tijdens andere onderwijssituaties, maar ook buiten de lessen. Sluit aan bij de Sociale Competentie Observatie Lijst (SCOL). Met behulp van de resultaten op de SCOL kunt u de inhoud van de lessen bepalen en de vorderingen van de kinderen in beeld brengen. Bestaat uit mooie losbladige activiteitenmappen, inclusief handleiding en daarnaast een helder geschreven theorieboek voor verdieping in de theorie van sociale competentie en de achtergronden van de methode. Wordt geleverd inclusief cd met leuke, ontroerende en vlotte liedjes. Bevat makkelijk te geven lessen, zonder veel voorbereidingstijd en met een minimum aan materiaal. Het materiaal: dat zijn de leerlingen zelf. Leuk om te doen!! Kinderen en... hun sociale talenten méér informatie of bestellen? kijk op