Eenzaamheid. Naar een andere aanpak. Jeannette Rijks Jeannette Rijks. Ambachtenstraat RE Oudenbosch
|
|
- Frieda Esther Aalderink
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Eenzaamheid Naar een andere aanpak Jeannette Rijks Ambachtenstraat RE Oudenbosch
2 Eenzaamheid, sociaal isolement, alleen zijn Een probleem? De maatschappij maakt zich zorgen om eenzaamheid. Daarbij wordt meestal bedoeld: sociaal geïsoleerd. Mensen die een netwerk hebben doen een minder groot beroep op ons zorgsysteem. Dat systeem staat onder druk. Het vergroten van het netwerk lijkt dan ook een voor de hand liggende aanpak van eenzaamheid. Uit onderzoek * is bekend dat deze aanpak vrijwel niet werkt. Dat komt omdat de aanpak van eenzaamheid vaak gericht is op de problematiek van sociaal isolement. Het verschil kennen tussen deze fenomenen is cruciaal voor een goede aanpak van beide. Wat is sociaal isolement? Wat is het probleem? Sociaal isolement wil zeggen dat men een (te) klein aantal mensen in het persoonlijk netwerk heeft. Te weinig misschien om in geval van nood een beroep op te kunnen doen. Het gevolg is dat mensen in zo n geval een beroep doen op de samenleving. Betekent sociaal geïsoleerd dat mensen zich ook eenzaam voelen? Vaak niet. Bij sociaal isolement kan gedacht worden aan gebrek aan maatschappelijke samenhang, groter beroep op zorg door de overheid. Er komt al gauw iets in beeld als: buiten de maatschappij staand. Het isolement kan zelfgekozen zijn en lang niet altijd voelen mensen zich eenzaam. Het kan het gevolg zijn van omstandigheden zoals ziekte, geldgebrek, mantelzorg, etc. Hortulanus en Machielse hebben uitvoerig gepubliceerd over sociaal isolement. Wat is eenzaamheid? Eenzaamheid is een ander fenomeen. Vaak is aan mensen niet te zien dat ze lijden onder eenzaamheid. Toch is lijden het juiste woord. Meer en meer wordt duidelijk dat eenzaamheid het afweersysteem ondermijnt. Mensen die lijden onder eenzaamheid hebben een tien maal grotere sterftekans dan hun leeftijdgenoten die er niet onder lijden. Langdurige eenzaamheid is zeer ongezond. Langdurige eenzaamheid kan leiden tot sociaal isolement. * * * B.v. Fokkema en Van Tilburg, 2006, NIDI: Aanpak van eenzaamheid, helpt het?
3 Eenzaamheid is het signaal van het lichaam dat erop duidt dat iemand zich niet, onvoldoende of op een verkeerde manier verbonden voelt met anderen. (Rijks) Het gevoel dus geen contact te hebben, of niet het contact dat je zou willen hebben. In de definitie van De Jong-Gierveld: het subjectief ervaren verschil tussen aanwezige en gewenste contacten. Betekent eenzaam ook sociaal geïsoleerd? Vaak niet. Eenzaamheid en sociaal isolement zijn vaak verweven. Zo zal iemand die zich langdurig eenzaam voelt, teleurgesteld kunnen zijn in het vinden van hulp en van contacten. Zich als reactie terugtrekken van maatschappelijke deelneming en zo in een isolement geraken is een reële optie. Iemand die door omstandigheden geïsoleerd is geraakt (denk aan revalidatie van een single na een ongeluk) kan overvallen worden door gevoelens van eenzaamheid en ontdekken dat het lastig is daar goed mee om te gaan. Gebrek aan goede hulp kan zo leiden tot chronische eenzaamheid. T e n o n r e c h t e w o r d t v a a k g e d a c h t d a t o u d e n e e n z a a m b i j e l k a a r h o o r t. V e r r e w e g d e m e e s t e o u d e r e n v o e l e n z i c h n i e t e e n z a a m, o n d a n k s e e n k l e i n e r w o r d e n d n e t w e r k. Hoe ontstaat eenzaamheid? Het is van groot belang te begrijpen hoe eenzaamheid ontstaat om een goede aanpak te kunnen vinden voor dit probleem. Eenzaamheid is een volkomen natuurlijk signaal van het lichaam, een waarschuwing: let op, je bent te veel alleen!. Van kleins af aan hebben we met deze gevoelens te maken. Ermee leren omgaan is een normaal onderdeel van het leven. Als het goed is leren we in onze jeugd wat we kunnen doen als we ons eenzaam voelen. Niet ieder leert dat goed. Alleen leven is voor een mens niet gezond. We hebben nu eenmaal andere mensen nodig om ons heen, om ons prettig te voelen en om elkaar te steunen. Het is dan ook mooi dat we een ingebouwd waarschuwingssysteem hebben dat ons een seintje geeft als we te weinig mensen om ons heen hebben waar we een band mee hebben. Dat signaal onderdrukken door afleiding te zoeken, of te wachten tot het vanzelf overgaat is niet goed. Eenzaamheid is altijd een signaal dat je waarschuwt dat je meer contact nodig hebt. Welk soort contact we missen is een puur persoonlijke kwestie. Dat is precies waarom hulp bieden bij eenzaamheid zo moeilijk is: het is altijd een individuele kwestie.
4 Eenzaamheid kan op veel manieren een probleem worden Bijvoorbeeld: na pensionering van de één voelen beide partners zich plotseling eenzaam na die mooie promotie slaat eenzaamheid toe je kind is nu vijf maanden welke roze wolk? je verhuisde naar je droomhuis en je bent na een heupoperatie niet zo snel hersteld als je dacht sommige mensen hebben altijd al een probleem gehand met eenzaamheid. Vroege jeugdervaringen zijn vaak de oorzaak. Dit zijn normale levenservaringen die we allemaal kennen. Wie echter, door welke omstandigheid ook, niet in staat is voor zichzelf een leven te bouwen met passende contacten, zal langdurig last hebben van eenzaamheid. Bij gebrek aan kennis over dit onderwerp is hulp vrijwel niet beschikbaar. Gevolg is dat de meest geëigende methodes om eenzaamheid zelf aan te pakken bestaan uit TV kijken, eten, shoppen, internetten Het is uiteraard geen oplossing, slechts afleiding. Pas als de problemen al heel lang aanwezig zijn en mensen oud zijn en zelf niet meer in staat zijn om afleiding te zoeken, ontstaat er een hulpvraag. Aantallen Hulp bij eenzaamheid is heel vaak symptoombestrijding in een laat stadium Hoe groot is het probleem? Eenzaamheid in Nederland Bron: RIVM Eenzaamheid wordt al jaren gemeten door GGD s. Globaal worden de volgende cijfers gehanteerd: 40% van de Nederlanders voelt zich te vaak eenzaam 10% van de Nederlanders voelt zich (vrijwel) voortdurend eenzaam Sociaal isolement 6 % van de Nederlanders is sociaal geïsoleerd en voelt zich eenzaam 8% van de Nederlanders is sociaal geïsoleerd en voelt zich niet eenzaam
5 22% van de Nederlanders is niet sociaal geïsoleerd en voelt zich wel eenzaam 64% van de Nederlanders is niet sociaal geïsoleerd en voelt zich niet eenzaam Bron: Hortulanus Eenzaamheid neem tiets toe met de leeftijd, waarbij boven de 85 een sterke toename is te zien. Het aantal mensen dat zich eenzaam voelt is echter het grootst in de leeftijdgroep van 35 tot 45 jaar. Anders gezegd: achter elke eenzame bejaarde staan tien mensen in de beroepsbevolking die zich eenzaam voelen. Velen van hen leven niet geïsoleerd. Sensoor (voorheen vertrouwenstelefoon) noteert landelijk veel gesprekken waarin eenzaamheid als onderwerp wordt genoemd. Het feit dat al deze mensen bellen met een volstrekte vreemde om te praten over hun diepste problemen doet al vermoeden dat er sprake is van eenzaamheid, ook als dat niet wordt benoemd. Is het een groeiend probleem? Nee, dat niet. Eenzaamheid neemt langzaamaan iets af, gemeten over de afgelopen dertig jaar. (Van Tilburg, 2011). Maar met anderhalf miljoen mensen die zich ernstig eenzaam voelen is er geen reden tot juichen. Als je niets doet, wat dan? Eenzaamheid is een signaal, een waarschuwing van het lichaam dat zegt: je loopt risico, je bent te veel alleen!. Wie dat signaal negeert loopt werkelijk risico. Niet alleen is het leven lastiger zonder een netwerk om op terug te vallen en zonder een partner om het leven mee te delen. Mensen zijn sociale wezens die in veel opzichten lijden onder gebrek aan contacten. Uitgebreid onderzoek wijst uit dat eenzaamheid onder meer samenhangt met verhoogde cortisol-waarden, grotere kans op overlijden door hartproblemen, grotere kans op het optreden van Alzheimers. Te lang eenzaam maakt zeer ongezond. Hoe langer die situatie van eenzaamheid duurt, des te meer negatieve gevolgen er ontstaan. Hoe langer eenzaamheid duurt, des te lastiger is het ook er iets aan te doen. Eenzaamheid moet daarom aangepakt zodra het zich aandient. Helaas is het onder de mensen komen vaak net niet de juiste aanpak. Het is gebruikelijk om mensen die zich eenzaam voelen aan te raden vrijwilligerswerk te gaan doen. Echter, daarmee is hun probleem niet opgelost. Steker nog, er is wetenschappelijk bewijs voor het fenomeen dat zij anderen aansteken met hun eenzaamheid. Langdurige eenzaamheid gaat samen met gevoelens van teleurstelling, cynisme, angst, spanning Eigenschappen die het niet makkelijker maken contacten aan te gaan en vast te houden, maatschappelijke participatie wordt er niet eenvoudiger door. Sociaal isolement op termijn is niet denkbeeldig. De groeiende groep ouderen en de eveneens groter wordende groep alleenstaanden zullen zeker een extra beroep gaan doen op hulp. Eenzaamheid komt meer voor onder alleenstaanden en als mensen niet leren omgaan met eenzaamheid lopen zij groot risico op latere leeftijd geïsoleerd te raken. Niets doen betekent op termijn een probleem waarbij de huidige situatie verbleekt.
6 Uit onderzoek blijkt dat projecten om eenzaamheid te verminderen of op te lossen in de regel dit doel niet bereiken. 95% Van de interventies mislukt. Bij 5% zijn mensen er na de hulp beroerder aan toe dan voorheen. (Onderzoeken uit 2005, 2009). * De meeste interventies zijn gericht op ouderen. Het merendeel van de mensen die last hebben van eenzaamheid bevindt zich echter in de groep 30- tot 50- jarigen. De meeste interventies zijn gericht op het aanpakken van sociaal isolement. Sociaal isolement vormt echter maar een zeer klein deel van deze problematiek. Eenzaamheid aanpakken gaat vooraf aan sociaal isolement aanpakken Uit onderzoek blijkt dat eenzaamheid besmettelijk is: mensen steken elkaar aan. Lotgenotengroepen zijn dan ook niet werkzaam bij verminderen van eenzaamheid. Sociaal isolement aanpakken Sociaal isolement is een gegeven, een situatie. De situatie veranderen is dan ook een voor de hand liggende actie bij de aanpak van sociaal isolement. Mensen bezoeken, buddysystemen, een booschappenplusbus, allemaal voorbeelden van de aanpak van sociaal isolement. Toch worden deze activiteiten vaak gezien als manieren om eenzaamheid te verminderen. Voor eenzaamheid werken ze in de regel echter niet. Het biedt slechts afleiding en werkt dus alleen zo lang de interventie duurt. Sociaal isolement is van oudsher een probleem dat organisaties van welzijn en grote maatschappelijke organisaties als de Zonnebloem tot hun werkterrein rekenen. Zij maken daar het verschil voor vele mensen die zonder die vrijwilligers vrijwel niemand zien. Eenzaamheid aanpakken Eenzaamheid is een probleem van individuele mensen dat door gebrek aan kennis niet door hen zelf wordt opgelost. Gevolgen zijn: verminderde gezondheid, afstand nemen tot anderen, grotere overlijdenskans, negatieve effecten op de persoon. Zo zijn mensen die zich langdurig eenzaam voelen als gevolg hiervan angstiger, cynischer en wantrouwender dan anderen. Maatschappelijke participatie ligt dan ook minder voor de hand. Kort door de bocht: hoe eenzamer iemand zich voelt, des te minder zal zij meedoen in de samenleving. Om de meest effectieve methode te bepalen voor het verminderen van eenzaamheid, onderzochten Cacioppo en een team van onderzoekers van de Universiteit van Chicago de lange geschiedenis van het onderzoek over het onderwerp. Uit hun kwantitatieve evaluatie is gebleken dat de meeste interventies zijn gericht op sociale vaardigheden of mogelijkheden voor sociale interactie, terwijl het probleem ligt in de sociale cognitie. Anders gezegd, het gaat meestal niet om het verbeteren van sociale vaardigheden of het mogelijk maken van contact, maar meer om hoe mensen zichzelf waarderen. * * B.v. Fokkema en Van Tilburg, 2006, NIDI: Aanpak van eenzaamheid, helpt het?
7 De bewezen effectieve interventies bij eenzaamheid bij ouderen (die vijf procent die wel werkt) zijn zeer arbeidsintensief. Effectief blijkt vooral het activerend begeleiden van ouderen gedurende minimaal één jaar. (Soms uitgebreid naar drie jaar) en het bieden van vriendschapsbemiddeling, of zg. ; buddydienst. Waarbij opgemerkt moet worden dat het daarbij vaak gaat om afleiding. Zodra de vriend of buddy niet meer komt, is het probleem weer aanwezig. Het zal duidelijk zijn dat beide vormen van interventie voor de groeiende groep ouderen geen optie is. Versterken van de eigen kracht in de loop van het leven moet daarom voorop staan bij de aanpak van eenzaamheid. Daarbij moet de ondersteuning worden geboden door professionals met voldoende deskundigheid. Het is op zich al een vreemd gegeven dat we mensen pas gaan helpen als ze door ouderdom geen afleiding meer kunnen vinden voor hun gevoelens van eenzaamheid. Bij geen enkel ander probleem proberen we pas in een zo laat stadium de boel recht te zetten. Het valt te betwijfelen of hulp bij eenzaamheid aan (zeer) oude mensen wel gewenst is. Als de effectiviteit vrijwel nihil is, ligt het voor de hand de aanwezige middelen elders in te zetten. Zo worden vrijwilligers ook niet belast met eisen waaraan zij niet kunnen voldoen. De aandacht kan dan gericht worden op het geven van ondersteuning zonder dat verwachtingen worden gewekt over verminderen van eenzaamheid. Macro niveau Wat moet er gebeuren? De beeldvorming veranderen rond eenzaamheid is opdracht één. Nog te vaak wordt gesproken van de eenzamen, zoals vroeger over de leprozen werd gesproken Een goede aanpak, of dat nu door de particulier of door hulpverlening is, begint bij kennis. Meso niveau Deskundigheidsbevordering bij onder meer welzijnsorganisaties en gemeenten dient verbeterd. De kennis van eenzaamheid bij huisartsen en therapeuten moet vergroot worden. Vrijwilligers (organisaties) moeten weten wat ze kunnen en beter niet kunnen doen. Micro niveau Hulpverleners (levenscoaches, maatschappelijk werkenden) met kennis van zaken die laagdrempelige hulp kunnen bieden en in staat zijn te verwijzen indien nodig, moeten lokaal aanwezig zijn. Zo kunnen mensen hulp en steun vinden in hun eigen omgeving. Meer informatie en literatuurlijst: Eenzaamheid.info Jeannette Rijks Ambachtenstraat RE Oudenbosch Het auteursrecht van deze publicatie berust bij Jeannette Rijks. Gehele of gedeeltelijke overname van teksten is toegestaan, mits daarbij de bron wordt vermeld. Vermenigvuldiging en publicatie in een andere vorm dan dit rapport is slechts toegestaan na schriftelijke toestemming.
Eenzaamheid. Gerben van Voorden
Eenzaamheid Gerben van Voorden Eenzaamheid (klik op de afbeelding om het filmpje te bekijken) Definitie Eenzaamheid is het subjectief ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit van)
Nadere informatieNationale Coalitie tegen Eenzaamheid. Kom Erbij
Nationale Coalitie tegen Eenzaamheid Kom Erbij Meer dan een miljoen Nederlanders sterk eenzaam Meer dan een miljoen Nederlanders voelt zich sterk eenzaam. De invloed van eenzaamheid is groot en leidt
Nadere informatieFactsheet. Eenzaamheid. Gelderland-Zuid. Onderzoek onder volwassenen en ouderen
Gelderland-Zuid Factsheet Eenzaamheid Onderzoek onder volwassenen en ouderen Onderzoek naar eenzaamheid De Volwassenen- en ouderenmonitor is eind 2012 onder ruim 22.000 zelfstandig wonende inwoners van
Nadere informatieOnkundig en onaangepast: eenzaamheid en sociaal isolement
Onderwerpen Onkundig en onaangepast: eenzaamheid en sociaal isolement Wat is sociaal isolement? Oorzaken en gevolgen De leefsituatie van sociaal geïsoleerden Wat kunnen we doen aan sociaal isolement? Conclusies
Nadere informatieSamen tegen eenzaamheid Nationale Coalitie tegen Eenzaamheid Nationale Coalitie tegen Eenzaamheid Contact Kom Erbij Bezoek- en postadres
Nationale Coalitie tegen Eenzaamheid Kom Erbij Meer dan een miljoen Nederlanders sterk eenzaam Meer dan een miljoen Nederlanders voelt zich sterk eenzaam. De invloed van eenzaamheid is groot en leidt
Nadere informatie[Checklist] voor activiteiten die zich richten op eenzaamheid
[Checklist] voor activiteiten die zich richten op eenzaamheid Het bevorderen van zelfredzaamheid en volwaardig meedoen in de stad zijn de hoofddoelen van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). Elke
Nadere informatieDo s en don ts bij aanpak van eenzaamheid bij thuiswonende senioren. Leen Heylen
Do s en don ts bij aanpak van eenzaamheid bij thuiswonende senioren Leen Heylen Inhoud Oud en eenzaam? Een situatieschets Definitie eenzaamheid Sociale en emotionele eenzaamheid Wat maakt ouderen kwetsbaar
Nadere informatieSTAPPENPLAN PREVENTIE VAN EENZAAMHEID IN DE EERSTE LIJN
STAPPENPLAN PREVENTIE VAN EENZAAMHEID IN DE EERSTE LIJN Doelen Het voorkomen, oplossen en/of verwerken van eenzaamheid bij ouderen: 1. Het vaststellen van de mate van eenzaamheid; 2. Het onderscheiden
Nadere informatie21 augustus 2015. Onderzoek: Een naaste met dementie
21 augustus 2015 Onderzoek: Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de
Nadere informatieEENZAAMHEID ALS UITDAGING
Een ontdekkingstocht door de tijd: Wat is eenzaamheid, nu echt? EENZAAMHEID ALS UITDAGING Jeannette Rijks EENZAAMHEID ALS UITDAGING EENZAAMHEID ALS UITDAGING Jeannette Rijks Alles uit dit boek mag voor
Nadere informatieVerlies, verdriet en rouw
Verlies, verdriet en rouw Albert Schweitzer ziekenhuis november 2013 pavo 0233 Inleiding Iemand die u dierbaar was, waar uw zorg naar uitging, is overleden. Het wegvallen van de overledene brengt wellicht
Nadere informatie'Voor mekaar, actieprogramma gericht op het bestrijden van eenzaamheid'
'Voor mekaar, actieprogramma gericht op het bestrijden van eenzaamheid' Voor Mekaar is de titel van het Rotterdamse actieprogramma gericht op het bestrijden van eenzaamheid (december 2014). Het volledige
Nadere informatieEenzaamheid onder mantelzorgers Jolanda Elferink, Expertisecentrum Mantelzorg
Eenzaamheid onder mantelzorgers Jolanda Elferink, Expertisecentrum Mantelzorg 4-06-13 Inhoud - In welke mantelzorgsituaties kom je eenzaamheid tegen? - Welke drie stappen kun je zetten om eenzaamheid te
Nadere informatieMovisie. Voor een duurzame positieve verandering. Preventie van eenzaamheid realistische plannen Jan Willem van de Maat
Movisie Voor een duurzame positieve verandering Preventie van eenzaamheid realistische plannen Jan Willem van de Maat Programma Wat is eenzaamheid en vereenzamen? Wat weten we uit onderzoek over wat werkt?
Nadere informatiePieternel van Giersbergen & Dieke de Koning EENZAAMHEID / 1
EENZAAMHEID Pieternel van Giersbergen & Dieke de Koning EENZAAMHEID / 1 Partners 'Aanpak eenzaamheid Hatert' EENZAAMHEID / 2 Programma Wat is eenzaamheid? Signalen Omgaan met EENZAAMHEID / 3 Wat is eenzaamheid?
Nadere informatieHulp voor vluchtelingenkinderen en hun ouders. Wat kan Altra bieden?
Hulp voor vluchtelingenkinderen en hun ouders Wat kan Altra bieden? Problemen & Risico s Beschermende factoren Bouwstenen jeugdhulp van Altra Verlies familie en verlatingsangst Veilige basis, vertrouwen
Nadere informatieProbleem? Geen probleem. Met de vaardigheden die Humanitas je aanreikt, verander je je leven. Helemaal zelf. En het mooie is: iedereen kan het.
ONTMOET HUMANITAS Probleem? Geen probleem. Met de vaardigheden die Humanitas je aanreikt, verander je je leven. Helemaal zelf. En het mooie is: iedereen kan het. Zonder uitzondering. Lukt het je niet alleen,
Nadere informatieEenzaamheid. Aanleiding. Beschrijving. Eenzaamheid
Eenzaamheid Aanleiding In het beleidsplan Wmo 2008-2011 is toegezegd specifieke aandacht te schenken aan de aanpak van eenzaamheid. Daartoe is op 30 maart 2011 een werkconferentie gehouden. Daarbij is
Nadere informatieMEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Vrienden & Relaties
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Vrienden & Relaties s Avonds en in het weekend zit ik vaak alleen thuis. Ik bel dan wel eens met mijn vrienden, maar ze bellen me nooit terug. Ik heb verkering,
Nadere informatieManifest. voor de intensieve vrijwilligerszorg
Manifest voor de intensieve vrijwilligerszorg Manifest voor de intensieve vrijwilligerszorg Meer dan 15.000 mensen zijn vrijwilliger bij een Waarom dit manifest? organisatie voor Vrijwillige Thuishulp,
Nadere informatieEenzaamheid bij ouderen. Marieke van Schie, huisarts.
Eenzaamheid bij ouderen Marieke van Schie, huisarts. Een literatuur verkenning Pubmed 2000-2007 2007 Eenzaamheid komt in alle leeftijdsgroepen voor A.Rokach,, van het instituut voor studie en behandeling
Nadere informatieWaarom is eenzaamheid een probleem?
Ik heb nooit kunnen denken dat ik, na zo n gelukkig leven, zo verdrietig zou zijn. Ik heb Den Helder, 7 juni 2017 nooit gedacht dat mensen zo ongelukkig kunnen zijn als ik de laatste jaren. Prof. Dr. Anja
Nadere informatieDe Eenzaamheid voorbij..? Conferentie 1 juni 2017 Mieke Mes, specialist eenzaamheid
De Eenzaamheid voorbij..? Conferentie 1 juni 2017 Mieke Mes, specialist eenzaamheid Even voorstellen Mijn naam is Mieke Mes, deskundige op het gebied van aanpakken Eenzaamheid Vanuit mijn bedrijf MM-adviesburo
Nadere informatieIch bön d r väör dich!
Ich bön d r väör dich! Wie zijn wij? NaoberzorgPunt is een vereniging van betrokken inwoners en ondernemers in Roggel. Wij zijn een netwerkorganisatie en werken samen met de huisartsenzorg, ondernemersvereniging,
Nadere informatieHoogbegaafdheid en onderpresteren
Hoogbegaafdheid en onderpresteren Onderwijs Praktijk Texel Hoogbegaafdheid en onderpresteren Veel kinderen weten niet dat leren leuk kan zijn en weten niet wat ze nodig hebben om zich minder ellendig te
Nadere informatie3. Wat betekent dat voor de manier waarop lesgegeven zou moeten worden in de - voor jou - moeilijke vakken?
Werkblad: 1. Wat is je leerstijl? Om uit te vinden welke van de vier leerstijlen het meest lijkt op jouw leerstijl, kun je dit simpele testje doen. Stel je eens voor dat je zojuist een nieuwe apparaat
Nadere informatieSteunpunten vrijwilligers en mantelzorg
Steunpunten vrijwilligers en mantelzorg Welkom De steunpunten algemeen Stand van zaken steunpunt vrijwilligers Stand van zaken steunpunt mantelzorg Vragen Contactgegevens De steunpunten Startbijeenkomst
Nadere informatieSignaleren en aanpak van. eenzaamheid. www.cvo.vu.nl
Signaleren en aanpak van eenzaamheid www.cvo.vu.nl Meer informatie over deze brochure vindt u op de website www.cvo.vu.nl. Op deze site kunt u exemplaren van de brochure bestellen of een PDF-bestand downloaden.
Nadere informatieTien jaar kijken naar eenzaamheid Prevalentie, oorzaken, gevolgen en aanpak
Tien jaar kijken naar eenzaamheid Prevalentie, oorzaken, gevolgen en aanpak Erbij - Ledenbijeenkomst 30 maart 2017 Theo van Tilburg Sociologie Vrije Universiteit Amsterdam T.G.van.Tilburg@vu.nl 1 2 Zicht
Nadere informatieMEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Voor cliënten
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Voor cliënten Ik red me prima, maar nu mijn zoontje zich niet normaal ontwikkelt weet ik het even niet meer. Mijn beperking vraagt om aanpassingen in huis.
Nadere informatieOnline Psychologische Hulp Depressie
Online Psychologische Hulp Depressie 2 Online Psychologische Hulp In deze brochure maak je kennis met de online behandeling Depressie van. Je krijgt uitleg over wat een depressie is en hoe jou kan helpen
Nadere informatieSamenvatting Eenzaamheidsonderzoek Coalitie Erbij
Samenvatting Eenzaamheidsonderzoek Coalitie Erbij Door TNS/NIPO oktober/november 2008 1. Inleiding Eenzaamheid is een groot maatschappelijk probleem en treft veel Nederlanders direct in hun welzijn. Het
Nadere informatieEenzaamheid bij ouderen: Ambities en mogelijkheden
Eenzaamheid bij ouderen: Ambities en mogelijkheden Prof. dr. Anja Machielse Cliëntenbelang Amsterdam 27 september 2016 Foto: Eamonn Doyle Het project van de UvH 1 Onderwerpen Wat is eenzaamheid en waarom
Nadere informatie1.1 Relatie verslaving
1.1 Relatie verslaving Typering Iemand wordt relatieverslaafd genoemd als hij denkt niet zonder relatie te kunnen leven. Soms zijn mensen zo afhankelijk van een relatie, dat ze er alles voor doen om die
Nadere informatieDenkt u. dat u mentaal. vastloopt?
Denkt u dat u mentaal vastloopt? Wat is Denk? Het leven kan veel van u vragen. Soms misschien teveel. Zeker als u langdurig onder druk staat of een tegenslag te verwerken krijgt. U heeft bijvoorbeeld al
Nadere informatieBeleid mantelzorg en vrijwilligers Fener Zorg
P a g i n a 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding 1 2. Begrippen 1-2 3. Verschillen tussen mantelzorg en vrijwilligerswerk 2 4. Mantelzorg in Rotterdam 2-3 5. Visie van Fener Zorg op mantelzorg en vrijwilligers
Nadere informatieAan de netwerkpartners van het CJG, Betreft Start KIES cursus basisschoolkinderen en ouderbijeenkomsten
Aan de netwerkpartners van het CJG, Betreft Start KIES cursus basisschoolkinderen en ouderbijeenkomsten Een scheiding is ingrijpend. Voor ouders én voor kinderen. CJG Zutphen heeft daarom samen met de
Nadere informatieVerlies, verdriet en rouw
Verlies, verdriet en rouw Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Iemand die u dierbaar was, waar uw zorg naar uitging, is overleden. Het wegvallen van de overledene
Nadere informatieDEEL 1. WERKBOEK 5 Eigen keuze. 2015 Monique van Dam YOU: De keuze is aan jou!
DEEL 1 1 WERKBOEK 5 Eigen keuze Inhoud 2 1. Hoe zit het met je keuzes? 3 2. Hoe stap je uit je automatische piloot? 7 3. Juiste keuzes maken doe je met 3 vragen 9 4. Vervolg & afronding 11 1. Hoe zit het
Nadere informatieZelfmoordgedachten. Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op.
Zelfmoordgedachten Praat over wat je denkt, voelt, ervaart. Praten lucht op. Alles over zelfmoordgedachten Zelfmoordlijn 1813 Die kan je bellen, chatten of mailen als je aan zelfdoding denkt. Op de website
Nadere informatieMindfulness voor mensen met longkanker en naasten
Mindfulness voor mensen met longkanker en naasten De diagnose longkanker is ingrijpend en roept vaak veel emoties en reacties op. Niet alleen bij uzelf maar ook bij uw naasten. Uit wetenschappelijk onderzoek
Nadere informatieWij verzoeken u vriendelijk om bijgaande brief onder de aandacht te brengen b de fracties van de politieke partijen binnen uw gemeente.
Geachte heer, mevrouw, Wij verzoeken u vriendelijk om bijgaande brief onder de aandacht te brengen b de fracties van de politieke partijen binnen uw gemeente. Wilt u zo vriendelijk zijn om ons een ontvangst-
Nadere informatieRijangst en angststoornissen
1 Rijangst Veel mensen zijn bang wanneer ze in de auto zitten. De mate van de angst varieert sterk. Soms treedt de angst alleen maar op in zeer specifieke situaties, situaties die zich bijna nooit voordoen.
Nadere informatieMeer informatie MRS 0610-2
Meer informatie Bij de VGCt zijn meer brochures verkrijgbaar, voor volwassenen bijvoorbeeld over depressie en angststoornissen. Speciaal voor kinderen zijn er brochures over veel piekeren, verlatingsangst,
Nadere informatieDe aanpak van armoede
De aanpak van armoede Wat we kunnen leren van empowerment en de psychologie van de schaarste Wat werkt bij de aanpak van armoede WAT IS HET PROBLEEM? Groepen met een verhoogd armoederisico: WAT ZIJN DE
Nadere informatie27 juni 2015. Onderzoek: Maatregelen tegen eenzaamheid
27 juni 2015 Onderzoek: Maatregelen tegen eenzaamheid Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 45.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek.
Nadere informatieBuddy worden, buddy zijn Informatie voor nieuwe buddy's
Buddy worden, buddy zijn Informatie voor nieuwe buddy's Buddyzorg Nijmegen e.o. Panovenlaan 1 6525 DZ Nijmegen Tel: 024-3297731 Fax: 024-3245558 Email: buddyzorg@nim.nl Buddy worden, buddy zijn Deze brochure
Nadere informatie[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster
[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9
Nadere informatieOnline Psychologische Hulp Angst & Paniek
Online Psychologische Hulp Angst & Paniek 2 Therapieland Therapieland Online Psychologische Hulp In deze brochure maak je kennis met de online behandeling Angst & Paniek van Therapieland. Je krijgt uitleg
Nadere informatietientallen miljoenen euro s per jaar. Ook een vrijwilliger heeft zo een economische waarde.
Mt.5:16 De Week van gebed voor de eenheid van alle kerken. Ieder jaar is dit gebed in dezelfde week in januari. Het zal puur toeval zijn, maar ieder jaar valt ook de actie Kerkbalans in deze periode. Met
Nadere informatieMEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Voor cliënten
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Voor cliënten Ik red me prima, maar nu mijn zoontje zich niet normaal ontwikkelt weet ik het even niet meer. Mijn beperking vraagt om aanpassingen in huis.
Nadere informatieTheorieboek. leeftijd, dezelfde hobby, of ze houden van hetzelfde. Een vriend heeft iets voor je over,
3F Wat is vriendschap? 1 Iedereen heeft vrienden, iedereen vindt het hebben van vrienden van groot belang. Maar als we proberen uit te leggen wat vriendschap precies is staan we al snel met de mond vol
Nadere informatieIntact. goede redenen om een zelfhulpgroep te bezoeken
10 goede redenen om een zelfhulpgroep te bezoeken Intact Zelfhulp is er voor jou. Deze informatie is voor alle mensen met een verslavingsprobleem en hun naasten, ongeacht welke verslaving. De eerste stap
Nadere informatieHulp en informatie om huiselijk geweld te stoppen. Help jezelf. Help de ander. 0900 1 26 26 26 5 cent per minuut. www.huiselijkgeweldhollandsmidden.
Hulp en informatie om huiselijk geweld te stoppen Help jezelf. Help de ander. 0900 1 26 26 26 5 cent per minuut www.huiselijkgeweldhollandsmidden.nl Huiselijk geweld stopt nooit vanzelf Misschien wil je
Nadere informatieSlachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg
Slachtoffers van mensenhandel en geestelijke gezondheidszorg Informatie voor cliënten Cliënten en geestelijke gezondheidszorg Slachtoffers van mensenhandel hebben vaak nare dingen meegemaakt. Ze zijn geschokt
Nadere informatieDenk jij dat je. vastloopt tijdens. je studie?
Denk jij dat je vastloopt tijdens je studie? Soms loopt het leven niet zoals jij zou willen. Misschien ben je somber, twijfel je erover wie je bent, loopt het niet zo met contacten of worstel je met je
Nadere informatieEenzaamheid nader beschouwd. Informatiebijeenkomst Gouda 1 oktober 2016
Eenzaamheid nader beschouwd Informatiebijeenkomst Gouda 1 oktober 2016 Programma Deel 1 Deel 2 Kennismaking over en weer Signaleren Coalitie Erbij & Quiz Bespreekbaar maken Cijfers, oorzaken en gevolgen
Nadere informatieStap 6. Stap 6: Deel 1. Changes only take place through action Dalai Lama. Wat ga je doen?
Stap 6. Changes only take place through action Dalai Lama Wat ga je doen? Jullie hebben een ACTiePlan voor het experiment gemaakt. Dat betekent dat je een nieuwe rol en andere ACTies gaat uitproberen dan
Nadere informatieHet project van de UvH 1
Onderwerpen Eenzaamheid, daar wen je nooit aan Prof. dr. Anja Machielse Wat is eenzaamheid en waarom is het een probleem? Hoe kunnen we eenzame mensen bereiken en wat kunnen we voor hen doen? Wat is eenzaamheid
Nadere informatieVoor iedereen de juiste hulphond! Hulphond Nederland
Voor iedereen de juiste hulphond! Hulphond Nederland Voor een betere kwaliteit van leven 3 Ruim 30 jaar ervaring Een nieuw perspectief Hulphond Nederland reikt mensen met een fysieke beperking of geestelijke
Nadere informatieSociale netwerken. Waarom en hoe?
Sociale netwerken Waarom en hoe? Opbouw verhaal Zorg in Nederland -recente ontwikkelingen en hun achtergronden Verschijningsvormen en omvang informele zorg Zorg voor de informele zorg De kracht van netwerken
Nadere informatieHoe sterk is de (eenzame) mantelzorger? Kennisdag 28 november 2017 Mieke Mes, specialist aanpak eenzaamheid en gespreksleider Coalitie Erbij
Hoe sterk is de (eenzame) mantelzorger? Kennisdag 28 november 2017 Mieke Mes, specialist aanpak eenzaamheid en gespreksleider Coalitie Erbij Eenzaamheid bij mantelzorgers in cijfers Uit onderzoek van Mezzo
Nadere informatieIk heb een vraag over: Voorwoord. Ik voel me thuis niet prettig, kan ik met iemand praten?
Ik heb een vraag...... over zorg, huiselijk geweld en kindermishandeling, hulp en ondersteuning, opvoeding en jeugdhulp, ziekenhuisopname, beschermd wonen, schulden, werkloosheid, mijn arbeidsbeperking
Nadere informatieEssay. Essay Sociaal Ondernemen. Soufyan Abbassi Top Ondernemen: Essay
Essay Essay Sociaal Ondernemen Soufyan Abbassi 500734542 Top Ondernemen: Essay Sport als middel voor mensen in de bijstand Eigen Socialisatie Veel mensen die in de bijstand zitten ervaren gezondheidsklachten
Nadere informatieFeiten en cijfers mantelzorg
Feiten en cijfers mantelzorg Hieronder leest u de meest belangrijke feiten en cijfers op het gebied van mantelzorg in Nederland uit het SCP-rapport 'Informele hulp: wie doet er wat?' (2015). Aantal mantelzorgers
Nadere informatieEenzaamheid aanpakken doe je zo!
Eenzaamheid aanpakken doe je zo! Jeannette Rijks Eenzaamheid. Iedereen kent het en weet wat het is: dat rotgevoel als je je alleen en verlaten voelt. Simpel. Minder simpel is het als je er niet in slaagt
Nadere informatiegoede redenen voor het bezoeken van een zelfhulpgroep
10 goede redenen voor het bezoeken van een zelfhulpgroep InTact Zelfhulp Zelfhulp is er voor jou. Deze informatie is voor alle mensen met een verslavingsprobleem, ongeacht welke verslaving en voor naasten
Nadere informatieVerslaving. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over verslaving. Als iemand niet meer zonder... kan
ggz voor doven & slechthorenden Verslaving Als iemand niet meer zonder... kan Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over verslaving Herkent u dit? Veel mensen gebruiken soms
Nadere informatieGezondheidsachterstanden. Gelijke kansen voor iedereen
Gezondheidsachterstanden Gelijke kansen voor iedereen Goede gezondheid: niet voor iedereen Een goede gezondheid is een groot goed, voor de individuele burger én voor de samenleving als geheel. We worden
Nadere informatiejongeren vanaf 12 jaar
Na de schok... de draad weer oppakken Informatie voor jongeren vanaf 12 jaar die betrokken zijn geweest bij een schokkende of ingrijpende gebeurtenis. Na de schok de draad weer oppakken Informatie voor
Nadere informatiePraktische opdracht ANW Depressies
Praktische opdracht ANW Depressies Praktische-opdracht door een scholier 1714 woorden 27 februari 2002 7,9 16 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding: Deze brochure gaat over depressies. Op het moment hebben
Nadere informatieeven VoorSTELLEN Met Cardea kun je verder!
even VoorSTELLEN Met Cardea kun je verder! Als we over cliënten praten, bedoelen we kinderen, jongeren en hun ouders. Als we over ouders praten, bedoelen we ook eenoudergezinnen, verzorgers, voogden en/of
Nadere informatieWat is er dan wel mogelijk?
Tinnitus oorsuizen 2 U heeft een KNO-arts geconsulteerd in verband met tinnitusklachten. Mogelijk heeft u na dit consult nog vragen. Deze brochure is bedoeld om u iets meer te vertellen over tinnitus en
Nadere informatieRESULTATEN NATIONALE PIJNMETING: PIJNPATIENTEN SIGNALEREN ERNSTIG GEBREK AAN ERKENNING EN GOEDE ZORG
Verslag bijeenkomst 21 januari 2011 Erasmus MC RESULTATEN NATIONALE PIJNMETING: PIJNPATIENTEN SIGNALEREN ERNSTIG GEBREK AAN ERKENNING EN GOEDE ZORG Partners Mijnpijn.nl vinden dat chronische pijn prioriteit
Nadere informatie24 uurshulp. Met Cardea kun je verder!
24 uurshulp Met Cardea kun je verder! Met Cardea kun je verder! 24 UURSHULP De meeste kinderen en jongeren wonen thuis bij hun ouders totdat ze op zichzelf gaan wonen. Toch kunnen er omstandigheden zijn,
Nadere informatieWorkshop: Coach je kind zet allochtone ouders in hun kracht.
Vierde nationaal congres opvoedingsondersteuning Workshop: Coach je kind zet allochtone ouders in hun kracht. Ede,1 juni 2012 1 Opbouw workshop Coach je kind Kort voorstellen, warming up Presentatie van
Nadere informatieEenzaamheid bij Ouderen. Dr. Martin G. Kat Psychiater-psychotherapeut MCAlkmaar/Amsterdam psykat@hetnet.nl
Eenzaamheid bij Ouderen Dr. Martin G. Kat Psychiater-psychotherapeut MCAlkmaar/Amsterdam psykat@hetnet.nl Eenzaamheid: definitie Het gevoel dat de contacten met anderen in aard en/of intensiteit minder
Nadere informatieSociale relaties en welzijn
EENZAAMHEID EN SOCIAAL ISOLEMENT: ACHTERGRONDEN EN AANPAK Onderwerpen Functies van sociale relaties Sociale kwetsbaarheid Achtergronden en gevolgen Knelpunten in de aanpak Elementen van een succesvolle
Nadere informatieBedankt voor het meedoen aan deze peiling. Het invullen duurt ongeveer 10 minuten. Succes!
Peiling: uw mening over de aanpak van eenzaamheid Welkom Bedankt voor het meedoen aan deze peiling. Het invullen duurt ongeveer 10 minuten. Succes! Vraag 1 Ik ben werkzaam bij / zet mij in voor de volgende
Nadere informatieBeter omgaan met STRESS. E-book
Beter omgaan met STRESS E-book In het kort - - - - - X 1. Bij stress helpt het om op een rij te zetten wat bij u spanning geeft en wat u juist energie geeft. 2. Praat er met iemand over die u vertrouwt.
Nadere informatieSamen een plan maken... Samen beslissen...over de toekomst!
Eigen Kracht-conferentie voor individuen en families Samen een plan maken... Samen beslissen......over de toekomst! Dat ik zelf kan kiezen wat er gaat gebeuren en zoveel mensen me daarbij steunen, dat
Nadere informatieInformatie voor ouders
Weerbaarheid Informatie voor ouders Het Centrum voor Jeugd en Gezin ondersteunt met deskundig advies, tips en begeleiding. Een centraal punt voor al je vragen over opvoeden en opgroeien, dat is handig!
Nadere informatieKlanttevredenheid. Vereenzaming Ouderen Soest VOS
2011 Klanttevredenheid Vereenzaming Ouderen Soest VOS Stichting Welzijn Ouderen Soest Molenstraat 8c 3764 TG Soest 035 60 23 681 info@swos.nl www.swos.nl KvK 41189365 Klanttevredenheidsonderzoek Vereenzaming
Nadere informatieDE VIJF FUNCTIES BINNEN HET VERNIEUWDE MODEL GEESTELIJKE GEZONDHEID
DE VIJF FUNCTIES BINNEN HET VERNIEUWDE MODEL GEESTELIJKE GEZONDHEID Functie 1 Activiteiten op het vlak van preventie; geestelijke gezondheidszorgpromotie; vroegdetectie, -interventie en -diagnosestelling
Nadere informatieWat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken
Wat je voelt is wat je denkt! De theorie van het rationeel denken Mensen zoeken hulp omdat ze overhoop liggen met zichzelf of met anderen. Dit kan zich op verschillende manieren uiten. Sommige mensen worden
Nadere informatieGaat u elke ochtend fluitend aan de slag?
Gaat u elke ochtend fluitend aan de slag? CONSULT COACHING TRAINING Voorbij je grenzen: stuur je kracht training persoonlijke kracht Gaat u elke ochtend fluitend aan de slag? Waarschijnlijk niet. En u
Nadere informatieTijd voor de dood. Stilstaan bij en tijd nemen voor de dood Oprecht en stap voor stap afscheid nemen. Beleidsnotitie Palliatieve Zorg
Beleidsnotitie Palliatieve Zorg Tijd voor de dood Stilstaan bij en tijd nemen voor de dood Oprecht en stap voor stap afscheid nemen Beleidsnotitie Tijd voor de dood Auteur(s) A.Trienekens Datum September
Nadere informatieStappenplan Meldcode kindermishandeling en huiselijk geweld o.b.s. Lokhorstschool Deil
Stappenplan Meldcode kindermishandeling en huiselijk geweld o.b.s. Lokhorstschool Deil stap Wat? Wie? Hoe? 1 In kaart brengen van de signalen observeren signaleren begeleiden Groepsleraar en Groepsleraar
Nadere informatieDE STERVENSFASE, EEN HANDREIKING INFORMATIE OVER DE VERANDERINGEN DIE ZICH VOOR KUNNEN DOEN TIJDENS HET STERVEN
DE STERVENSFASE, EEN HANDREIKING INFORMATIE OVER DE VERANDERINGEN DIE ZICH VOOR KUNNEN DOEN TIJDENS HET STERVEN Een handreiking Bij de meesten van ons komt er een moment in het leven dat we gaan nadenken
Nadere informatiePersoonlijkheidsstoornissen Kortdurend Behandelaanbod
Persoonlijkheidsstoornissen Kortdurend Behandelaanbod U bent niet de enige Een op de tien Nederlanders heeft te maken met een persoonlijkheidsstoornis of heeft trekken hiervan. De Riagg Maastricht is gespecialiseerd
Nadere informatieLezing, 10 december 2004. Relatie tussen sociaal isolement en psychiatrische ziekte
Lezing, 10 december 2004 Relatie tussen sociaal isolement en psychiatrische ziekte Dr. Ludwien Meeuwesen, Sociaal psychologe verbonden aan de Universiteit Utrecht, Afdeling Algemene Sociale Wetenschappen,
Nadere informatieZorg na de diagnose. Emete Solmaz, specialist ouderengeneeskunde, Royaal Thuis Brian Sinnema, casemanager dementie, HWW Zorg
Zorg na de diagnose Emete Solmaz, specialist ouderengeneeskunde, Royaal Thuis Brian Sinnema, casemanager dementie, HWW Zorg Disclosure belangen sprekers Potentiële belangenverstrengeling Voor bijeenkomst
Nadere informatieUMC St Radboud. Mindfulness voor mensen met MS
UMC St Radboud Mindfulness voor mensen met MS Patiënteninformatie De diagnose MS is ingrijpend voor u en uw omgeving. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat bij ziekte angst, depressie en andere psychologische
Nadere informatieLeefstijl voorlichting
Leefstijl voorlichting Hoe beïnvloed jij je spanning? Jannie Ligthart Opbouw bijeenkomst Verschil situatie gebonden spanning door jezelf opgebouwde spanning. Hoe merk je op dat je spanning hebt. Gedachten
Nadere informatieOnderzoek Eenzaamheid onder jongeren
Onderzoek Eenzaamheid onder jongeren 1V Jongerenpanel 25 september 2014 Over dit onderzoek Aan dit onderzoek deden 1375 leden van het EenVandaag Jongerenpanel mee. Het onderzoek vond plaats van 19 september
Nadere informatieToeleg Meedoen & Samenwerken in Breda
Toeleg Meedoen & Samenwerken in Breda 2012-2013 Inleiding M&S Breda bestaat uit acht organisaties die er voor willen zorgen dat de kwetsbare burger in Breda mee kan doen. De deelnemers in M&S Breda delen
Nadere informatie1 Voorwoord. Beste ouders. Beste leerlingen
1 Voorwoord Beste ouders Beste leerlingen Dit is het antipestplan van WICO campus Sint-Jozef. Het draaiboek pesten is geschreven voor de leerlingen, ouders en medewerkers van de school. Het geeft het beleid
Nadere informatieOnline Psychologische Hulp Overspanning & Burn-out
Online Psychologische Hulp 2 Therapieland 3 Therapieland Online Psychologische Hulp In deze brochure maak je kennis met de online behandeling Overspanning & Burn-out van Therapieland. Je krijgt uitleg
Nadere informatieEEN DIERBARE VERLIEZEN
EEN DIERBARE VERLIEZEN 994 Inleiding Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt zorgen. U heeft kort
Nadere informatieEen goede behandeling. begint bij de juiste diagnose. Gewichtstoename is te vergelijken met koorts
Een goede behandeling begint bij de juiste diagnose U zou heel raar staan te kijken als u bij uw huisarts binnenkwam en uw arts zei, nog voor u ging zitten: U krijgt van mij een ontstekingsremmer, zonder
Nadere informatie