IJsland. of pony s. Hooiwinning vindt veel plaats. minder intensief plaats, voor het merendeel. mossen, Paardestaart, Wollegras, heideachtige

Transcriptie

1 17 Weivogels IJsland Theo Mulr & Jules Philippona Foto s Jules Philippona Tijns reiz IJsland werd aandacht besteed aan bro steltlers weibiot. Bei auteurs n dat 1984, twee auteur 1975, 1976, 1978, In vier eerst goem jar gebeur dat sam met Ekko Smith. Landschap Bijna 20% Ijsland wordt gerekd tot beweidbare gronn. Dat is omstreeks km 2. Het begrip beweidbaar is vooral Ijsland zeer variabel. Ongeveer driekwart pervlak ligt dal kustvlakt met e koel, gematigd klimaat. rest bevdt zich hoger geleg bnland, volg lg typ weigronn is zeer globaal: A. Goed ontwater bemeste cultuurgraslann, die tsief gebruikt worn, vooral voor rundveehourij. sbetreff weilann do sterk nk aan die Nerland. Veel percel lijk sprekd onze morne kunstwein. B. Mr tsief gecultiveer graslann, die soms matig of slecht ontwaterd zijn plaatselijk nog steeds e bultig pervlak hebb. beweidg geschiedt daar vooral door schap, soms door runr of pony s. Hooiwng vdt veel plaats. C. Halfnatuurlijke natuurlijke gebi, evals twee vorige typ geleg laagland. Het zijn weig tot niet ontgonn moerasgebi, dal riviervlakt soms begroei lavaveln. beweidg vdt hier veel mr tsief plaats, voor merel door schap, soms door pony s. Het pervlak is vaak bultig. D. HalfnatuurlijKe vooral natuurlijke 'weigronn hoger geleg bnland. Het klimaat is hier subarctisch. beweidg is extsief. Op ze soms afgeleg terre kom hoofdzakelijk schap. Op e kele plaats worn soms pony s losgelat. Bultige terre zijn algeme. Type A heeft e vegetatie die vrijwel alle grass steeds meer terug. Zegg, russ, uit bestaat. grass Op gebi behord tot type B is variatie groter.vaak zijn er veel zegg, russ anre plant. Op halfnatuurlijke natuurlijke typ tr moss, Paarstaart, Wollegras, heiachtige vegetaties, Dwergberk Dwergwilg bepal aspect, al naar vochtigheidsgraad bom. Halfnatuurlijk weigebied buurt Gullfoss, juli 1985.

2 Tuss vier goem typ kom veel overgang voor. laatste cnia zijn lage l eiland veel moerassige anser) bro. In voor- najaar pleister kuststrek flke aantall doortrekk Kol- albifrons (Anser flavirostris). gebi ontwaterd tsief cultuur Brand- (Branta leucsis) Rotganz gebracht. Geleilijk is oorspronkelijke (Branta bernicla hrota). Van Klee Riet- vegetatie daar verdrong door heemse gans Grauwe Gans brg tezam al grassoort, terwijl e volgd stadium volwass vogels e el zomerhalfjaar Ijsland door. hier daar voorkom bultige pervlak werd geëgaliseerd hoogproductieve Te vermeln is nog broedpulatie uitheemse grassoort wern gezaaid. Wil Zwaan (Cygnus cygnus), die 5000 Aangezi ze grass mr wterhard tot 6000 volwass vogels omvat. zijn dan heemse soort, is herzaai Meer dan helft Ijsland is onbegroeid. nogal es noodzakelijk (6). Het weiseizo is kort. Dat maakt veel wtervoerg met kuilgras hooi noodzakelijk. Door rgelijke beperk factor is weibouw mr tsief dan Nerland, Het begrip 'natuurlijk grasland is betrekkelijke waar. In korte zomerseizo In zuilijke kuststreek ligg uitgestrekte zwartgrauwe sandurs, waar gruisboms vocht kunn ge vasthoun, zodat plantgroei vrijwel ontbreekt. In bnland zijn behalve berg ijskapp, ook grote more- lavagebi geheel of vrijwel zonr vegetatie. vdt bijna overal begrazg plaats door schap. tsiteit daar varieert orm. In goed bereikbare terre bnland kan beweidg twee maann dur (juli, augustus), zeer afgeleg gebi niet langer dan ige wek. Bovdi is dichtheid per pervlakte-eheid zeer laag. Bij begrazg spel ook ganz plaatselijk e rol. In ctrale hoogland komt e grote broedpulatievoor Klee Rietgans (Anser brachyrhynchus) terwijl lagere l veel Grauwe Ganz (Anser Onrzochte gebi (zie figuur 1) 1. Cultuurgrasland, westelijk Holtsós, type B, 115 ha, bezocht 15 juni Cultuurgrasland, t west Dyrhólaey, type B, 90 ha, bezocht 21 juni Naast e vochtig el, lag hier ook e droger el. 3. Cultuurgrasland tuss Hella Selfoss, type B, 50 ha, bezocht 21 juni E el terre bestond uit bultige percel. 4. Halfnatuurlijke wein Brunasandur, type C, 50 ha, bezocht 19 juni Behal- Figuur 1. Ijsland met ijskapp waarnemgsgebi. 1. Westelijk Holtsós. 2. Westelijk Dyrhólaey. 3. Hella-Selfoss. 4,5. Brunasandur. 6. Lambafellsver. 7. Nedri Seydisardrög. 8. Gullfoss. 9. Geysir. 10. Thgvellir. 11. Hvitarnes. 12. Thjórsarver. 13. Reykjavik. 18

3 3,1 6,2 ve grass veel zegg, moss zo- zuilijke kustgebied cultuurgrasland, gebi totaal 250 ha zuilijke kustgebied (half)-natuurlijke biot, gebi totaal 130 ha bnland (half)-natuurlijke biot, gebi totaal 900 ha Scholekster 15,6 Goudplevier 0,8 1,5 19,7 Bonte Strandler 11,4 Watersnip 2,4 0,8 0,2 Grutto 2,0 Regwulp 3,6 12,3 7,4 Tureluur 14,0 0,2 Grauwe Franjepoot 5,9 Totaal 38,4 23,9 44,8 Tabel 1. Steltlerdichth Ijsland. Broedpar per 100 ha. m, bezocht 4-5 juli Beek, ige klee meertjes. Voor gebi 1-3 werd geteld uit e langzaamrijn af toe stp auto (transsekttellg), gebi 4-8 wern doorkruist. ld Op e aantal anre plaats wern cinteel gegevs verzameld, die bij soortbeschrijvg soms vermeld worn. voort. Enige bek, verschill plasjes. Kle onrel bestond uit e droge, schraal begroei gruisvlakte. 5. Gebied grzd aan vorige, type C, 80 ha, bezocht 20 juni Veel bek plasjes. gebi 1-5 ligg zuilijk laagland 20 ongeveer m bov zeiveau. volg drie gebi ligg bnland. 6. Natuurlijk weigebied Lambafellsver, type D, 200 ha, hoogte 411 m, bezocht juli juni Rijk aan water vorm ongeveer 60 meertjes. 7. Natuurlijk weigebied Nedri Seydisardrög, type D, 500 ha, hoogte 613 m, bezocht juli Tellg globaal, els geschat. Verschill bek, mer meertjes. Halfnatuurlijk weigebied buurt 8. telresultat In gebi wern acht soort steltlers als broedvogels aangetroff. Dat zijn: Scholekster, Goudplevier, Bonte Strandler, Watersnip, Grutto, Regwulp, Tureluur Grauwe Franjepoot. In weibiot bro nog anre soort vogels, die hier echter niet ter sprake kom. In tabel 1 zijn resultat verwerkt, omgere- Gullfoss, type C, 200 ha, hoogte 210 kd gemidl dichtheid per 100 ha. Extsief gebruikt grasland e buitwijk Reykjavik, juli 1985.

4 Terre zelf type zijn bij elkaar gevoegd. Besprekg In soort per dit hoofdstuk ook g ige behalve zijn uit gegevs bevd- eig litteratuur ver- werkt. (Haematus Scholekster litteratuur Volgs zich langs soort Omstreeks verband vrij ver 1966 werd totaal e gels, heeft soort niet ver uitge- met zuidwest bnland neerkomt ge In totale Scholekster gebracht geworn klimaat. zachter schat meestal 1920 ostralegus) o. broedt 4) noord- noordoostkust dit wordt breid; komt Sds dus lagere l, kust. (1 voor. pulatie ge- tot vo ongeveer broedpar (4). Goudplevier (Pluvialis apricaria) ze soort al Klee is Ijsland zeer natuurlijke biot aantall kom algeme, voor voor bnland. cultuurgras laagland. Bonte Belangrijke, bi niet war verr Hvitarnes Thjórsór- ver. Bonte Strandler Volgs Cramp (1) soort grootste bnland vaak ook achtige dat één sam ze of zonr par bro. voor biot, soms laagland voorkomt, aantall voorkeur Strandler Ijsland. Er is e terre. met één Het of twee moet duilijke natuurlijke vrij vochtig karakter, droger type meer Bonte Hoewel twijfel e halfnatuurlijke e dan g ook vaak is ons zoals hei- gevall kd kt ston- juli vlo- edje om e weg verband IJslands bei door Scott dat soort Bonte Strandlo- 'Lóupraell' heet; Kmer- (5). dat bete- Goudplevier. Watersnip (Gallago gallago faeroesis) broedt Watersnip 400 m, onr Nu gras- belangrijkste broedterre. Ver- soort anre broedvogel te fer die (nog) vrij te (Limosa s vochtige balts anrd In buurt Grutto s thans vooral Nu zijn ze ver- voornaamste ze langs noorn. vemoeras- cultuurgraslann lo of- Wa- islandica) Grutto zich verbreid grast e busstation. heiveln vorm broedareaal. west zuilijk laagland (4). matig percel Reyk- merkelijk broedn meestal bleek hier bebouwg is zeer limosa hoog (4). aan gebied bij Thg- vochtige terre, soort funger aan Het zi Oorspronkelijk terre m buitwijk woonhuiz, sportveln 10 bebost niet zijn gevall. Grutto bebost tot biot. broedterre tersnipp berkbos zijn gecultiveer, land ook voor weig Watersnipp tevs Als voch- gecultiveer halfnatuurlijke javik. b moerass vorm troff vellir voornamelijk oorsprong hein. tige r komt vogels te alarmer gedrag 'lijfeige Goudplevier dit dit lann on- elkaar bij gezamlijk gemerkt is per Wij nabij Gullfoss, werd Ijsland Strandlers dikwijls aanwezigheid reageern. Grutto dicht weer te lann. Eerr is Bonte steltler n verr (Calidris alpa schzii) talrijkste Strandler nabij Gullfoss, juli geïnvtariseer, broedge- eeuw heeft kust Waarschijnlijk heeft

5 Regwulp nabij Gullfoss, juli dat te mak met geleilijk zachter worn klimaat. In klee getale bleek Grutto voor te kom hoger geleg gebi, els met e halfnatuurlijkevegetatie, Grauwe Franjepoot (Phalarus lobatus) broedpulatie ze soort wordt geschat ruim (4) of zelfs zoals bij Gullfoss Geysir (tuss 180 paar (1). Grauwe Franjepoot broedt zowel 210 m hoog) buurt Lambafellsver hoog- als laagland, maar alle (hoogte 415 m) Hvitórnes (hoogte 425 natuurlijke halfnatuurlijkebiot. m). Regwulp (Numius ph. phaeus) Volgs Glutz Blotzheim et al is Regwulp zowel hoge (tot 700 m) als (4) lage l Ijsland als broedvogel verbreid. soort bewoont vooral m of meer vochtige, natuurlijke halfnatuurlijkebiot, maar ook droge heiachtige gebi plaats met struikvegetaties Dwergberk Dwergwilg. Ook broedt soort wel schaars begroei plaats. In e gebied als Thjórsérver komt Regwulp echter klee voor, aantall. Tureluur (Trga totanus robusta) Vergelijkg met gebi elrs Noord- Eura Terre met bek klee meertjes hebb voorkeur. In e gunstig gebied als Hvitórnes wern verschill ker groepjes 20 tot 40 exemplar gezi. Meestal zijn dat vrouwtjes. In Thjórsórver is soort eves algeme. Gegevs over dichth steltlers noorn Eura zijn schaars. Fabritius (2) heeft gebi Zweeds Lapland geïnvtariseerd. Het gg om totaal 2650 ha v hein volg klimaatsomstandigh: gematigd, subarctisch arctisch. Er wern twtig Tureluur is voornamelijk broedvogel soort steltlers aangetroff. gemid- vochtige graslann moerassige terre l dichtheid was bijna ti broedpar laagland (4). In klee aantall kom per 100 ha. verschill met resultat Tureluurs voor bnlandse gebi tot Ijsland zijn valld. Daar bro acht soort steltlers. gemidldichtheid ruim 400 m hoogte (1). Tureluur Grutto blijk els zelf plaats voor te kom, maar eerste soort is vrijwel steeds talrijkste twee. In buitwijk was eveertig paar per 100 ha. Vergelijk wij uitsluitd dichth (half)natuurlijke biot subarctisch arctisch Reykjavik aan rand stad klimaat dan krijg wij volg resul- heeft Tureluur ongeveer zelf ver- taat, spreidg als Watersnip, maar is wel dui- Zweeds Lapland : 12 soort, gemidld lijk talrijker. 8 paar/100 ha 21

6 11,4 5,9 Tabel 2. Steltlerdichth Ijsland Lapland Broedpar per 100 ha. (half)natuurlijke biot gematigd klimaat (half)natuurlijke biot sub-arctisch arctisch klimaat Usland gebi Lapland Usland gebi Lapland Goudplevier 1,5 1,3 19,7 1,6 Bonte Strandler 3,1 1,1 Watersnip 0,8 1,3 0,2 1,6 Regwulp 12,3 0,7 7,4 Tureluur Grauwe Franjepoot 6,2 0,2 0,4 0,8 1) zie litteratuur nummer 2 Ijsland : 6 soort, gemidld 45 paar/100 ha Tabel 3. Steltlerdichth Ijsland cultuurgrasland. Broedpar per 100 ha. Nerland Usland Nerland In tabel 2 zijn dichth vergelek voor ige soort die zowel Lapland als Ijsland bro, waarbij onrscheid is ge- (N.-Holland) maakt voor (half)natuurlijke biot gematig die subarctische tot arctische klimaat. Voor Goudplevier Regwulp zijn nog ige gegevs bekd (4). Dichth broedpar/100 ha: Goudplevier Öland, Zw 0,8 Fland, hoogv 1,0 Scholekster 15,6 15,0 Goudplevier 0,8 Kievit 21,0 Kemphaan 0,5 Watersnip 2,4 0,6 Grutto 2,0 15,0 Regwulp 3,6 Tureluur 14,0 4,5 Estland, hoogv 1,8 Totaal 38,4 56,6 Regwulp Noorweg, klee pervlakt 3,7 1) zie litteratuur nummer 7 Noord- Oost-Fland 0,3-0,4 Conclusies met Vergelijkg dichth Nerland In tabel 3 zijn dichth voor cultuurgraslann Ijsland vergelek met dichth die Noord-Holland wern gevonn (7). Op Ijsland bro nog ge tachtig soort vogels, e relatief laag aantal. geïsoleer liggg moet daar belangrijkste oorzaak zijn, verr ontbrek geschikte broedbiot voor talloze soort. Grauwe Franjepoot. wijfje, omgevg Hvitarnes, juli 1978.

7 Natuurlijk weigebied, Hvitérnes, juli schijnlijk ook Tureluur zijn vermoelijk te verklar door wat zachter geworn klimaat door toegom cultiverg graslann. Dit laatste gebeur steltlers beantwoorn aan algeme beeld. Bij vergelijkg met Lapland valt voor Ijsland kleere aantal soort steltlers. dichtheid aan broedpar per vooral sds jar veertig ze eeuw. 100 ha is echter Ijsland veel groter. Wat E vergelijkbare ontwikkelg ed zich natuurlijke biot betreft zijn Tureluur e vroeger stadium ook Nerland voor. Watersnip voor Ijsland mrheid Betere waterbeheersg toame bemestg kwam bomfauna t goe, t zichte Lapland, maar daar staat tegover dat bei soort Ijsland vrij waardoor voedselaanbod voor steltlers grote dichtheid voorkom vergroot werd. In e later stadium, to cultuurgrasland. Goudplevier Regwulp bro Ijsland grotere dichth dan cultiverg sterk toam grasland steeds tsiever werd gebruikt, werd si- gebi vasteland. tuatie voor broedvogels echter veel m- Ijsland kan e vergelijkg met gebi met veel weivogels Nerland goed r gunstig, zoals nu ook al Ijsland is te zi. Doorgaan tsiverg weibouw zal daar vooral voorkom doorstaan (tabel 3). Scholekster, bijvoorbeeld, broedt ongeveer gelijke dichth, Scholekster, Watersnip, Grutto Tureluur terwijl Watersnip Tureluur Ijsland e ongunstig beïnvlo. Regwulp, Bonte grotere dichtheid verton. Strandler Grauwe Franjepoot zull te wat mr gecultiveer, vrij extsief butte graslann Ijsland (type B) zijn lijn krijg ontgng halfnatuurlijke natuurlijke biot laagland. Goudplevier, die overwegd e broedvogel is natuurlijke biot belangrijkste broedgebi voor Scholekster, Watersnip, Tureluur Grutto. toame Scholekster, Grutto waar- bnland, zal vermoelijk mr bedreigd worn. Theo Mulr, Normerweg 1,1777 JL Hippolytushoef & Jules Philippona, Noorrmet 29, 8317 AA Kraggburg. LITTERATUUR: 1. Cramp, Stanley et al (1983): Handbook of the Birds of Eure, the Middle East and North Africa. Vol Oxford. 2. Fabrltlus, Hacry E. (zonr jaar): Dichtheid productiviteit steltlers Lapland Noord-Holland. Gestcild rapport. 3. Ferguson-Lees, IJ. et al (1972): Vogels kijk Eura. Amsterdam. 4. Glulz von Blotzheim, Urs N. et al ( ): Handbuch r Vögel Mitteleuras. Band 6 7. Wiesban. 5. Scott, Peter & James Fisher (1953): A thousand Geese. London. 6. Summers, R.W. & M. Nicoll (1983): An uncerta future for breedg wars Iceland. War Study Group Bullet 39 : Werkgroep Weivogels Noordhollands Noorrkwartier (1982): Weivogels Noordhollands Noorrkwartier. Publicatie SVN. 23