Monitor Bibliotheekvernieuwing 2006

Transcriptie

1 Inhoudelijke vernieuwing in de praktijk Amersfoort, 3 oktober 2006 Drs. J.M. Kasperkovitz Drs. M.H.L. van Tits Dr. P.A.M. van den Akker Kasperkovitz Beleidsonderzoek en -advies

2 Inhoudsopgave Inleiding 3 1. Vraagstelling en verantwoording Inhoudelijke vernieuwing als focus Operationalisering van inhoudelijke vernieuwing Methode Steekproef 7 pagina 2. Stand van de inhoudelijke vernieuwing Vernieuwing bezien over twaalf provincies De hoofdlijnen van vernieuwing nader belicht Sterke en zwakke kanten per provincie Vernieuwing in kleine, middelgrote en grote bibliotheken Relatie structuur en inhoudelijke vernieuwing Vernieuwing in Cohesie- versus Marktmodel Vernieuwing en aansturing van het Netwerk Samenvatting en conclusies Aanbevelingen 50 Bijlage I. Samenstelling steekproef 51 Bijlage 2. Methodologische verantwoording 52 2

3 Inleiding Sinds 2000 werkt de bibliotheekbranche aan Bibliotheekvernieuwing. Dit proces staat onder begeleiding van de landelijke Stuurgroep Bibliotheken, waarin het Ministerie van OCW, het Interprovinciaal Overleg, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en de Vereniging van Openbare Bibliotheken zitting hebben. Bibliotheekvernieuwing richt zich op twee samenhangende terreinen. In de eerste plaats een verbetering en uitbreiding van de dienstverlening door de bibliotheken, ofwel de inhoudelijke vernieuwing. Om dit mogelijk te maken wordt tegelijkertijd gewerkt aan de versterking van het stelsel, waarbinnen de bibliotheken werken, ook wel de herstructurering genoemd. In 2001 is door IPO, VNG en OCW een Koepelconvenant over de bibliotheekvernieuwing getiteld Herstructurering Openbaar Bibliotheekwerk afgesloten. In een aanhangsel op het Koepelconvenant zijn concrete maatregelen en te behalen doelen in de periode afgesproken voor de uitvoering van de bibliotheekvernieuwing. In 2003 heeft het Rijk extra middelen toegekend, waardoor het vernieuwingsproces tot 2008 kan worden voortgezet. Om het verloop van het proces in kaart te brengen laat de Stuurgroep Bibliotheken ieder jaar een monitoronderzoek uitvoeren naar de stand van zaken rondom de vernieuwing. In de monitor 2005 is uitgebreid aandacht besteed aan het proces van herstructurering. In december 2005 brachten de Vereniging Openbare Bibliotheken en de Vereniging van Nederlandse gemeenten gezamenlijk de Richtlijn voor Basisbibliotheken uit, waarmee voor het eerst een streefniveau voor de inhoudelijke vernieuwing geformuleerd is. Dit maakte het mogelijk om in de monitor 2006 dieper in te gaan op de inhoudelijke ontwikkelingen rond bibliotheekvernieuwing. De monitor 2006 staat daarom voor het grootste deel in het teken van de inhoudelijke vernieuwing. Op basis van de Richtlijn is voor de monitor een meetlat ontwikkeld waarmee de mate van inhoudelijke vernieuwing in kaart gebracht kan worden. Vervolgens is een groot aantal bibliotheken in alle twaalf provincies bezocht en aan de hand van deze meetlat beoordeeld. Dit resulteerde in een genuanceerd en zeer divers beeld van de mate van inhoudelijke vernieuwing door heel Nederland. In de voorliggende rapportage wordt beschreven hoe de twaalf provincies ervoor staan op de verschillende aspecten van inhoudelijke vernieuwing. Bij het onderzoek is vooral gekeken naar de vernieuwing op lokaal niveau en minder naar die op landelijk niveau. Ook is met name gekeken vanuit het perspectief van het algemene publiek als gebruiker en niet vanuit het perspectief van organisaties als gebruikers van de bibliotheek. Wel is in kaart gebracht op welke wijze samengewerkt wordt met andere lokale instellingen en welk aanbod er is voor specifieke doelgroepen, maar dan alleen voorzover dit zichtbaar is in de bibliotheek. In hoeverre het aanbod van de bibliotheek zichtbaar is bij haar samenwerkingspartners, zoals scholen en culturele instellingen, is in dit onderzoek niet meegenomen en zou een zinvolle aanvulling voor de volgende monitor zijn. 3

4 1. Vraagstelling en verantwoording 1.1 Inhoudelijke vernieuwing als focus In de monitor 2005 is veel aandacht besteed aan het herstructureringsproces en aan de effecten van de provinciale marsrouteplannen. De herstructurering is echter geen doel op zich, maar een middel om te komen tot verbetering van het aanbod en de dienstverlening van bibliotheken aan de gebruiker. Daarom is voor de monitor 2006 het perspectief van de gebruikers genomen. De centrale vraag was: wat merkt de gebruiker nu van bibliotheekvernieuwing? Om deze vraag te beantwoorden hebben onderzoekers van het IVA 129 bibliotheken in alle twaalf provincies bezocht en als gebruiker bekeken en beoordeeld. Voor iedere provincie zijn kleine, middelgrote en grote bibliotheken bezocht, in een verhouding die overeenkomt met de samenstelling van de desbetreffende provincie. Op deze wijze is van alle provincies een evenwichtig beeld verkregen van de mate waarin de bibliotheken inhoudelijke vernieuwing in de praktijk hebben gebracht. Een weergave hiervan is te vinden in hoofdstuk 2. Daarnaast is gekeken of er een samenhang gevonden kon worden tussen de mate van inhoudelijke vernieuwing enerzijds en anderzijds de provinciale structuren en de wijze van aansturing van de provinciale bibliotheeknetwerken. Het antwoord op deze vraag wordt beschreven in hoofdstuk 3. Om te kunnen komen tot een dergelijke aanpak van het onderzoek was het echter eerst noodzakelijk om het abstracte begrip inhoudelijke vernieuwing te operationaliseren. In de volgende paragraaf wordt beschreven op welke wijze de onderzoekers dit gedaan hebben. 1.2 Operationalisering van inhoudelijke vernieuwing Bibliotheekvernieuwing is een complex en veelzijdig proces met een ambitieuze doelstelling. De vernieuwing van de openbare bibliotheek is meer dan een intensivering van de functies die de bibliotheek al decennia lang vervult, maar betekent in een aantal opzichten een trendbreuk. Op basis van de Richtlijn voor basisbibliotheken, het gezamenlijke visiedocument dat in 2005 werd opgesteld door de vier meest direct betrokken partijen (OCW, IPO, VNG en VOB), kan gesteld worden dat de bibliotheekvernieuwing zich in essentie manifesteert in een vijftal kenmerken: 1. De bibliotheek is er voor iedereen. Een zich vernieuwende bibliotheek is aan te merken als een laagdrempelige en goed bereikbare voorziening, die bij voorkeur is gelegen in de buurt van andere frequent gebruikte voorzieningen, zoals een gezondheidscentrum, school, wijkgebouw of winkelcentrum. Er kan ook sprake zijn van gedeelde huisvesting onder hetzelfde dak. Het assortiment van de bibliotheek is zowel divers (breed) als specifiek (diep). Het assortiment is door zijn diversiteit aantrekkelijk voor zo veel mogelijk bevolkingsgroepen. De bibliotheek bedient een breed scala aan doelgroepen, waarbij zij ervoor kan kiezen om zich te specialiseren in een aanbod voor bepaalde doelgroepen. Bovendien wordt de collectie zoveel mogelijk toegankelijk en aantrekkelijk gemaakt voor gebruikers met lees- of leerproblemen, met aanbod en advies voor onder andere dyslectici, laaggeletterden en anderstaligen. Het gebouw heeft zowel aan de buiten- als aan de binnenkant een eigentijdse aankleding en entourage, met professionele medewerkers die hulp bieden waar dat 4

5 nodig is (adequate vraagbemiddeling). De openingstijden zijn aangepast aan het publiek. De collectie is overzichtelijk gepresenteerd, met een duidelijke bewegwijzering. Voor diverse gebruikersgroepen worden introductiebijeenkomsten georganiseerd om hen wegwijs te maken in de (mogelijkheden van de) bibliotheek. De accommodatie nodigt uit tot enerzijds het zoeken, en anderzijds het raadplegen van een overzichtelijk en goed toegankelijk gemaakt assortiment. Het verblijf wordt aantrekkelijker gemaakt door prettige catering en door de mogelijkheid kranten en tijdschriften in rust en stilte in te zien. 2. De bibliotheekproducten zijn gemakkelijk toegankelijk. Dat geldt zowel fysiek als digitaal. Iedere inwoner van Nederland heeft volledige en onbelemmerde toegang tot de gezamenlijke Collectie Nederland. Collectie betekent in dit opzicht alle informatiedragers : drukwerk, audiovisuele media en digitale informatiedragers. De producten in de bibliotheek worden overzichtelijk en aantrekkelijk gepresenteerd. Digitalisering biedt de mogelijkheid om op afstand te zoeken in het assortiment van de bibliotheek zelf, in dat van andere bibliotheken en in diverse regionale en landelijke databases. Digitalisering houdt onder andere in dat burgers vanachter elke PC met internetverbinding de collectie 24 uur per dag kunnen raadplegen, en publicaties kunnen reserveren (o.a. Al@din en Bibliotheek.nl). Bovendien heeft de vernieuwde basisbibliotheek een website die voldoet aan de criteria van overzichtelijkheid, een aantrekkelijke en eigentijdse presentatie, en een brede toegankelijkheid voor diverse bevolkingsgroepen. 3. De bibliotheek staat midden in de samenleving. Zij legt een externe oriëntatie aan de dag en is sociaal ingebed. Als dienstverlenende instelling ontleent zij immers haar bestaansrecht aan de behoefte die er leeft in de haar direct omringende samenleving. Belangrijk is dat horizontale samenwerkingsverbanden worden aangegaan met andere (culturele en maatschappelijke) instellingen. Gevolg daarvan is dat er op bibliotheekdirecteuren een beroep wordt gedaan als cultureel ondernemer. Een externe oriëntatie impliceert dat een vernieuwde basisbibliotheek als een spin in het web zit van locale en regionale instellingen en organisaties, waarmee ze allianties sluit en nauw samenwerkt. Daarbij gaat het niet alleen om de scholen (basis, voortgezet en ROCs), maar ook om welzijnsinstellingen, voorzieningen voor kunst en cultuur (muziekpodia, musea, kunstgalerieën, theater) en verenigingen/organisaties van senioren, jongeren, of allochtonen. In de bibliotheek wordt actief informatie aangeboden over het sociale en culturele aanbod van activiteiten in de omgeving. Ook worden er sociale en culturele activiteiten georganiseerd, zoals exposities, themabijeenkomsten of debatten over actuele thema s, schrijversbezoeken, literaire cursussen, etc. Daarbij behoort een adequate accommodatie, met audiovisuele faciliteiten (beamer, flat screen, geschikte ruimtes, vitrines met bezienswaardigheden op het vlak van heemkunde). De externe oriëntatie komt ook tot uiting in de gerichte afstemming op cultuurhistorische, politieke en beleidsmatige aspecten van stad en regio. Daartoe heeft de basisbibliotheek direct overleg met de gemeente. De collectie geeft informatie over het beleid van de gemeente en van de nationale overheid, en ondersteunt het lokale en regionale beleid. Zo zal de basisbibliotheek een aanbod moeten hebben op het bestrijden van achterstanden van kinderen met leerachterstanden, of het integreren van immigranten, wanneer dat onderdeel is van het gemeentelijk beleid. Daarnaast heeft de bibliotheek ook een eigen verantwoordelijkheid waar het gaat om objectieve en veelzijdige informatie en educatie op het gebied van diverse maatschappelijke terreinen. 5

6 4. In de bibliotheek is niemand te oud of te jong om te leren. De vernieuwde basisbibliotheek sluit aan op het concept van een leven lang leren. Het aantrekkelijk blijven voor jongvolwassenen en oudere volwassenen en het vasthouden van deze gebruikers, is een nieuwe uitdaging voor basisbibliotheken. Dat betekent dat er niet alleen de meer gebruikelijke - collectie is voor 4 tot 16 jarigen (de schoolplichtige leeftijd), maar dat er ook aanbod is op het vlak van voor- en vroegschoolse educatie (0-4 jarigen). Bovendien zal de collectie en dienstverlening aantrekkelijk moeten zijn voor jongeren (16-23 jaar) met name voor de kansarme groepen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. En er zal een voldoende aanbod moeten zijn voor volwassenen, inclusief ouderen. Volwasseneducatie kan onder andere de vorm hebben van taalcursussen, culturele cursussen of cursussen gericht op het wegwerken van achterstanden (bijvoorbeeld basiscursussen PC). Voor het gebouw betekent dit dat er ruimtes zijn die zich daarvoor lenen met beamers en projectschermen, en plekken die ingericht zijn voor zelfstudie, met Pc s en koptelefoons. 5. De bibliotheek is consequent vernieuwend. Bibliotheekvernieuwing houdt in dat basisbibliotheken actief bezig zijn met het vernieuwen van de collectie en het afstemmen van het aanbod op de voortdurend veranderende omgeving. Dit komt onder andere tot uiting in de mate waarin vernieuwing op de agenda staat van een basisbibliotheek, het overleg met en de afstemming op lokale en regionale instellingen of beleid, en het organiseren van steeds nieuwe projecten. Daarbij is het belangrijk dat niet op ad hoc basis wordt gewerkt, maar vanuit een gerichte beleidskeuze voor specifieke speerpunten. Deze vijf hoofdlijnen vormen met elkaar het begrip inhoudelijke bibliotheekvernieuwing. De eerste vier lijnen van inhoudelijke vernieuwing zijn voor de monitor 2006 in een gedetailleerde vragenlijst geconcretiseerd. Aan de hand van deze vragenlijst is een groot aantal basisbibliotheken bezocht en langs de meetlat van inhoudelijke vernieuwing gelegd. De vijfde lijn, de bibliotheek is consequent vernieuwend, komt voornamelijk tot uiting in de jaarlijks op- en bij te stellen vernieuwingsagenda van bibliotheek en gemeente, waarin de plannen worden vastgelegd en door beide partijen onderschreven. Dit aspect valt buiten de scope van de monitor 2006, omdat dit niet rechtstreeks zichtbaar is voor bezoekers van de bibliotheek. Het verdient aanbeveling om bij de eindmonitor in 2007 hier uitdrukkelijk aandacht aan te besteden in de vorm van een grondige analyse van de vernieuwingsagenda s en de doorwerking daarvan. 1.3 Methode Het ontwikkelen van de bovengenoemde vragenlijst was een eerste voorwaarde voor de uitvoering van het onderzoek naar de stand van inhoudelijke vernieuwing in Nederland. Hiermee diende zich het volgende vraagstuk aan: hoe kon ervoor gezorgd worden dat deze vragenlijst, waarin diverse subjectieve elementen rondom sfeer, uitstraling en aantrekkelijkheid van bibliotheken opgenomen zijn, zodanig gebruikt worden dat bibliotheken op een uniforme wijze beoordeeld zouden worden? Om te waarborgen dat overal op dezelfde wijze gekeken en beoordeeld zou worden is de volgende aanpak gekozen. De bibliotheekbezoeken werden uitgevoerd door een aantal onderzoekers van het IVA. Voorafgaand hieraan werd de vragenlijst door de projectleiders geijkt in aantal bibliotheken, zodat hij zo goed mogelijk aansloot bij de praktijk. 6

7 Vervolgens gingen de onderzoekers gezamenlijk op bezoek bij een aantal bibliotheken, om op deze wijze een gezamenlijk referentiekader op te bouwen. Daarna gingen de onderzoekers individueel op pad. Tussentijds vond diverse malen overleg plaats over de interpretatie van bepaalde onderwerpen, zodat dit op een zo uniform mogelijke wijze plaatsvond. De vele gegeven van individuele bibliotheken zijn vervolgens ingevoerd in een geanonimiseerd bestand, waaruit op provinciaal niveau en op het niveau van grootteklassen van bibliotheken de stand van de inhoudelijke vernieuwing afgeleid kan worden. 1.4 Steekproef Voor de monitor bibliotheekvernieuwing 2006 zijn 129 bibliotheken bezocht en bekeken op de mate van inhoudelijke vernieuwing die een bezoeker daar aantreft. Deze 129 bibliotheken vormen samen 27% van alle bibliotheken (op gemeenteniveau). De bibliotheken zijn zo geselecteerd dat zoveel mogelijk verschillende basisbibliotheekclusters vertegenwoordigd zijn. De 129 bibliotheken liggen in 124 van alle (=157) clusters, die in 2005 in oprichting waren (volgens het overzicht van het Procesbureau Bibliotheekvernieuwing medio 2005). Daarmee is 79% van alle basisbibliotheekclusters in de steekproef vertegenwoordigd. Om recht te doen aan de verschillen in samenstelling van de diverse provincies (landelijk gebied met veel kleine gemeenten of stedelijk met grotere gemeenten) is per provincie een vast percentage van de kleine, middelgrote en grote bibliotheken genomen. Op deze wijze is de steekproef steeds een afspiegeling van de provincie. Dit leidt ertoe dat in sommige provincies veel kleine bibliotheken en in sommige juist veel grote bibliotheken bezocht zijn. Van de kleine bibliotheken (< inwoners) is per provincie steeds omstreeks 17% geselecteerd. Van de middelgrote ( tot inwoners) is in iedere provincie ongeveer 45% vertegenwoordigd en van de grote (> inwoners) rond de 70%. Omdat deze laatste groep vaak slechts uit 1 of 2 bibliotheken per provincie bestaat kan dit ook 50% of 100% zijn 1. De middelgrote en grote bibliotheken zijn procentueel het sterkst vertegenwoordigd. Dit heeft twee redenen. In de eerste plaats zijn veruit de meeste bibliotheken klein. 70% van alle bibliotheken heeft een verzorgingsgebied van minder dan inwoners. Dat betekent dat men heel veel kleine bibliotheken zou moeten bezoeken om het percentage kleine bibliotheken in de steekproef omhoog te krijgen. De grootste mogelijkheden voor vernieuwing liggen echter bij de middelgrote en grote bibliotheken. Daarmee zijn we bij de tweede reden voor het hoge percentage van deze categorieën in de steekproef. Om zoveel mogelijk te weten te komen over de (stand van de) vernieuwing in de praktijk zijn juist deze categorieën bijzonder interessant. Daarom is er voor gekozen om met name in deze twee grootteklassen verhoudingsgewijs veel bibliotheken te bezoeken. Uit een basisbibliotheekcluster kan een grote of een kleine vestiging in de steekproef zitten, dit is gekozen op basis van de verhouding groot/klein in de desbetreffende provincie. Van stand-alone bibliotheken is steeds de hoofdvestiging bezocht en geen nevenvestigingen. In Bijlage I is te zien hoe de steekproef per provincie is samengesteld. De namen van de bezochte bibliotheken worden hierbij niet genoemd, maar er is wel weergegeven om hoeveel bibliotheken het uit elke grootteklasse gaat. 1 In de provincies Groningen, Drenthe en Flevoland liggen de percentages kleine en/of middelgrote bibliotheken aanzienlijk hoger, omdat deze provincies zo weinig gemeenten hebben dat de percentages snel oplopen als men meer dan 1 bibliotheek uit een bepaalde grootteklasse selecteert. 7

8 2. Stand van de inhoudelijke vernieuwing Zoals in het voorgaande beschreven is, is voor de monitor bibliotheekvernieuwing een groot aantal bibliotheken in 12 provincies bezocht en langs de meetlat voor inhoudelijke vernieuwing gelegd. Dit is gedaan vanuit het perspectief van de bezoeker. Wat de onderzoekers in kaart hebben gebracht heeft dus betrekking op de output van de bibliotheek en niet op de interne organisatie. Het geeft, kort samengevat, een antwoord op de vraag: Wat merkt de gebruiker nu van bibliotheekvernieuwing? Dit is steeds bekeken langs de vier hoofdlijnen: 1. de bibliotheek is er voor iedereen 2. de bibliotheekproducten zijn gemakkelijk toegankelijk (fysieke en digitale toegankelijkheid) 3. de bibliotheek staat midden in de samenleving 4. in de bibliotheek is niemand te oud of te jong om te leren (een leven lang leren). Op ieder van deze hoofdlijnen hebben de bezochte bibliotheken een score van 0 tot 100 gekregen aan de hand van beoordeling op diverse deelaspecten. Uit deze vier hoofdlijnen is vervolgens per bibliotheek een totaalscore berekend. In dit hoofdstuk worden de resultaten hiervan weergegeven. In 2.1 wordt allereerst de totaalscore voor alle twaalf provincies beschreven. Daarna wordt per hoofdlijn uitgesplitst hoe de stand van inhoudelijke vernieuwing in de verschillende provincies is. In 2.2 worden de 4 hoofdlijnen nader belicht en uitgewerkt aan de hand van de achterliggende variabelen. Hier is te zien uit welke factoren de meetlat voor inhoudelijke vernieuwing opgebouwd is en hoe bibliotheken hierop gemiddeld scoren. Daarbij wordt steeds vermeld als bibliotheken in bepaalde provincies sterk afwijken van het gemiddelde, hetzij naar boven, hetzij naar beneden. In 2.3 wordt per provincie aangegeven wat de sterke en zwakke punten van haar bibliotheken zijn. Sterke en zwakke punten zijn bepaald in onderlinge vergelijking met de overige provincies. In 2.4 tenslotte wordt gekeken of de stand van inhoudelijke vernieuwing ook verschillen te zien geeft naar grootteklasse van bibliotheken.

9 2.1 Vernieuwing bezien over twaalf provincies Om in één oogopslag een indruk te krijgen van de stand van inhoudelijke vernieuwing in alle twaalf provincies, kan men kijken naar de totaalscore volgens de meetlat. De totaalscore geeft per provincie het gemiddelde weer over de vier hoofdlijnen van inhoudelijke vernieuwing. Daarbij moet opgemerkt worden dat deze score met grote voorzichtigheid gebruikt moet worden, omdat provincies op de achterliggende hoofdlijnen een heel ander beeld te zien kunnen geven. Wanneer men naar de totaalscore voor inhoudelijke vernieuwing in de bibliotheken in alle twaalf provincies kijkt ontstaat een divers beeld, zoals blijkt uit onderstaande tabel. In de tabel is per provincie te zien hoeveel procent van de bezochte bibliotheken een bepaalde score haalden. Daarbij valt het volgende op: Provincie Drenthe scoort als enige van de provincies 100% voldoende. Koplopers met goede en zeer goede bibliotheken zijn Groningen, Zuid- Holland en Zeeland. In Zeeland staat daar echter tegenover dat de (andere) helft van de bibliotheken onvoldoende scoort. Provincies waar nog een groot deel van de bibliotheken onvoldoende scoort op inhoudelijke vernieuwing zijn Friesland, Overijssel, Gelderland, Flevoland en zoals al vermeld Zeeland. Zorgwekkend is Limburg, waar zelf 63% van de bibliotheken (zwaar) onvoldoende scoort. Van belang is om op dit punt alvast te vermelden dat ook in provincies die in de totaalscore op onvoldoende uitkomen, soms op enkele onderdelen van de vier hoofdlijnen wel een hoge mate van inhoudelijke vernieuwing te zien is. variabele score Noord- Groningen Friesland Drenthe Overijssel Gelderland Utrecht Flevoland Holland Zuid- Holland Noord- Zeeland Brabant Limburg % % 4% 18% Inhoudelijke % 19% 6% 4% 25% 21% 18% vernieuwing % 43% 11% 19% 25% 40% 12% 13% 25% 16% 18% totaal % 29% 67% 22% 25% 50% 20% 35% 22% 32% 9% % 29% 33% 33% 25% 25% 40% 41% 40% 50% 26% 27% % 6% 6% 13% 5% onvoldoende < 60 14% 43% 44% 44% 25% 40% 18% 21% 50% 37% 63% voldoende >60 86% 58% 100% 55% 56% 75% 60% 82% 75% 50% 63% 36% goed >70 57% 29% 33% 25% 31% 25% 40% 47% 53% 50% 31% 27% zeer goed >80 14% 6% 6% 13% 5% uitmuntend >90

10 Wanneer we nu kijken naar de factoren die achter de totaalscore liggen, zien we dat het beeld per hoofdlijn van inhoudelijke vernieuwing verschillend is. Hoofdlijn 1: De bibliotheek is er voor iedereen Deze hoofdlijn van inhoudelijke vernieuwing komt zeer positief naar voren uit het onderzoek. Voor deze hoofdlijn is gekeken naar factoren als bereikbaarheid, entourage en inrichting, bejegening en klantvriendelijkheid, overzichtelijkheid, uitnodigend tot verblijf en collectie voor specifieke doelgroepen. In bijna alle provincies scoort de overgrote meerderheid van bibliotheken voldoende op de hoofdlijn de bibliotheek is er voor iedereen. Ruim drie kwart van de bibliotheken in bijna alle provincies scoort zelfs goed of hoger op deze hoofdlijn. Zelfs in de provincies met de laagste scores op dit punt, Drenthe en Limburg, presteert nog ongeveer de helft van de bibliotheken goed in dit opzicht. variabele score Noord- Groningen Friesland Drenthe Overijssel Gelderland Utrecht Flevoland Holland Zuid- Holland Noord- Zeeland Brabant Limburg % 6% 4% 18% % 50% 22% 25% 20% 12% 25% 16% 36% 1. de bibliotheek % 85% 33% 67% 50% 62% 40% 59% 58% 75% 53% 9% is er voor % 17% 13% 38% 40% 29% 31% 32% 36% iedereen % 11% 6% 4% onvoldoende < 60 14% 6% 4% 18% voldoende >60 85% 100% 100% 100% 94% 100% 100% 100% 93% 100% 100% 81% goed >70 85% 85% 50% 78% 69% 100% 80% 88% 93% 75% 85% 45% zeer goed >80 71% 17% 11% 19% 38% 40% 29% 35% 32% 36% uitmuntend >90 14% 11% 6% 4% 10

11 Hoofdlijn 2: Fysieke en digitale toegankelijkheid Op het gebied van fysieke en digitale toegankelijkheid ontstaat een zeer divers beeld. De bibliotheken in 10 van de 12 provincies scoren op dit punt in grote meerderheid voldoende, in Groningen, Drenthe en Zeeland zelfs alle bibliotheken. Maar in Flevoland en Limburg scoort 60 en 63% van de bibliotheken op dit punt beneden de maat. Groningen is wederom koploper met bibliotheken die goed of zeer goed presteren op de digitale en fysieke toegankelijkheid, gevolgd door bibliotheken in Zeeland, Zuid-Holland, Drenthe, Noord-Holland, Noord-Brabant en Friesland. In al deze provincies scoort meer dan de helft goed tot zeer goed op dit punt. variabele score Noord- Groningen Friesland Drenthe Overijssel Gelderland Utrecht Flevoland Holland Zuid- Holland Noord- Zeeland Brabant Limburg % 6% 11% 9% % 25% 9% 5% 18% 2. fysieke en % 11% 19% 60% 18% 4% 11% 36% digitale % 14% 33% 44% 25% 50% 20% 18% 14% 25% 16% 27% toegankelijkheid % 43% 67% 22% 38% 25% 20% 59% 50% 75% 42% 9% % 14% 22% 6% 23% 16% onvoldoende < 60 29% 11% 31% 25% 60% 24% 13% 27% 63% voldoende >60 100% 71% 100% 88% 69% 75% 40% 77% 87% 100% 74% 36% goed >70 85% 57% 67% 44% 44% 25% 20% 59% 73% 75% 58% 9% zeer goed >80 14% 14% 22% 6% 23% 16% uitmuntend >90 11

12 Hoofdlijn 3: de bibliotheek staat midden in de samenleving Wanneer we kijken naar de vraag of de bibliotheek midden in de samenleving staat, oftewel de vraag naar de horizontale samenwerking met andere partners, ontstaat een totaal ander beeld dan bij de vorige twee hoofdlijnen. In dit opzicht scoren de bibliotheken in bijna alle provincies nog in ruime mate onvoldoende. Grote uitzondering hierop is de provincie Utrecht, waar maar liefst 74% van de bibliotheken voldoende scoort op horizontale samenwerking en 37% goed tot zeer goed. Zorgwekkend is de horizontale samenwerking (of althans de zichtbaarheid daarvan voor de klant) in bibliotheken in Gelderland, Overijssel, Zeeland, Noord-Holland, Limburg en verrassenderwijs Groningen. Het is duidelijk dat dit onderwerp een belangrijk aandachtspunt voor de komende tijd moet worden. variabele score Noord- Groningen Friesland Drenthe Overijssel Gelderland Utrecht Flevoland Holland Zuid- Holland Noord- Zeeland Brabant Limburg % % % 4% 25% 5% 3. de bibliotheek % 14% 11% 19% 12% 20% 18% 18% 16% 9% staat midden in % 33% 44% 25% 12% 29% 9% 50% 5% 27% de samenleving % 14% 17% 22% 13% 20% 24% 18% 21% % 57% 50% 11% 13% 37% 18% 18% 25% 16% 9% % 11% 25% 60% 12% 18% 21% 9% % 6% 12% 14% 16% 9% % onvoldoende < 60 57% 42% 50% 77% 82% 24% 40% 71% 49% 75% 47% 63% voldoende >60 42% 57% 50% 22% 19% 74% 60% 30% 50% 25% 53% 36% goed >70 28% 11% 6% 37% 60% 12% 32% 37% 27% zeer goed >80 14% 6% 12% 14% 16% 18% uitmuntend >90 9% 12

13 Hoofdlijn 4: een leven lang leren De hoofdlijn In de bibliotheek is niemand te oud of te jong om te leren geeft een zeer wisselend en deels zeer zorgelijk beeld. Terwijl Groningen en Drenthe 100% voldoende scoren is de situatie in met name Noord-Brabant (77% onvoldoende), Friesland, Limburg en Zeeland zeer zorgwekkend. Ook in Overijssel, Flevoland, Gelderland en Utrecht scoren grote aantallen bibliotheken onvoldoende op dit punt. Hier staat tegenover dat in alle provincies ook veel bibliotheken goed tot zelfs uitmuntend scoren op deze hoofdlijn. Koploper is in dit opzicht wederom Groningen met 87% goede tot uitmuntende bibliotheken, gevolgd door Noord-Holland, Zuid-Holland en Gelderland. Voor deze hoofdlijn geldt dat in alle provincies goede voorbeelden te vinden zijn, zodat het zaak is om hiermee de vele achterblijvers op een hoger niveau te tillen. variabele score Noord- Groningen Friesland Drenthe Overijssel Gelderland Utrecht Flevoland Holland Zuid- Holland Noord- Zeeland Brabant Limburg % 12% 12% 9% % 19% 6% 9% 6% 36% % 22% 12% 40% 6% 9% 25% 29% 9% % 9% 25% 18% 4. een leven % 12% lang leren % % 14% 67% 11% 25% 20% 4% 9% % 11% 37% 37% 20% 29% 41% 25% 6% 18% % 17% 33% 12% 20% 47% 23% 6% 18% % 29% 17% 13% 6% 4% 25% 12% onvoldoende < 60 58% 44% 37% 37% 40% 18% 27% 50% 77% 54% voldoende >60 100% 43% 100% 55% 62% 62% 60% 82% 72% 50% 24% 45% goed >70 87% 29% 34% 44% 62% 37% 40% 82% 68% 50% 24% 36% zeer goed >80 58% 29% 34% 33% 25% 20% 53% 27% 25% 18% 18% uitmuntend >90 29% 29% 17% 13% 6% 4% 25% 12% 13

14 2.2 De hoofdlijnen van vernieuwing nader belicht Achter de vier beschreven hoofdlijnen ligt een groot aantal variabelen, die met elkaar de mate van inhoudelijke vernieuwing bepalen. In dit hoofdstuk laten we zien hoe de bibliotheken gemiddeld op deze achterliggende variabelen scoren. Daarbij geven we aan als bibliotheken in bepaalde provincies of grootteklassen opvallend afwijken van het gemiddelde, hetzij naar boven, hetzij naar beneden. Wanneer we kijken naar de variabelen die met elkaar hoofdlijn 1: de bibliotheek is er voor iedereen vormen, zien we het volgende beeld: 1.a Bereikbaarheid en toegankelijkheid Ligging Gemiddeld ligt 48% van de bibliotheek in of vlakbij een winkelcentrum, 6% bij een gezondheidscentrum/huisartsenpraktijk/postkantoor/school en 45% is anders gelegen. Deze getallen zien we in alle provincies terug, alleen in Groningen ligt de bibliotheek iets vaker bij een gezondheidscentrum of postkantoor/school. 57% van de bibliotheken ligt gemiddeld in of vlak naast lokale voorzieningen en instellingen op het vlak van zorg, welzijn, theater, kunst en cultuur. Uitschieters naar boven vinden we in de provincies Flevoland (100% van de bezochte bibliotheken) en Zuid-Holland (82%). Provincies waar betrekkelijk weinig van de bezochte bibliotheken in of vlak naast andere instellingen zitten zijn Friesland (14%), Zeeland (25%) en Overijssel (33%). Bereikbaarheid Vrijwel alle bibliotheken hebben voldoende parkeergelegenheid en zijn goed bereikbaar met het openbaar vervoer. Alleen in Limburg is de bereikbaarheid met het openbaar vervoer slecht. Verder zijn in alle provincies veruit de meeste bibliotheken toegankelijk voor rolstoelen. Openingstijden Gemiddeld is 59% van de bibliotheken 20 tot 40 uur per week geopend. 20% is minder dan 20 uur per week open en 21% meer dan 40 uur. Bibliotheken met weinig openingsuren komen vaker voor in Drenthe (50%) en Friesland (43%) en daarentegen helemaal niet in Flevoland, waar alle bibliotheken meer dan 20 uur per week open zijn. In Groningen zijn juist veel bibliotheken (43%) meer dan 40 uur open. 1.b Entourage en inrichting Uitstraling van het gebouw van buiten Gemiddeld is 40% van de bibliotheken (enigszins) hedendaags in de uitstraling aan de buitenkant, tegenover 42% (enigszins) ouderwets. Alleen in Flevoland hebben alle bibliotheken een hedendaagse uitstraling en in Groningen geldt dit voor 57% van de bibliotheken. In Noord-Holland heeft juist 65% van de bezochte bibliotheken een ouderwetse uitstraling. 49% van de bibliotheken heeft gemiddeld een enigszins open en uitnodigende uitstraling aan de buitenkant, tegenover 30% met een gesloten/weinig uitnodigende uitstraling. In Overijssel en Zeeland zien we vaker bibliotheken met een gesloten uitstraling, terwijl in Noord- en Zuid- Holland 60 tot 70% juist open en uitnodigend is.

15 Uitstraling van het gebouw en de inrichting van binnen Van binnen scoren de bibliotheken aanzienlijk beter. Gemiddeld is 59% (enigszins) eigentijds, 74% open/uitnodigend, 67% licht, 54% fleurig/kleurrijk, 51% actief/bruisend, 65% fris en 78% comfortabel. 75% van alle bibliotheken nodigt uit tot langer verblijf. Wat betreft het eigentijdse karakter van de bibliotheken komen Groningen en Noord-Brabant met ruim 80% eigentijdse bibliotheken beter uit de bus dan gemiddeld en Utrecht met 60% ouderwetse bibliotheken ver onder het gemiddelde. Overigens kan een bibliotheek met een ouderwetse uitstraling verder wel aantrekkelijk zijn, zoals blijkt uit het feit dat Utrecht en Noord- en Zuid-Holland extreem hoog scoren als het gaat om een open en uitnodigende uitstraling, en een frisse en comfortabele inrichting. Zeeland scoort hoog als het gaat om een fleurige en kleurrijke inrichting. Zeer wisselend is het actieve/bruisende karakter van bibliotheken: in Noord- en Zuid-Holland wordt ruim 80% van de bibliotheken als actief en bruisend ervaren, terwijl in Groningen, Friesland, Overijssel, Noord-Brabant, Limburg en Zeeland minder dan 30% van de bibliotheken bruisend en actief overkomt. En dan tot slot een belangrijk factor: nodigt de entourage van de bibliotheek uit tot langer verblijf? Terwijl dit, zoals hierboven geschetst gemiddeld voor 75% van de bibliotheken het geval is, zijn hier grote verschillen zichtbaar: In Noord- en Zuid-Holland is het in ruim 90% van de bibliotheken aantrekkelijk om langer te verblijven, terwijl in Limburg slechts 45% van de bibliotheken tot langer verblijf uitnodigt. 1.c Bejegening en klantvriendelijkheid In alle provincies werd de bejegening door de medewerkers in 90 tot 100% van de bibliotheken als vriendelijk ervaren, met uitzondering van de bibliotheken in Drenthe, waar slechts in de helft van de bibliotheken de bejegening vriendelijk gevonden werd. Ook wat betreft de toegankelijkheid van de medewerkers scoorden de Drentse bibliotheken, samen met Gelderland, ver beneden het (hoge) gemiddelde van 89%. De medewerkers van de bibliotheken worden gemiddeld in 85% van de bibliotheken als professioneel ervaren. In Groningen, Friesland, Utrecht, Flevoland, Zuid-Holland en Limburg is het personeel vaker dan gemiddeld professioneel te noemen, terwijl in Drenthe, Gelderland en Zeeland dit onder het gemiddelde ligt. De houding van de medewerkers wordt in 87% van alle bibliotheken als actief ervaren. In Groningen, Friesland, Utrecht, Flevoland, en Noord- en Zuid-Holland geldt dit zelfs voor 100% van de bibliotheken. Daar staat tegenover dat de bibliotheken in Drenthe, Gelderland, Noord-Brabant en Zeeland op dit punt ruim onder het gemiddelde scoren. De bejegening door de medewerkers wordt in 84% van alle bibliotheken als persoonlijk ervaren. In Groningen, Friesland, Utrecht en Zuid-Holland geldt dit weer voor 100% van de bibliotheken, terwijl dit in Drenthe, Noord-Brabant en Limburg beduidend minder dan gemiddeld voorkomt. Wat betreft de behulpzaamheid van de medewerkers zien we een iets ander beeld. Hier scoren naast Drenthe en Noord-Brabant nu ook Groningen en Friesland onder het gemiddelde van 86%. In Flevoland, Utrecht, Zuid-Holland en Zeeland wordt het personeel in 100% van de bibliotheken als behulpzaam ervaren. 15

16 1.d Overzichtelijkheid Landelijk gezien zijn 86% van de bezochte bibliotheken (enigszins) overzichtelijk te noemen. In Utrecht en Zeeland werden zelfs alle bezochte bibliotheken door de onderzoekers als overzichtelijk ervaren. Overijssel zit met 66% overzichtelijke bibliotheken wat onder het landelijke gemiddelde. 71% van de bibliotheken beschikt over duidelijke bewegwijzering. In Limburg is dit aanzienlijk minder, waar dit slechts voor 36% van de bibliotheken geldt. De collectie is landelijke gezien in 85% van de bibliotheken min of meer overzichtelijk opgesteld. In Friesland en Zuid-Holland geldt dit zelfs voor alle bibliotheken. In Limburg ligt dit percentage weer aanzienlijk onder het gemiddelde. In alle provincies met uitzondering van Zeeland biedt 90 tot 100% van de bibliotheken informatie via foldermateriaal aan. In Zeeland is dit opvallenderwijs slechts voor 25% van de bibliotheken het geval. Dit wordt waarschijnlijk verklaard door het feit dat in Zeeland juist 75% van de bibliotheken infozuilen voor publiek heeft, terwijl in de overige provincies slechts gemiddeld 21% van de bibliotheken infozuilen heeft. Opvallend is dat Limburg op dit punt hoger dan gemiddeld scoort met 27% bibliotheken die informatie via infozuilen aanbiedt. In Drenthe en Overijssel daarentegen bleek geen enkele van de bezochte bibliotheken over infozuilen te beschikken. In de helft van de provincies wordt in een (klein) aantal bibliotheken informatie via loketten aangeboden. Dit was het geval in Friesland, Overijssel, Utrecht, Flevoland, Noord- en Zuid- Holland. In de overige provincies kwam dit niet voor in de bezochte bibliotheken. Als we dan kijken welke informatie er via foldermateriaal, infozuilen en loketten aangeboden wordt, zien we het volgende beeld: onderwerp gemiddeld % bibliotheken die dit aanbieden duidelijk meer in: jeugd 78% Groningen, Drenthe, Friesland, Flevoland, Zeeland (allen 100%) gezondheid 95% opvoeding 52% Groningen, Drenthe, Friesland (allen 100%) zorginstellingen 80% Groningen, Friesland, Drenthe (allen 100%) welzijnsinstellingen 82% Groningen, Friesland, Drenthe, Overijssel, Flevoland, Noord- Brabant (allen 100%) voor werkzoekenden 23% Noord-Holland, Zuid- Holland duidelijk minder in: Gelderland, Utrecht, Limburg Utrecht (0%), Limburg (9%), Noord- en Zuid- Holland (ca.25%) Zeeland (25% en Limburg (36%) Zeeland (25% en Limburg (36%) Drenthe, Flevoland, Overijssel, Zeeland (allen 0%) In 55% van alle bezochte bibliotheken wordt ook nog over andere dan de genoemde onderwerpen informatie via folders, infozuilen of loketten aangeboden. 16

17 1.e Uitnodigend tot verblijf voor diverse categorieën In alle provincies beschikken alle bezochte bibliotheken over computerplekken voor het publiek. In alle bibliotheken kan ook gebruik gemaakt worden van internet, maar in 90% van de bibliotheken moet hiervoor betaald worden. Alleen in Noord-Holland en Limburg kan in meer dan 10% van de bibliotheken gratis geinternet worden, namelijk resp. in 24% en 36% van de bibliotheken. Ook blijken alle bibliotheken te beschikken over de mogelijkheid om te printen en te kopiëren. Als we kijken naar cateringvoorzieningen zien we het volgende beeld: 27% van de bibliotheken beschikt over geen enkele vorm van catering. 20% van de bibliotheken heeft alleen een koffie- en theeautomaat. 33% heeft een koffie- en theehoek waar mensen kunnen zitten en 16% beschikt over een restauratieve voorziening. Dit beeld wisselt per provincie: In Flevoland, Noord-Brabant, Utrecht en Limburg heeft meer dan 30% van de bibliotheken geen enkele vorm van catering, in Drenthe zelfs 67%. Daar staat tegenover dat in Groningen, Friesland, Noord-Brabant, Overijssel en Limburg juist meer dan het gemiddelde aantal bibliotheken een restauratieve voorziening heeft. In Friesland beschikt maar liefst 57% van de bibliotheken over een koffie- en theehoek met zitgelegenheid. Gemiddeld beschikt 25% van de bibliotheken over een leeszaal en 21% over een leescafé. Friese bibliotheken hebben duidelijk vaker een leeszaal (43%) en in Noord-Brabant en Limburg ziet men vaker leescafé s. 1.f Collectie en doelgroepen In alle bibliotheken in alle provincies is er sprake van een doorlopende leeslijn voor 0 tot 16- jarigen, met een eigen collectie voor de verschillende leeftijdscategorieën. Hoe verder op deze leeftijdscategorieën ingespeeld wordt wisselt echter per provincie: doelgroep aanbod gemiddeld % bibliotheken die dit aanbieden duidelijk meer in: 0-4 jaar apart ingerichte 96% plek/ruimte/hoek voorleesruimte of 81% Groningen, Utrecht voorleeshoek' (beide 100%) 4-12 jaar jaar apart ingerichte plek/ruimte/hoek 85% Friesland, Drenthe, Gelderland, Utrecht (allen 100%) duidelijk minder in: Friesland (29%), Overijssel (56%) Zeeland (25%), Limburg (36%) eigen atmosfeer 74% Zeeland (0%), Limburg, Overijssel apart ingerichte plek/ruimte/hoek 57% Groningen, Gelderland, Flevoland Zeeland (0%), Limburg (9%) eigen atmosfeer 56% Noord- en Zuid-Holland (ca. 85%) Zeeland (0%), Limburg (0%) informatie voor werkstukken 90% mediatheek 95% 17

18 Het aanbod voor andere doelgroepen dan kinderen, jeugd en jongeren ziet er als volgt uit: aanbod voor doelgroepen gemiddeld % bibliotheken die dit aanbieden duidelijk meer in: studieplekken 85% Flevoland, Limburg, Zeeland (allen 100%) boeken in andere 98% Europese talen boeken in niet- 40% Gelderland Europese talen hulpmiddelen voor 76% Friesland, Overijssel, dyslectici Noord-Brabant (allen 100%) hulpmiddelen voor anderstaligen hulpmiddelen voor laaggeletterden hulpmiddelen voor blinden/slechtzienden duidelijk minder in: Gelderland, Noord-Brabant Zeeland (25%), Noord-Holland (53%) 45% Overijssel, Utrecht Drenthe, Zuid- Holland, Zeeland, Limburg 41% Friesland, Zeeland Noord-Holland 62% Utrecht (100%), Groningen, Noord-Holland Drenthe (0%), Friesland, Overijssel, Limburg, Zeeland In alle bibliotheken wordt gewerkt aan leesbevordering, hetzij via voorleesdagen/projecten (99% van de bibliotheken), hetzij via cursussen (20%) of op andere manieren (55%). In 48% van de bibliotheken worden introductiebijeenkomsten voor ouders gehouden voor het gebruik van de bibliotheek. In Utrecht en Drenthe is dit relatief vaker het geval, in Zeeland minder. 57% van alle bibliotheken hebben programma s gericht op het verminderen van onderwijsachterstanden bij 6 tot 12-jarigen. In Drenthe, Flevoland, Utrecht en Noord-Brabant wordt door meer dan 80% van de bibliotheken hieraan gewerkt. In Zuid-Holland, Limburg en Zeeland komt dit slechts in ongeveer een derde van de bibliotheken voor. 18

19 Hoofdlijn 2, de fysieke en digitale toegankelijkheid, is opgebouwd uit de volgende achterliggende factoren: 2.a Fysieke toegankelijkheid In 90% van de bibliotheken is sprake van een min of meer ruime opstelling van boeken en andere media. Dit geldt voor alle provincies. Gemiddeld zijn de boeken en andere media in 64% van de bibliotheken aantrekkelijk gepresenteerd. In Gelderland, Utrecht en Zuid-Holland geldt dit voor ruim 80% van de bibliotheken, in Limburg echter slechts voor 18%. In 73% van de bibliotheken nodigt de ruimte uit om boeken ter plaatse in te zien of te lezen. Dit is in veel mindere mate het geval in Limburg en Zeeland. 2.b Digitale toegankelijkheid Vrijwel alle bibliotheken in Nederland beschikken over een geautomatiseerde catalogus. 90% van de bibliotheek biedt digitale vraagbemiddeling via aan. Opvallende uitzondering hierop is Noord-Brabant, waar in 26% van de bibliotheken geen sprake is van digitale vraagbemiddeling. Landelijk gezien maakt 2% van de bibliotheken gebruik van andere digitale vraagbemiddeling dan Gemiddeld is in 85% van de bibliotheken de collectie van andere bibliotheken (buiten het eigen cluster) digitaal toegankelijk. In Groningen, Drenthe, Utrecht en Zeeland geldt dit zelfs voor alle bibliotheken. In Flevoland is dit echter slechts voor 40% van de bibliotheken het geval. In vrijwel alle bibliotheken zijn diverse nationale databestanden digitaal toegankelijk. Slechts in 5% van de bibliotheken zijn internationale databestanden digitaal te raadplegen. Koploper op dit gebied is Noord-Brabant, waar meerdere bibliotheken digitale toegang tot internationale databestanden bieden. De onderzoekers hebben voor de monitor een kleine zoektest gedaan in alle bezochte bibliotheken. Zij zijn nagegaan of ze, zonder bibliotheekpas, via de elektronische catalogus materialen over heemkunde van de streek of regio konden vinden en of dit gemakkelijk ging. Gemiddeld kan in 73% van de bibliotheken - zonder bibliotheekpas - via de elektronische catalogus materiaal over heemkunde van de streek of regio gevonden worden. In Groningen, Friesland, Overijssel en Zeeland kan dit in alle bibliotheken. Utrecht scoort op dit punt erg laag, aangezien maar in één enkele van de bezochte bibliotheken op deze wijze materiaal gevonden kon worden. Ook Limburg en Gelderland scoren slecht op dit punt. Daar waar materiaal op deze wijze toegankelijk was, kon dit overal (redelijk) gemakkelijk gevonden worden. 19

20 Wanneer we kijken naar hoofdlijn 3, de bibliotheken staat midden in de samenleving, dan hebben we het feitelijk over de horizontale samenwerking tussen bibliotheken en andere instellingen en de vraag wat de klant hiervan nu merkt. We hebben dit geconcretiseerd aan de hand van de volgende aspecten: 3.a Solo of samen Gemiddeld 43% van de bibliotheken is gehuisvest in een multifunctioneel gebouw. In Flevoland en Utrecht is dit met 80 tot 90 % van de bibliotheken een stuk meer. In Gelderland en Overijssel komt dit echter veel minder vaak voor (12% resp. 22%). Bij 49% van de bibliotheken maakt het gebouw onderdeel uit van, of zit het tegen andere instellingen aan (muziekschool, theater, filmhuis, museum, kunstpodium of welzijns/gezondheidszorgvoorzieningen). In Utrecht geldt dit voor 75% van de bibliotheken, terwijl dit in Zeeland helemaal niet voorkomt. De samenwerking met andere instellingen ziet er als volgt uit: samenwerking met gemiddeld % duidelijk meer in: duidelijk minder in: bibliotheken die hiermee samenwerken Basisscholen 99% Voortgezet onderwijs 75% Flevoland (100%) Overijssel, Utrecht ROC s 37% Flevoland, Gelderland, Utrecht, Zeeland Welzijnsinstellingen 74% Drenthe (100%), Flevoland (100%), Noord-Brabant Zorginstellingen 86% Groningen, Drenthe, Flevoland, Zeeland (allen 100%) Musea 53% Groningen, Noord- Brabant, Limburg Instellingen voor heemkunde, cultuurhistorie 55% Overijssel, Noord-Brabant Muziekpodia 52% Zuid-Holland, Limburg CWI 10% Flevoland, Friesland Andere instellingen 55% Friesland (100%), Drenthe Drenthe (0%), Overijssel (12%), Limburg (10%) Utrecht, Zeeland Utrecht Noord-Holland Flevoland, Zeeland 3.b Smal of breed De samenwerking met andere instellingen moet doorwerken in het aanbod van de bibliotheken. Nagegaan is welk aanbod de bibliotheken hebben als gevolg van samenwerking met andere instellingen of juist met als doel om samen te werken (zoals bv de aanwezigheid van een podium of tentoonstellingsruimte) 20

21 Dit leverde het volgende beeld op: aanbod gemiddeld % bibliotheken die dit aanbieden hoek met lokale/regionale overheidsinformatie infobalie voor lokale/regionale overheidsinformatie hoek met nationale overheidsinformatie eigen historische collectie over de stad, streek of provincie leencollectie op het vlak van kunst of cultuur info over lokale/regionale activiteitenagenda info over culturele cursusaanbod info over culturele instellingen, amateurkunst of muziekpodia duidelijk meer in: 83% Friesland, Drenthe, Overijssel, Gelderland, Utrecht (allen 100%) 5% Overijssel, Gelderland, Noord-Brabant, Limburg 25% Friesland (71%), Drenthe, Overijssel, Flevoland, Limburg duidelijk minder in: Limburg, Zeeland Utrecht (0%), Noorden Zuid-Holland, Gelderland 95% Gelderland, Noord- Brabant, Limburg 23% Utrecht, Limburg, Zeeland Groningen, Friesland 88% Friesland, Drenthe, Flevoland, Noord- en Zuid-Holland, Zeeland (allen 100%) 79% Drenthe (100%), Flevoland (100%), Zuid-Holland 89% Friesland, Drenthe, Flevoland, Zuid-Holland, Zeeland (allen 100%) tentoonstellingsruimte 85% Groningen, Friesland, Overijssel, Utrecht, Flevoland, Zeeland (allen 100%) Groningen Overijssel, Limburg, Zeeland Limburg Gelderland, Noord-Holland podium 24% Groningen, Zeeland, Limburg Flevoland (0%) verkoop van kaarten voor cultuur- of 39% Drenthe, Utrecht, Noord- Brabant, Limburg, Zeeland Groningen, Friesland, Overijssel muziekvoorstellingen leeskringen 47% Groningen (100%) Friesland (0%), Drenthe, Overijssel, Utrecht literaire cursussen 35% Drenthe (67%) Limburg (60%) Flevoland (0%), Zeeland (0%), Friesland schrijvers uitgenodigd 95% voor lezingen avonden voor poëzie of andere genres 73% Drenthe, Noord-Brabant, Noord-Holland, Limburg Friesland, Overijssel, Zeeland themabijeenkomsten of debatten 67% Noord-Brabant, Zeeland(beide 100%) Gelderland, Utrecht 21

22 Voor hoofdlijn 4, een leven lang leren, is naar de volgende aspecten gekeken: 4.a Aanbod van cursussen Landelijk gezien worden in 63% van de bibliotheken cursussen aangeboden. Groningen en Drenthe zijn hier koplopers, aangezien in beide provincies alle bibliotheken cursussen aanbieden. In Friesland, Noord-Brabant en Limburg ligt het percentage bibliotheken die cursussen aanbieden aanzienlijk lager dan gemiddeld. In 56% van de bibliotheken worden internetcursussen aangeboden. In Groningen en Drenthe ligt dit pecentage weer op 100%, terwijl in Noord-Brabant, Utrecht en Limburg aanzienlijk minder vaak dan gemiddeld internetcursussen worden aangeboden. 7% van de bibliotheken biedt talencursussen aan. Noord- en Zuid-Holland lopen hiermee voorop. In 40% van de bibliotheken worden nog andere cursussen aangeboden. 4.b Cursus- en studieruimte In 42% van de bibliotheken is een aparte cursusruimte of ontvangstruimte voor groepen beschikbaar. In Groningen, Flevoland en Noord-Holland komt dit vaker voor, terwijl de bibliotheken in Drenthe, Friesland en Utrecht minder vaak over een dergelijke ruimte beschikken. In 95% van de bibliotheken zijn rustige werkplekken met Pc s voor individuen aanwezig. In Overijssel ligt dit percentage wat lager. Over het geheel genomen wekt 61% van de bibliotheken de indruk aantrekkelijk te zijn voor volwassenen om zich verder bij/om te scholen of te ontwikkelen. In Groningen, Utrecht, Noord-Holland, Zuid-Holland en Zeeland is dat duidelijk vaker het geval. In Drenthe, Overijssel, Flevoland en Limburg zijn minder bibliotheken aantrekkelijk voor volwassen om te blijven leren. 22

23 2.3 Sterke en zwakke kanten per provincie Een positieve uitkomst van dit onderzoek is, dat een aantal punten, die onderdeel uitmaken van de inhoudelijke vernieuwing, in 2006 al door alle bibliotheken in alle provincies gerealiseerd zijn: Zo beschikken alle bibliotheken over computerplekken en kan overal gebruik gemaakt worden van internet. Ook is vrijwel overal toegang tot landelijke databestanden en vindt bijna overal vraagbemiddeling via plaats. Verder is in alle bibliotheken sprake van een doorlopende leeslijn voor 0 tot 16-jarigen, met een eigen collectie voor de verschillende leeftijdscategorieën. Tevens doen alle bibliotheken aan leesbevordering. Vrijwel alle bibliotheken werken samen met basisscholen en bijna alle bibliotheken nodigen schrijvers uit voor lezingen. Een grote kracht van alle bibliotheken is het personeel. De factor bejegening en klantvriendelijkheid komt zelfs als meest positieve factor van de bibliotheken naar voren: in het overgrote merendeel van de bibliotheken wordt het personeel ervaren als vriendelijk, toegankelijk, professioneel, actief, persoonlijk en behulpzaam. Op deze factor scoort Limburg, die op veel punten een achterstand heeft, als derde beste provincie, met 90% goede en zelfs 36% uitmuntende bibliotheken als het gaat om de bejegening en klantvriendelijkheid van hun personeel. Op de volgende pagina kunt u in een overzichtstabel zien dat in alle provincies de bejegening en klantvriendelijkheid van het personeel zeer positief beoordeeld is.