Actieplan binnenhavens Limburg Aanvraag quick wins ter verbetering van de binnenhavens, tweede tranche 2009

Transcriptie

1 Actieplan binnenhavens Limburg Aanvraag quick wins ter verbetering van de binnenhavens, tweede tranche 2009 Provincie Limburg juni 2009

2 2 Actieplan binnenhavens Limburg

3 Inhoud 1 INLEIDING SELECTIE VAN QUICK-WINS Issues uit netwerkanalyse Aard quick-win regeling Beoordeling projecten Maatregelen Provincie Limburg 8 3 TOELICHTING MAATREGELEN Haven Gennep: ontwikkeling ROC Weert: ontwikkeling overslaghaven Haven Born: uitbreiding haven Beatrixhaven Maastricht: verdieping en aanleg kades Prioritering 14 4 TOETS OP STAATSSTEUN KOSTEN EN OPBRENGSTEN Totaaloverzicht Transportkostenreductie en KBA scores 17 6 FINANCIERING Financieringsvoorstel Bepaling provinciale bijdrage Bestuurlijk draagvlak 19 Actieplan binnenhavens Limburg 3

4 4 Actieplan binnenhavens Limburg

5 1 Inleiding In het kader van de beleidsbrief Varen voor een vitale economie heeft het Rijk 62 miljoen beschikbaar gesteld voor het realiseren van quick wins bij het revitaliseren van binnenhavens en natte bedrijventerreinen. Dit beschikbare budget is onderverdeeld in 55 miljoen voor quick wins in haveninfrastructuur als loskades, natte kavels, kademuren en ontsluitingswegen, en 7 miljoen voor een bijdrage in regulier onderhoud van de binnenhaven. De doelgroep van deze rijksbijdrage is de regionale overheid als beheerder van de binnenhavens. Dat kunnen zijn gemeenten, maar ook publiekrechtelijke rechtspersonen die zijn gebaseerd op een gemeenschappelijke regeling als een havenschap of een openbaar lichaam. De provincies hebben in deze regeling een coördinerende rol. Zij stelt in samenspraak met de betrokken gemeenten een pakket van maatregelen op die in aanmerking kunnen komen voor een rijksbijdrage. Deze rapportage bevat het voorstel van de provincie Limburg voor de tweede tranche. Dit voorstel is op 20 mei 2009 in een overleg met betrokken gemeenten vastgesteld. Actieplan binnenhavens Limburg 5

6 6 Actieplan binnenhavens Limburg

7 2 Selectie van quick-wins 2.1 Issues uit netwerkanalyse In de Netwerkanalyse Binnenhavens en Vaarwegen uit 2008 is een toekomstbeeld voor de Limburgse havens geschetst. Aan de hand van een knelpuntenanalyse is tevens aangegeven op welke onderdelen het gewenste toekomstbeeld nog niet voldoet. De belangrijkste knelpunten die daarbij aan het licht kwamen zijn: Voor de toekomst wordt voor bepaalde segmenten een capaciteitstekort verwacht. Vooral voor de containeroverslag zal, ondanks intensiever ruimtegebruik op de bestaande terminals, een tekort aan ruimte gaan ontstaan. Op enkele onderdelen is het havennetwerk nog niet ingevuld of van onvoldoende kwaliteit. Zo ontbreken er in bepaalde regio s specifieke overslagfaciliteiten (ROC s). De bereikbaarheid per water is een belangrijk zorgpunt. Door achterstallig onderhoud zijn in vele havens diepgangsproblemen ontstaan. Voor de lange termijn zullen havens aangepast moeten worden om ook schepen van 3,5 m. te kunnen ontvangen. Hiermee zijn de havens aangepast aan de maatgevende diepgang die op de Maasroute na 2020 van toepassing is. De ontsluiting via de weg legt vaak een behoorlijke druk op de verbindingswegen. Intensief vrachtverkeer op deze wegen leggen niet alleen een fysieke belasting op de infrastructuur, maar ook op de leefbaarheid in de omgeving. Havenactiviteiten leggen een druk op de leefbaarheid in de omgeving. Stof, stank en geluid leveren vaak hinder op voor de omgeving. Bij het samenstellen van het Limburgse maatregelenpakket voor zowel de 1 e als de 2 e tranche hebben gemeenten en provincie getracht om de projecten vooral op bovengenoemde knelpunten te richten. 2.2 Aard quick-win regeling De quick-win regeling richt zich op korte termijn acties, die in de periode tot 2013 door de havenbeheerders uitgevoerd kunnen worden. In het provinciale proces naar upgrade van de Limburgse havens is gebleken dat vrijwel alle gemeenten een lange termijn visie op de haven hebben, waar vaak omvangrijke en kostbare projecten mee gemoeid zijn. In de 1 e tranche zijn vooral kleinere projecten opgevoerd, die in relatief kort tijdsbestek konden worden voorbereid. Het betrof vooral baggerprojecten en renovatie of aanleg van kades. De complexere, ambitieuzere en vaak grotere projecten komen in de 2 e tranche aan de orde, omdat deze meer voorbereidingstijd vergden. 2.3 Beoordeling projecten Gemeenten zijn initiatiefnemer voor het indienen van projecten. Zij hebben concrete voorstellen ingediend bij de Provincie. Deze projecten zijn vervolgens geselecteerd en geprioriteerd. Selectie In eerste instantie is beoordeeld of projecten voldoende concreet zijn uitgewerkt. Projectvoorstellen moeten vergezeld gaan van ramingen, planningen en moeten voldoende beschreven zijn. Hieruit moet ondermeer blijken dat uitvoering uiterlijk 2011 start. Daarnaast is beoordeeld of de projecten voldoen aan de basiscriteria van de regeling. Zo zijn reeds aanbesteedde projecten uitgesloten en zijn alleen projecten opgevoerd waarbij er geen sprake is Actieplan binnenhavens Limburg 7

8 van staatssteun. Prioritering Vervolgens zijn projecten beoordeeld op de volgende criteria: Functieversterking De maatregel versterkt de functie van de haven, zoals die in het provinciale streefbeeld is weergegeven. Capaciteitsuitbreiding: De maatregel draagt bij aan een capaciteitsuitbreiding van op- en overslag in die havens en in die segmenten die in de Netwerkanalyse als knelpunt zijn aangeduid. Extra vervoer over water: De maatregel is een positieve stimulans voor extra vervoer over water. Leefomgeving en veiligheid: De maatregel draagt bij aan een verbetering van de kwaliteit van de leefomgeving, en/of aan de veiligheid in en rond de haven. Bereikbaarheid: De maatregel verbetert de bereikbaarheid van de haven over de weg. Havenvisie: De maatregel vloeit voort uit een gemeentelijke visie voor de havenontwikkeling op lange termijn, dan wel is tot stand gekomen in samenspraak met het havenbedrijfsleven. Geen achterstallig onderhoud: Er is géén sprake van achterstallig onderhoud met betrekking tot het object waar de maatregel op van toepassing is. Bestuurlijk draagvlak: De maatregel wordt bestuurlijk gedragen door de betreffende gemeente. De beoordeling op deze criteria is tevens de basis voor de bepaling van de provinciale bijdrage. Dit is in 5.2 nader uitgewerkt. 2.4 Maatregelen Provincie Limburg De Provincie Limburg is geen havenbeheerder of vaarwegbeheerder. Zij kan derhalve geen voorstellen voor quick-wins indienen. Vanuit de visie, zoals in de Netwerkanalyse Vaarwegen en Binnenhavens weergegeven, neemt de provincie wel flankerende maatregelen om het havennetwerk beter te laten functioneren. Deze maatregelen moeten in samenhang met de Limburgse quick-win maatregelen worden gezien, en vormen daarmee onderdeel van het Actieplan. Het gaat om de volgende maatregelen: 7*24 uursbediening op de Maasroute In de Netwerkanalyse heeft de provincie als streefbeeld aangegeven dat de Maasroute over de gehele lengte 7*24 uur te bevaren is. Hiermee kan de binnenvaart als onderdeel van een 24-uurs economie functioneren. Momenteel worden de sluizen tussen zaterdag uur en maandag uur niet continu bediend. Het scheepvaartverkeer wordt daardoor tijdelijk gestremd. In de periode zal Rijkswaterstaat Limburg een pilot uitvoeren, waarin de bediening in het weekend wordt 8 Actieplan binnenhavens Limburg

9 uitgebreid. De Provincie levert een financiële bijdrage aan de pilot. Inmiddels heeft de provincie een breed gedragen regionale bijdrage samengesteld, met bijdragen van overslagbedrijven, verladers en intermediaire organisaties. Professionalisering en samenwerking in havenbeheer Havens zijn geen gewone bedrijventerreinen. Door de ligging aan het water, de logistieke vereisten, het soort bedrijvigheid en de aard van de activiteiten brengt een haven een andere problematiek met zich mee. Dit vraagt ook om een eigen wijze van beheer. Voor het bekostigen van het onderhoud aan de havens is er de mogelijkheid om havengelden te innen. Middels een havenverordening kan een gemeente zaken regelen met betrekking tot de openbare orde in de haven, het gebruik van de haven en de veiligheid in de haven. Een gemeente kan tevens een havenmeester aanstellen, welke belast is met het toezicht op het openbaar water, de regeling van het verkeer in de havens en toezicht houdt op de infrastructuur (vaardiepte, kades, het paalwerk enz.). De Provincie is met gemeenten een project opgestart om het havenbeheer te professionaliseren. Een eerste stap hierin is het verkennen naar mogelijkheden voor samenwerking, bijvoorbeeld bij het uitwisselen van kennis en expertise bij het opstellen van havenverordeningen, het professionaliseren van het grondbeleid en het gezamenlijk aanbesteden van werken (bijvoorbeeld baggeronderhoud). Actieplan binnenhavens Limburg 9

10 10 Actieplan binnenhavens Limburg

11 3 TOELICHTING MAATREGELEN 3.1 Haven Gennep: ontwikkeling ROC De haven Gennep vervult een industriële functie en een distributiefunctie voor stuk- en bulkgoederen. Het verzorgingsgebied omvat de bedrijventerreinen in noord-oostelijk Brabant (Boxmeer, Cuijk), noord Limburg (Heijen, Gennep, Milsbeek, Bergen, Mook, Malden, Venray) en de Duitse plaatsen Goch, Weeze en Kleve. Figuur 1: Quick win haven Gennep In de haven wordt een ROC gevestigd. Hiermee kan de binnenhaven van Gennep zich ontwikkelen naar een hoger schaalniveau en kan modal shift bewerkstelligd worden. In het streefbeeld van de Netwerkanalyse Vaarwegen en Binnenhavens is voor Gennep een ROC voorzien. Gemeente en de exploitant, het ROC Haven Gennep BV, hebben hiervoor inmiddels vergevorderde plannen voor het ROC ontwikkeld. Volgens deze plannen wordt het ROC in 3 fasen ontwikkeld. Vanaf fase 1 is al sprake van een volledig functionerend ROC, dat bij voldoende marktperspectief de capaciteit kan uitbreiden in twee fasen. Voor fase 2 en 3 wordt een extra havenbekken gegraven tussen het ROC terrein en de Maas. Vanwege het feit dat de quick-win regeling zich richt op korte termijn maatregelen wordt voor de 2 e tranche alleen de benodigde investeringen voor fase 1 opgevoerd. Deze maatregelen betreffen het aanpassen van de ontsluiting van de haven, het aanleggen van de kade en het verharden van het terrein. De gemeente gaat daartoe de benodigde gronden verwerven. Het terrein en de kade worden vervolgens tegen marktconforme tarieven aan een exploitant aangeboden. 3.2 Weert: ontwikkeling overslaghaven Verfijning van het vaarwegennetwerk en ontsluiting via het water van bedrijventerreinen dragen bij aan een optimaler gebruik van de capaciteit van vervoer over water. Ter hoogte van de zinkfabriek van Nyrstar Budel bij Weert ligt een insteekhaven aan de Zuid-Willemsvaart. De haven is Actieplan binnenhavens Limburg 11

12 strategisch gelegen ten opzichte van de langs het kanaal gelegen bedrijven en (straks) de zware bedrijvigheid op het Duurzaam Industrieterrein Cranendonck (DIC). De insteekhaven biedt goede mogelijkheden voor multimodale ontsluiting en daarmee voor een modal shift van goederenstromen. Om deze modal shift te bewerkstelligen, en daarmee meer transport over water te genereren, is een verbetering van de bestaande faciliteiten en infrastructuur noodzakelijk. De ontwikkeling kan gedragen worden door ontwikkeling van de zinkfabriek en bedrijven op het DIC en het langs het kanaal aanwezige bedrijfsleven. Figuur 2: Quick win Weert De ontwikkeling van deze haven past in het streefbeeld van de provincie, zoals weergegeven in de netwerkanalyse. Het huidig ROC in de regio, het ROC Nederweert, kan wegens planologische beperkingen niet tot nauwelijks haar capaciteit uitbreiden. Het initiatief aan de Zuid-Willemsvaart te Cranendock is aanvullend aan het bestaande ROC en kan in de groeiende regionale behoefte aan overslagfaciliteiten voorzien. In de gebiedsvisie Midden-Limburg wordt ook de keuze gemaakt voor de ontwikkeling van deze haven. Daarnaast past het initiatief prima in het provinciale streven om de kleinere kanalen in het Benelux Middengebied beter te benutten. 3.3 Haven Born: uitbreiding haven De containeroverslag op de Barge Terminal is de afgelopen jaren fors gegroeid. Voor de jaren tot 2016 wordt een verdere doorgroei voorzien naar EU. Het nu voorgestelde project maakt beleidsmatig onderdeel uit van een hele reeks van investeringen die zijn gedaan om de ontwikkeling van het logistiek knooppunt in Born te versterken. In het kader van de operatie bottleneck zijn de bruggen over het Julianakanaal verhoogd en is 4 laags containervaart mogelijk. In dat zelfde plan is opgenomen de ontwikkeling van Holtum Noord 2 als hoogwaardig logistiek bedrijventerrein. In 2008 is ook de eerste uitbreiding van de haven in Born in gebruik genomen. Op de rol staan nu, naast het voorliggende quick-winproject, een initiatief tot herstructurering van het haveneiland, de aanleg van een ongehinderd logistiek systeem naar het directe achterland van de terminal alsmede de ontwikkeling van Holtum Noord 3. Het quick-win project behelst de uitbreiding van de havenfaciliteit. Dat wil zeggen de aanleg van 12 Actieplan binnenhavens Limburg

13 circa 4 ha. kade en opslagruimte, de aanleg van 150 meter kade, terreinverharding alsmede het uitdiepen van de haven zodat schepen met grotere diepgang de haven veilig binnen kunnen lopen. Figuur 3: Uitbreiding haven Born De uitbreiding van de overslagcapaciteit voor containers te Born past binnen de Netwerkanalyse Vaarwegen en Binnenhavens van de provincie Limburg. Deze Netwerkanalyse voorziet capaciteitsproblemen voor de overslag van containers in Zuid-Limburg. Met dit project wordt in de groeiende regionale behoefte voorzien. 3.4 Beatrixhaven Maastricht: verdieping en aanleg kades Bedrijven aan het Julianakanaal te Maastricht maken nog weinig gebruik van hun ligging aan het water. Het ontbreekt er ook vaak aan kadefaciliteiten. Door langs het Julianakanaal over een lengte van 300 m. kade aan te leggen, en dit te verhuren aan een havenexploitant, vergroot Maastricht de capaciteit van openbare overslagfaciliteiten. Hiermee wordt ook ingespeeld op de verwachte toename in overslag als gevolg van de werkzaamheden voor de ondertunneling van de A2 te Maastricht. De kade wordt door de gemeente aangelegd. De Gemeente biedt deze kade vervolgens tegen marktconforme tarieven aan een havenexploitant aan, onder voorwaarde dat deze de overslagfaciliteit voor derden ter beschikking stelt (i.c. het exploiteren van een Regionaal Overslag Centrum). Dit initiatief past in het provinciale streven om het aantal overslagfaciliteiten uit te breiden. Door de aanleg van deze openbare terminal worden mogelijkheden voor vervoer over water geschapen voor bedrijven, die niet over een eigen wateraansluiting beschikken. Actieplan binnenhavens Limburg 13

14 Figuur 4: Aanleg kade Beatrixhaven 3.5 Prioritering De projecten zijn beoordeeld aan de hand van de Netwerkanalyse. Op basis van de bijdrage aan het provinciale streeftbeeld voor havens is de prioritering vastgesteld. Het project te Born is daarbij als eerste geprioriteerd, omdat het een capaciteitsuitbreiding voor de containeroverslag in een logistiek knooppunt betreft. Alle andere projecten zijn niet in een logistiek knooppunt gelegen. Dit betreffen investeringen in het netwerk van ROC s. Gennep is van deze projecten als hoogste geprioriteerd, omdat te Gennep nog geen ROC aanwezig is. In de regio Weert heeft het bestaande ROC te Nederweert nauwelijks tot geen uitbreidingsmogelijkheden. De nieuwe multimodale haven is daarmee aanvullend aan het bestaande ROC. Te Maastricht is reeds een ROC gevestigd, dat vooralsnog geen capaciteitsproblemen heeft. Om deze reden is Maastricht als laatste geprioriteerd. De provinciale prioritering is daarmee als volgt: 1. Uitbreiding haven Born 2. Aanleg fase 1 ROC Gennep 3. Aanleg multimodale haven Weert 4. Aanleg kade tbv. ROC Maastricht 14 Actieplan binnenhavens Limburg

15 4 TOETS OP STAATSSTEUN Alle in dit actieplan voorgestelde maatregelen betreffen maatregelen die door gemeenten worden genomen. Voor Weert, Born en Gennep betekent dit, dat de benodigde gronden eerst verworven moeten worden. In Maastricht zijn de gronden, waar de maatregel op van toepassing is, reeds in eigendom van de gemeente. In alle voorstellen biedt de gemeente de aangelegde infrastructuur tegen marktconforme tarieven aan een marktpartij aan. Uitzondering hierop is de aanleg van de ontsluiting van het ROC te Gennep. Dit betreft echter openbare infrastructuur. Bij alle maatregelen stelt de gemeente bij de verhuur of pacht de voorwaarde, dat de exploitant de havenfaciliteiten een openbaar karakter geeft. Dat wil zeggen dat eenieder gebruik kan maken van de havenfaciliteiten. Actieplan binnenhavens Limburg 15

16 16 Actieplan binnenhavens Limburg

17 5 KOSTEN EN OPBRENGSTEN 5.1 Totaaloverzicht In onderstaand overzicht zijn de kosten, de opbrengsten, de transportkostenreductie en de MKBAscore van de verschillende projecten opgenomen. De gegevens zijn afkomstig uit de rekensheets van de verschillende projecten. Het totaalpakket betreft een investering van ruim 20 miljoen. Tabel 1: Totaaloverzicht kosten en baten Gemeente Maatregel Kosten Opbrengsten transportkoste n reductie MKBA 1. Sittard-Geleen Uitbreiding haven Born ,90 2. Gennep Aanleg fase 1 ROC ,35 3. Weert Aanleg multimodale haven Weert ,04 4. Maastricht Aanleg kade tbv. ROC , Transportkostenreductie en KBA scores Het totaalpakket levert in totaal een transportkostenefficiency op van zo n 104 miljoen euro. Het pakket leidt er toe dat er meer vervoer over water plaats zal vinden (modal shift). Voor de haven van Born leidt de maatregel er ook toe dat bestaand vervoer over water efficiënter plaats kan vinden als gevolg van een betere beladingsgraad van schepen. Alle projecten hebben een KBA-score van meer dan één. Hiermee wordt aangetoond dat de projecten kostenefficiënt zijn. Actieplan binnenhavens Limburg 17

18 18 Actieplan binnenhavens Limburg

19 6 FINANCIERING 6.1 Financieringsvoorstel Uitgaande van de maximale rijksbijdrage van 50% is de gevraagde Rijksbijdrage voor de 2 e tranche ongeveer 9,9 miljoen (zie tabel 2). De provinciale bijdrage is vastgesteld op 4,5 miljoen. Gemeenten zullen voor dit pakket 6,2 miljoen bijdragen. Tabel 2: Totaaloverzicht investeringen Gemeente Maatregel Kosten Bijdrage Rijk Bijdrage Provincie Eigen bijdrage gemeente 1. Sittard- Geleen Uitbreiding haven Born Gennep Aanleg fase 1 ROC Weert 4. Maastricht Aanleg multimodale haven Weert Aanleg kade tbv. ROC Bepaling provinciale bijdrage De investeringsvoorstellen zijn door de provincie beoordeeld aan de hand van acht criteria. Per criterium is beoordeeld of het project wel of geen bijdrage levert. Per project kan daarmee een score worden bepaald. De provinciale bijdrage bedraagt minimaal 10% en ten hoogste 25%. Door aan meer criteria te voldoen wordt een hogere provinciale bijdrage bewerkstelligd (zie tabel 3). De uiteindelijke provinciale bijdrage is niet afhankelijk van de honorering van de rijksbijdrage. Het betreft een gewogen voorstel. Alle projecten voldoen aan de criteria van de provincie en vormen een positieve bijdrage aan de verdere ontwikkeling van het vervoer over water. Dat betekent dat wanneer voorgestelde quick wins niet door het Rijk worden gehonoreerd, de provinciale bijdrage onveranderd van kracht blijft. 6.3 Bestuurlijk draagvlak Alle betrokken partijen, de provincie Limburg en de gemeenten, gaan akkoord met de aanvraag van de provincie Limburg en het bijbehorende financieringsvoorstel. In een aparte bijlage hebben betrokken gemeenten middels een handtekeningenlijst aangegeven akkoord te gaan met de aanvraag voor de 2 e tranche. Actieplan binnenhavens Limburg 19

20 Tabel 3: Provinciale criteria Criterium % bijdrage 0. Minimale provinciale bijdrage 10% 1. Functieversterking Met de maatregel wordt de havenfunctie versterkt, conform de 2% functionele indeling in het streefbeeld uit de Netwerkanalyse. 2. Capaciteitsuitbreiding Met de maatregel wordt capaciteitsuitbreiding voor op- en 2% overslag gerealiseerd op die onderdelen in het netwerk die in de Netwerkanalyse als capaciteitsknelpunt zijn aangemerkt. Maatregelen die een re-activering van in onbruik geraakte kades en terreinen inhouden, worden op eenzelfde wijze beoordeeld als nieuwbouw. 3. Extra vervoer over water De maatregel leidt tot extra transport over water, uitgedrukt in 2% vervoerd gewicht. Dit kan door inzet van meer schepen, inzet van grotere schepen of een betere beladingsgraad. 4. Leefomgeving en veiligheid Met de maatregel wordt bijgedragen aan een betere inpassing 2% van het havengebied in de omgeving en daarmee aan een verbetering van het woon- en leefklimaat in de omgeving. Ook een verbetering van de veiligheid in en rond de haven leidt tot een positieve beoordeling. 5. Bereikbaarheid De maatregel leidt tot een verbeterde bereikbaarheid van de 2% haven over de weg of het spoor. 6. Havenvisie De gemeente heeft een pro-active houding getoond door een 1% havenvisie op te stellen. De voorgestelde maatregel(en) zijn op deze visie gebaseerd. 7. Geen achterstallig onderhoud Er is géén sprake van achterstallig onderhoud met betrekking 2% tot het object. 8. Bestuurlijk draagvlak Om in aanmerking te kunnen komen voor zowel de provinciale 2% als de Rijksbijdrage zal sprake moeten zijn van bestuurlijk commitment van de gemeente. Uit de aanvraag blijkt dat er sprake is van bestuurlijk commitment. Totaal 25% Met behulp van deze criteria worden vooral de ontwikkelingen gesteund die een positieve bijdrage leveren aan het provinciale havennetwerk. Tevens willen wij hiermee actief gemeentelijk havenbeleid stimuleren. Het resultaat van deze weging is in onderstaande tabel weergegeven. 20 Actieplan binnenhavens Limburg

21 Tabel 4: Beoordeling projecten Gemeente Maatregel basisbijdrage provincie Functie- versterking (2%) Capaciteits uitbreiding (2%) Extra vervoer over water (2%) Leefomgeving en veiligheid (2%) Bereikbaarheid (2%) Havenvisie (1%) Geen achterstallig onderhoud (2%) Bestuurlijk draagvlak (2%) Totale bijdrage provincie in % 1. Sittard- Geleen Uitbreiding haven Born 10% 2% 2% 2% 0% 0% 1% 2% 2% 21% 2. Gennep 3. Weert 4. Maastricht Aanleg fase 1 ROC Mmultimodale haven Aanleg kade tbv. ROC 10% 2% 2% 2% 0% 2% 1% 2% 2% 23% 10% 0% 2% 2% 0% 2% 1% 2% 2% 21% 10% 0% 2% 2% 0% 0% 1% 2% 2% 19% Actieplan binnenhavens Limburg 21