Medicatie bij atherosclerose. Yvette Henstra Verpleegkundig Specialist Vasculaire Geneeskunde OLVG

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Medicatie bij atherosclerose. Yvette Henstra Verpleegkundig Specialist Vasculaire Geneeskunde OLVG"

Transcriptie

1 Medicatie bij atherosclerose Yvette Henstra Verpleegkundig Specialist Vasculaire Geneeskunde OLVG

2 Wat heeft de patiënt? Cerebrovasculair lijden Perifeer arterieel vaatlijden Coronairlijden

3

4 Inhoud Trombocytenaggregatieremmers Lipidenverlagende middelen Antihypertensiva

5

6 Trombocytenaggregatieremmers Werking: voorkomt het samenklonteren van bloedplaatjes acetylsalicylzuur of carbasalaatcalcium 100 mg 1 dd persantin/dipyridamol 200 mg 2 dd 1 Bijwerkingen: blauwe plekken, maagklachten, hoofdpijn Opmerkingen: Bij hoofdpijn acetylsalicylzuur Ascal 100 mg, Persantin halveren of geheel staken Géén bloedverdunners! Geen noodzaak tot staken bij ingrepen

7 Trombocytenaggregatieremmers Plavix (clopidogrel) 75 mg 1 dd onverdraagzaamheid acetylsalicylzuur kleine stents re-occlusies Bijwerkingen: maagklachten, rash,verlengde bloedingstijd Opmerkingen: staken vóór ingrepen pas op bij NSAID s

8 Statines Lipidenverlagende middelen Cholesterolabsorptieremmers Fibraten

9 Statines ongeacht de hoogte van het (LDL)-cholesterol Werking: 1.Gunstige werking op endotheel 2.Verlaging LDL simvastatine 40 mg 1 dd Bijwerkingen: buikpijn, obstipatie, (verspringende) myopathie

10 Bijwerkingen simvastatine Medicatie stoppen en herstarten zodra klachten geheel over zijn Medicatie halveren en langzaam opbouwen Switchen naar atorvastatine (lipitor ) 20 mg of rosuvastatine (crestor ) 10 mg of pravastatine (selektine ) 40 mg fluvastine 40 mg Toevoegen Q10 Opmerkingen; Controle lipiden Controle CK Bij optreden nieuwe events streven naar LDL < 1,8 mmol/l

11 Cholesterolabsorptieremmers Indicatie: als aanvulling op de behandeling van hypercholesterolemie Werking: remt de opname van cholesterol uit de dunne darm Verlaging totaal - en LDL-cholesterol Zeer kleine daling TG Zeer lichte stijging HDL Voorbeeld: ezetimibe (Ezetrol ) 10 mg 1 dd Bijwerkingen: hoofdpijn, vermoeidheid, maag darmstoornissen, flatulatie

12 Fibraten Indicatie: verhoogde triglyceriden Werking: niet geheel bekend daling TG daling LDL en totaal cholesterol verhoging HDL Voorbeeld ciprofibraat (Modalim ) 100 mg 1dd Bijwerkingen: maag - darmstoornissen

13 Secundaire preventie medicatie

14 9 8 7 R R (relatieve ratio) beroerte coronaire hartziekte < ³ 151 systolische bloeddruk (in mmhg)

15 Antihypertensiva groepen en combinatiepreparaten met gemiddeld een vergelijkbaar effect bij onvoldoende resultaat:overschakelen naar andere groep combinatietherapie verdient de voorkeur bij onbekende bijwerking: stop één middel tegelijk

16 Thiazidediuretica Werking: verlaging perifere vaatweerstand door chronische natriumonttrekking Prima te combineren met medicatie uit de andere groepen voorbeelden: hydrochloorthiazde (Esidrex ) chloortalidon (Hygroton ) idapamide (Fludex ) Bijwerkingen: verstoring electrolyten (droge mond, tintelingen, vermoeidheid, spierkrampen) hyponatriëmie, hypokaliëmie, jicht (behalve idapamine), kans op glucose-intolerantie

17 Bètablokkers Werking: afname druk op vaatwanden, vermindering van het hartminuutvolume, afname Angina Pectoris Bijwerkingen: afname hartminuutvolume, vermindering perifere circulatie, vernauwing bronchiolen, verminderende inspanningstolerantie voorbeelden: metoprolol (Selokeen ) 50, 100 of 200 mg atenolol (Tenormin ) 25, 50 of 100 mg nebivolol (Nebilet ) 5 mg Opmerkingen: nebivolol geeft minder vasoconstructie gefaseerd afbouwen

18 ACE-remmers ACE zorgt voor: angiotensine I angiotensine II waardoor vernauwing bloedvaten en stimulatie vorming aldosteron (vasthouden water & natrium) ACE-remmers onderdrukken deze processen en remmen afbraak vaatverwijdende bradykinine waardoor vasodilatatie snelle bloeddruk daling Bijwerkingen: kriebelhoest, stijging kreatinine en kalium, duizeligheid, angio-oedeem, bij reeds aanwezige vernauwing nierarterie verdere afname nierfunctie voorbeelden: lisinopril (Zestril ) 10 mg enalapril (Renitec ) 10 mg

19 Angiotensine Receptor Blokkers (ARB s) Werking: gelijk aan ACE-remmer maar op andere plek, geen invloed op bradykinine, geven snelle bloeddrukdaling Bijwerkingen: duizeligheid, stijging kreatinine en kalium Bij reeds aanwezige stenose: verdere afname nierfunctie voorbeelden: losartan (Cozaar ) 50,100 mg candesartan (Atacand ) 4, 8, 16, 32 mg irbesartan (Aprovel ) 150, 300

20 Calciumantagonisten Werking: remming instroom calcium in de cel waardoor verwijding vaatwand Bij ouderen 1 e keus Bijwerkingen: flushes, perifeer oedeem, vermoeidheid, hartkloppingen, AP-klachten Voorbeelden: nifedipine (Adalat ) 30, 60, 90 mg amlodipine (Norvasc ) 5 of 10 mg lercanidipine (Lerdip ) 10 mg barnadipine (Cyress ) 10 mg

21 Coronarialijden Hartfalen Tachycardie Hartfalen Ouderen Negroïden Systolisch Jicht Metabool syndroom ACE-I-intolerantie Asthma/COPD Geleidingsstoornissen Perifeer vaatlijden Hyperkaliëmie Nierarteriestenose Angina Pectoris Ouderen Systolisch (Negroïden) Hartfalen Coronarialijden Nefropathie Hartfalen (Diabetes) Hyperkaliëmie Nierarteriestenose

22 CONCLUSIES Goede uitleg cruciaal voor compliance Middel moet bij de patiënt passen

23

Medicijnen en hart- & vaatziekten Cardiologie

Medicijnen en hart- & vaatziekten Cardiologie Medicijnen en hart- & vaatziekten Cardiologie Locatie Hoorn/Enkhuizen Bij de behandeling van hart- en vaatziekten worden verschillende medicijnen gebruikt. De informatie op de bijsluiter van deze medicijnen

Nadere informatie

Inhoud. CVRM Praktische toepassing van de NHG-standaard. Preventieparadox. Quiz. Preventieparadox. Preventieparadox 14-6-2015

Inhoud. CVRM Praktische toepassing van de NHG-standaard. Preventieparadox. Quiz. Preventieparadox. Preventieparadox 14-6-2015 Inhoud CVRM Praktische toepassing van de NHG-standaard Karlijn Ravenshorst, kaderarts HVZ i.o. Quiz Preventie NHG-standaard Risicotabel Hypertensie Hypercholesterolemie Patiënten met HVZ Casuïstiek Quiz

Nadere informatie

Polyfarmacie & claudicatio-patient: Problemen of Profijt?

Polyfarmacie & claudicatio-patient: Problemen of Profijt? Polyfarmacie & claudicatio-patient: Problemen of Profijt? ClaudicatioNet Jaarcongres 12-03-2015 Dr. Ben Janssen UHD, Farmacoloog b.janssen@maastrichtuniversity.nl We worden in allemaal ouder. In een betere

Nadere informatie

Medicatie, Consequenties voor dieetadviezen

Medicatie, Consequenties voor dieetadviezen Cardiovasculair risicomanagement Medicatie, Consequenties voor dieetadviezen Marjon Achterberg en Jan Dirk Banga CVRM in de eerste lijn 19 juni 2014 De Eenhoorn, Amersfoort Uitgangspunt: de richtlijn 2011

Nadere informatie

MEDICATIE BIJ CVA PATIËNTEN. Chinette Verhagen PA neurologie

MEDICATIE BIJ CVA PATIËNTEN. Chinette Verhagen PA neurologie MEDICATIE BIJ CVA PATIËNTEN Chinette Verhagen PA neurologie Meest gebruikte medicatie als secundair preventie: Plaatjesaggregatieremmers Ascal (persantin) Clopidogrel (plavix) Vitamine K antagonisten Acencoumarol

Nadere informatie

PATIËNTENINFO. Ontslag Chest Pain Unit. Spoedgevallen en Cardiologie

PATIËNTENINFO. Ontslag Chest Pain Unit. Spoedgevallen en Cardiologie PATIËNTENINFO Ontslag Chest Pain Unit Spoedgevallen en Cardiologie Beste patiënt U vernam van de arts dat u weldra naar huis mag. De ervaring leert dat patiënten bij hun ontslag dikwijls nog met veel vragen

Nadere informatie

Hartmedicijnen: werking en bijwerking Krijn Dekens apotheker, aandachtsgebied cardiologie

Hartmedicijnen: werking en bijwerking Krijn Dekens apotheker, aandachtsgebied cardiologie Van harte welkom! Hartmedicijnen: werking en bijwerking 20.00 Opening door Wendy de Valk 20.05 Harteraad 20.15 Krijn Dekens apotheker, aandachtsgebied cardiologie 20.40 Bert Schuurman, P.A. i.o. cardiologie

Nadere informatie

Werkprotocol CVRM praktijkondersteuner en huisarts

Werkprotocol CVRM praktijkondersteuner en huisarts Werkprotocol CVRM praktijkondersteuner en huisarts Werkwijze risicoprofiel De huisarts verwijst de patiënt voor een inventarisatieconsult naar de POH (labformulier en evt. urineonderzoek bij antihypertensiva

Nadere informatie

Workshop voor apothekers en huisartsen. Altijd een statine bij hart- en. t Voorbeeld

Workshop voor apothekers en huisartsen. Altijd een statine bij hart- en. t Voorbeeld Workshop voor apothekers en huisartsen Altijd een statine bij hart- en vaatziekten en type-2-diabetes? t Voorbeeld Programma Maken van de ingangstoets Bespreking leerdoelen en inleiding Presentatie ti

Nadere informatie

Cardiovasculair risicomanagement. Patrick Schrömbges Kaderhuisarts Diabetes Mellitus

Cardiovasculair risicomanagement. Patrick Schrömbges Kaderhuisarts Diabetes Mellitus Cardiovasculair risicomanagement Patrick Schrömbges Kaderhuisarts Diabetes Mellitus Inhoud eerste uur Risicoprofilering Anamnese Lichamelijk Onderzoek Aanvullende diagnostiek Evaluatie en risicoschatting

Nadere informatie

Nieuwe guidelines voor preventie. Cardio 2013 Johan Vaes

Nieuwe guidelines voor preventie. Cardio 2013 Johan Vaes Nieuwe guidelines voor preventie Cardio 2013 Johan Vaes Waarom is preventie nodig? CV ziekten blijven belangrijkste doodsoorzaak Zowel mannen als vrouwen Overlijden voor 75 j is ten gevolge van CV ziekten

Nadere informatie

Cardiale medicatie. Dr Selleslagh Nov 2014 INFORMATIE VOOR PROFESSIONELEN. DEHARTKLINIEK preventie diagnose & persoonlijke opvolging

Cardiale medicatie. Dr Selleslagh Nov 2014 INFORMATIE VOOR PROFESSIONELEN. DEHARTKLINIEK preventie diagnose & persoonlijke opvolging Cardiale medicatie Dr Selleslagh Nov 2014 Anti arritmica Cordarone Tambocor/Apocard (niet bij hartfalen) Sotalex, b-blokkade, digitalis Gebruik bij VKF, VT, SVT B-blokkers Bisoprolol: Emconcor Carvedilol:

Nadere informatie

Transmurale afspraken interne <-> huisartsen

Transmurale afspraken interne <-> huisartsen Transmurale afspraken interne huisartsen dr. D.R. Faber, internist-vasculair geneeskundige A. van Essen-Rubingh, huisarts 18-03-2014 Casus Hypertensie Vrouw, 44 jaar, belaste familie anamnese, was

Nadere informatie

CNE Congres. Medicatie

CNE Congres. Medicatie CNE Congres Medicatie Personalia Christine Dolman Leonie Bank AMC Cardio-thoracale chirurgie Medicatie fouten Top 3 fouten: 1) Toedieningsfouten 2) Voorschrijffouten 3) Patiënten verificatie Filmpje https://www.youtube.com/watch?v=5xercgsdrke

Nadere informatie

Dokter wat heb ik. Casuïstiek workshop over de Multidisciplinaire richtlijn CVRM 2011

Dokter wat heb ik. Casuïstiek workshop over de Multidisciplinaire richtlijn CVRM 2011 Dokter wat heb ik Casuïstiek workshop over de Multidisciplinaire richtlijn CVRM 2011 Pretoets Zijn de volgende stellingen juist of onjuist? 1. De risicotabel geeft een schatting van het 10-jaarsrisico

Nadere informatie

Richtlijn CVRM 2011 Miriam Cohen Kaderhuisarts hart- en vaatziekten te Amsterdam

Richtlijn CVRM 2011 Miriam Cohen Kaderhuisarts hart- en vaatziekten te Amsterdam Richtlijn CVRM 2011 Miriam Cohen Kaderhuisarts hart- en vaatziekten te Amsterdam Sanne van Wissen internist-vasculair geneeskundige Onze Lieve Vrouwe Gasthuis Stellingen Stelling 1: Niet elke diabeet heeft

Nadere informatie

Chronische nierschade A. van Tellingen. Smeerolie voor de poli 2015

Chronische nierschade A. van Tellingen. Smeerolie voor de poli 2015 Chronische nierschade A. van Tellingen Smeerolie voor de poli 2015 Wie dient verwezen te worden? 52-jarige vrouw met diabetische nefropathie: MDRD 62 ml/min/1.73m 2 en albuminurie 28 mg/l? 68-jarige man:

Nadere informatie

Nieuwe Richtlijn Herseninfarct en Hersenbloeding: wat verandert er in de zorg vanuit neurologisch perspectief?

Nieuwe Richtlijn Herseninfarct en Hersenbloeding: wat verandert er in de zorg vanuit neurologisch perspectief? Nieuwe Richtlijn Herseninfarct en Hersenbloeding: wat verandert er in de zorg vanuit neurologisch perspectief? Dr. R.M. van den Berg-Vos, neuroloog Vergroot endovasculaire behandeling de kans op een goed

Nadere informatie

Cardiologie. Verder na het hartinfarct.

Cardiologie. Verder na het hartinfarct. Cardiologie Verder na het hartinfarct. Machiel van de Wetering Sylvia de Waal 18-3-2014 presentatie 1 inleiding 2 Richtlijn/protocol aan de hand van voorbeelden 3 samenvatting / discussie inleiding - Informatieoverdracht

Nadere informatie

Hypertensie. Presentatie door G.J. Knot-Veldhuis, verpleegkundig specialist

Hypertensie. Presentatie door G.J. Knot-Veldhuis, verpleegkundig specialist Hypertensie Presentatie door G.J. Knot-Veldhuis, verpleegkundig specialist Hypertensie Primaire of essentiële (95%) Secundaire (5%) G.J. Knot-Veldhuis, verpleegkundig specialist, jan. 2012 2 Bloeddruk

Nadere informatie

Met medicijnen alléén bent u er niet

Met medicijnen alléén bent u er niet Cholesterolverlagers Met medicijnen alléén bent u er niet Steeds meer mensen gebruiken medicijnen tegen een te hoog cholesterol. Maar wie niet tegelijkertijd zijn leefstijl aanpast (stoppen met roken,

Nadere informatie

Medicijnen na een TIA

Medicijnen na een TIA Medicijnen na een TIA Inleiding In deze folder leest u meer over medicijnen die vaak worden voorgeschreven na een TIA. Een TIA is een kortdurende beroerte waarbij de uitvalsverschijnselen, zoals een verlamming

Nadere informatie

Regulatie van DM en hypertensie bij ouderen met chronische nierschade

Regulatie van DM en hypertensie bij ouderen met chronische nierschade Regulatie van DM en hypertensie bij ouderen met chronische nierschade Symposium Chronische Nierschade, MCHaaglanden, 29-10-2012 Anneke Boon, diabetesverpleegkundige / POH Eduard Scholten, internist-nefroloog

Nadere informatie

Cardiologie. Na een hartinfarct. Afdeling: Onderwerp:

Cardiologie. Na een hartinfarct. Afdeling: Onderwerp: Afdeling: Onderwerp: Cardiologie Na uw hartinfarct heeft u waarschijnlijk veel vragen en krijgt u veel raadgevingen. In deze informatiefolder zetten we belangrijke leefregels voor u op een rij. Deze folder

Nadere informatie

Polyfarmacie in de cardiologie

Polyfarmacie in de cardiologie Polyfarmacie in de cardiologie CarVasZ congres 21 november 2014 Alina Constantinescu cardioloog Indeling Casus 1: - patient met hartfalen - belangrijkste medicatieklassen - introductie medicatie in de

Nadere informatie

Medicijnen na een TIA

Medicijnen na een TIA Medicijnen na een TIA Albert Schweitzer ziekenhuis september 2013 pavo 1072 Inleiding In deze folder leest u meer over medicijnen die vaak worden voorgeschreven na een TIA. Een TIA is een kortdurende beroerte

Nadere informatie

CVRM Ketenzorg: secundaire preventie Huisartsenpraktijk Maasoever

CVRM Ketenzorg: secundaire preventie Huisartsenpraktijk Maasoever CVRM Ketenzorg: secundaire preventie Huisartsenpraktijk Maasoever We hebben reeds een hypertensie protocol, bedoeld voor alle patiënten met hypertensie. Vanaf nu gaan we op de praktijk ook werken via het

Nadere informatie

Transmurale Afspraak Nierfunctiestoornis. 30 september 2010

Transmurale Afspraak Nierfunctiestoornis. 30 september 2010 Transmurale Afspraak Nierfunctiestoornis 30 september 2010 Onderwerpen 1. Definitie 2. Prevalentie 3. Richtlijnen 4. Diagnostiek 5. Preventie nierfunctieverlies 6. Behandeling metabole complicaties 7.

Nadere informatie

Een gezonder leven met een lager cholesterol. Voorlichtingsmateriaal ten behoeve van patiënten met een verhoogd cholesterol

Een gezonder leven met een lager cholesterol. Voorlichtingsmateriaal ten behoeve van patiënten met een verhoogd cholesterol Een gezonder leven met een lager cholesterol Voorlichtingsmateriaal ten behoeve van patiënten met een verhoogd cholesterol Een gezonder leven met een lager cholesterol Voorlichtingsmateriaal ten behoeve

Nadere informatie

Praktische handleiding bij de NHG-Standaard CVRM (2019)

Praktische handleiding bij de NHG-Standaard CVRM (2019) NHG symposium Xxxxxxxxx Praktische handleiding bij de NHG-Standaard CVRM (2019) Mei 2019 Nederlands Huisartsen Genootschap, Cluster Praktijk, Kwaliteit en Innovatie Inleiding In deze praktische handleiding

Nadere informatie

Behandeling van hypertensie

Behandeling van hypertensie NECF onderwijsbijeenkomst 19 juni 2014 Farmacotherapie bij 80+ers: Waar zijn we eigenlijk mee bezig? Behandeling van hypertensie Evelien Lutke Schipholt, apotheker externe instellingen, CWZ Gerard Rongen,

Nadere informatie

Behandeling na een acuut coronair syndroom

Behandeling na een acuut coronair syndroom Behandeling na een acuut coronair syndroom Een nieuwe uitdaging in de ketenzorg CVRM Nascholing Stedelijke werkgroep Amsterdam 9 en 14 juni 2010 A.L.M. Bakx, cardioloog, BovenIJ Ziekenhuis SECUNDAIRE PREVENTIE

Nadere informatie

Dialyse en medicijnen

Dialyse en medicijnen Dialyse en medicijnen Als dialysepatiënt gaat u een aantal keer per week naar het ziekenhuis voor een dialysebehandeling, omdat uw nieren niet goed werken. Dit heeft ook tot gevolg, dat u veel medicijnen

Nadere informatie

Hart- en vaatziekten

Hart- en vaatziekten 400015 Hart- en vaatziekten folder_400015 Hart- en vaatziekten 27-03-12 09:50 Pag Hart- en vaatziekten WAT ZIJN HART- EN VAATZIEKTEN WAT KUNT U ZELF DOEN MEDICIJNEN BIJ HART- EN VAATZIEKTEN WAT KAN UW

Nadere informatie

Appendix K77.2 Chronisch hartfalen

Appendix K77.2 Chronisch hartfalen Appendix K77.2 Chronisch hartfalen Niet medicamenteuze maatregelen: Beperking van zout, vocht inname en alcohol. Bij overgewicht dieetmaatregelen gericht op gewichtsvermindering. Lichaamsbeweging aangepast

Nadere informatie

Workshop chronische nierschade. Adry Bakker Diepenbroek Bettie Hoekstra

Workshop chronische nierschade. Adry Bakker Diepenbroek Bettie Hoekstra Workshop chronische nierschade Adry Bakker Diepenbroek Bettie Hoekstra Mevr. Muis 73 jaar Voorgeschiedenis: diabetes mellitus type 2 hartfalen regelmatig urineweginfecties, 2x pyelonefritis aspecifieke

Nadere informatie

Kleef hier onmiddellijk een identificatiesticker. blauw. Toelatingsexamen arts. 2 juli Generieke competenties (GC) VAARDIG 2

Kleef hier onmiddellijk een identificatiesticker. blauw. Toelatingsexamen arts. 2 juli Generieke competenties (GC) VAARDIG 2 Kleef hier onmiddellijk een identificatiesticker blauw Toelatingsexamen arts 2 juli 2019 Generieke competenties (GC) VAARDIG 2 Figuur 1A: Synthese van cholesterol in levercel en andere lichaamscellen Legende:

Nadere informatie

28-10-2010. Leefregels en voorlichting bij chronische nierschade. Welkom bij workshop 3 leefregels en voorlichting bij chronische nierschade

28-10-2010. Leefregels en voorlichting bij chronische nierschade. Welkom bij workshop 3 leefregels en voorlichting bij chronische nierschade Welkom bij workshop 3 leefregels en voorlichting bij chronische nierschade Kathy Schoenmakers, nursepractitioner Hagaziekenhuis Anneke Boon, diabetesverpleegkundige SHG Annick Linders, huisarts SHG Leefregels

Nadere informatie

Diabetes bij kwetsbare ouderen Dr. ST Houweling, kaderhuisarts. Waar gaat het over? De bejaarde. De ene bejaarde is de andere bejaarde niet...

Diabetes bij kwetsbare ouderen Dr. ST Houweling, kaderhuisarts. Waar gaat het over? De bejaarde. De ene bejaarde is de andere bejaarde niet... Diabetes bij kwetsbare ouderen Dr. ST Houweling, kaderhuisarts Waar gaat het over? Kwetsbare bejaarden: zin van goede glucoseregeling, bloeddrukbehandeling lipiden en bijv. funduscontrole 3 De bejaarde

Nadere informatie

Myocard infarct Diagnostiek en transmurale afspraken OLVG regio. dr. Geert-Jan Geersing Huisarts Buitenhof Prof.dr. Freek Verheugt Cardioloog OLVG

Myocard infarct Diagnostiek en transmurale afspraken OLVG regio. dr. Geert-Jan Geersing Huisarts Buitenhof Prof.dr. Freek Verheugt Cardioloog OLVG Myocard infarct Diagnostiek en transmurale afspraken OLVG regio dr. Geert-Jan Geersing Huisarts Buitenhof Prof.dr. Freek Verheugt Cardioloog OLVG Presentatie vandaag Epidemiologie myocardinfarct Diagnostiek

Nadere informatie

Doel workshop. Drie relevante richtlijnen doornemen: Casuistiek

Doel workshop. Drie relevante richtlijnen doornemen: Casuistiek Doel workshop Drie relevante richtlijnen doornemen: Multidisciplinaire richtlijn cardiovasculair risicomanagement (herziening 2011) 2016 ESC/EAS Guidelines for the Management of Dyslipidaemias 2016 European

Nadere informatie

Cholesterol: ziet u door de bomen het bos niet meer? NLA gaat u helpen! Dr. FMAC Martens Cardioloog Deventer Ziekenhuis

Cholesterol: ziet u door de bomen het bos niet meer? NLA gaat u helpen! Dr. FMAC Martens Cardioloog Deventer Ziekenhuis Cholesterol: ziet u door de bomen het bos niet meer? NLA gaat u helpen! Dr. FMAC Martens Cardioloog Deventer Ziekenhuis ApoB? TC/HDL? Non-HDL? LDL? TG? HDL? Ziet u door de bomen het bos nog wel? Wanneer

Nadere informatie

Mijn claudicatio patient is moe. Komt dit door zijn pillen? Workshop Dr. Ben Janssen UHD, Farmacoloog

Mijn claudicatio patient is moe. Komt dit door zijn pillen? Workshop Dr. Ben Janssen UHD, Farmacoloog Mijn claudicatio patient is moe. Komt dit door zijn pillen? Workshop Dr. Ben Janssen UHD, Farmacoloog b.janssen@maastrichtuniversity.nl 10-03-2016 Programma 1. Doel van de workshop 2. Presentatie casus

Nadere informatie

Bijlage III Wijzigingen van de samenvattingen van productkenmerken en bijsluiters.

Bijlage III Wijzigingen van de samenvattingen van productkenmerken en bijsluiters. Bijlage III Wijzigingen van de samenvattingen van productkenmerken en bijsluiters. Opmerking: deze wijzigingen van de samenvatting van de productkenmerken en de bijsluiter waren geldig ten tijde van het

Nadere informatie

Cardiologie. Informatie voor patiënten met hartfalen. Afdeling: Onderwerp:

Cardiologie. Informatie voor patiënten met hartfalen. Afdeling: Onderwerp: Afdeling: Onderwerp: Cardiologie Informatie voor patiënten met hartfalen 1 Inhoudsopgave Informatie voor patiënten met hartfalen 3 Klachten en verschijnselen 3 Het leven met hartfalen 3 Door wie wordt

Nadere informatie

Nadere uitwerking (medische) behandeling en streefwaarden

Nadere uitwerking (medische) behandeling en streefwaarden Nadere uitwerking (medische) behandeling en streefwaarden Streefwaarden Met HVZ RR systole RR diastole RR systole > 75 jaar Totaal Cholesterol LDL Nuchter Glucose Kalium Creatinine < 140 mmhg < 90 mmhg

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Uitleg. benodigde cardiomedicatie. 1234567890-terTER_

Patiënteninformatie. Uitleg. benodigde cardiomedicatie. 1234567890-terTER_ Patiënteninformatie Uitleg benodigde cardiomedicatie 1234567890-terTER_ Inhoudsopgave Pagina Antistolling 4 Bloedplaatjesremmers 5 Stollingsremmers of orale anticoagulantia 5 Directe antistollingsmiddelen

Nadere informatie

RTA CVRM Regio Oss-Uden-Veghel ZH Bernhoven - ZorggroepSynchroon. Regionale Transmurale afspraak CVRM. Doel: Waarom?

RTA CVRM Regio Oss-Uden-Veghel ZH Bernhoven - ZorggroepSynchroon. Regionale Transmurale afspraak CVRM. Doel: Waarom? RTA CVRM Regio Oss-Uden-Veghel ZH Bernhoven - ZorggroepSynchroon B. Brenninkmeijer, internist M.Rubens, huisarts F. Assouiki, internist K.Tersmette, huisarts N. Haenen, cardioloog G.Pijnenburg, huisarts

Nadere informatie

Hypertensie. Huug van Duijn Spiegelavond 15 april 2013

Hypertensie. Huug van Duijn Spiegelavond 15 april 2013 Hypertensie Huug van Duijn Spiegelavond 15 april 2013 Waarom bloeddruk? Bloeddruk: niet te laag Bloeddruk: niet te hoog Het verband tussen bloeddruk en cardiovasculaire complicaties heeft als drempel

Nadere informatie

Kleef hier onmiddellijk een identificatiesticker. geel. Toelatingsexamen arts. 2 juli Generieke competenties (GC) VAARDIG 2

Kleef hier onmiddellijk een identificatiesticker. geel. Toelatingsexamen arts. 2 juli Generieke competenties (GC) VAARDIG 2 Kleef hier onmiddellijk een identificatiesticker geel Toelatingsexamen arts 2 juli 2019 Generieke competenties (GC) VAARDIG 2 Figuur 1A: Synthese van cholesterol in levercel en andere lichaamscellen Legende:

Nadere informatie

Wilhelmina Ziekenhuis Assen. Vertrouwd en dichtbij. Informatie voor patiënten. Hartfalendagboekje

Wilhelmina Ziekenhuis Assen. Vertrouwd en dichtbij. Informatie voor patiënten. Hartfalendagboekje Wilhelmina Ziekenhuis Assen Vertrouwd en dichtbij Informatie voor patiënten Hartfalendagboekje z Naam: Geboortedatum: Inhoud Hartfalendagboekje 1 Begeleiding 3 Leefregels 5 Vochtbeperking 6 Zoutbeperking

Nadere informatie

CVRM kwetsbare ouderen. Rotterdam maart 2015 AJ Arends, klinisch geriater en klinisch farmacoloog io

CVRM kwetsbare ouderen. Rotterdam maart 2015 AJ Arends, klinisch geriater en klinisch farmacoloog io CVRM kwetsbare ouderen Rotterdam maart 2015 AJ Arends, klinisch geriater en klinisch farmacoloog io Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties

Nadere informatie

PILLENCOCKTAILS: HARTVEROVEREND. Aspecten van geneesmiddelen bij atriumfibrilleren

PILLENCOCKTAILS: HARTVEROVEREND. Aspecten van geneesmiddelen bij atriumfibrilleren PILLENCOCKTAILS: HARTVEROVEREND Aspecten van geneesmiddelen bij atriumfibrilleren INHOUD Presentatie (20-25 minuten) Inleiding Medicamenteuze behandeling atriumfibrilleren Geneesmiddelgroepen Bijwerkingen

Nadere informatie

Regionale transmurale afspraak, regio Oss-Uden-Veghel Cardiovasculair risico management

Regionale transmurale afspraak, regio Oss-Uden-Veghel Cardiovasculair risico management Regionale transmurale afspraak, regio Oss-Uden-Veghel Cardiovasculair risico management Deze regionale transmurale afspraak (RTA) CVRM is tot stand gekomen na overleg tussen de maatschappen interne geneeskunde

Nadere informatie

Nierziekten en medicijnen

Nierziekten en medicijnen Nierziekten en medicijnen Paul van der Boog Nierziekten LEIDEN Nieren Urine Functies van nieren Urineproductie Vocht Afvalstoffen Nog meer functies? http://www.youtube.com/watch?v=iua1hgiolee Behandeling

Nadere informatie

Vragen Krijn Dekens, Apotheker

Vragen Krijn Dekens, Apotheker Vragen Krijn Dekens, Apotheker 1. Als u meerdere medicijnen s morgen en s avond in moet nemen, kan dat dan in een keer of moeten er tussenpozen zijn? Veel medicijnen die één keer daags ingenomen moeten

Nadere informatie

Nieuwste ontwikkelingen in de behandeling van het acute herseninfarct

Nieuwste ontwikkelingen in de behandeling van het acute herseninfarct Nieuwste ontwikkelingen in de behandeling van het acute herseninfarct Annemarie Wijnhoud neuroloog IJsselland Ziekenhuis Monique Putter-Lander & Thomas Rekveldt huisartsen Rotterdam Belangen 17-4-2015

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Uitleg. benodigde cardiomedicatie terTER_

Patiënteninformatie. Uitleg. benodigde cardiomedicatie terTER_ Patiënteninformatie Uitleg benodigde cardiomedicatie 1234567890-terTER_ Inhoudsopgave Pagina Antistolling 4 Bloedplaatjesremmers 5 Stollingsremmers of orale anticoagulantia 5 Directe antistollingsmiddelen

Nadere informatie

De (vasculaire) patient met nierschade verpleegkundige en medische interventies

De (vasculaire) patient met nierschade verpleegkundige en medische interventies De (vasculaire) patient met nierschade verpleegkundige en medische interventies 18 maart 2014 Presentatie/workshop voor NVHVV Miranda Boom Verpleegkundig specialist Nefrologie en vasculair Inhoud En nu

Nadere informatie

Topics in Chronic Disease. Chronische Nierschade en de huisarts

Topics in Chronic Disease. Chronische Nierschade en de huisarts Topics in Chronic Disease Chronische Nierschade en de huisarts Toets Nierinsufficiëntie Casus Metabole stoornissen Vervolg casus Nabespreking toets Nierinsufficiëntie komt bij ruim 10% van de Nederlandse

Nadere informatie

BIJSLUITER. HYDROCHLOORTHIAZIDE 6,25 mg tablet

BIJSLUITER. HYDROCHLOORTHIAZIDE 6,25 mg tablet BIJSLUITER HYDROCHLOORTHIAZIDE 6,25 mg tablet Lees de hele bijsluiter goed vóórdat u dit geneesmiddel gaat gebruiken want er staat belangrijke informatie in voor u. - Bewaar deze bijsluiter. Misschien

Nadere informatie

Medicijnen na een beroerte

Medicijnen na een beroerte Neurologie Medicijnen na een beroerte (CVA of TIA) BEHANDELING Medicijnen na een beroerte Onlangs hebt u een beroerte (CVA) of een TIA (een korte voorbijgaande beroerte) gehad. Om de kans op herhaling

Nadere informatie

Medicijnen na een beroerte of TIA

Medicijnen na een beroerte of TIA Medicijnen na een beroerte of TIA z z stroke service assen U bent enige tijd opgenomen geweest op de afdeling Neurologie van het Wilhelmina Ziekenhuis Assen vanwege een beroerte of TIA. In deze brochure

Nadere informatie

Mijn claudicatio patient is moe. Komt dit door zijn pillen? Workshop Dr. Ben Janssen UHD, Farmacoloog

Mijn claudicatio patient is moe. Komt dit door zijn pillen? Workshop Dr. Ben Janssen UHD, Farmacoloog Mijn claudicatio patient is moe. Komt dit door zijn pillen? Workshop Dr. Ben Janssen UHD, Farmacoloog b.janssen@maastrichtuniversity.nl 08-03-2018 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling

Nadere informatie

PERIFEER ARTERIEE 2014

PERIFEER ARTERIEE 2014 PERIFEER ARTERIEE 2014 Aanbevelingen huisartsenpraktijk: Diagnostiek De diagnose kan in de eerste lijn meestal worden gesteld aan de hand van: Anamnese Maak hierbij onderscheid tussen acute ischaemie en

Nadere informatie

2. Hartfalen B; B+C; A+C. 3. ernstig oedeem op andere basis (levercirrhose, nefrotisch syndroom) B+C

2. Hartfalen B; B+C; A+C. 3. ernstig oedeem op andere basis (levercirrhose, nefrotisch syndroom) B+C 1. Diuretica Werken in de voorurine. 1.Hypertensie A; A+C; B+C A) Thiaziden Furosemide 40mg/dag bij astma cardiale 80mg geven. B) Lisdiuretica C) Kaliumspaarders 2. Betablokkers Atenolol 50mg/dag A) niet

Nadere informatie

Nieuwe ontwikkelingen bij hypertensie, beleid en medicatie

Nieuwe ontwikkelingen bij hypertensie, beleid en medicatie Continuing Nursing Education (CNE) Nieuwe ontwikkelingen bij hypertensie, beleid en medicatie Sanne van Wissen 22 maart 2016 Utrecht @svanwissen Inhoud Bloeddruk en is er een optimale bloeddruk? Rol van

Nadere informatie

TIA en dan. Transient ischemisch attack

TIA en dan. Transient ischemisch attack TIA en dan Transient ischemisch attack Een TIA (transient ischemisch attack) is een plotseling optredende neurologische uitval (voorbijgaande beroerte). Dit komt door een tijdelijke afsluiting van een

Nadere informatie

Medicijnen na een beroerte of TIA

Medicijnen na een beroerte of TIA Medicijnen na een beroerte of TIA stroke service assen 1 U bent enige tijd opgenomen geweest op de afdeling Neurologie van het Wilhelmina Ziekenhuis Assen vanwege een beroerte of TIA. In deze brochure

Nadere informatie

Deze pagina bevat links binnen de CVRM keten voor de zorgverleners.

Deze pagina bevat links binnen de CVRM keten voor de zorgverleners. Ketenzorg CVRM Programma Website Dokterscoop.nl Inclusie- en exclusie criteria CVRM Controlefrequentie CVRM Labformulier nieuw Registratie deelname Ketenzorg Standaarden en protocollen Vragen? Volgende

Nadere informatie

Naar huis na een beroerte Informatie voor mensen die een beroerte hebben doorgemaakt

Naar huis na een beroerte Informatie voor mensen die een beroerte hebben doorgemaakt Naar huis na een beroerte Informatie voor mensen die een beroerte hebben doorgemaakt U bent opgenomen geweest in het Radboudumc omdat u een beroerte of een TIA heeft gehad. Het blijkt dat veel patiënten

Nadere informatie

NEDERLANDSE SAMENVATTING

NEDERLANDSE SAMENVATTING NEDERLANDSE SAMENVATTING In de Westerse wereld vormen hart- en vaatziekten de belangrijkste oorzaken van ziekte en overlijden. Bij het ontstaan van hart- en vaatziekten speelt atherosclerose (slagaderverkalking)

Nadere informatie

H.327266.1014. Medicijnen na een beroerte of TIA

H.327266.1014. Medicijnen na een beroerte of TIA H.327266.1014 Medicijnen na een beroerte of TIA Medicijnen na een beroerte of TIA Onlangs hebt u een beroerte (CVA) of een TIA (een korte voorbijgaande beroerte) gehad. Om de kans op herhaling van een

Nadere informatie

BIJSLUITER. NEBIVOLOL 2,5 mg tablet

BIJSLUITER. NEBIVOLOL 2,5 mg tablet BIJSLUITER NEBIVOLOL 2,5 mg tablet Lees de hele bijsluiter goed vóórdat u dit geneesmiddel gaat gebruiken want er staat belangrijke informatie in voor u. - Bewaar deze bijsluiter. Misschien heeft u hem

Nadere informatie

Instellen van hartfalenmedicatie op het verpleegkundig poliklinisch spreekuur

Instellen van hartfalenmedicatie op het verpleegkundig poliklinisch spreekuur Instellen van hartfalenmedicatie op het verpleegkundig poliklinisch spreekuur Marjan Aertsen Verpleegkundig specialist hartfalen Diakonessenhuis Utrecht/Zeist 22 januari 2019 Hartfalen Hartfalen is een

Nadere informatie

InEen/NHG Indicatoren DM-COPD-CVRM

InEen/NHG Indicatoren DM-COPD-CVRM InEen/NHG Indicatoren DM-COPD-CVRM De zorggroep heeft hard gewerkt om de Indicatoren sets van InEen en NHG gelijk te trekken. Na veel overleg met NHG en InEen is dit gelukt. Hieronder is een artikel te

Nadere informatie

Regionaal formularium Zwolle Cardiovasculair Risicomanagement april 2015

Regionaal formularium Zwolle Cardiovasculair Risicomanagement april 2015 Regionaal formularium Zwolle Cardiovasculair Risicomanagement april 2015 Indicatie Bij hypertensie en/of hyperlipidemie is er indicatie voor behandeling bij aangetoond vaatlijden (secundaire preventie)

Nadere informatie

ESC GUIDELINES BEHANDELING DYSLIPIDEMIEEN

ESC GUIDELINES BEHANDELING DYSLIPIDEMIEEN ESC GUIDELINES BEHANDELING DYSLIPIDEMIEEN DR SELLESLAGH ST JOZEF ZIEKENHUIS BORNEM 20/09/2012 BRUSSEL - Het aantal patiënten dat cholesterolverlagende middelen neemt, is in vijf jaar tijd met de helft

Nadere informatie

Bijlage III. Wijzigingen die zijn aangebracht aan relevante delen van de samenvatting van de productkenmerken en de bijsluiter

Bijlage III. Wijzigingen die zijn aangebracht aan relevante delen van de samenvatting van de productkenmerken en de bijsluiter Bijlage III Wijzigingen die zijn aangebracht aan relevante delen van de samenvatting van de productkenmerken en de bijsluiter Opmerking: Deze wijzigingen aan de relevante delen van de Samenvatting van

Nadere informatie

Chapter 10. Samenvatting

Chapter 10. Samenvatting Chapter 10 Samenvatting Samenvatting SAMENVATTING Hart- en vaatziekten, zoals een hartinfarct of een herseninfarct vormen de belangrijkste doodsoorzaak van patiënten met diabetes mellitus type 2 (DM2).

Nadere informatie

Nederlandse samenvatting

Nederlandse samenvatting N EDERLANDSE SAMENVATTING Chapter 8 Nederlandse samenvatting 87 C HAPTER 8 In de prehistorie, toen er nog werd gejaagd met mes en speer, hing het leven af van een snelle reactie op eventuele verwondingen.

Nadere informatie

Nierfalen bij ouderen

Nierfalen bij ouderen Nierfalen bij ouderen Dr. Yvo Sijpkens, internist-nefroloog (ysijp @ twitter) Bronovo, Den Haag Mariette Makkink, huisarts, Den Haag Leerdoelen nierfalen bij ouderen Zorgverlener kent de definitie en epidemiologie

Nadere informatie

Medicijnen bij hart- en vaatziekten

Medicijnen bij hart- en vaatziekten Medicijnen bij hart- en vaatziekten Cardiologie Beter voor elkaar Digoxine Van oudsher is vingerhoedskruid (Digitalis) een belangrijke bron van digoxine. Nu komt digoxine uit de fabriek. Het belangrijkste

Nadere informatie

Hartkatheterisatie, dotter of omleidingen

Hartkatheterisatie, dotter of omleidingen Van harte welkom! Hartkatheterisatie, dotter of omleidingen 20.00 Opening door Wendy de Valk 20.05 Harteraad en Hartezorg 20.15 Presentie Leo Gerhards, arts ass cardiologie 20.40 Henk Drent, ervaringsdeskundige

Nadere informatie

Lipiden behandelen bij de oudere patiënt: starten, stoppen of doorgaan?

Lipiden behandelen bij de oudere patiënt: starten, stoppen of doorgaan? Lipiden behandelen bij de oudere patiënt: starten, stoppen of doorgaan? Dr. Mike Peters Internist VU medisch centrum Amsterdam mjl.peters@vumc.nl Ouderen passen niet in een richtlijn 1. Dhr S, 89 jaar,

Nadere informatie

Nierfunctie: perindopril 174

Nierfunctie: perindopril 174 Nierfunctie: perindopril 174 Deze Medisch Farmaceutische Beslisregel (MFB) is ontwikkeld door de KNMP en Health Base, in samenwerking met de Expertgroep MFB. Datum December 2013 Doel Het voorkomen van

Nadere informatie

TAR s: Combinaties, Do s & Don ts

TAR s: Combinaties, Do s & Don ts TAR s: Combinaties, Do s & Don ts Congressponsoren AstraZeneca Bayer BoehringerIngelheim Pfizer/BMS Rolf Veldkamp, cardioloog Ravee Rambharose, kaderhuisarts HVZ Aris Prins, apotheker Indeling Trombocytenaggregatie

Nadere informatie

Telenefrologie voor de oudere patiënt met CNS

Telenefrologie voor de oudere patiënt met CNS Telenefrologie voor de oudere patiënt met CNS Marc Groeneveld (internist-nefroloog) en Björn Linzer (Huisarts) MCH Westeinde, 29 oktober 2012 1 Teleconsult nefroloog Data Data Huisarts Diagnose + advies

Nadere informatie

Kwaliteitsindicatoren diabetes type 2 (fase 1)

Kwaliteitsindicatoren diabetes type 2 (fase 1) Kwaliteitsindicatoren diabetes type 2 (fase 1) Nederlandse Diabetes Federatie 033-4480845 info@diabetesfederatie.nl Stationsplein 139 3818 LE Amersfoort Kwaliteitsindicatoren diabetes type 2 (fase 1) De

Nadere informatie

Klinisch geriater AMC 22-11-11

Klinisch geriater AMC 22-11-11 N. Brendel Klinisch geriater AMC 22-11-11 Inleiding Casus Risicofactoren Ziekten Medicatie Behandeling Casus 82-jarige vrouw Voorgeschiedenis: Myocardinfarct PMR wv prednison Hartfalen Diabetes door prednison

Nadere informatie

BEGRIPPEN RICHTLIJNEN DIAGNOSTIEK

BEGRIPPEN RICHTLIJNEN DIAGNOSTIEK LEIDRAAD BIJ CARDIOVASCULAIR RISICOMANAGEMENT VAN VOLWASSENEN DIE LANGDURIG ANTIPSYCHOTICA GEBRUIKEN Als risicoparameter wordt met name het begrip METABOOL SYNDROOM uitvoerig beschreven. BEGRIPPEN Het

Nadere informatie

Diabetes en hart- en vaatziekten. CVRM nieuwe stijl. Nieuwe richtlijn CVRM 2011 14-6-2013. Risicostratificatie. Wanneer risicostratificatie?

Diabetes en hart- en vaatziekten. CVRM nieuwe stijl. Nieuwe richtlijn CVRM 2011 14-6-2013. Risicostratificatie. Wanneer risicostratificatie? Diabetes en hart- en vaatziekten CVRM nieuwe stijl ~65% van alle sterfgevallen bij DM als gevolg van HVZ CVRM bij diabetes mellitus Karin Kaasjager Langerhansdagen 2013 Dood door HVZ 2- to 4-verhoogd Cardiovasculaire

Nadere informatie

Benchmark Diabetes 2016 SEZ Zaanstreek-Waterland

Benchmark Diabetes 2016 SEZ Zaanstreek-Waterland SEZ Zaanstreek-Waterland Waterland Mvr. M.E.M. Nota Dhr. R.T. Swart Kenniscentrum voor Ketenzorg Inhoudsopgave Leeswijzer... 3 Populatiegegevens... 4 Populatiegegevens gespiegelde patiënten... 5 Proces-

Nadere informatie

Hart en Vaataandoeningen, Leefstijlziektes? of! Leo Schrijvers Cardioloog

Hart en Vaataandoeningen, Leefstijlziektes? of! Leo Schrijvers Cardioloog Van harte welkom! Hart en Vaataandoeningen, Leefstijlziektes? of! Leo Schrijvers Cardioloog CONFUCIUS: Chinees wijsgeer circa 500 voor Christus Het is niet moeilijk om het goede te herkennen, maar wel

Nadere informatie

Medicijnen na een beroerte

Medicijnen na een beroerte NEUROLOGIE Medicijnen na een beroerte (CVA of TIA) BEHANDELING Medicijnen na een beroerte Onlangs hebt u een beroerte (CVA) of een TIA (een korte voorbijgaande beroerte) gehad. Om de kans op herhaling

Nadere informatie

24 september 2015. Van harte welkom!

24 september 2015. Van harte welkom! 24 september 2015 Van harte welkom! Programma 20.00: Welkom Wendy de Valk, verpleegkundig specialist cardiologie 20.10: Het vrouwenhart. Is er verschil tussen mannen en vrouwen? Mw. A. Lubbert-Verberkmoes,

Nadere informatie

Polyfarmacie bij ouderen

Polyfarmacie bij ouderen Polyfarmacie bij ouderen FTO maart 2016 WAGRO Polyfarmacie en Medicatiebeoordeling IGZ HARM NTVG Optimale zorg voor ouderen Ephor Start en Stopp criteria Strip methode 1 Opzet FTO Casussen (veel) Interactie

Nadere informatie

BIJSLUITER. METOPROLOLTARTRAAT 12,5 mg en 25 mg tabletten

BIJSLUITER. METOPROLOLTARTRAAT 12,5 mg en 25 mg tabletten BIJSLUITER METOPROLOLTARTRAAT 12,5 mg en 25 mg tabletten Lees de hele bijsluiter goed vóórdat u dit geneesmiddel gaat gebruiken want er staat belangrijke informatie in voor u. - Bewaar deze bijsluiter.

Nadere informatie

Connect Hartfalen Protocol 2: Diagnostiek en medicamenteuze behandeling in 1 e en 2 e lijn

Connect Hartfalen Protocol 2: Diagnostiek en medicamenteuze behandeling in 1 e en 2 e lijn Connect Hartfalen Protocol 2: Diagnostiek en medicamenteuze behandeling in 1 e en 2 e lijn Patiënten met bewezen hartfalen: Patiënten die geen baat hebben bij begeleiding/diagnostiek en/of behandeling

Nadere informatie

Farmacokinetiek en dynamiek

Farmacokinetiek en dynamiek Farmacokinetiek en dynamiek Het toepassen van informatie uit het farmacotherapeutisch kompas Douwe van der Meer Ziekenhuisapotheker 20-03-2018 Wie schrijf het Kompas? VWS ZI Verzekeraars Wat is de bron?

Nadere informatie