Leerlijnen en referentieniveaus. SBO-studiedag 11 november 2011 Els Leenders

Transcriptie

1 Leerlijnen en referentieniveaus SBO-studiedag 11 november 2011 Els Leenders

2 Wat gaan we doen? Inzicht in de referentieniveaus Een opdracht voor schrijven Wat doet Passende perspectieven? De keuze voor doelen Het vervolg

3 SLO en leerplannen Het referentiekader taal en rekenen

4 De opdracht Maak een verslag over het schoolkamp. Vertel wat jullie gedaan hebben. Vertel hoe je het vond. Het verslag moet ongeveer 150 woorden zijn. Geef het een titel. Zoek een plaatje en zet dat erbij.

5 Nederland heeft een goed onderwijssysteem, maar... er is zorg over het reken- en taalonderwijs. 2008

6 Expertgroep taal en rekenen Advies Expertgroep taal en rekenen niveauverhoging verbetering aansluiting tussen sectoren

7 Opbouw referentiekader taal en rekenen Referentieniveaus zijn beschrijvingen van gewenste beheersingsniveaus van basiskennis en vaardigheden van taal en rekenen van leerlingen/deelnemers van po tot instroom in ho. Elk niveau bevat basiskennis en -vaardigheden taal en rekenen (F) en een streefniveau (S). Verschillen taal en rekenen: taal concentrisch, rekenen meer lineair, rekenen aparte streefniveaus, bij taal is dit het opvolgende niveau (1S=2F) 1F: het niveau dat leerlingen op 12-jarige leeftijd moeten kunnen bereiken.

8 Toewijzing onderwijstypen overheid Taal 1F en 1S: po en so 1F: praktijkonderwijs 2F: mbo 1, 2, 3, vmbo 3F: mbo 4, havo 4F: vwo REFERENTIEKADER 1 1F 1S 2F 2S 2 3F 3 4 Rekenen 1F en 1S: po en so 1F: praktijkonderwijs 2F: mbo 1, 2, 3, vmbo 3F: mbo 4, havo, vwo Algemeen maatschappelijk niv eau Drempels 3S 4F 4S

9 Voordelen van referentieniveaus efficiëntere en effectievere programma s duidelijker wat leerlingen moeten kennen en kunnen inhouden sluiten beter aan één taal voor alle sectoren hiermee zijn (binnen opbrengstgericht werken) doelen te stellen houvast vervolgonderwijs remediëring? onderhoud? uitbouw? vernieuwd handvat voor taal- en rekenbeleid

10 Referentieniveaus taal: domeinen Mondelinge Taalvaardigheid Gesprekken Luisteren Spreken Lezen Zakelijke teksten Fictionele, narratieve en literaire teksten Schrijven Begrippenlijst en Taalverzorging (spelling)

11 Voorbeeld van één domein

12 voorbeeld van één domein

13 Referentieniveaus rekenen: domeinen Getallen Verhoudingen Meten en meetkunde Verbanden

14 Opbouw domeinen rekenen Getrapte indeling: A. Notatie, taal, betekenis B. Met elkaar in verband brengen C. Gebruiken Drie soorten weten Paraat hebben Functioneel gebruiken Weten waarom

15 voorbeeld van één domein

16 1. Getallen voorbeeld van één domein 1F en ook: - Moeilijkere getallen - Complexere situaties - Abstracter/formeler

17 Op welk F niveau? Maak een verslag over het schoolkamp. Vertel wat jullie gedaan hebben. Vertel hoe je het vond. Het verslag moet ongeveer 150 woorden zijn. Geef het een titel. Zoek een plaatje en zet dat erbij.

18 Wat schrijven de leerlingen? Het kamp van 1b,1c en 1d Wij zijn naar het boshuis in drie berge geweest.we waren op 10,11en 12 oktober.er waren ook 4 leerkragen juf Masja Jansen, juf Laura Verdous,meester Abdel Louaal en juf liesbeth Te Velde. we hebben op kamp heel veel dinge gedaan. we hebben gedaan.we hebben een speurtocht in het bos gedaan.we waren in het bos verdwaalt.met 1b,1c,1d,meester Abdel en juf liesbeth.hun wisten de weg ook niet trug.maar na twee uur waren we in het kamp huis. we heben ook een spel in de avond gedaan.we hadden wel meer dinge gedaan.een ren spel.een spel in groepjes gedaan. Het was echt leuk. jammer dat die drie dagen zo snel gaan. 1b,1c en 1d vonde het een heel leuk kamp.

19 Taalverzorging 1F Hoofdletter aan begin zin, punt aan einde. Veel voorkomende woorden correct gespeld. Ook werkwoordsvervoeging tt-tijd., sterke ww, enk.-mv correct gespeld.

20 Toetsing en examinering

21 De wet augustus 2010 wet referentieniveaus (PO, VO èn SO, behalve zml/mg) vervolgens uitwerking in sectorale regelgeving augustus 2013: referentieniveaus gelden ook voor VSO (wetgeving kwaliteit (V)SO) schooljaar eerste afname rekentoets vo en nieuw examen Nederlands schooljaar eerste afname centraal ontwikkeld examen rekenen en Nederlands in mbo-4 (mbo-2/3: )

22 Tijdpad Tijdpad centrale eindtoets en referentieniveaus taal en rekenen Activiteit Landelijke afname toets bij alle basisschoolleerlingen in groep Scholen zijn verplicht gebruik te maken van een lovs voor taal en rekenenwiskunde en Toetsresultaten worden nog niet gebruikt om te rapporteren over de referentieniveaus. Eindtoetsen worden benut om ervaring te krijgen met toetsen van referentieniveaus Aanpassing van de toets aan referentieniveaus Overgang van de bestaande eindtoets naar een eindtoets die volledig rapporteert over vorderingen van (groepen) leerlingen op de referentieniveaus Invoering van de eindtoets in so en sbao Scholen worden verplicht om valide en betrouwbare gegevens te verzamelen van leerlingen op basis van referentieniveaus Referentieniveaus worden betrokken bij beoordeling van leerresultaten door inspectie. Scholen krijgen de tijd om praktijkervaring op te doen in het werken met de referentieniveaus

23 Referentiekader Meer informatie informatie voor alle sectoren over de referentieniveaus. informatie over taal en rekenen in po informatie over taal en rekenen in vo informatie landelijke examens en toetsen taal en rekenen beleidsinformatie over taal en rekenen

24 Knelpunt Een groep leerlingen haalt niveau 1F niet op 12-jarige leeftijd. Project Passende Perspectieven: een onderzoekende houding in het onderwijs (opbrengstgericht werken) - wat kan een leerling? - waar heeft hij moeite mee? - hoe kunnen wij hem ondersteunen?

25 Passende perspectieven In opdracht van ministerie en in samenwerking met praktijk, experts en in overleg met inspectie Onder andere: Leerroutes Profielschetsen Leerlingportretten Handreiking Zie: niveaus_taal/pape/

26 Wat kunt u met passende perspectieven? kijken naar de taal- en rekenontwikkeling van de leerling een onderwijsaanbod samenstellen passender onderwijs meer bereiken met zorgleerlingen

27 In beeld brengen: wat kan de leerling? - Taalontwikkeling jonge jaren heeft invloed op schoolse leren - Samenhang en verband tussen taalaspecten en domeinen - Compensatie in ander domein erg belangrijk voor deze leerlingen

28

29 Waar heeft de leerling moeite mee? En hoe kunnen wij hem ondersteunen? Onderzoekende houding: Gegevens analyseren en interpreteren Beeld van de leerling ('ontwikkelingsperspectief' ) - Wat kan hij goed? - Waar heeft hij moeite mee? - Wat zijn ondersteunende factoren? - Wat belemmert hem?

30 Doelgroepen en leerroutes Rekening houden met: cognitieve capaciteiten en/of specifieke beperkingen doorstroom vervolgonderwijs (uitstroombestemming/ontwikkelingsperspectief) bandbreedte Groep 1 Leerroute 1 (vmbo-tl/gl en hoger) Groep 2 Leerroute 2 (vmbo bb/kb) Leerroute 3 (PrO en VSO arbeid) Leerlingen zitten in alle vormen van primair onderwijs, dus zowel regulier als, speciaal (basis) onderwijs.

31 Mogelijke interventies - Intensief programma om mee te komen/remediëren - Inzetten van hulpmiddelen en er mee leren omgaan - Leerroutes: passend aanbod door gemotiveerde keuzes

32 Eens of oneens...? Nederlandse taal Leerlingen kunnen een oordeel over een tekst(gedeelte) verwoorden. Rekenen-wiskunde Leerlingen kennen de producten uit de tafels van vermenigvuldiging (tot en met 10) uit het hoofd.

33 Maken van inhoudelijke keuzes en selectie van doelen Welke (selectie van) taal- en rekendoelen zijn, met het oog op uitstroombestemming en maatschappelijk perspectief, relevant voor de doelgroepen? Welke selectie van taal- en rekendoelen zijn, met het oog op de beperking, haalbaar voor de doelgroepen?

34 Bronnen Referentiekader taal Kerndoelen Tule (Tussendoelen en Leerlijnen) CED leerlijnen Expertise centrum Nederlands (beginnendegevorderde geletterdheid) Leerstoflijnen beschreven Doelen jonge kind voor taal Leermiddelen (als illustratie)

35 LEERROUTE 3 (uitstroom Praktijkonderwijs) LEERROUTE 2 (uitstroom vmbo-bb/kb) Keuzes in doelen 1F voor schrijven 1. Correspondentie kan een briefje, kaart of schrijven om informatie te vragen, iemand te bedanken, te feliciteren, uit te nodigen e.d. 2. Formulieren invullen, berichten, advertenties en aantekeningen Kan een kort bericht, een boodschap met eenvoudige informatie schrijven. Kan eenvoudige standaardformulieren invullen. Kan aantekeningen maken en overzichtelijk weergeven. 3. Verslagen, werkstukken, samenvattingen, artikelen Kan een verslag en of een werkstuk schrijven en daarbij stukjes informatie uit verscheidene bronnen samenvatten. 4. Vrij schrijven Kan eigen ideeën, ervaringen, gebeurtenissen en fantasieën opschrijven in een verhaal, in een informatieve tekst of in een gedicht. Samenhang De informatie is zodanig geordend, dat de lezer de gedachtegang kan volgen. De meest bekende voegwoorden (en, maar, want, omdat) zijn correct gebruikt, met andere voegwoorden komen nog fouten voor. Fouten met verwijswoorden komen voor. Samenhang in de tekst is niet altijd duidelijk. Afstemming op doel Nvt op 1F. Afstemming op publiek Gebruikt basisconventies bij een formele brief: Geachte/ Beste en Hoogachtend/Met vriendelijke groet. Hanteert verschil informeel/ formeel. Woordgebruik en woordenschat Gebruikt voornamelijk frequent voorkomende woorden. Spelling, interpunctie en grammatica Zie niveaubeschrijving Taalbeschouwing/Taalverzorging. Redelijk accuraat gebruik van eenvoudige zinsconstructies. Leesbaarheid Hanteert titel. Voorziet een brief op de gebruikelijke plaats van datering, adressering, aanhef en ondertekening. Besteedt aandacht aan de opmaak van de tekst (handschrift, bladspiegel, eventueel beeldende elementen en kleur) 1. Correspondentie kan een briefje, kaart of schrijven om informatie te vragen, iemand te bedanken, te feliciteren, uit te nodigen e.d. 2. Formulieren invullen, berichten, advertenties en aantekeningen Kan een kort bericht, een boodschap met eenvoudige informatie schrijven. Kan eenvoudige standaardformulieren invullen. Samenhang De informatie is zodanig geordend, dat de lezer de gedachtegang kan volgen. Fouten met verwijswoorden komen voor. Samenhang in de tekst is niet altijd duidelijk. Woordgebruik en woordenschat Gebruikt voornamelijk frequent voorkomende woorden. Spelling, interpunctie en grammatica Zie niveaubeschrijving Taalbeschouwing/Taalverzorging. Gebruik van eenvoudige zinsconstructies. Leesbaarheid Hanteert titel. Besteedt aandacht aan de opmaak van de tekst (handschrift, eventueel beeldende elementen en kleur)

36 Voorbeeld leerroute 3 schrijven eind gr.8 (concept) De leerling die aan het einde van groep 8 doorstroomt naar praktijkonderwijs/vso kan aan het eind van groep 8 de volgende teksten schrijven: (taken) (grijs minder relevant/ vet extra aandacht) 1. Correspondentie Kan een briefje, kaart of schrijven om informatie te vragen, iemand te bedanken, te feliciteren, uit te nodigen e.d. 2. Formulieren invullen, berichten, advertenties en aantekeningen Kan een kort bericht, een boodschap (kattenbelletje) met eenvoudige informatie schrijven voor bekenden. Kan eenvoudige standaardformulieren invullen bijvoorbeeld voor deelname aan een prijsvraag of voor een aanbieding op internet. 4. Vrij schrijven Kan eigen ideeën, ervaringen, gebeurtenissen en fantasieën opschrijven in een verhaal, in een informatieve tekst of in een gedicht. Kenmerken van de taakuitvoering Samenhang ordent informatie zo dat de lezer de gedachtegang kan volgen kan met hulp meer samenhang in de tekst aanbrengen gebruikt de meest bekende voegwoorden (en, maar, want, omdat) correct maakt eenvoudige verwijzingen Woordgebruik en woordenschat gebruikt voornamelijk frequent voorkomende woorden. Spelling, interpunctie en grammatica spelt geoefende themawoorden goed schrijft eenvoudige zinnen grammaticaal correct De teksten die leerling schrijft hebben de volgende kenmerken Onderwerp: alledaagse onderwerpen of over onderwerpen uit de leefwereld. Tekstkenmerken: korte, eenvoudige teksten met enige samenhang met enkelvoudige zinnen. Strategieën. De leerling - Reflecteert voor, tijdens en na het schrijven op de tekst. Leesbaarheid kan de opmaak van de tekst verzorgen (kleur, illustratie e.d) voorziet een kaartje van adressering, aanhef en ondertekening.

37 Implicaties voor leerroute 3 domein lezen van zakelijke teksten onderbouwing van keuzes: accent op maatschappelijke redzaamheid prioriteit: lezen van informatieve teksten en instructies techniek en woordenschat, begrijpen (nog) niet: evalueren (hoger abstractieniveau vereist)

38 Keuzes in doelen voor rekenen Doelenlijsten

39 Implicaties voor leerroute 3 domein vermenigvuldigen Situatie vertalen naar vermenigvuldigsom x-teken kennen ten dienste van rekenmachine Tafels van 2, 5 en 10 kennen Grote vermenigvuldigingen en globaal rekenen met kale getallen niet Herhaald optellen en omkeren, verdubbelen Globaal vermenigvuldigen in een context Meer prominente rol rekenmachine: maar wanneer?

40 Werkwijze Passende Perspectieven Welke problemen hebben leerlingen bij het leren van taal en rekenen? Leerlingprofielen (experts/slo) Welke doelen wel/niet (leerstof)? Doelenlijsten (SLO/experts) Welke hulpmiddelen zijn er? Inventarisatie en behoeftepeiling (SLO) Welke instroomeisen stelt het V(S)O? Analyse PrOmotie, Vox (SLO), leermiddelen vmbo (beperkt) Welke leerroutes? Drie routes (SLO/experts/veld) Hoe kunnen we een leerkracht ondersteunen? Schoolbezoeken, vormgeving (SLO/veld)

41 Hartelijk dank voor uw aandacht! Taal: Annette Koopmans Mieneke Langberg Els Leenders Rekenen: Nina Boswinkel Kees Buijs Anneke Noteboom Sylvia van Os