Pers en gerecht. Werkgroep en debatten Hoge Raad voor de Justitie. i.s.m. het Instituut voor Gerechtelijke Opleiding

Transcriptie

1 Pers en gerecht Werkgroep en debatten Hoge Raad voor de Justitie i.s.m. het Instituut voor Gerechtelijke Opleiding

2 DIALOOG De Hoge Raad voor de Justitie (HRJ) heeft op 20 december in samenwerking met het Instituut voor de Gerechtelijke Opleiding (IGO) de persmagistraten, gerechtsjournalisten en andere vertegenwoordigers van media en justitie uitgenodigd, om in dialoog te treden en van gedachten te wisselen. De dag Pers en gerecht staat in het teken van dialoog. Dialoog tussen gerechtsjournalisten en persmagistraten, maar ook tussen justitie en burgers. Hoe media berichten over justitie heeft immers een grote impact op het begrip en het vertrouwen van de burger in justitie. Naast andere bevoegdheden zoals magistraten voordragen voor benoemingen of externe controles uitvoeren van de rechterlijke orde, ziet de HRJ het immers ook als zijn rol om bij media én bij de magistratuur een lans te breken voor een betere onderlinge communicatie, met als doel justitie dichter bij de burger te brengen. WAT VOORAFGING In de voorbije jaren heeft de Hoge Raad al verscheidene rondetafelgesprekken en kleinschalige bevragingen georganiseerd bij magistraten, advocaten, balies en journalisten(verenigingen). Hierbij kwamen onder meer de volgende vragen aan bod. Worden sommige gebeurtenissen overgemediatiseerd? Hoe verklaart men dat sommige procedurestukken in handen van journalisten vallen? Sommige advocaten zetten hun pleidooien verder buiten de rechtszaal, voor de ogen van de pers. Hoe staat het in dit verband met hun deontologie? Wat zijn de gevolgen voor de slachtoffers? Hieruit volgden ook een rits van aanbevelingen.

3 Enkele aanbevelingen vanwege gerechtsjournalisten De meeste bevraagde journalisten menen nood te hebben aan specifieke opleiding en sommigen stellen dat die taak moet overgelaten worden aan de beroepsverenigingen van journalisten. Van de persmagistraat wordt verwacht dat hij duidelijke informatie verschaft, helpt om de context van een zaak te begrijpen, vaker beschikbaar is voor de journalisten, zelf het initiatief neemt om naar de media te stappen, uitleg geeft over de kalender van de zittingen en over de inhoud van een aantal nog niet begonnen zaken. Journalisten zijn geen vragende partij om een woordvoerder aan te stellen bij de balies. De werkomstandigheden in rechtbanken en hoven zijn zowat overal moeilijk: het is niet mogelijk om enigszins comfortabel iets neer te schrijven, er mag geen computer gebruikt worden, de akoestiek laat te wensen over. De meeste journalisten spreken zich uit tegen een algemeen verbod om verdachten en beschuldigden met naam en toenaam te vermelden. De journalisten menen dat het een kwestie is van deontologie, waarbij elk geval afzonderlijk ingeschat moet worden, in overleg met het gerecht. Enkele aanbevelingen vanwege persmagistraten De persmagistraten zouden zich volledig aan deze taak moeten kunnen wijden, wat niet haalbaar is omdat zij ook andere functies hebben. Zij zouden moeten kunnen rekenen op opleiding en bijscholing. Velen beschikken niet over logistieke middelen, hebben geen toegang tot de pers, eigen gsm, opgeleid personeel. Het is nodig de regels over het contact tussen pers en magistraten te herbekijken.

4 Enkele aanbevelingen vanwege advocaten Het vermoeden van onschuld wordt al te vaak met voeten getreden. Volgens hen dient een journalist ook de deontologie van de advocaten na te leven. Sommigen willen dat er zoals in Groot Brittannië regels uitgevaardigd worden om het vrijgeven van de namen van beschuldigden of personen naar wie een onderzoek loopt, aan banden te leggen. Anderen wijzen erop dat de contacten met de pers goed verlopen als er voldoende middelen uitgetrokken worden voor communicatie. Het kan Justitie alleen maar ten goede komen als de nationale media bestaan uit degelijk opgeleide journalisten. Velen vragen zich af wie de woordvoerders zijn van de gerechtelijke pers en tot wie zij zich allemaal kunnen richten in de media. LIJST VAN PERSMAGISTRATEN De dag Pers en gerecht opent met een korte terugblik op deze bevraging. Er zijn behalve aanbevelingen ook al een aantal concrete initiatieven uit voortgevloeid. Zo bleken de journalistenbonden vragende partij voor een up to date adressenlijst van alle persmagistraten. Dit leek eenvoudiger dan het was. De HRJ is samen met de Vlaamse Vereniging van Journalisten (VVJ) hiervoor meermaals gaan aankloppen bij de bevoegde instanties en heeft uiteindelijk zelf alle coördinaten van de persmagistraten opgevraagd, via hun korpschefs. In zoverre de magistraten hun gegevens wilden vrijgeven, zal deze lijst via de beveiligde internetpagina s van de journalistenverenigingen ter beschikking worden gesteld. Tevens ligt het in de bedoeling deze lijst over te maken aan de FOD Justitie die deze verder kan aanvullen en

5 beheren, tenzij andere organen, mits akkoord van de persmagistraten, beter geplaatst blijken om die taak op zich te nemen. DEBATTEN PERS EN GERECHT Op 20 december vinden ook twee debatten plaats. Recente zaken of reportages hebben vorm gegeven aan de samenstelling van de panels, maar het is de bedoeling de discussie open te trekken naar de zaal en naar problematieken die alle aanwezigen aangaan, en niet enkel de deelnemers aan deze of gene reportage. Een eerste debat zoomt in op de veel voorkomende spanningen tussen gerechtsjournalisten en rechtbankvoorzitters, bij het berichten over mediatieke processen of dagdagelijkse strafprocessen. Aan tafel tijdens het debat Baas in eigen huis? Discretionaire macht rechtbankvoorzitter vs mediawet zitten Michel Jordens (Hof van assisen Antwerpen / Tongeren), Nico Snelders (Persmagistraat Antwerpen), Martine Simonis (Association des journalistes professionels) en Pol Deltour (Vlaamse vereniging beroepsjournalisten). Tijdens een tweede debat Reality tv in de rechtbank: show of goede zaak? wordt gefocust op de uitdagingen van documentaires in en over justitie. Het panel rond tafel bestaat uit Olivier Goris en Els Roovers van Woestijnvis, de makers van De Rechtbank (Eén) en Ingrid Mallems, voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg in Gent, waar deze documentaire is gedraaid. Vragen die aan bod komen, handelen over de afspraken die vooraf gemaakt worden, de manier van werken en de ervaringen achteraf, maar ook in het algemeen over het spanningsveld tussen popularisering en het begrijpelijk maken van justitie.

6 NETWERK Tenslotte faciliteert de HRJ in samenwerking met het IGO op 20 december ook een initiatief dat de onderlinge relaties tussen pers en gerecht blijvend kan verbeteren. Bij gebrek aan een wettelijk afdwingbaar samenwerkingsprotocol tussen (pers)magistraten en journalisten, heeft de HRJ immers overwogen om de aanzet te geven tot de oprichting van een netwerk van persmagistraten. Zo n netwerk, van en voor magistraten, kan ze helpen bij de uitwisseling van ervaringen / best practices en tegelijk een aanspreekpunt worden voor journalisten(verenigingen). Het netwerk kan bijvoorbeeld problemen inventariseren die samenhangen met wat journalisten ervaren en de wensen van persmagistraten bij hun eigen oversten of beleidsmakers duidelijker kenbaar maken. Met een werkvergadering van en voor persmagistraten, ter afsluiting van de dag Pers en gerecht, wordt hiertoe een eerste stap genomen. Het Instituut voor Gerechtelijke Opleiding (IGO) houdt zich alvast klaar om in 2012 een uitwisseling inzake beroepservaring te organiseren voor deze persmagistraten, zoals dat nu al gebeurt voor bijvoorbeeld onderzoeksrechters of BOM magistraten. Het zal evenwel aan de magistratuur toekomen om te beslissen of zij het idee van een netwerk oppikken en welke invulling zij hieraan geven. EEN OPEN EINDE De vernoemde initiatieven zijn slechts het antwoord op enkele verzuchtingen en noden, die in de bevraging van de HRJ naar voren kwamen. Het persluik van de nieuwe website van de FOD Justitie, waarvoor de HRJ en VVJ meermaals rond tafel gingen met de administratie van Justitie, belooft nog enkele verzuchtingen in te vullen, maar vele vragen blijven onbeantwoord.

7 Toch komen er ook veel hoopvolle tekenen van het terrein. Lokaal of regionaal is er al soms gestructureerd overleg tussen justitie en pers. Relatief nieuw zijn sommige portaalsites van de magistratuur. Het Openbaar Ministerie heeft intussen een portaalsite en de Zetel plant eveneens dergelijke website. De HRJ kan dergelijk initiatieven waarvoor de media vragende partij bleken alleen maar toejuichen, doch vraagt omzichtig en met zin voor realisme te werk te gaan. Uit ervaringen in Nederland blijkt bijvoorbeeld dat het anonimiseren van vonnissen, met het oog op publicatie via website, een heel tijdrovend en arbeidsintensief karwei is. De dag Pers en gerecht van 20 december is een dag van dialoog, networking en vooral een dag met een open einde. De HRJ nodigt pers en gerecht uit om de dialoog te blijven aangaan en hoopt dat meer onderling contact tussen persmagistraten die dialoog kan bevorderen.

8