De klanken en woorden kunnen niet of onvoldoende gevormd worden, zodat men voor anderen slecht verstaanbaar is.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "De klanken en woorden kunnen niet of onvoldoende gevormd worden, zodat men voor anderen slecht verstaanbaar is."

Transcriptie

1 2 Problemen met spraak De klanken en woorden kunnen niet of onvoldoende gevormd worden, zodat men voor anderen slecht verstaanbaar is. Stotteren is ook een spraakstoornis, waarbij het vloeiend verloop van de spraakbeweging gestoord is. De spraakbewegingen worden voor korte of langere tijd onderbroken door slechte afstemming (timing) van ademhaling, stemgeving en articulatie. Dit kan diverse oorzaken hebben: taal- en spraakvermogen kunnen onvoldoende ontwikkeld zijn, maar ook de besturing van adem, stem, tong of mond kan zwak zijn. Stotteren kan de communicatie ernstig verstoren. Jonge kinderen maken vaak in de spraak-taalontwikkeling een periode door van stotterachtig gedrag. Dit gaat in veel gevallen gewoon weer over. In sommige gevallen niet. Lees voor meer informatie over de verschillende spraakproblemen hieronder verder. Vertraagde spraakontwikkeling Men spreekt van een vertraagde spraakontwikkeling als de spraak van het kind duidelijk achterblijft bij die van leeftijdgenootjes. Jonge kinderen spreken de woorden meestal onvolledig uit. Bijvoorbeeld toe voor stoel of ba voor bal. Sommige kinderen blijven langer dan normaal uitspraakfouten maken. Dit kan de verstaanbaarheid zodanig beïnvloeden dat het kind zich soms niet duidelijk kan maken. Een kind van vijf jaar kan de meeste klanken goed uitspreken. Een vertraagde spraakontwikkeling gaat vaak samen met een vertraagde taalontwikkeling maar dit is zeker niet altijd zo. Soms is de oorzaak van de slechte verstaanbaarheid een verbale ontwikkelingsdyspraxie (zie ook Verbale ontwikkelingsdyspraxie). Een vertraagde spraakontwikkeling kan op verschillende manieren veroorzaakt worden. Er zijn bijvoorbeeld afwijkingen in tong, lippen en/of gehemelte. Neurologische letsels, een verminderd gehoor of een verstandelijke handicap kunnen de spraakontwikkeling belemmeren. Het gebeurt vaak dat er geen duidelijke oorzaak gevonden wordt voor de vertraagde spraakontwikkeling. Gewoonlijk zijn het de ouders of verzorgers die zich op een bepaald moment ongerust maken over het spreken van hun kind; advies van een logopedist is dan zeker op zijn plaats. Als het kind zich gaat terugtrekken omdat het niet begrepen wordt, moet eveneens deskundige hulp ingeroepen worden. De logopedist zal nagaan welke stoornissen het spreken van het kind beïnvloeden. Soms is daarbij onderzoek door een kinderarts of kno-arts nodig. De logopedische behandeling kan indirect of direct zijn. Bij een indirecte therapie instrueert en begeleidt de logopedist de ouders of verzorgers in de manier waarop ze het kind bij het spreken kunnen stimuleren. Bij de directe logopedische behandeling staat de wisselwerking tussen kind en logopedist centraal. De logopedist heeft verschillende methodes ter beschikking waarbij op een speelse manier met het kind wordt geoefend. Er worden luisteroefeningen gedaan waarbij het kind leert minimale verschillen tussen woorden te onderscheiden. Het zelf correct uitspreken van voor het kind moeilijke klanken en klankcombinaties wordt eveneens geoefend.soms krijgt het kind een cassettebandje mee voor het oefenen thuis. Een vertraagde spraakontwikkeling kan goed behandeld worden; het resultaat hangt onder andere af van de oorzaak. Verbale ontwikkelingsdyspraxie? Bij sommige kinderen komt het leren praten maar niet of moeizaam op gang. Eén van de oorzaken van het niet of verkeerd spreken kan een verbale ontwikkelingsdyspraxie zijn. Dit is een spraakstoornis die te maken heeft met de beweging: de mond wil niet op de juiste manier bewegen. Het kind heeft problemen met het programmeren, afstemmen en controleren van de bewegingen die nodig zijn voor het spreken.

2 Door deze stoornis zijn de klanken die het kind maakt soms onherkenbaar of ze komen in het woord op de verkeerde plaats terecht. Het komt voor dat het kind de klank wel in het ene woord kan maken en niet in het andere. Het kan zelfs zo zijn dat een klank of woord niet uitgesproken kan worden, terwijl het op een ander moment wel lukte. Ook andere activiteiten van de mond kunnen problemen geven zoals eten, drinken, blazen en zuigen. Het niet of slecht spreken leidt tot problemen in de communicatie: het kind kan niet duidelijk maken wat het wil en wordt niet begrepen door zijn omgeving. Kinderen met deze problemen hebben deskundige hulp nodig, want het gaat om een stoornis die zich niet vanzelf herstelt. De logopedist onderzoekt de spraak en de mondmotoriek van het kind, observeert het eten en drinken en stelt een diagnose. Nader onderzoek door een medisch specialist kan nodig zijn. De logopedische therapie is gericht op het leren aansturen van de spraakbewegingen. Er wordt geoefend om bewegingen van de tong, lippen, kaken en het gehemelte nauwkeurig te maken. Op een speelse manier worden spraakklanken apart geoefend, gekoppeld aan symbolen en/of gebaren. De oefeningen worden steeds moeilijker: eerst dezelfde klank achterelkaar oefenen, dan afgewisseld met een andere klank, dan meer dan twee klanken afwisselen enzovoorts. Het kind wordt hierdoor vaardiger in het sturen van de bewegingen van de mond. Dit lukt niet met een paar keer oefenen, maar vereist een geregelde en consequente training, ook thuis. De duur en resultaten van de logopedische therapie zijn afhankelijk van de ernst van de uitspraakproblemen en van het tijdstip waarop de therapie begonnen is. De therapie kan al op zeer jonge leeftijd (twee a drie jaar) starten. Nasaliteitsstoornis Men spreekt van een nasaliteitsstoornis of neusspraak wanneer de resonantie (de klank) van de spraak afwijkend is: de spraak klinkt te veel of juist te weinig door de neus. Tijdens het spreken moeten de meeste klanken door de mond worden gevormd. Het zachte gehemelte wordt hierbij opgetrokken. Hierdoor wordt de mondholte aan de achterzijde afgesloten, zodat er geen lucht door de neus ontsnapt. Slechts bij drie spraakklanken, de /m/, /n/ en /ng/, is er geen afsluiting nodig, zodat deze klanken door de neus klinken. Door de werking van het zachte gehemelte kan dus een onderscheid gemaakt worden tussen door de mond gevormde en door de neus gevormde klanken. Nasaliteitsstoornissen zijn in drie soorten te onderscheiden. Allereerst is er de open neusspraak. Deze is het meest storend voor de verstaanbaarheid. Tijdens het spreken ontsnapt teveel lucht via de neus bij de klanken die door de mond gevormd worden. De oorzaak van open neusspraak kan een aangeboren lip-, kaak- en/of gehemeltespleet zijn. Andere oorzaken zijn een aangeboren te kort gehemelte, verlamming van de spieren van het zachte gehemelte (na een hersenbloeding bijvoorbeeld) of verminderde spierkracht in het gehemelte (zoals bij multiple sclerose en de ziekte van Parkinson). Soms is gewoontevorming de oorzaak van de gestoorde nasaliteit, zoals kan gebeuren na verwijdering van de neusamandel. Vervolgens is er de gesloten neusspraak: de spraak klinkt verstopt. De oorzaak kan een scheef neustussenschot zijn, maar ook kunnen één of meer neuspoliepen, een vergrote neusamandel of gezwollen neusslijmvliezen voor te weinig resonantie door de neus zorgen. Tenslotte kan er een combinatie van beide vormen voorkomen: de gemengde neusspraak. De k.n.o.- arts stelt de diagnose. De logopedist onderzoekt de mate van de nasaliteitsstoornis en de invloed daarvan op de verstaanbaarheid. Het nut van een logopedische behandeling is afhankelijk van de oorzaak. In

3 sommige gevallen moet eerst medisch of chirurgisch ingegrepen worden, voordat de logopedische behandeling kan beginnen. Ook het resultaat van de logopedische behandeling is hiervan afhankelijk. Bij open neusspraak zal de behandeling bestaan uit oefeningen om de gehemeltespieren te activeren en een energieke uitspraak aan te leren. Bij gesloten neusspraak zal het accent liggen op het beter leren gebruiken van de neusweg. De behandeling van de gemengde neusspraak bestaat uit een combinatie. In alle gevallen wordt op een systematische manier het spraakgedrag veranderd. Slissen en lispelen Bij slissen of lispelen wordt de /s/ verkeerd uitgesproken. Door te slappe tongspieren of te weinig beheersing van de tongmotoriek klinkt de /s/ onzuiver. In ernstige gevallen wordt het spreken hierdoor slecht verstaanbaar en soms als zeer storend ervaren. Sociaal gezien kan zo'n foute /s/ tot gevolg hebben dat een kind er in de klas mee geplaagd wordt. Volwassenen kunnen problemen verwachten als zij een spreekberoep kiezen. Slissen kan op verschillende manieren veroorzaakt worden. De tong wordt bijvoorbeeld naar voren tussen de tanden geduwd waardoor een onzuivere /s/ wordt gehoord. Soms wordt ook bij andere klanken de tong naar voren geduwd, zoals de /t/ en de /d/. De tong kan zijwaarts breed tussen de zijtanden of kiezen worden geschoven. Ook dan ontstaat een onzuiver /s/-geluid. Kinderen of volwassenen met een open beet, bij wie er te veel ruimte is tussen de onder- en boventanden, zullen hun tong vaak tussen de opening van de tanden duwen, waardoor een foutieve /s/ wordt gehoord. Als de /s/ verkeerd wordt uitgesproken, zijn andere klanken, zoals de /z/, /sj/ en /zj/, vaak ook fout. Slissen en lispelen gaan vaak samen met afwijkende mondgewoonten. Door het slissen of lispelen kan de stand van het gebit beïnvloed worden. De tong duwt, door de voorwaartse of zijwaartse bewegingen de tanden uit elkaar waardoor bijvoorbeeld een open beet ontstaat. Gebitscorrectie heeft in zo n geval alleen effect als ook het slissen en de eventuele afwijkende mondgewoonten worden afgeleerd. Slissen of lispelen ontstaat meestal tijdens de spraakontwikkeling, maar kan op alle leeftijden voorkomen. De logopedist gaat na wat de oorzaak van het slissen is. Het onderscheid tussen een goede en een foute /s/ wordt aangeleerd; hierbij worden het luisteren, kijken en voelen ingeschakeld. Met mondmotoriek oefeningen worden de spieren in de mond versterkt en men leert de tong op de juiste wijze te gebruiken. Eerst wordt geleerd alleen de /s/ goed uit te spreken, daarna volgt de /s/ in lettergrepen, woorden en zinnen. Tenslotte moet de goede uitspraak gebruikt worden in het gewone spreken. Het resultaat van de behandeling hangt af van de oorzaak van het slissen en van factoren als leeftijd, motivatie en inzet. Stotteren Stotteren is een spraakstoornis waarbij de spraakbeweging niet vloeiend verloopt. Klanken of lettergrepen worden herhaald of verlengd. Soms worden ze er met veel spanning uit geperst. Daarnaast kunnen zich begeleidende symptomen voordoen. Voorbeelden zijn: meebewegingen in het gezicht en van lichaamsdelen, verstoring van de adem, transpireren en spanning. Naast deze zichtbare en hoorbare symptomen zijn er ook verborgen symptomen. Vermijden van situaties, bepaalde woorden of klanken omzeilen, gebrek aan zelfvertrouwen en angst om te spreken zijn hier voorbeelden van. Stotteren kan de communicatie ernstig verstoren. Over de oorzaak van stotteren zijn in de loop der tijd verschillende theorieën beschreven.

4 Vroeger dacht men dat stotteren vooral aangeleerd gedrag was. Tegenwoordig wordt stotteren gezien als een aanleg tot ontregeling van de spraakmotorische processen. Dit zijn ademhaling, stemgeving en articulatie. Emoties en gedachten rond het spreken, alsook omgevingsfactoren zijn hierop van invloed. Stotteren begint meestal bij kinderen tussen de twee en zeven jaar, maar het kan zich ook op latere leeftijd, bijvoorbeeld tijdens de puberteit, ontwikkelen. Bij een grote groep kinderen gaat stotteren vanzelf over, maar bij sommige kinderen is behandeling door een logopedist of stottertherapeut nodig. Het is dan belangrijk om snel met therapie te beginnen. Dit verhoogt de kans op herstel. Met de Screenings Lijst voor Stotteren (SLS) kan worden onderzocht of verwijzing naar een logopedist geïndiceerd is. Voor meer informatie over stotteren en voor het online invullen van deze screeningstlijst zie De logopedist zal een onderzoek doen naar het stotteren. Zijn er problemen op het gebied van de spraakmotoriek, zijn er emotionele factoren, omgevingsfactoren of combinaties daarvan? Nagegaan wordt hoe het stotteren zich heeft ontwikkeld en in welke fase het stotteren is. Bij het opstellen van het behandelprogramma zal rekening gehouden worden met de fase waarin het stotteren zich ontwikkeld heeft. Bij kinderen worden de ouders/verzorgers en vaak ook het gezin bij de behandeling betrokken. Soms bestaat de begeleiding uit indirecte therapie, waarbij de omgeving van het kind voorlichting en adviezen krijgt. Het kind kan ook zelf direct behandeld worden, maar niet zonder medewerking van zijn omgeving. Bij ouderen bij wie het stotteren zich al verder ontwikkeld heeft richt de behandeling zich op de factoren die van invloed zijn op het totale stotterprobleem: emoties, gedachten en omgeving. Wanneer deze niet zoveel invloed hebben op het stotterprobleem, wordt het accent van de behandeling meer verschoven naar vloeiendheidstraining. Hierbij kan gedacht worden aan vertraging van het spreektempo, het aanleren van spraaktechnische vaardigheden, waarbij gebruik gemaakt wordt van ademoefeningen en ontspanningsoefeningen. Broddelen Broddelen is een stoornis in het spreken, die zich uit als een niet-vloeiende of aritmische, moeilijk verstaanbare spraak. Opvallend zijn een slappe uitspraak en een hoog spreektempo, het ineenschuiven van woorden (bijvoorbeeld tevisie in plaats van 'televisie'), stopwoordjes, snelle woordherhalingen en klankherhalingen, en moeilijkheden met het formuleren van gedachten, ook schriftelijk. Broddelen kan samen gaan met hyperactiviteit en een slechte concentratie, dit hoeft echter niet. De luisteraar zal de persoon die broddelt vaak slecht verstaan en reageren met: "Wat zeg je?". De spreker merkt wel dat er iets mis is met zijn spreken, maar hij weet niet precies wat. Broddelen is als een stoornis in de communicatie te beschouwen. Doordat er bij broddelen herhalingen van woorden en klanken zijn, lijkt het soms op stotteren. Een duidelijk verschil met stotteren is dat de broddelaar niet opmerkt dat zijn spreken herhalingen en onduidelijkheden vertoont en de stotteraar meestal wel. De oorzaak van broddelen is terug te voeren op een onvoldoende rijping van het centraal zenuwstelsel. De spraak- en taalontwikkeling verloopt daardoor niet evenwichtig. De volle omvang van het probleem wordt pas duidelijk rond de zevenjarige leeftijd, als de periode van de spraak- en taalontwikkeling voltooid is. Op latere leeftijd kan broddelen het carrièrepatroon nadelig beïnvloeden, wanneer hogere eisen aan de spreekvaardigheid gesteld worden.

5 Bij kinderen kan de logopedische behandeling in overleg en in samenwerking met bijvoorbeeld een remedial teacher geboden worden. Dit zal vooral gebeuren bij zogenaamde risicokinderen: kinderen bij wie een late of vertraagde spraakontwikkeling wordt geconstateerd en bij wie broddelen in de familie voorkomt. Ook kinderen met lees- en spellingproblemen kunnen hierbij horen. Bij (jong)volwassenen richt de behandeling zich vooral op bewustwording van de eigen spraak, uitspraaktraining, training in correct formuleren en ritme- en intonatietraining. Het resultaat van de behandeling hangt, naast de ernst van het broddelen, af van doorzettingsvermogen, concentratievermogen en motivatie. Afasie Afasie is een taalstoornis die ontstaat door een hersenletsel in de linker hersenhelft. Dit hersenletsel wordt meestal veroorzaakt door een beroerte (CVA), maar kan ook ontstaan door een hersentumor, een ongeval of een andere aandoening in de hersenen. Afasie komt hierdoor meestal voor bij oudere mensen, maar ook bij jongeren kan hersenletsel ontstaan met afasie als gevolg. Verbetering van de taalproblemen treedt op in de eerste drie tot zes maanden van het herstel. Mensen met een afasie hebben problemen met het begrijpen van gesproken taal en of/het spreken, het lezen en het schrijven. Er zijn verschillende soorten afasie, afhankelijk van de ernst en combinatie van verschijnselen. Iemand met afasie begrijpt niet altijd precies wat er tegen hem gezegd wordt, hij vangt bijvoorbeeld alleen trefwoorden op tijdens een gesprek en bedenkt zelf het verband hiertussen. Vooral bij ingewikkelde zinnen levert dit misverstanden op. Tevens is het spreken gestoord. Patiënten hebben vaak woordvindingsproblemen, en regelmatig komt het voor dat een afasiepatiënt een ander woord zegt dan hij bedoelt. Ook kan hij moeite hebben met het maken van zinnen. Door deze stoornissen kan het voor de omgeving moeilijk zijn hem te begrijpen. Zowel problemen met het begrijpen als het uiten van taal geven stoornissen in de communicatie. Naast het spreken en begrijpen kunnen er problemen zijn met het lezen en schrijven. Het lezen van een boek of het volgen van een ondertiteling op de televisie is vaak moeilijk en soms onmogelijk. Problemen met schrijven maken het bijvoorbeeld moeilijk om boodschappen te noteren bij het telefoneren. Voor meer informatie over afasie, zie Wat doet de logopedist? De logopedist neemt eerst een onderzoek betreffende de taal en/of de communicatie af. De resultaten worden zowel met de patiënt als de directe omgeving van de patiënt besproken. De logopedist geeft voorlichting en adviezen aan familie en omgeving. De behandeling is gericht op de individuele problematiek. Vaak worden er oefeningen gedaan om het begrijpen, spreken, lezen en schrijven te verbeteren. Ook wordt de patiënt en de directe omgeving geleerd hoe zij op een andere manier dan vroeger met elkaar kunnen communiceren. Wanneer blijkt dat een communicatiehulpmiddel zinvol is zal de logopedist hierover adviseren en begeleiding bieden. Het resultaat van de behandeling is afhankelijk van vele factoren en is daarom moeilijk voorspelbaar. Dysartrie Dysartrie is een spraakstoornis die wordt veroorzaakt door een beschadiging van het zenuwstelsel. Hierdoor werken spieren die nodig zijn voor de ademing, de stemgeving en de uitspraak onvoldoende. Oorzaken van dysartrie zijn bijvoorbeeld een beroerte (CVA), een hersentumor, een ongeval, een spierziekte, A.L.S. of een neurologische aandoening (zoals de ziekte van Parkinson).

6 Deze aandoeningen zullen voornamelijk oudere mensen treffen, maar ook bij jongeren kan een dysartrie ontstaan. De communicatie bij mensen met dysartrie is gestoord, omdat ze moeilijk te verstaan zijn. Dit kan komen door een onduidelijke uitspraak, een te zachte en/of hese stem, en eentonig of nasaal (door de neus) spreken of een combinatie hiervan. Bij dysartrie ten gevolge van een CVA is er vaak sprake van een verlamming aan één kant van het aangezicht, waardoor de mimiek verandert. Tevens kan hierdoor speekselverlies optreden. Er kunnen slikproblemen optreden, zie slikproblemen bij volwassenen. De logopedist zal onderzoek doen naar het gevoel en het functioneren van de spieren in het gezicht. Ook wordt de stem en de verstaanbaarheid beoordeeld. De behandeling zal er op gericht zijn de verstaanbaarheid te verbeteren. De patiënt wordt geleerd optimaal gebruik te maken van zijn mogelijkheden. In het algemeen wordt vanuit een juiste, symmetrische lichaamshouding aandacht besteed aan de mondmotoriek (zowel van belang bij het eten en drinken als bij het spreken), de uitspraak, de ademing en de stemgeving. Er worden adviezen gegeven aan de patiënt en zijn directe omgeving. De resultaten van de behandeling zijn mede afhankelijk van de ernst en de aard van de ziekte of aandoening. Als blijkt dat de patiënt ook met logopedische behandeling niet tot verstaanbaar spreken komt, zal de logopedist met de patiënt een geschikt communicatiemiddel zoeken. Dit kan een gebaren- of tekensysteem zijn of een elektronisch communicatiehulpmiddel. Ziekte van Parkinson De ziekte van Parkinson is een neurologische aandoening waarbij bewegingsstoornissen optreden. De meest opvallende verschijnselen zijn beven (tremor), spierstijfheid en bewegingstraagheid. De ziekte kent een progressief verloop en is niet te genezen. Naast de bewegingsstoornissen in een of beide lichaamshelften kan ook het spreken aangedaan zijn. Zo doen zich problemen voor in de coördinatie van de adem. De stem wordt zachter. Door stijve gelaatsspieren verslechtert de uitspraak en wordt de mimiek minder duidelijk. Het spreken klinkt vaak monotoon en vlak. Ook is het moeilijk om steeds in hetzelfde tempo te blijven spreken: het tempo wordt steeds hoger en daardoor vermindert de verstaanbaarheid. De verstaanbaarheid is bovendien erg wisselend. Dit leidt tot problemen in de communicatie. Ook eten en drinken kunnen problemen opleveren. Het kauwen wordt minder krachtig en de patiënt verslikt zich vaker, vooral bij drinken. Ook overtollig speeksel wordt niet automatisch weggeslikt. Samen met een minder krachtige mondsluiting kan hierdoor speekselverlies optreden. Voor meer informatie, zie De logopedist onderzoekt welke beperkingen er zijn op het gebied van de adem, stem, articulatie (uitspraak), eten en drinken. De resultaten van het onderzoek worden besproken met de patiënt en eventueel familie. In overleg met de patiënt wordt een behandelplan opgesteld. Doel van de behandeling is meestal het verbeteren van de communicatie en de verstaanbaarheid. Hiertoe worden de adem, de stemgeving, de articulatie en het tempo geoefend. Er worden adviezen gegeven om het eten en drinken te vergemakkelijken. Wanneer nodig wordt advies gegeven aan de patiënt, zijn familie en/of verzorgers om zo goed mogelijk om te gaan met de communicatieproblemen. Wanneer verbetering niet meer mogelijk is, kan de logopedist adviseren en begeleiding geven bij de keuze van hulpmiddelen zoals aangepast bestek of drinkgerei en ondersteunende communicatiehulpmiddelen.

7 A.L.S. (Amyotrofische Lateraal Scierose) Amyotrofische Lateraal Scierose (ALS) is een aandoening, waarbij de zenuwcellen en zenuwbanen aangetast worden. Daardoor kunnen de spieren niet meer gevoed en in werking gesteld worden en het gevolg is (ernstige) spierzwakte. De ziekte kent een progressief verloop en is niet te genezen. ALS komt meer bij mannen dan bij vrouwen voor. ALS kan zich in drie vormen openbaren, die al of niet tegelijk kunnen voorkomen. Men spreekt van het armtype, waarbij de eerste symptomen van spierzwakte zich laten zien in een hand. Hierdoor worden fijne vingerbewegingen als schrijven of het dichtmaken van knoopjes onmogelijk. Bij het beentype begint de spierzwakte in een been, waardoor onder andere traplopen bemoeilijkt wordt. Bij het derde type, het zogenaamde bulbaire type, zijn vooral de spieren van de tong en de keel betrokken. Dit leidt tot problemen met spreken (slappe tong, zwakke stem), moeite met slikken en kauwen en tenslotte tot ademhalingsstoornissen. De volgorde waarin de ziekte zich openbaart kan verschillen, maar uiteindelijk zullen bij alle typen vrijwel alle spierfuncties achteruitgaan. ALS tast het verstand niet aan en ook het horen, zien, voelen, proeven en ruiken blijven doorgaans intact. Hoe de ziekte ontstaat is nog niet bekend; er wordt veel onderzoek gedaan naar de oorzaak en mogelijke geneeswijze van ALS. Voor meer informatie over ALS zie: Via de huisarts of medisch specialist, bijvoorbeeld neuroloog, wordt een patiënt naar een logopedist verwezen. De logopedist zal onderzoek doen naar de problemen met betrekking tot het spreken, kauwen, slikken en ademen en de ontstane beperkingen. Het functioneren van de spieren in het hoofd/halsgebied wordt onderzocht en de verstaanbaarheid wordt beoordeeld. De behandeling zal onder andere erop gericht zijn de communicatie zo goed mogelijk te waarborgen gedurende het hele ziekteproces. Hiervoor kunnen oefeningen gegeven worden die erop gericht zijn de restmogelijkheden op het gebied van stem en spraak zo goed mogelijk te gebruiken. De patiënt en zijn directe omgeving krijgen adviezen en worden begeleid, ook wanneer een hulpmiddel ter ondersteuning van de communicatie nodig is. Bij slik- en kauwproblemen zal de logopedist proberen de gevolgen zo beperkt mogelijk te houden. Hetzelfde geldt voor ademproblemen. Strottenhoofdkanker Strottenhoofdkanker is een van de vele verschillende vormen van kanker. Het is een kwaadaardig gezwel (tumor) in het strottenhoofd. Hoe deze vorm van kanker precies ontstaat, is onbekend. Wel is het zo dat roken - vooral het inhaleren van rook van sigaretten en sigaren - en alcoholgebruik de kans op deze vorm van kanker vergroten. Strottenhoofdkanker komt meer bij mannen dan bij vrouwen voor. De eerste klachten die optreden zijn afhankelijk van de plaats van de afwijking. Bij een tumor die begint bij de stembanden zal heesheid optreden. Deze heesheid is eerst wisselend, maar wordt steeds erger. Hoe vroeger de tumor ontdekt wordt, hoe minder schade er kan ontstaan. Bij aanhoudende heesheid of vage slikklachten is het daarom raadzaam naar de huisarts te gaan. Door middel van een kijkoperatie (onder narcose), waarbij een stukje weefsel wordt weggenomen voor onderzoek, kan strottenhoofdkanker vastgesteld worden.

8 Vervolgens zijn er verschillende behandelmethoden mogelijk. Vaak komen ze in combinatie met elkaar voor. De meest toegepaste behandelingen zijn: een bestralingskuur (radiotherapie) een operatie; meestal wordt een deel van de stemplooien of een stemplooi geheel weggehaald, soms moet het gehele strottenhoofd worden verwijderd een behandeling met medicijnen (chemotherapie). Voor meer informatie, zie: De logopedist doet onderzoek naar de resterende mogelijkheden met betrekking tot het stemgebruik. Wanneer een kleine stemplooioperatie of een bestralingskuur heeft plaatsgevonden, kan de logopedist leren de resterende mogelijkheden te benutten en met eventueel verlittekende stemplooien weer te leren spreken. In de behandeling wordt aandacht gegeven aan de lichaamshouding, een voorwaarde voor goed stemgebruik. Er zal gewerkt worden aan de ademing en aan een economische manier van stemgeven. Na verwijdering van het gehele strottenhoofd, de zogenaamde laryngectomie, moet men op een andere manier leren spreken. Met het strottenhoofd zijn immers ook de stemplooien verwijderd. De slokdarmspier kan het werk van de stemplooien overnemen. Daartoe moet er lucht langs deze spier gaan, zodat deze in trilling gebracht wordt. Door een techniek te gebruiken die verwant is aan boeren ontstaat geluid, waarmee men kan leren spreken. De logopedist geeft hierbij advies en begeleiding. Tegenwoordig wordt vaak een ventielstemprothese geplaatst, ook 'knoopje' of button genoemd. Meestal kan men hiermee na de operatie al vrij snel spreken. Eventueel zal er gebruik gemaakt worden van elektronische spreekapparatuur. Na de behandeling zal men zich meestal weer goed verstaanbaar kunnen maken.

Spraak. Informatie over logopedie

Spraak. Informatie over logopedie Spraak Taal en spraak zorgen ervoor dat wij met elkaar contact kunnen hebben, onze gedachten en gevoelens kenbaar kunnen maken en duidelijk kunnen maken wat we willen en denken. Wanneer iemand problemen

Nadere informatie

Eet- en drinkstoornissen bij kinderen

Eet- en drinkstoornissen bij kinderen Methodes Hier vindt u informatie over de meest voorkomende hulpvragen in onze praktijk. Wij zijn dus helemaal niet volledig, maar geven u een beeld van de meest voorkomende activiteiten die we aanbieden.

Nadere informatie

Dysartrie bij volwassenen

Dysartrie bij volwassenen Dysartrie bij volwassenen Inleiding U bent door uw huisarts of specialist doorverwezen naar de logopedist voor de behandeling van uw spraakstoornis dysartrie. In deze folder wordt u uitgelegd wat dysartrie

Nadere informatie

Spreken Wat is een dysartrie?

Spreken Wat is een dysartrie? Dysartrie 2 Dysartrie is de algemene term voor een motorische spraakstoornis als gevolg van neurologische problematiek. Deze folder is bedoeld voor patiënten met een dysartrie en hun omgeving. Er staat

Nadere informatie

Afasie Vereniging Nederland Bakenbergseweg 125 6814 ME Arnhem Tel. 026-3512512 (werkdagen van 10.00-14.00 uur) Fax 026-3513613 E-mail: avn@afasie.

Afasie Vereniging Nederland Bakenbergseweg 125 6814 ME Arnhem Tel. 026-3512512 (werkdagen van 10.00-14.00 uur) Fax 026-3513613 E-mail: avn@afasie. D Y S A R T H R I E, V E R B A L E A P R A X I E E N D Y S FA G I E s p r e e k - e n s l i k p r o b l e m e n t e n g e v o l g e v a n h e r s e n l e t s e l Afasie Vereniging Nederland Bakenbergseweg

Nadere informatie

Dysartrie. Logopedie

Dysartrie. Logopedie Dysartrie Logopedie Inhoudsopgave 1 Wat is dysartrie?... 2 2 Gevolgen van dysartrie... 3 3 Behandeling van dysartrie... 4 Onderzoek... 4 Behandeling... 4 4 Richtlijnen voor een betere communicatie... 5

Nadere informatie

Informatiebrochure Dysartrie. [Geef tekst op] Pagina 1

Informatiebrochure Dysartrie. [Geef tekst op] Pagina 1 Informatiebrochure Dysartrie [Geef tekst op] Pagina 1 UZ Leuven 2 Beste familie, deze informatiebrochure bieden wij u aan naar aanleiding van de spraak-, taal - en/of slikproblemen die uw familielid momenteel

Nadere informatie

Iedereen kan last krijgen van stemproblemen en het komt zowel bij kinderen als bij volwassenen voor.

Iedereen kan last krijgen van stemproblemen en het komt zowel bij kinderen als bij volwassenen voor. Stem Adem-/ en stemproblematiek Heesheid Adembeheersing als voorbereiding op zingen Hyperventilatie Spreken in het openbaar Stemproblemen en stemverandering bijv. bij transseksualiteit, pubertijd Symptomen:

Nadere informatie

Logopedie na een beroerte

Logopedie na een beroerte Logopedie na een beroerte Albert Schweitzer ziekenhuis februari 2011 pavo 0473 Inleiding Veel mensen hebben na een beroerte problemen met praten of slikken. De neuroloog regelt dat u hiervoor naar de logopedist

Nadere informatie

Verbale en bucco-faciale apraxie

Verbale en bucco-faciale apraxie Verbale en bucco-faciale apraxie Inleiding De logopedist heeft bij u een verbale- of bucco-faciale apraxie geconstateerd (spraakstoornis). Spreken is bij gezonde mensen een activiteit die automatisch verloopt:

Nadere informatie

DYSARTHRIE, VERBALE APRAXIE EN DYSFAGIE

DYSARTHRIE, VERBALE APRAXIE EN DYSFAGIE DYSARTHRIE, VERBALE APRAXIE EN DYSFAGIE DYSARTHRIE, VERBALE APRAXIE EN DYSFAGIE SPREEK- EN SLIKPROBLEMEN TEN GEVOLGE VAN HERSENLETSEL www.hersenletsel.nl Dysarthrie, verbale apraxie en dysfagie Dysarthrie

Nadere informatie

Dysartrie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Dysartrie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Dysartrie Dysartrie is een spraakstoornis ten gevolge van een neurologische aandoening. Iemand met een dysartrie heeft moeite om verstaanbaar te spreken. In deze folder leest u wat dysartrie inhoudt en

Nadere informatie

Logopedie Sophie Gortzak maart 2010

Logopedie Sophie Gortzak maart 2010 Logopedie Sophie Gortzak maart 2010 Inleiding Ik doe mijn werkstuk over logopedie omdat ik het een interessant onderwerp vond en mijn moeder is logopedist. Mijn hoofdstukken zijn: 1Wat is logopedie? 2Wie

Nadere informatie

Stem. Informatie over logopedie

Stem. Informatie over logopedie Stem Onder deze noemer zal een aantal problemen besproken worden die samenhangen met stemgeving. Voor een goed stemgeluid zijn onder andere de volgende aspecten van belang: houding en adem. De logopedist

Nadere informatie

Stemproblemen bij volwassenen

Stemproblemen bij volwassenen KNO-heelkunde Stemproblemen bij volwassenen Oorzaken en behandeling van een hese stem U bent bij de KNO-arts geweest i.v.m. stemproblemen. In deze folder informeren wij u over stemproblemen bij volwassen

Nadere informatie

Logopedie bij Multiple Sclerose (MS) Paramedische afdeling

Logopedie bij Multiple Sclerose (MS) Paramedische afdeling Logopedie bij Multiple Sclerose (MS) Paramedische afdeling Door Multiple Sclerose (MS) kunnen verschillende klachten ontstaan die het voor u moeilijker kunnen maken om u goed te uiten. Dit gebeurt bijvoorbeeld

Nadere informatie

Spraakstoornis door een hersenbeschadiging

Spraakstoornis door een hersenbeschadiging Logopedie Spraakstoornis door een hersenbeschadiging www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl LOG006 / Spraakstoornis door een hersenbeschadiging

Nadere informatie

WAT IS EEN AANGEZICHTSVERLAMMING?

WAT IS EEN AANGEZICHTSVERLAMMING? SPRAAK Aangezichtsverlamming Beide kanten van het gezicht hebben een nervus facialis ofwel aangezichtszenuw. Deze zenuw stuurt de spieren aan die zorgen voor de expressie (mimiek) van het gezicht. Ook

Nadere informatie

DYSARTRIE & SPRAAKAPRAXIE

DYSARTRIE & SPRAAKAPRAXIE DYSARTRIE & SPRAAKAPRAXIE DYSARTRIE & SPRAAKAPRAXIE Wat is dysartrie? Dysartrie betekent letterlijk moeilijk kunnen articuleren. Dysartrie kan als symptoom optreden bij bepaalde neurologische aandoeningen

Nadere informatie

Stemproblemen bij volwassenen

Stemproblemen bij volwassenen Stemproblemen bij volwassenen 2 Uw behandelend arts heeft voorgesteld om vanwege uw stemklachten een onderzoek en of behandeling door de KNO-arts te laten verrichten. Deze folder geeft u informatie over

Nadere informatie

K.N.O. Stemproblemen bij volwassenen

K.N.O. Stemproblemen bij volwassenen K.N.O. Stemproblemen bij volwassenen Deze folder heeft tot doel u informatie te geven over stemproblemen bij volwassen personen. Als u recent bij de KNO-arts bent geweest wegens moeilijkheden met uw stem,

Nadere informatie

Stemproblemen bij volwassenen

Stemproblemen bij volwassenen Keel-, Neus- en Oorheelkunde Stemproblemen bij volwassenen www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Hoe maakt u geluid?... 3 Stemstoornissen... 3 Oorzaken... 3 Ontsteking van de stembanden... 3 Irritatie van

Nadere informatie

Stemproblemen. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Stemproblemen. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Stemproblemen U heeft last van stemproblemen en bent verwezen naar het stemspreekuur. In deze folder leest u meer hierover. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Hoe belangrijk

Nadere informatie

Stem-, spraak- en taalstoornissen

Stem-, spraak- en taalstoornissen KNO-HEELKUNDE Stem-, spraak- en taalstoornissen Oorzaken en behandeling van vertraagde taalontwikkeling bij kinderen U bent bij de kno-arts geweest i.v.m. stem- of spraakproblemen van uw kind. Deze folder

Nadere informatie

kno specialisten in keel-, neus- & oorheelkunde Stemproblemen bij volwassenen

kno specialisten in keel-, neus- & oorheelkunde Stemproblemen bij volwassenen kno haarlemmermeer specialisten in keel-, neus- & oorheelkunde Stemproblemen bij volwassenen Hoe belangrijk is spreken? Spreken is bij mensen het meest gebruikte communicatiemiddel. In veel beroepen moeten

Nadere informatie

De logopedist behandelt problemen op het gebied van: taal spraak gezicht adem stem eten / drinken / slikken

De logopedist behandelt problemen op het gebied van: taal spraak gezicht adem stem eten / drinken / slikken Logopedie 1 De logopedist behandelt problemen op het gebied van: taal spraak gezicht adem stem eten / drinken / slikken 2 Gevolgen van een CVA afasie: problemen in taal en communicatie dysartrie: problemen

Nadere informatie

Taal. Informatie over logopedie

Taal. Informatie over logopedie Taal Taal is... Het geheel van de door de spraakorganen, op basis van het taalvermogen voortgebrachte tekens waarvan de mens gebruik maakt om zijn gedachten te articuleren, zijn wereld te ordenen en te

Nadere informatie

Dysartrie. spraakstoornis bij volwassenen

Dysartrie. spraakstoornis bij volwassenen Dysartrie spraakstoornis bij volwassenen Voor u ligt de informatiefolder over dysartrie. In deze folder vindt u meer informatie over de spraakproblemen die u op dit moment ervaart. Het is belangrijk om

Nadere informatie

Logopedie bij stemproblemen: wat nu?

Logopedie bij stemproblemen: wat nu? Logopedie bij stemproblemen: wat nu? Inleiding U bent verwezen naar de logopedist in verband met stemproblemen. Deze leert u een juiste spreek- en ademtechniek aan zodat de stemklachten verminderen. Deze

Nadere informatie

Deze presentatie wordt u aangeboden door:

Deze presentatie wordt u aangeboden door: Deze presentatie wordt u aangeboden door: Presentatie logopedie Wat is logopedie Wat behandelt de logopedist Hoe verloopt de normale spraaktaalontwikkeling Screening en verwijzing Vergoeding Handige websites

Nadere informatie

Wat is dysartrie Hoe ontstaat dysartrie Communicatieadviezen voor personen met dysartrie

Wat is dysartrie Hoe ontstaat dysartrie Communicatieadviezen voor personen met dysartrie Dysartrie U bent in het HMC opgenomen en heeft moeite met het spreken. De logopedist is hiervoor bij u langs geweest. In deze folder vindt u informatie over de spraakstoornis en enkele communicatieadviezen

Nadere informatie

Logopedie. Dysartrie, een verworven spraakstoornis. Afdeling: Onderwerp:

Logopedie. Dysartrie, een verworven spraakstoornis. Afdeling: Onderwerp: Afdeling: Onderwerp: Logopedie, een verworven spraakstoornis 1 Inleiding U (of uw partner/familielid) bent opgenomen in het Ikazia Ziekenhuis in verband met hersenletsel. Wanneer er sprake is van een taal-

Nadere informatie

Informatie voor patiënten. Medisch Centrum Haaglanden

Informatie voor patiënten. Medisch Centrum Haaglanden Dysartrie Informatie voor patiënten F0804-3060 augustus 2010 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam 070 357 44 44

Nadere informatie

KNO. Spraak-, stem- en taalstoornissen bij kinderen

KNO. Spraak-, stem- en taalstoornissen bij kinderen KNO Spraak-, stem- en taalstoornissen bij kinderen Inhoudsopgave Inleiding... 4 Hoe belangrijk is spreken?... 4 Spraakstoornissen... 5 Articulatieproblemen...5 Stotteren...6 Stemstoornissen... 7 Kinderheesheid...7

Nadere informatie

In de bijlage van deze folder leest u meer over het ontstaan en verhelpen van slikproblemen.

In de bijlage van deze folder leest u meer over het ontstaan en verhelpen van slikproblemen. Slikspreekuur In overleg met uw behandelend KNO-arts bent u uitgenodigd voor het Slikspreekuur. In deze folder kunt u lezen wat een bezoek aan het Slikspreekuur inhoudt. Heeft u na het lezen van de folder

Nadere informatie

PATIËNTENINFORMATIE. LOGOPEDIE BIJ SLIKPROBLEMEN Dysfagie en Aerofagie

PATIËNTENINFORMATIE. LOGOPEDIE BIJ SLIKPROBLEMEN Dysfagie en Aerofagie PATIËNTENINFORMATIE LOGOPEDIE BIJ SLIKPROBLEMEN Dysfagie en Aerofagie 2 LOGOPEDIE BIJ SLIKPROBLEMEN Dysfagie en Aerofagie Algemeen Door middel van deze informatiefolder wil Maasstad Ziekenhuis u informeren

Nadere informatie

KNO. Stemproblemen bij volwassenen

KNO. Stemproblemen bij volwassenen KNO Stemproblemen bij volwassenen Stemproblemen bij volwassenen In deze folder vindt u informatie over stemproblemen bij volwassenen. U kunt lezen hoe een stem functioneert en welke stoornissen er zijn.

Nadere informatie

SPRAAK-, STEM- EN TAALSTOORNISSEN BIJ KINDEREN

SPRAAK-, STEM- EN TAALSTOORNISSEN BIJ KINDEREN SPRAAK-, STEM- EN TAALSTOORNISSEN BIJ KINDEREN 541 Inleiding U bent op de polikliniek Keel-, Neus- en Oorheelkunde wegens spraak- of stemproblemen van uw kind. Kinderen die slecht spreken kunnen zich vaak

Nadere informatie

van delen tot het geheel. Hij kan bijvoorbeeld zijn kleding binnenstebuiten aantrekken, of zijn kopje naast de tafel zetten.

van delen tot het geheel. Hij kan bijvoorbeeld zijn kleding binnenstebuiten aantrekken, of zijn kopje naast de tafel zetten. Afasie Als iemand een beroerte krijgt gebeurt dat bijna altijd plotseling. De schok is groot. Men heeft zich niet kunnen voorbereiden en men weet niet wat hen overkomt. Het dagelijkse leven wordt verstoord.

Nadere informatie

Stemspreekuur Polikliniek KNO

Stemspreekuur Polikliniek KNO U hebt deze brochure ontvangen, omdat u last heeft van stemklachten. Hiervoor bent u doorverwezen naar het stemspreekuur (foniatrie-spreekuur) van het MCL. Foniatrie is een specialisme dat zich bezig houdt

Nadere informatie

Spraak-, stem- en taal- stoornissen bij kinderen

Spraak-, stem- en taal- stoornissen bij kinderen Spraak-, stem- en taal- stoornissen bij kinderen Deze folder geeft u informatie over stemproblemen bij kinderen. Als u recent bij een keel-, neus- en oorarts (kno-arts) bent geweest wegens spraak- of stemproblemen

Nadere informatie

Afasie Informatie voor familieleden. Ziekenhuis Gelderse Vallei

Afasie Informatie voor familieleden. Ziekenhuis Gelderse Vallei Afasie Informatie voor familieleden Ziekenhuis Gelderse Vallei Een van uw naasten is in de afgelopen periode opgenomen in Ziekenhuis Gelderse Vallei. Er is door de logopedist een afasie geconstateerd.

Nadere informatie

WAT DOET DE LOGOPEDIST?

WAT DOET DE LOGOPEDIST? TAAL Afasie Afasie is een taalstoornis die ontstaat door een hersenletsel in de linker hersenhelft. Dit wordt meestal veroorzaakt door een beroerte (CVA), maar kan ook ontstaan door een hersentumor, een

Nadere informatie

Informatiebrochure Apraxie

Informatiebrochure Apraxie Informatiebrochure Apraxie UZ Leuven 2 Beste familie, deze informatiebrochure bieden wij u aan naar aanleiding van de spraak-, taal - en/of slikproblemen die uw familielid momenteel ondervindt. In deze

Nadere informatie

STEMPROBLEMEN BIJ VOLWASSENEN

STEMPROBLEMEN BIJ VOLWASSENEN STEMPROBLEMEN BIJ VOLWASSENEN 1018 Inleiding U bent op de polikliniek Keel-, Neus- en Oorheelkunde wegens stemproblemen. Bij stemproblemen kunt u in uw spreken en dus in uw functioneren worden belemmerd.

Nadere informatie

Stemproblemen bij volwassenen

Stemproblemen bij volwassenen Keel-, Neus- en Oorheelkunde Stemproblemen bij volwassenen www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Hoe maakt u geluid?... 3 Stemstoornissen... 3 Oorzaken... 3 Ontsteking van de stembanden... 3 Irritatie van

Nadere informatie

Stotteren Logopedie Postadres Bezoekadres

Stotteren Logopedie Postadres Bezoekadres Stotteren Logopedie Colofon Dit is een uitgave van gemeente De Ronde Venen Postbus 250 3640 AG Mijdrecht T 0297 29 16 16 E gemeente@derondevenen.nl Deze folder is er om u zo helder en duidelijk mogelijk

Nadere informatie

Stemproblemen bij volwassenen

Stemproblemen bij volwassenen Stemproblemen bij volwassenen Afdeling keel-, neus- en oorheelkunde In deze folder informeren wij u over stemproblemen bij volwassenen. Hoe maakt u stemgeluid? Geluid ontstaat in het strottenhoofd (adamsappel).

Nadere informatie

Welke moeilijkheden kunnen optreden bij mensen met afasie?

Welke moeilijkheden kunnen optreden bij mensen met afasie? Wegwijs in afasie Inleiding Uw naaste is opgenomen in Gelre ziekenhuizen omdat hij/zij getroffen is door een beschadiging in de hersenen waardoor zijn/haar communicatie is aangetast. Dit heet afasie.

Nadere informatie

Spraak-, stem- en taalstoornissen

Spraak-, stem- en taalstoornissen Informatie voor patiënten Spraak-, stem- en taalstoornissen Informatie voor patiënten G456-C CWZ / 09-04 Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis Uw behandelend arts heeft voorgesteld om vanwege uw spraak- en/of

Nadere informatie

Leven met Multipele Sclerose uitgave 19. MS en spraakproblemen ...! EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS

Leven met Multipele Sclerose uitgave 19. MS en spraakproblemen ...! EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS Leven met Multipele Sclerose uitgave 19 MS en spraakproblemen...! EEN UITGAVE VAN HET NATIONAAL MS FONDS Inleiding Sommige mensen met MS krijgen last van spraakproblemen. Vaak gebeurt dat heel geleidelijk.

Nadere informatie

U kunt zich voorstellen dat plotseling wakker worden in Frankrijk iets minder grote problemen veroorzaakt voor het

U kunt zich voorstellen dat plotseling wakker worden in Frankrijk iets minder grote problemen veroorzaakt voor het Afasie Inleiding Als gevolg van een hersenbeschadiging kan een patiënt te maken krijgen met communicatieproblemen. Deze beperken hem/haar in het uitwisselen van gedachten, wensen en gevoelens. Op de afdeling

Nadere informatie

PATIËNTENINFO Dysartrie

PATIËNTENINFO Dysartrie PATIËNTENINFO Dysartrie LOGOPEDIE / AFASIOLOGIE Wat is dysartrie? Dysartrie is een verworven motorische spraakstoornis ten gevolge van een neurologische aandoening. We lichten de belangrijkste termen van

Nadere informatie

Verstaanbaar spreken Bij Parkinson of atypisch parkinsonisme

Verstaanbaar spreken Bij Parkinson of atypisch parkinsonisme Verstaanbaar spreken Bij Parkinson of atypisch parkinsonisme afdeling logopedie Deze folder is bedoeld voor mensen met de ziekte van Parkinson of een vorm van atypisch parkinsonisme. In deze folder vindt

Nadere informatie

1. Voorbereidende fase In deze fase vindt het afhappen, kauwen en het verzamelen van het voedsel op de tong plaats.

1. Voorbereidende fase In deze fase vindt het afhappen, kauwen en het verzamelen van het voedsel op de tong plaats. Slikproblemen Eten en drinken Bij normaal eten en drinken is er een hechte samenwerking tussen mond, keel, strottenhoofd en slokdarm. Het slikproces kan globaal in 4 fasen verdeeld worden: 1. Voorbereidende

Nadere informatie

Communicatie bij afasie

Communicatie bij afasie Communicatie bij afasie U bent in HMC opgenomen. Veel mensen hebben na een hersenletsel problemen met het praten. De logopedist is hiervoor bij u langs geweest. In deze folder vindt u informatie over de

Nadere informatie

Moeite met slikken van medicijnen

Moeite met slikken van medicijnen 400047 Moeite met slikken van geneesmiddelen_400003 Antibiotica 21-12-10 05:54 Pagina 4 Medicijnen: sommige medicijnen kunnen sufheid of een droge mond veroorzaken. Als iemand suf is, kan hij vergeten

Nadere informatie

Communicatie bij afasie

Communicatie bij afasie Communicatie bij afasie Informatie voor patiënten en naasten F0802-3560 februari 2011 Medisch Centrum Haaglanden www.mchaaglanden.nl MCH Antoniushove, Burgemeester Banninglaan 1 Postbus 411, 2260 AK Leidschendam

Nadere informatie

KNO. Stemproblemen bij volwassenen

KNO. Stemproblemen bij volwassenen KNO Stemproblemen bij volwassenen Stemproblemen bij volwassenen De Keel- Neus- Oorarts heeft u onderzocht en verteld wat de oorzaak van uw stemprobleem is en wat er aan gedaan kan worden. In deze folder

Nadere informatie

1 Wat is dysfagie?... 2. 2 Kenmerken van dysfagie... 3. 3 Gevolgen van dysfagie... 3. 4 Behandeling van dysfagie... 4

1 Wat is dysfagie?... 2. 2 Kenmerken van dysfagie... 3. 3 Gevolgen van dysfagie... 3. 4 Behandeling van dysfagie... 4 Dysfagie Logopedie Inhoudsopgave 1 Wat is dysfagie?... 2 2 Kenmerken van dysfagie... 3 3 Gevolgen van dysfagie... 3 4 Behandeling van dysfagie... 4 5 Tips tijdens het eten en drinken... 5 1 Wat is dysfagie?

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Afasie. Informatie over een taalstoornis die ontstaat na hersenletsel

Patiënteninformatie. Afasie. Informatie over een taalstoornis die ontstaat na hersenletsel Patiënteninformatie Afasie Informatie over een taalstoornis die ontstaat na hersenletsel Afasie Informatie over een taalstoornis die ontstaat na hersenletsel Deze folder informeert u over afasie, hoe

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Logopedie bij een neurologische aandoening

PATIËNTEN INFORMATIE. Logopedie bij een neurologische aandoening PATIËNTEN INFORMATIE Logopedie bij een neurologische aandoening Algemeen Door middel van deze informatiefolder wil het Maasstad ziekenhuis u informeren over logopedie bij een neurologische aandoening.

Nadere informatie

Wegwijs in afasie voor beginnend personeel bij neurologie Inhoudelijke aspecten van afasie

Wegwijs in afasie voor beginnend personeel bij neurologie Inhoudelijke aspecten van afasie Wegwijs in afasie voor beginnend personeel bij neurologie Inhoudelijke aspecten van afasie 1 Wat ik zeggen wil Eigenlijk wil ik zeggen, wat de bloemen mij zeiden, die ik kreeg, toen ik weer een dagje thuis

Nadere informatie

PATIËNTENINFORMATIE LOGOPEDIE BIJ STEMPROBLEMEN

PATIËNTENINFORMATIE LOGOPEDIE BIJ STEMPROBLEMEN PATIËNTENINFORMATIE LOGOPEDIE BIJ STEMPROBLEMEN LOGOPEDIE BIJ STEMPROBLEMEN Algemeen Door middel van deze informatiefolder wil Maasstad Ziekenhuis u informeren over logopedie bij stemproblemen. Wij adviseren

Nadere informatie

Afasie. Wat is afasie? Hoe ontstaat afasie?

Afasie. Wat is afasie? Hoe ontstaat afasie? LOGOPEDIE Afasie Afasie Afasie is een taalstoornis die ontstaat door schade aan de hersenen, bijvoorbeeld na een beroerte. In deze folder leest u hoe afasie ontstaat en wat de effecten ervan zijn op het

Nadere informatie

Stoornissen van het bewegingssysteem Bradykinesie Trager / kleinere bewegingsuitslag Verstoring in de timing Hypokinesie Minder automatische

Stoornissen van het bewegingssysteem Bradykinesie Trager / kleinere bewegingsuitslag Verstoring in de timing Hypokinesie Minder automatische Stoornissen van het bewegingssysteem Bradykinesie Trager / kleinere bewegingsuitslag Verstoring in de timing Hypokinesie Minder automatische bewegingen Akinesie Bevriezen Rigiditeit Verhoogde spiertonus,

Nadere informatie

Logopedie en Neurologie

Logopedie en Neurologie Logopedie en Neurologie Logopedisten hebben een belangrijk aandeel in de zorg van patiënten met een (chronische) neurologische aandoening. Zo kunnen communicatie of eten en drinken problemen geven als

Nadere informatie

Verstaanbaar spreken. bij de ziekte van Parkinson of atypisch parkinsonisme 1. Logopedie en PLVT

Verstaanbaar spreken. bij de ziekte van Parkinson of atypisch parkinsonisme 1. Logopedie en PLVT Verstaanbaar spreken bij de ziekte van Parkinson of atypisch parkinsonisme 1 Logopedie en PLVT Voor wie is deze informatie bedoeld? U heeft de ziekte van Parkinson of een vorm van atypische parkinsonisme

Nadere informatie

In Wat is logopedie geven we u meer informatie over logopedie en leggen we uit welke problemen er kunnen zijn en hoe we die behandelen.

In Wat is logopedie geven we u meer informatie over logopedie en leggen we uit welke problemen er kunnen zijn en hoe we die behandelen. Onze Praktijk Wij zijn logopedisten en houden ons bezig met communiceren. Alles wat te maken heeft met het begrijpen en produceren van gesproken en geschreven taal, is onderdeel van het werkterrein. Als

Nadere informatie

Amyotrofische Lateraal Sclerose (ALS) Informatie en behandeling

Amyotrofische Lateraal Sclerose (ALS) Informatie en behandeling Amyotrofische Lateraal Sclerose (ALS) Informatie en Amyotrofische Lateraal Sclerose Amyotrofische Lateraal Sclerose (ALS) is een neuromusculaire aandoening. Het is een ziekte van zenuwcellen die leidt

Nadere informatie

Informatiebrochure Afasie

Informatiebrochure Afasie Informatiebrochure Afasie UZ Leuven 2 Beste familie, deze informatiebrochure bieden wij u aan naar aanleiding van de spraak-, taal - en/of slikproblemen die uw familielid momenteel ondervindt. In deze

Nadere informatie

Door medicijnen Deze kunnen bijvoorbeeld sufheid, verminderde spierkracht of een droge mond veroorzaken.

Door medicijnen Deze kunnen bijvoorbeeld sufheid, verminderde spierkracht of een droge mond veroorzaken. Slikstoornissen 2 Deze folder is bedoeld voor patiënten met slikproblemen en hun omgeving. Er wordt uitleg gegeven over hoe het komt dat iemand zich verslikt. Ook wordt aangegeven wat de risico s zijn

Nadere informatie

Afasie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Afasie. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Afasie Afasie is een taalstoornis ontstaan door hersenletsel. Iemand met afasie heeft moeite met het uiten en het begrijpen van de taal. In deze brochure leest u wat afasie inhoudt en vindt u een aantal

Nadere informatie

Partnerparticipatiecursus

Partnerparticipatiecursus Partnerparticipatiecursus Introductie Het komend uur wordt besproken wat logopedie in Vogellanden, Sector Volwassenen, inhoudt. Zowel theoretisch als praktisch. Logopedie Is de behandeling van communicatiestoornissen

Nadere informatie

Afasie (taalstoornis)

Afasie (taalstoornis) Afasie (taalstoornis) Deze informatiefolder wordt u aangeboden, omdat u afasie heeft opgelopen als gevolg van een beschadiging in de hersenen. De informatie is behalve voor u ook bedoeld voor uw partner

Nadere informatie

Parkinsoncafe Breda 27-09-2013

Parkinsoncafe Breda 27-09-2013 Parkinsoncafe Breda 27-09-2013 Stoornissen van het bewegingssysteem Bradykinesie Trager / kleinere bewegingsuitslag Verstoring in de timing Hypokinesie Minder automatische bewegingen Akinesie Bevriezen

Nadere informatie

Mensen met afasie hebben moeite met taal, maar zij zijn niet gek!

Mensen met afasie hebben moeite met taal, maar zij zijn niet gek! Afasie Logopedie Afasie is een taalstoornis die ontstaat door schade aan de hersenen, bijvoorbeeld na een beroerte of CVA (hersenbloeding, herseninfarct). In deze folder leest u hoe afasie ontstaat en

Nadere informatie

Dysfagie. Logopedie. Beter voor elkaar

Dysfagie. Logopedie. Beter voor elkaar Dysfagie Logopedie Beter voor elkaar 2 Dysfagie Deze folder geeft u uitleg over slikproblemen en hoe u deze zoveel mogelijk kunt voorkomen. De informatie is ook nuttig voor uw omgeving. Laat uw naasten

Nadere informatie

Logopedie en Myotone Dystrofie de ziekte van Steinert

Logopedie en Myotone Dystrofie de ziekte van Steinert Logopedie en Myotone Dystrofie de ziekte van Steinert afdeling logopedie Deze folder is bedoeld voor mensen met de ziekte van Steinert (Myotone Dystrofie). In deze folder vindt u meer informatie over de

Nadere informatie

Stembandverlamming. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!

Stembandverlamming. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee! Stembandverlamming In deze folder krijgt u informatie over wat een stembandverlamming is, welke gevolgen dit heeft en welke behandelingen er zijn. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs

Nadere informatie

1. ONDERZOEK. Voorwaarden bij onderzoek:

1. ONDERZOEK. Voorwaarden bij onderzoek: Charter voor onderzoek en behandeling van spraak-, taal- en communicatieproblemen bij de ziekte van Huntington Versie voor zorgmedewerkers, mantelzorgers en patiënten 1. ONDERZOEK Voorwaarden bij onderzoek:

Nadere informatie

Afasie Wat u moet weten.

Afasie Wat u moet weten. Afasie Wat u moet weten www.nwz.nl Inhoud Wat is afasie? 3 Hoe ontstaat afasie? 3 Wat is een CVA? 4 Wat merkt u van afasie? 5 Afasie in het dagelijks leven 5 Spontaan herstel 5 Revalidatie 6 Logopedie

Nadere informatie

LOGOPEDIE. Slikproblemen. Bij opgenomen patiënten

LOGOPEDIE. Slikproblemen. Bij opgenomen patiënten LOGOPEDIE Slikproblemen Bij opgenomen patiënten Slikproblemen Omdat u problemen hebt met slikken, krijgt u aangepast eten en/of drinken. Uw logopedist adviseert u daarover het volgende: Overleg altijd

Nadere informatie

Slikproblemen. Informatiebrochure patiënten

Slikproblemen. Informatiebrochure patiënten Slikproblemen Informatiebrochure patiënten 1. Wat zijn slikproblemen...4 2. Hoe verloopt slikken...4 3. Wat is een slikprobleem...5 4. Hoe ontstaat een slikprobleem...5 5. Hoe slikproblemen verhelpen...5

Nadere informatie

Informatiebrochure Dysfagie. UZ Leuven 1

Informatiebrochure Dysfagie. UZ Leuven 1 Informatiebrochure Dysfagie UZ Leuven 1 Beste familie, deze informatiebrochure bieden wij u aan naar aanleiding van de spraak-, taal - en/of slikproblemen die uw familielid momenteel ondervindt. In deze

Nadere informatie

Lees voor meer informatie over de verschillende adem- en stemproblemen hieronder verder.

Lees voor meer informatie over de verschillende adem- en stemproblemen hieronder verder. 1 Problemen met adem en stem Mensen praten dan hees, schor, hebben pijn bij het praten of zijn de stem helemaal kwijt en kunnen alleen nog maar fluisteren. Zowel kinderen als volwassenen kunnen problemen

Nadere informatie

Libra R&A locatie Blixembosch ALS/PSMA. Amyotrofische Laterale Sclerose/ Progressieve Spinale Musculaire Atrofie

Libra R&A locatie Blixembosch ALS/PSMA. Amyotrofische Laterale Sclerose/ Progressieve Spinale Musculaire Atrofie Libra R&A locatie Blixembosch ALS/PSMA Amyotrofische Laterale Sclerose/ Progressieve Spinale Musculaire Atrofie U heeft de diagnose Amyotrofische Laterale Sclerose (ALS) of Progressieve Spinale Musculaire

Nadere informatie

Uitgebreid stemonderzoek door de logopedist

Uitgebreid stemonderzoek door de logopedist Uitgebreid stemonderzoek door de logopedist 2 Uw KNO-arts heeft voorgesteld om vanwege uw stemklachten een uitgebreid stemonderzoek door de logopedist te laten verrichten. Deze folder geeft u informatie

Nadere informatie

Wat is logopedie? Wat doet een logopedist? Wanneer is logopedie nodig?

Wat is logopedie? Wat doet een logopedist? Wanneer is logopedie nodig? Wat is logopedie? Wat is logopedie? Logopedie is zorg die nodig is als er problemen zijn met stem, spraak, taal, gehoor en slikken. Logopedisten behandelen stoornissen op het gebied van de persoonlijke

Nadere informatie

Afasie en logopedie informatie voor naasten/familie

Afasie en logopedie informatie voor naasten/familie Afasie en logopedie informatie voor naasten/familie Inhoud Afasie, wat is dat en hoe kunt u er mee om gaan? 5 Taalproblemen 6 Hoe ervaren afasiepatiënten de moeilijkheden zelf? 7 Hoe kunt u het beste omgaan

Nadere informatie

Afasie. Logopedie. Beter voor elkaar

Afasie. Logopedie. Beter voor elkaar Afasie Logopedie Beter voor elkaar Afasie In deze folder leest u wat afasie is en krijgt u adviezen hoe u de communicatie met iemand met afasie kan verbeteren. Ook staat beschreven wat de logopedist kan

Nadere informatie

RICHTLIJN DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING VAN AFASIE

RICHTLIJN DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING VAN AFASIE RICHTLIJN DIAGNOSTIEK EN BEHANDELING VAN AFASIE Samenvatting versie voor mensen met afasie en naasten Afasie is een taalstoornis, geen intelligentiestoornis Juli 2017 1 van 23 Inhoud Inleiding... 3 H1:

Nadere informatie

Wat is logopedie? Wanneer is logopedie nodig?

Wat is logopedie? Wanneer is logopedie nodig? Wat is logopedie? Wat is logopedie? Logopedie is zorg die nodig is als er problemen zijn met stem, spraak, taal, gehoor en slikken. Logopedisten behandelen stoornissen op het gebied van de persoonlijke

Nadere informatie

Kijkoperatie van de stembanden Microlaryngoscopie

Kijkoperatie van de stembanden Microlaryngoscopie Kijkoperatie van de stembanden Microlaryngoscopie Afdeling keel-, neus- en oorheelkunde U heeft met uw specialist afgesproken dat u binnenkort wordt opgenomen voor een kijkoperatie van de stembanden (microlaryngoscopie).

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Logopedie bij een neurologische aandoening Afasie Communicatieproblematiek bij rechterhemisfeerletsel Dysartrie Dysfagie

PATIËNTEN INFORMATIE. Logopedie bij een neurologische aandoening Afasie Communicatieproblematiek bij rechterhemisfeerletsel Dysartrie Dysfagie PATIËNTEN INFORMATIE Logopedie bij een neurologische aandoening Afasie Communicatieproblematiek bij rechterhemisfeerletsel Dysartrie Dysfagie Door middel van deze informatiefolder wil het Maasstad ziekenhuis

Nadere informatie

Logopedie spraak- en taalproblemen

Logopedie spraak- en taalproblemen Logopedie spraak- en taalproblemen Inhoud Logopedische problemen 3 Afasie 4 Dysartrie 5 Apraxie 6 Bijkomende problemen 7 De logopedist 10 Praktische tips 11 Meer informatie 14 Tot slot 15 Nuttige coördinaten

Nadere informatie

Behandelende logopedisten 02/

Behandelende logopedisten 02/ Afasie is een communicatiestoornis met ingrijpende gevolgen, niet alleen voor de patiënt maar ook voor de familie, vrienden en kennissen. Wie de stoornis begrijpt, kan gemakkelijker omgaan met de gevolgen.

Nadere informatie

Afasie. Doel voorlichting. Voorbeeld 2. Voorbeeld 1. Inhoud 9-10-2013. Voorlichting RST Zorgverleners. Spraak- en taalproblemen bij ouderen

Afasie. Doel voorlichting. Voorbeeld 2. Voorbeeld 1. Inhoud 9-10-2013. Voorlichting RST Zorgverleners. Spraak- en taalproblemen bij ouderen Voorlichting RST Zorgverleners Inhoud Spraak- en taalproblemen bij ouderen Afasie Dysartrie Verbale apraxie Dysfagie Datum, Instelling Plaats Door Baukje Dijk, logopedist Doel voorlichting Na deze bijeenkomst

Nadere informatie

AFASIE. informatieve folder voor personeel binnen de gezondheidszorg

AFASIE. informatieve folder voor personeel binnen de gezondheidszorg AFASIE informatieve folder voor personeel binnen de gezondheidszorg Stichting Afasie Nederland Postbus 221 6930 AE Westervoort Tel. 026-3512512 (werkdagen van 10.00-14.00 uur) Fax 026-3513613 E-mail: san@afasie.nl

Nadere informatie

Inleiding. Wat is afasie?

Inleiding. Wat is afasie? Afasie Inleiding De logopedist heeft bij u afasie geconstateerd. Afasie is een taalstoornis. In deze folder wordt u uitgelegd wat afasie is en hoe het ontstaat. Daarnaast kunt u lezen wat u, maar ook uw

Nadere informatie