lansingerland IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII GEMEENTE Vergunningverlening 6: Handhaving Postbus AA Berkel en Rodenrijs

Transcriptie

1 IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII GEMEENTE lansingerland Aan de leden van de gemeenteraad Afdeling Vergunningverlening 6: Handhaving Postbus AA Berkel en Rodenrijs Verzenddatum 16 april2013 Onskenmerk T Uw brief van Nadere informatie DeepakMoella Telefoon info@lansingerland.nl Fax (010) BOO Onderwerp Duurzaamheidsagenda stadsregio Geachte gemeenteraad, In 2008 zijn de gemeenten in de stadsregio gestart met samenwerking in de regionale klimaatagenda met als doel de krachten te bundelen om de uitstoot van C02 in de regio omlaag te brengen. Er is een hoge ambitie uitgesproken, vanuit het rijk waren SLOK-gelden beschikbaar (stimulering lokale klimaatinitiatieven) en er is een omvangrijk samenwerkingsprogramma voor de periode (gekoppeld aan de loopperiode van de SLOKsubsidie uitkering) opgetuigd. De gemeente Lansingerland heeft een subsidie van ongeveer euro van het rijk mogen ontvangen. In de stuurgroep Klimaat van juni 2012 hebben de wethouders Milieu van de deelnemende gemeenten bekrachtigd dat ze meerwaarde blijven zien in regionale samenwerking op het gebied van duurzaamheid en klimaat. Gemeenten willen daarbij meer de samenwerking met andere (publieke en private) partijen aangaan. Ook hebben gemeenten uitgesproken dat de focus op C02 reductie onvoldoende aansprekend is op lokaal niveau. De nieuwe focus moet breder zijn met een duidelijke relatie naar de meerwaarde voor de bewoners van de regio (kostenbesparing, verbetering leefbaarheid, aansluiting bij bewonersinitiatieven) en de verbetering van de lokale economie (kostenbesparing, minder afhankelijkheid van fossiele brandstoffen, stimuleren van innovatie en werkgelegenheid). De regionale samenwerking in de regionale duurzaamheidsagenda heeft de afgelopen jaren zijn vruchten afgeworpen. Momenteel wordt de strategische agenda voor de Metropoolregio opgesteld. Het onderwerp duurzaamheid komt niet voor in het huidige (concept)pakket. Om te waarborgen dat duurzaamheid in de komende jaren een plaats krijgt in de toekomstige regionale samenwerking zal later dit jaar door de verschillende gemeenteraden bepaald moeten worden of en hoe dit verder vorm te geven. Het leek ons goed om u alvast te informeren over de tot nu toe behaalde resultaten. In het borgingsdocument dat meegestuurd wordt, is te lezen welke resultaten er tot nu toe behaald zijn per project. pagina 1/2

2 Ons kenmerk T Op basis van de wensen van de gemeenten en een consultatieronde met andere publieke en private partijen is een nieuwe concept-duurzaamheidsagenda ontwikkeld voor de periode , als opvolger van de regionale Klimaatagenda. In de nieuwe agenda is meer aandacht is voor het economisch en maatschappelijk rendement van duurzaamheid. De thema's die in de duurzaamheidsagenda staan zijn: A. Duurzaam gebouwde omgeving 1. Verbeteren energieprestaties 2. Klimaatadaptatie 3. Duurzame gebiedsontwikkeling B. Duurzame energie 4. Windenergie 5. Zonne-energie 6. Biomassa C. Duurzaam ondernemen D. Duurzame mobiliteit E. Verduurzaming gemeentelijke organisatie Vanuit de gemeente hebben we aangegeven dat we willen aanhaken bij thema's die meerwaarde voor Lansingerland hebben. Deze zijn nu: Verduurzaming gemeentelijke organisatie, windenergie en duurzame openbare verlichting. Ook is sprake van regionaal gezamenlijk optrekken in duurzaamheid in de glastuinbouw. Het meedoen aan de duurzaamheidsagenda vraagt financiële middelen. Deze keuze zal aan u zijn in de behandeling van de kadernota We hopen u hiermee goed geïnformeerd te hebben over de behaalde resultaten en de thema's die komende jaren op de agenda staan. En hopen dat u hiermee een weloverwogen besluit kan nemen over het wel of niet doorgaan met het klimaatbeleid van de gemeente en in verlengde daarvan de duurzaamheidsagenda van de stadsregio. Met een vriendelijke groet, burgemeester en wethouders van Lansingerland drs. ing. Ad Eijkenaar Secretaris í-~'::r.-lvv! uj Ewald van Vliet ---- Burgemeester pagina 2/2

3 Jaarverslag 2012 duurzaamheid en klimaat Inleiding De duurzame ontwikkeling van de regio is van groot belang om de regio als internationaal aantrekkelijk vestigingsgebied met een prettig woonklimaat neer te zetten. In de Regionaal Strategische Agenda is daarom vastgesteld dat de stadsregio werkt aan de verbetering van de leefomgevingskwaliteit en de transitie naar een energieneutrale regio. Duurzaamheid vormt een integraal onderdeel van het werk van de stadsregio, zowel voor eigen beleid als bij de ondersteuning van de regiogemeenten. In dit jaarverslag worden de specifieke duurzaamheids- en klimaatactiviteiten beschreven die uitgevoerd zijn in het kader van het programma Duurzame Regio (onderdeel Milieu) van de RSA. 1 Het gaat om de volgende activiteiten: 1. ondersteuning regiogemeenten bij duurzame (gebieds)ontwikkeling; 2. verkenning naar klimaatbestendig maken van de regio; 3. de regionale Klimaatagenda : uitvoering, afronding en resultaten tweede CO 2 monitor over 2012; 4. evaluatie regionale Klimaatagenda en ontwikkeling nieuwe regionale duurzaamheidsagenda ; 5. organisatie en financiering. Dit jaarverslag bevat twee bijlagen: Bijlage 1: CO 2 monitor 2012, inclusief bijlagenboek CO 2 -uitstoot gemeenten Bijlage 2: Borgingsdocumenten samenwerkingsprojecten regionale Klimaatagenda Ondersteuning regiogemeenten bij duurzame (gebieds)ontwikkeling Nieuw Reijerwaard In 2012 heeft de stadsregio in het kader van het ondersteunen van gemeenten bij duurzame gebiedsontwikkeling een bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van een duurzaamheidsstrategie voor Nieuw Reijerwaard. Daarbij heeft de dienst Stadsontwikkeling (SO) van de gemeente Rotterdam, in opdracht van de stadsregio, de ontwikkeling van deze duurzaamheidstrategie ondersteund met behulp van het door SO ontwikkelde instrument D-scan. Dit heeft een concept duurzaamheidstrategie opgeleverd die op 18 februari 2013 ter vaststelling voorligt in het AB van de GR Nieuw Reijerwaard. De ervaringen met het instrument D-Scan en de ervaringen en conclusies van het proces om tot een duurzaamheidstrategie te komen worden in het voorjaar van 2013 gedeeld met de regiogemeenten. Meerwaarde Milieu De DCMR heeft het instrument Meerwaarde Milieu ontwikkeld dat gemeenten kunnen gebruiken bij duurzame gebiedsontwikkeling. Doel van dit instrument is om niet alleen de kosten van milieumaatregelen, maar juist ook de (maatschappelijke) baten en effecten en de eigenaren van baten en effecten inzichtelijk te maken om daarmee bij te dragen aan duurzame gebiedsontwikkeling. De DCMR doet dat samen met Witteveen & Bos, een bureau dat gespecialiseerd is in het opstellen van MKBA s (maatschappelijke kosten-baten analyses). De DCMR heeft in 2012 een factsheet Meerwaarde Milieu in duurzame gebiedsontwikkeling opgesteld voor de regiogemeenten. Daarnaast is gezocht naar mogelijke pilotcases in enkele regiogemeenten, waar het instrument toegepast kon worden. In opdracht van de stadsregio is de DCMR eind 2012 begonnen met het toepassen van het instrument Meerwaarde Milieu bij een stadslandbouwproject in Vlaardingen en een vervoersmanagementvraagstuk bij bedrijventerrein Nieuw-Mathenesse in Schiedam. De uitkomsten worden in het voorjaar van 2013 verwacht en gedeeld met de andere gemeenten. Milieusignaalkaarten De stadsregio houdt een actueel beeld bij, in overleg met DCMR en gemeenten, van de knelpunten met betrekking tot het milieu, de leefomgevingskwaliteit en ruimtelijke ordening. Hiervoor heeft de stadsregio samen met de DCMR de milieusignaalkaarten ontwikkeld die een actuele handreiking 1 De uitvoering van het maatregelenpakket ter verbetering van de luchtkwaliteit in de regio in 2012 is geen onderdeel van dit jaarverslag. Hierover wordt separaat gerapporteerd. Jaarverslag 2012 duurzaamheid en klimaat, WGM, #

4 bieden voor de optimalisatie van de leefomgevingskwaliteit bij ruimtelijke plannen. In 2012 zijn de Milieusignaalkaarten geactualiseerd voor de thema s bodem, geluid, geur en externe veiligheid. Investeringsreserve: Bij de toekenning van de middelen vanuit de investeringsreserve wordt duurzaamheid toegepast als standaard onderdeel van de toetsingscriteria. Duurzame mobiliteit Op 29 februari 2012 heeft het AB het projectplan Schoon op Weg , onderdeel van het maatregelenpakket Duurzame Mobiliteit en het luchtkwaliteitsprogramma RAP/RAL, vastgesteld. In 2012 is gestart met de uitvoering. Op 9 en 10 oktober vond de Ecomobielbeurs plaats waar zowel de communicatie over als het creëren van commitment aan de uitvoering van Schoon op Weg en centraal stond. 2. verkenning naar klimaatbestendig maken van de regio Bij de start van de regionale Klimaatagenda in 2008 hebben de bestuurders afgesproken om de krachten te bundelen in het reduceren van CO 2 met als tweede prioriteit het klimaatbestendig maken van de regio. Om aan deze tweede prioriteit invulling te geven is de stadsregio in 2011 gestart met een verkenning naar de behoeften van gemeenten. Hiervoor zijn workshops, lokale bijeenkomsten en een bestuurlijke excursie langs een aantal praktijkvoorbeelden georganiseerd, is afgestemd met stadsgewest Haaglanden, de gemeente Rotterdam en andere betrokken partijen en zijn een regionale klimaatatlas en een klimaattoolbox ontwikkeld. De regio Rotterdam is één van de zogenaamde Hotspots binnen het nationale onderzoeksprogramma Kennis voor Klimaat waarbinnen overheden samenwerken aan een klimaatbestendige inrichting. Het programmabureau Duurzaam van de gemeente Rotterdam fungeert als hotspotcoördinator. Een belangrijk onderdeel van het onderzoeksprogramma is het ontwikkelen van regionale adaptatie strategieën. Het programmabureau Duurzaam heeft, samen met de stadsregio, een inhoudsopgave opgesteld voor een Adaptatiestrategie Regio Rotterdam (ARR). De ambitie van de ARR is een kader te bieden voor het klimaatbestendig maken van de regio door: Inzicht te verschaffen in de urgentie om actie te nemen; Duidelijkheid te creëren rondom verantwoordelijkheden en betrokken actoren; Handvatten aan te reiken voor het opstellen van lokale en/of regionale strategieën of actieplannen, en Inspiratie te bieden in de vorm van praktische voorbeelden van maatregelen. Tijdens de stuurgroep Klimaat van 30 augustus 2012 is ingestemd met het toevoegen van het thema klimaatadaptatie aan de te ontwikkelen vervolgagenda van de regionale klimaatagenda. Tevens heeft de stuurgroep de inhoudsopgave goedgekeurd voor de Adaptatiestrategie Regio Rotterdam. Het portefeuillehoudersoverleg GROM heeft op 4 oktober 2012 kennisgenomen van de inhoudsopgave en een eerste invulling en heeft ingestemd met een verdere uitwerking van de ARR. Zoals afgesproken in het portefeuillehoudersoverleg GROM van 4 oktober 2012, is in het najaar een begin gemaakt met de uitwerking. Zo hebben er twee ambtelijke werkateliers plaatsgevonden met de gemeenten Barendrecht, Schiedam, Vlaardingen, Capelle a/d IJssel, Hellevoetsluis en Vlaardingen. Uit deze werkateliers is een aantal activiteiten voortgekomen die in het kader van de regionale duurzaamheidsagenda in 2013 verder uitgewerkt worden, waaronder een casus in Barendrecht (de mogelijkheid van verkoelende groene maatregelen bij de herinrichting van het centrum) en een mogelijke casus in Schiedam/Vlaardingen (de mogelijkheid om dijkversterking te combineren met het verzilveren van kansen op het gebied van ruimtelijke ordening). De resultaten van deze projecten vormen directe input voor de ARR. De ARR maakt zoveel mogelijk gebruik maakt van en bouwt voort op bestaande producten en kennis en biedt een overzicht van wat er rond dit thema speelt. Daarbij kan gedacht worden aan: de regionale klimaatatlas en de klimaattoolbox die de stadsregio voor de regiogemeenten heeft ontwikkeld; de Rotterdamse Adaptatiestrategie en de Maatschappelijke Kosten Baten Analyse (MKBA) die door de gemeente Rotterdam zijn ontwikkeld en grotendeels gefinancierd; Jaarverslag 2012 duurzaamheid en klimaat, WGM, #

5 de resultaten van de vele onderzoeken die in het kader van Kennis voor Klimaat zijn/worden uitgevoerd; andere relevante projecten zoals de Deltadeelprogramma s Rijnmond Drechtsteden en Nieuwbouw en Herstructurering; de regionale adaptatiestrategie van het Stadsgewest Haaglanden. Het uitgangspunt van de ARR is dat een klimaatbestendige regio zowel economisch sterker is als een goede leefomgevingskwaliteit biedt, zodat de regio ook in de toekomst een aantrekkelijke locatie blijft om te wonen, te werken en te recreëren. De doelgroep van de ARR zijn met name beleidsmakers en bestuurders van de betrokken gemeenten en waterschappen. De ARR moet eind 2013 gereed zijn. 3. De regionale Klimaatagenda : uitvoering, afronding en resultaten tweede CO 2 monitor De regionale klimaatagenda heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan de duurzame ontwikkeling van de regio. In deze klimaatagenda hebben de gemeenten de krachten gebundeld om gezamenlijk bij te dragen aan de doelstelling om in % minder CO 2 uit te stoten dan in Van deze doelstelling is de globale indicatie dat de helft gerealiseerd wordt met landelijk en Europees beleid. Voor de andere helft staan de regiogemeenten aan de lat. In totaal zijn hiertoe vijftien samenwerkingsprojecten geformuleerd en uitgevoerd op de thema s wonen, bedrijven, duurzame energie, gemeentelijke organisatie, verkeer en vervoer en monitoring en communicatie. Uitvoering en afronding in 2012 van de projecten uit de regionale Klimaatagenda In 2012 is hard gewerkt aan de uitvoering van de samenwerkingsprojecten uit het plan van aanpak regionale Klimaatagenda. Dit heeft een aantal belangrijke resultaten opgeleverd, vooral in de vorm van het creëren van randvoorwaarden om op termijn als regiogemeenten samen doelen te kunnen bereiken en door het uitwisselen van kennis en ervaring, beschikbare capaciteit en het slim benutten van geld. Na een intensief bestuurlijk traject hebben alle regiogemeenten op 21 juni 2012 het regionaal convenant windenergie ondertekend. Daarnaast hebben ook de stadsregio Rotterdam, de provincie Zuid-Holland, de Nederlandse Windenergie Associatie, de Natuur- en Milieufederatie Zuid-Holland en het Havenbedrijf het convenant getekend. Met dit convenant spannen alle partijen zich in om in MW aan windenergievermogen gerealiseerd te hebben. Daarmee levert de regio een bijdrage leveren aan de ambitie uit de nota Wervelender van de provincie Zuid-Holland om in MW op land te realiseren in de provincie Zuid-Holland. Op 30 augustus 2012 hebben alle milieuwethouders het convenant Verbeteren energieprestatie nieuwbouw ondertekend. In het convenant hebben de gemeenten afgesproken zich in te zetten voor het aanscherpen en vaker toetsen van energieprestatie-eisen bij nieuwbouw-woningen en bij nieuwbouw-utiliteitsgebouwen. Ter ondersteuning van de regiogemeenten is ook een spoorboek gemaakt. Het spoorboek geeft gemeenten inzicht in de processtappen en randvoorwaarden om een verhoogde energieprestatie op gebiedsniveau en op gebouwniveau te kunnen realiseren. Daarnaast heeft de stadsregio een regiolicentie gefinancierd voor de toepassing van twee instrumenten (GPR Gebouw en GPR Stedenbouw) die zowel ondersteunend als toetsend ingezet kunnen worden bij het realiseren van de verhoogde energieprestatie. De gemeenten zijn ondersteund bij het concretiseren van de doelstelling voor CO 2 reductie in de prestatie-afspraken met woningcorporaties. Sommige gemeenten hebben daarvoor gebruik gemaakt van de ondersteuning op maat door een extern bureau dat door de stadsregio was ingehuurd. In samenwerking met het Stadsgewest Haaglanden en met de twee koepelorganisaties van woningcorporaties in beide regio s (Maaskoepel en SVH) heeft de stadsregio een onderzoek uit laten voeren naar het thema woonlasten. De woonlastenproblematiek is op buurtniveau in kaart gebracht en het rapport beschrijft verschillende mogelijke oplossingsrichtingen en consequenties van een woonlasten benadering in het beleidsveld wonen. Jaarverslag 2012 duurzaamheid en klimaat, WGM, #

6 In 2011 is als onderdeel van het samenwerkingsproject Warmte Koude netten een regionale kansenkaart gemaakt met een overzicht van vraag en aanbod op het gebied van warmte. Op basis van deze kansenkaart zijn in 2012 twee concrete cases voor warmte-koude netten uitgevoerd, te weten Bleizo en Nieuw Reijerwaard. Voor deze te ontwikkelen bedrijventerreinen heeft adviesbureau DWA medio 2012 in opdracht van de stadsregio een energievisie voor toepassing van collectieve warmtesystemen opgeleverd. In 2012 is in opdracht door bureau Ziut een regionaal benchmarkonderzoek openbare verlichting uitgevoerd onder alle gemeenten in de stadsregio. Hierin is gekeken hoe alle gemeenten er voor staan als het gaat om verduurzaming van de openbare verlichting, is de haalbaarheid van de projectdoelstelling onderzocht en is het besparingspotentieel inzichtelijk gemaakt. De resultaten van de benchmark zijn in een regionale bijeenkomst in juni 2012 met de betrokken bestuurders, klimaatcoördinatoren en beheerders openbare verlichting besproken. Conclusie hiervan is dat er wel besparing mogelijk is maar dat het voor geen enkele gemeente reëel is om op dit gebied 3 % energie per jaar te besparen. Zeker niet zonder kapitaal te vernietigen. Afgesproken is dat gemeenten verder blijven werken aan het verduurzamen van hun openbare verlichting en elkaar daarop blijven aanspreken. De DCMR heeft de branchegerichte milieudoelenaanpak uitgevoerd en de voortgang gerapporteerd in de stuurgroep Klimaat. De regiogemeenten hebben met ondersteuning van stichting Stimular de regionale aanpak voor energiebesparing bij bedrijven uitgevoerd. In opdracht van de stadsregio heeft Stimular voorlichting gegeven aan bedrijven bij bedrijvenbijeenkomsten zoals Business op het Water. Ook heeft Stimular bedrijven geïnformeerd bij lokale bedrijvenbijeenkomsten van gemeenten. In deze bijeenkomsten zijn bedrijven attent gemaakt op het regionale aanbod om gratis een startabonnement te nemen op de Milieubarometer en de Kansen bij Verkassen-scan. De meeste samenwerkingsprojecten uit de regionale Klimaatagenda zijn in 2012 tot een afronding gekomen als regionaal project. Dit betekent dat de verdere uitvoering nu op het niveau van de gemeenten ligt. Wel hebben bestuurders uitgesproken op regionaal niveau de voortgang te blijven agenderen en monitoren. Van sommige projecten heeft de stuurgroep Klimaat in 2012 besloten dat deze doorlopen en een plek krijgen in de nieuwe samenwerkingsagenda vanaf Voor elk project is een borgingsdocument (zie bijlage) gemaakt met daarin per project een samenvatting van doel en resultaten, opgeleverde documenten, activiteiten vanaf en de verantwoordelijkheid voor borging binnen gemeentelijke organisatie. De borgingsdocumenten zijn eind 2012 door de stadsregio in samenwerking met de ambtelijke projecttrekkers opgesteld en vervolgens besproken in de stuurgroep Duurzaamheid (opvolger stuurgroep Klimaat) van 7 februari De gemeenten geven zelf per project aan waar de verantwoordelijkheid voor de borging binnen de gemeentelijke organisatie ligt, zowel ambtelijk als bestuurlijk. Zodra de informatie van alle gemeenten beschikbaar is, worden de borgingsdocumenten formeel door de portefeuillehouder Groen, Water en Milieu van de stadsregio aan de regiogemeenten aangeboden. Resultaten tweede CO 2 monitor over 2012 Begin 2013 is de tweede CO 2 -monitor van de regionale Klimaatagenda opgeleverd. Deze monitor is tot stand gekomen door samenwerking tussen de stadsregio, DCMR, AgentschapNL en de regiogemeenten. De monitor kon niet eerder worden opgeleverd, omdat het beschikbaar komen van sommige (externe) databronnen langer duurde dan aanvankelijk was verwacht. De dataverzameling bij de gemeenten intern is verbeterd ten opzichte van de eerste CO 2 -monitor. Meer gemeenten hebben gegevens aangeleverd en ook over meer jaren, waardoor de betrouwbaarheid van de onderliggende data is toegenomen. Ook op landelijk niveau is de beschikbaarheid van data over energieverbruik verbeterd. De CO 2 -monitor 2012 voor de regionale Klimaatagenda geeft de trend in de totale CO 2 -uitstoot voor de regio Rotterdam weer over de jaren 2008, 2009 en Ook is de totale CO 2 -uitstoot in 1990 berekend. De CO 2 -uitstoot in het Haven- en industrieel complex (HIC) van Rotterdam is niet meegenomen in deze monitor, om de uitstoot per gemeente duidelijker in beeld te brengen. De uitstoot in het HIC is vele malen groter dan de totale uitstoot in de regiogemeenten. De tweede reden is dat de regiogemeenten, met uitzondering van Rotterdam weinig tot geen invloed hebben op de activiteiten in het HIC. Jaarverslag 2012 duurzaamheid en klimaat, WGM, #

7 In deze monitor is ook de trend in de CO 2 -uitstoot per gemeente over de jaren 2008, 2009 en 2010 inzichtelijk gemaakt. Deze kan echter niet worden vergeleken met 1990 omdat het niet mogelijk is om op het schaalniveau van de gemeenten een betrouwbare berekening te maken van de CO 2 -uitstoot in De effecten van de CO 2 -uitstoot van maatregelen die in 2011 en 2012 zijn genomen, zijn nog niet zichtbaar in deze monitor. Voor veel landelijke databronnen, zoals de Emissieregistratie, duurt het gemiddeld anderhalf jaar voordat er voldoende betrouwbare cijfers op regionale schaal beschikbaar zijn om de totale CO 2 -uitstoot over een jaar te berekenen. Naast de trend van de CO 2 uitstoot zowel op de schaal van de stadsregio als per gemeente, zijn in de CO 2 -monitor 2012 voor een aantal samenwerkingsprojecten uit de regionale Klimaatagenda indicatoren opgenomen. Deze samenwerkingsprojecten waren veelal faciliterend van aard zoals het creëren van randvoorwaarden, het uitwisselen van kennis en ervaring, beschikbare capaciteit en het slim benutten van geld om op termijn CO 2 -reductie te bereiken. Hierdoor is het vaak niet mogelijk de inspanningen in een project rechtstreeks te koppelen aan CO 2 -reductie. De belangrijkste resultaten uit de CO 2 -monitor zijn: De CO 2 -uitstoot in de regio is in ,7% lager dan in Over de jaren 2008, 2009 en 2010 is op regioniveau een licht stijgende lijn zichtbaar, een belangrijke oorzaak is waarschijnlijk het gestegen gasverbruik door de koude winters. De tijdreeks is nog te kort om betrouwbare uitspraken te doen over oorzaken. De trend van de CO 2 -uitstoot per gemeente vertoont wisselende beelden. Sommige gemeenten hebben een dalende lijn, sommige een stijgende. Wel valt op dat, met uitzondering van Bernisse, elke gemeente in 2010 meer CO 2 heeft uitgestoten dan in Ook hier geldt dat de tijdsreeks nog te kort is om betrouwbare uitspraken te doen over de oorzaken. De samenwerkingsprojecten laten ondanks de vele inspanningen van de regiogemeenten slechts kleine verschuivingen zien in de projectindicatoren over 2010 en 2011 in termen van energiebesparing en gedragsverandering. De dataverzameling zowel bij gemeenten intern als bij landelijke databronnen verliep beter dan vorig jaar. Meer gemeenten hebben gegevens aangeleverd en ook over meer jaren. Het concept monitoringsrapport is besproken in de stuurgroep Duurzaamheid van 7 februari De stuurgroep heeft geconstateerd dat de monitor in deze vorm vooral een signaalfunctie heeft, namelijk dat de uitstoot in ,7% lager is dan in 1990 en dat de laatste jaren een licht stijgende trend zichtbaar is. Dit betekent dat er nog heel hard gewerkt moet worden om de doelstelling van 40% reductie te halen, waarbij als globale indicatie geldt dat de helft van de doelstelling gerealiseerd moet worden met landelijk en Europees beleid en de andere helft met gemeentelijk en regionaal beleid. Afgesproken is na te gaan of een andere manier van monitoren (selectiever en meer vooruitkijkend) beter aansluit bij de behoefte van gemeenten aan een concreet sturingsinstrument. Ook is afgesproken van de relevante deelsectoren waar wel meer recente informatie beschikbaar is (zoals energieverbruik in de gebouwde omgeving), een update van deze gegevens eind 2013 aan de regiogemeenten te presenteren. 4. Evaluatie regionale Klimaatagenda en ontwikkeling nieuwe regionale duurzaamheidsagenda Naast de uitvoering en monitoring van de regionale Klimaatagenda stond 2012 in het teken van de evaluatie van de Klimaatagenda. In de eerste helft van dit jaar is op basis van interviews met externe stakeholders en ambtelijke en bestuurlijke bijeenkomsten met regiogemeenten een evaluatierapport geschreven dat op 22 maart 2012 in de stuurgroep Klimaat is vastgesteld en op 20 juni in het DB van de stadsregio is besproken. De conclusie van het evaluatierapport is dat samen tot meer leidt, met name als het gaat om het creëren van randvoorwaarden en het delen van kennis en ervaring om samen doelen te halen. In de stuurgroep Klimaat van juni 2012 hebben de gemeenten bekrachtigd dat ze meerwaarde blijven zien in regionale samenwerking op het gebied van duurzaamheid en klimaat. Gemeenten willen daarbij meer de samenwerking met andere (publieke en private) partijen aangaan. Voor het opstellen van een nieuwe agenda is eerst een consultatietraject uitgevoerd, met een gespreksronde langs gemeenten en andere (private) partijen en een werkatelier in november De resultaten hiervan zijn verwerkt in de regionale duurzaamheidsagenda die op 6 februari Jaarverslag 2012 duurzaamheid en klimaat, WGM, #

8 2013 in het DB en 7 februari 2013 in het PHO GROM is behandeld en ter vaststelling is geagendeerd voor het AB van 13 maart De ambitie van de agenda is verbreed naar duurzaamheid in relatie tot energietransitie- en besparing, waarbij de doelstelling van CO 2 -reductie uit de RSA van kracht blijft. Dit betekent dat in deze agenda meer aandacht is voor het economisch en maatschappelijk rendement van duurzaamheid. De agenda beschrijft de inhoudelijke en procesmatige thema s waarop de gemeenten met andere partijen willen samenwerken. Inhoudelijk gaat het om de thema s: duurzame gebouwde omgeving, duurzame energie, duurzaam ondernemen, duurzame mobiliteit en verduurzaming gemeentelijke organisatie. Procesmatig gaat het om de thema s: financiering, beleidsintegratie, aanbesteding en kennisontsluiting. Daarnaast zijn monitoring en communicatie van belang voor de duurzaamheidsagenda als geheel. De uitvoeringagenda 2013 beschrijft de activiteiten die in 2013 binnen de hierboven genoemde thema s worden uitgevoerd. 5. Organisatie en financiering Voor de uitvoering van de regionale Klimaatagenda zijn in 2012 zes bestuurlijke stuurgroep vergaderingen en 5 ambtelijke klimaatplatform overleggen georganiseerd. Voor de agendering van activiteiten rondom duurzame (gebieds)ontwikkeling is zoveel mogelijk bij deze bijeenkomsten aangesloten. Vanwege de sterke relatie met ruimtelijke ordening zijn de thema s klimaatadaptatie en windenergie op bestuurlijk niveau regelmatig geagendeerd in de portefeuillehoudersoverleggen Groen, RO en Milieu. Daarnaast zijn er diverse ambtelijke en bestuurlijke regionale bijeenkomsten geweest in het kader van het evaluatieproces en de opbouw van de vervolgagenda. Het budget voor de regionale klimaatagenda inclusief klimaatadaptatie in 2012 was ca Daarvan is ca besteed. Daarnaast is er een bijdrage ontvangen van ruim van het stadsgewest Haaglanden voor een woonlastenonderzoek. Per saldo resteert er in 2012 ca Tevens resteert er nog een reserve Klimaat van ca Het budget voor duurzame (gebieds)ontwikkeling in 2012 was ca Daarvan is ca besteed. Per saldo resteert er ca Het voorstel aan het Algemeen Bestuur van 13 maart 2013 is om het resterende saldo, ca onder de noemer reserve duurzaamheid beschikbaar te houden voor de uitvoering van de regionale duurzaamheidsagenda in Jaarverslag 2012 duurzaamheid en klimaat, WGM, #

9 Borgingsdocumenten samenwerkingsprojecten regionale Klimaatagenda Bijlage bij jaarverslag duurzaamheid en klimaat 2012

10 BORGINGSDOCUMENT 1. Energie in de prestatieafspraken met woningcorporaties Doel Het samenwerkingsproject heeft tot doel het verbeteren van de energetische kwaliteit van de bestaande woningvoorraad in de sociale huursector met gemiddeld 2% per jaar in de periode , middels een convenant met de corporatiesector. Resultaat De belangrijkste resultaten: o In 2010 is de energieambitie opgenomen in de woningmarktvisie van de stadsregio o In 2011 is de energieambitie opgenomen in de woningmarktafspraken tussen de regiogemeenten en de stadsregio waarin de gemeenten zich committeren aan de doelstelling van gemiddeld 2% CO 2 reductie per jaar in de sociale huursector in de periode o In de periode hebben 10 van de 15 regiogemeenten energieafspraken gemaakt met de woningcorporaties over het terugdringen van de CO 2 uitstoot met gemiddeld 2% per jaar in de periode gemeenten zijn nog bezig met het maken van de energieafspraken. Opgeleverde documenten Belangrijke documenten: o Prestatieafspraken 15 regiogemeenten met energieparagraaf o Woningmarktafspraken 15 regiogemeenten met een energieparagraaf o Rapport Woonlastenbeleid Metropoolregio, BuildDesk (2012) o Rapport Advies en verslagen workshops stadsregio Rotterdam, Atrivé (2010) o Handreiking prestatieafspraken energie in de sociale woningbouw, Agentschap NL (2011) o Overzicht deelnemende woningcorporaties aan de Shaere monitor van Aedes o Notitie inzake smart maken energie doelstellingen, Maarten Corpeleijn (Atrive, 2011) o Notitie Energie in de Verstedelijkingsafspraken Activiteiten vanaf In het kader van de Woningmarktafspraken heeft de stadsregio een dashboard ontwikkeld. Begin 2013 wordt een indicator vastgesteld die de CO 2 -reductie inzichtelijk maakt. Deze zal worden toegevoegd aan het dashboard. Begin 2013 organiseren de gemeente Ridderkerk en Maassluis in samenwerking met en op initiatief van Cirkelstad een kennisdelingsbijeenkomst over de activiteiten en ervaringen van Cirkelstad. Mogelijk worden in het verlengde van het woonlastenonderzoek nieuwe activiteiten door de stadsregio opgepakt. Deze kunnen dan plaatsvinden onder het nieuwe activiteitenthema Verbeteren energieprestatie. Verantwoordelijkheid voor borging binnen gemeentelijke organisatie De bestuurlijke verantwoordelijkheid dient te liggen bij de portefeuille wonen. De portefeuille wonen zal ondersteund worden door de portefeuille milieu. De ambtelijke verantwoordelijkheid voor de vervolgactiviteiten zal bij ambtenaren wonen van de regiogemeenten liggen.

11 BORGINGSDOCUMENT 2. Energieloket stadsregio Rotterdam Doel Doel van het samenwerkingsproject Energieloket was bewoners aan te zetten tot energiebesparing, zowel door het uitvoeren van energiemaatregelen in bestaande woningen, als door energiezuinig gedrag. Aan het eind van het project hebben minimaal 20% van de bewoners in de regio informatie ontvangen over het Energieloket en is het digitale loket door bezoekers per jaar bezocht. Resultaat Om bovengenoemd doel te bereiken is in 2010 en 2011 een regionale communicatiecampagne opgezet en uitgevoerd met een hiervoor speciaal ontwikkelde website Energieloket, spotjes op RTV Rijnmond en bewonersavonden in gemeenten. Op de website konden bewoners informatie vinden over energiebesparingsmaatregelen en landelijke en lokale subsidiemogelijkheden. Eind 2011 is het project geëvalueerd door BuildDesk. Uit deze evaluatie is naar voren gekomen dat de website Energieloket in totaal slechts keer is bezocht. Of minimaal 20% van de bewoners informatie heeft ontvangen over het energieloket is niet gemeten. Wel zijn in voorjaar en najaar 2011 in twee periodes tv-spotjes over het Energieloket vertoond via RTV Rijnmond. Het is niet te meten hoeveel concrete energiebesparende maatregelen door bewoners zijn getroffen. Verder hebben in totaal inwoners in de regio de energie-avonden bezocht. Hoewel vooraf geen te behalen resultaat is beschreven voor de energie-avonden, is de conclusie dat het aantal bezoekers per gemeente beneden verwachting is gebleven. Op basis van bovenstaande is in 2012 voor dit project pas op de plaats gemaakt. Omdat de regiogemeenten geen meerwaarde zagen in het instandhouden van het digitale energieloket, is dat onderdeel van het project per gestopt. Wel is bekeken hoe verder invulling kan worden gegeven aan het doel om bewoners aan te zetten tot energiebesparing. Najaar 2012 is besloten om enkele wijkgerichte pilots uit te voeren (in Barendrecht en Vlaardingen) waarin het vormen van samenwerkingsverbanden centraal staat. De gedachte hierbij is dat een wijkgerichte aanpak met maatwerkadviezen voor bewoners op het gebied van energiebesparing het beste werkt. De rol van de gemeente verandert van initiator naar facilitator, waarbij de gemeente op lokaal niveau de samenwerking met externe partijen zoekt. Voor de ondersteuning van deze lokale allianties wordt een marketingaanpak ontwikkeld die voorjaar 2013 wordt opgeleverd. Omdat veel particulieren interesse hebben in het plaatsen van zonne-panelen en hiervoor ook aankloppen bij de gemeente, is op 12 december 2012 een regionale themamiddag over zonneenergie georganiseerd met als centrale vraag: Hoe kunnen gemeenten hun burgers zoveel mogelijk helpen/stimuleren bij het implementeren van zonne-energie? Dit heeft nuttige informatie opgeleverd die in een vervolg zal krijgen de uitvoeringsagenda voor Opgeleverde documenten In dit project zijn geen specifieke documenten opgeleverd. In de periode is het digitale Energieloket van de stadsregio actief geweest. Ook zijn er energiemarkten en bewonersavonden georganiseerd in de verschillende gemeenten. Hiervoor heeft BuildDesk een draaiboek ontwikkeld. Activiteiten vanaf Begin 2013 zal een marketingcampagne worden uitgevoerd ter ondersteuning van lokale energie(besparings)allianties. Deze zal zowel de aanbodkant als de vraagkant mobiliseren om energiebesparende maatregelen uit te voeren en te nemen. Deze campagne is gericht op de KOOS-groep in Barendrecht. Daarnaast wordt een alliantie in Vlaardingen opgezet en ondersteund. De leerelementen uit deze marketingaanpak zullen worden gedeeld met alle gemeenten in de stadsregio. Of dit onderwerp daarna lokaal of regionaal wordt opgepakt, is op dit moment nog niet bepaald. In ieder geval is in de regio kennis- en ervaringsuitwisseling over de aanpak en de resultaten gewenst. Verantwoordelijkheid voor borging binnen gemeentelijke organisatie De bestuurlijke verantwoordelijkheid voor energiebesparing in de bestaande bouw, behoort zowel bij de wethouder Wonen als Milieu. De ambtelijke verantwoordelijkheid hoort eveneens bij zowel het beleidsveld wonen als milieu thuis.

12 BORGINGSDOCUMENT 3. Energieprestatie-eisen optimaal toetsen Doel Het project heeft ten doel om bij minimaal 70% van de aanvragen voor een bouwvergunning zowel vooraf als op de bouwplaats te toetsen conform het wettelijk kader van de Energieprestatienorm (EPN). Dit gebeurt door het controleren van de berekeningen van de energieprestatiecoëfficiënt (EPC) bij de vergunningaanvraag en het controleren van de realisatie van de energiemaatregelen in de woningen op de bouwplaats. Resultaat Het toetsen van de EPC bij oplevering is een wettelijke taak. Dit is een complexe en tijdsintensieve taak. Met het in dit project opgestelde protocol EPC toetsen is een handreiking gegeven aan de gemeenten om de uitvoering van die toetsing eenvoudige te maken. Bij dit project is verder nauw samengewerkt met het project energieprestatie als criterium bij gronduitgifte nieuwe bedrijven en het project energieprestatie-eisen optimaal toetsen bij nieuwbouw. In samenwerking met deze projecten is een spoorboekje opgesteld die als handleiding kan dienen voor de gemeenten om de projecten toe te passen in de eigen organisatie. Verder is er een regionaal convenant ondertekend waarbij alle wethouders zich conformeren aan de afspraken van de projecten. Opgeleverde documenten - Protocol EPC toetsen stadsregio Rotterdam - Convenant Verbeteren energieprestatie nieuwbouw; - Spoorboek energieprestatie-eisen aanscherpen bij nieuwbouwwoningen en gronduitgifte bedrijven. Activiteiten vanaf In 2012 had een (sub)regionale cursus voor het toetsen van EPC op de bouwplaats plaats moeten vinden. Het voorstel is deze cursus in 2013 voor de regiogemeenten alsnog te organiseren Verantwoordelijkheid voor borging binnen gemeentelijke organisatie De bestuurlijke verantwoordelijkheid hoort te liggen bij de wethouder die verantwoordelijk is voor de uitvoering van de bouwregelgeving. De ambtelijke verantwoordelijkheid hoort te liggen bij de dienst die verantwoordelijk is voor de uitvoering van de bouwregelgeving.

13 BORGINGSDOCUMENT 4. Energieprestatie-eisen aanscherpen nieuwbouw Doel Dit project heeft als doel een regionale ambitie vast te stellen om bij nieuwbouwprojecten van meer dan 50 woningen een verscherpte energie-eis toe te passen. In eerste instantie lag de woningbouwgrens op 200 woningen, maar tijdens het project is besloten om dit te verlagen naar 50 woningen, aangezien er steeds minder grote woningbouwprojecten zijn. Tevens is aangetoond dat een verscherpte energie-eis ook bij 50 woningen haalbaar is. Resultaat Bij dit project is nauw samengewerkt met het project energieprestatie als criterium bij gronduitgifte nieuwe bedrijven en het project energieprestatie-eisen optimaal toetsen bij nieuwbouw. In samenwerking met deze projecten is een spoorboekje opgesteld die als handleiding kan dienen voor de gemeenten om de projecten toe te passen in de eigen organisatie. Verder is er een regionaal convenant ondertekend waarbij alle wethouders zich conformeren aan de afspraken van de projecten. Opgeleverde documenten - Convenant Verbeteren energieprestatie nieuwbouw; - Spoorboek energieprestatie-eisen aanscherpen bij nieuwbouwwoningen en gronduitgifte bedrijven. Activiteiten vanaf In de stuurgroep klimaat is afgesproken dat het convenant in eigen organisatie ingebed moet worden. Gezamenlijk inkopen van trainingen en instrumenten is financieel voordelig en kan prima sub-regionaal worden geregeld. Tevens is afgesproken dat het project regelmatig wordt teruggekoppeld in de stuurgroep klimaat en het klimaatplatform. Voor 2013 heeft de stadsregio een regiolicentie afgesloten voor het instrument GPR Gebouw 4.1 De veertien regiogemeenten die het convenant hebben ondertekend (alle regiogemeenten minus Rotterdam) mogen binnen deze licentie het instrument toepassen. Daarnaast heeft de stadsregio voor 11 gemeenten op hun verzoek een licentie afgesloten voor het instrument GPR Stedenbouw. Dit zijn de gemeenten Barendrecht, Brielle, Capelle aan den IJssel, Hellevoetsluis, Krimpen aan den IJssel, Lansingerland, Maassluis, Ridderkerk, Spijkenisse, Vlaardingen en Westvoorne. Eind 2013 wordt regionaal bekeken of er behoefte is aan verlenging van deze regionale inkoopactie. Verder wordt begin 2013 in het kader van het regionaal monitoren van het convenant een prestatie-indicator vastgesteld om de resultaten van dit project inzichtelijk te maken. Verantwoordelijkheid voor borging binnen gemeentelijke organisatie De verantwoordelijkheid behoort bestuurlijk te liggen bij de portefeuille milieu en RO. Indien deze door twee verschillende wethouders wordt uitgevoerd ligt de verantwoordelijkheid bij beide wethouders. Op ambtelijk niveau ligt de verantwoordelijkheid bij de projectmedewerker en bij de medewerker milieu van de gemeente.

14 BORGINGSDOCUMENT 5. Opleggen rendabele maatregelen bedrijven Doel Het doel is dat in 2012, 85% van de energierelevante bedrijven en instellingen zijn beoordeeld op hun energieprestatie. Met het behalen van dit doel is een effectbereik van 110 kton CO 2 reductie ingeschat. Dit komt overeen met het energieverbruik van ongeveer huishoudens. Resultaat De doelgroep bestaat uit ruim energierelevante locaties van bedrijven en instellingen met een energieverbruik van jaarlijks meer dan kwh of m 3 gas. De DCMR heeft voor de doelgroep een branchegerichte aanpak gekozen met de wortel en stok benadering. Namelijk toetsing op concrete maatregelen, heldere voorlichting en een strakke follow up. Hiermee zijn niet alleen de koplopers zichtbaar geworden maar is ook het peloton van achterblijvers in beweging gebracht. Voor 11 branches zijn binnen de regio inmiddels ruim locaties op hun energie prestatie getoetst. Uit de berekende cijfers (tot en met 2011) blijkt dat de gedane inspanningen 77 kton CO 2 besparing gaan opleveren hetgeen overeen komt met het jaarlijks energieverbruik van huishoudens. Opgeleverde documenten Het project is bij de DCMR Milieudienst Rijnmond ondergebracht onder Milieudoel energie. Naast de jaarrapportages die hiervan zijn opgemaakt zijn van de volgende brancheprojecten rapportages gepubliceerd: Energiebesparing bij kantoren, voortgezet en hoger onderwijs, bouwmarkten, groothandels met koel- en vriescellen, verpleeg- en zorginstellingen. Deze publicaties zijn te downloaden op de website van de DCMR. Daarnaast is met 9 ziekenhuizen in de regio een intentieverklaring ondertekend en is door de regiobestuurders het convenant energiebesparing bij supermarkten ondertekend. Activiteiten vanaf In de stuurgroep is besloten het project Opleggen rendabele maatregelen bij bedrijven als eigenstandig project uit de Klimaatagenda te halen en door de DCMR te laten continueren in het doorlopende project Milieudoelenaanpak Energie. Wel heeft de stuurgroep aangegeven vinger aan de pols te willen houden over dit onderwerp. De DCMR zal de stuurgroepleden over de voortgang blijven informeren. Verantwoordelijkheid Het gaat hier om de uitvoering van de Wet Milieubeheer. De verantwoordelijkheid daarvoor ligt bij het bevoegd gezag. Het College van burgemeester en wethouders van de betrokken gemeenten heeft de taken voor de uitvoering van de Wet milieubeheer neergelegd bij de DCMR. Het toezicht op het gebied van energie-efficiency, oftewel Milieudoel energie maakt hier deel van uit.

15 BORGINGSDOCUMENT 6. Stimuleren Maatregelen Bedrijven Doel De hoofddoelstelling van het project was het verbeteren van de energetische kwaliteit van de utiliteitsgebouwen, uitgedrukt in het Energielabel, met gemiddeld 2% per jaar. Subdoelstellingen waren: - Ondernemers van 20% van de (MKB) bedrijven in de Regio Rijnmond bewust maken over energiebesparing en duurzame energie en het stimuleren van energiebesparende maatregelen. - Uitwisselen van ervaringen op het gebied van energiebesparende maatregelen en duurzame energie tussen ondernemers (van ondernemer tot ondernemer). Resultaat Het project is in nauwe samenwerking uitgevoerd met de projecten opleggen rendabele maatregelen bedrijven en het project energieloket. De resultaten van het project zijn als volgt: 13 van de 15 gemeenten hebben deelgenomen aan het project; 1 bijeenkomst op stadsregionaal niveau; 7 (sub) regionale bijeenkomsten; 19 bijeenkomsten op gemeentelijk niveau; Ontwikkeling van communicatiemateriaal als banners, folders, powerpoint presentatie, etc; In samenwerking met Meer Met Minder (MMM) is het bedrijvendeel van de website opgezet; 261 bedrijven hebben gebruik gemaakt van het startabonnement van de milieubarometer; 43 bedrijven hebben gebruik gemaakt van de Kansen bij Verkassen scan; Het project heeft geleid tot en ondersteuning gegeven bij de uitvoering van lokale projecten als de duurzaam ondernemen estafette (Brielle, Capelle aan den IJssel, Hellevoetsluis, Maassluis, Spijkenisse en Westvoorne), duurzaam ondernemen prijs (Barendrecht en Vlaardingen), duurzame bedrijven kring (Barendrecht, Spijkenisse en mogelijk Hellevoetsluis), klimaatroute (Rotterdam). Opgeleverde documenten Voortgangsrapportage project Stimuleren energiebesparing bij bedrijven in de stadsregio Rotterdam, stand van zaken, Stichting Stimular, 3 september Activiteiten vanaf In de stuurgroep Klimaat van 30 augustus 2012 is afgesproken dat de deelnemende gemeenten op eigen initiatief in gang gezette projecten en initiatieven voortzetten en hun ervaringen op regionaal niveau ambtelijk blijven uitwisselen (klimaatplatform). Het startabonnement van de milieubarometer en de wegwijzer kansen bij verkassen wordt in 2013 nog regionaal ingekocht door de stadsregio. Eind 2013 wordt regionaal bekeken of er behoefte is aan verlenging van deze regionale inkoopactie. Het beheer en actualisatie van het onderdeel stadsregio Rotterdam van de website wordt per stopgezet. Verantwoordelijkheid voor borging binnen gemeentelijke organisatie De verantwoordelijkheid hoort te liggen bij de wethouder Milieu en ambtelijk bij de afdeling milieu.

16 BORGINGSDOCUMENT 7. Energieprestatie als criterium bij gronduitgifte bedrijven. Doel Dit project had tot doel een regionale ambitie vast te stellen om bij de gronduitgifte voor nieuwe bedrijven verdergaande energie eisen op te nemen. Hierbij wordt gekeken naar een combinatie van maatregelen en eisen op gebouwniveau en op gebiedsniveau. Het project belicht ook de mogelijkheden om met initiatiefnemers afspraken te maken en de mogelijkheden om in overig beleid eisen omtrent duurzaam bouwen op te nemen. Resultaat Bij dit project is nauw samengewerkt met het project energieprestatie-eisen aanscherpen nieuwbouw en het project energieprestatie-eisen optimaal toetsen bij nieuwbouw. In samenwerking met deze projecten is het spoorboek Energieprestatie-eisen aanscherpen bij nieuwbouwwoningen en gronduitgifte opgesteld dat als handleiding dient voor de gemeenten om de projecten toe te passen in de eigen organisatie. Verder is er een regionaal convenant ondertekend (30 augustus 2012) waarbij alle wethouders zich conformeren aan de afspraken van de projecten. Opgeleverde documenten Convenant verbeteren energieprestatie nieuwbouw (30 augustus 2012) Spoorboek energieprestatie-eisen aanscherpen bij nieuwbouwwoningen en gronduitgifte bedrijven (W/E 9 augustus 2012) Activiteiten vanaf De gemeenten zullen de afspraken in het convenant in de eigen organisatie inbedden. Voor 2013 heeft de stadsregio een regiolicentie afgesloten voor het instrument GPR Gebouw 4.1 De veertien regiogemeenten die het convenant hebben ondertekend (alle regiogemeenten minus Rotterdam) mogen binnen deze licentie het instrument toepassen. Daarnaast heeft de stadsregio voor 11 gemeenten op hun verzoek een licentie afgesloten voor het instrument GPR Stedenbouw. Dit zijn de gemeenten Barendrecht, Brielle, Capelle aan den IJssel, Hellevoetsluis, Krimpen aan den IJssel, Lansingerland, Maassluis, Ridderkerk, Spijkenisse, Vlaardingen en Westvoorne. Eind 2013 wordt regionaal bekeken of er behoefte is aan verlenging van deze regionale inkoopactie. Verder wordt begin 2013 in het kader van het regionaal monitoren van het convenant een prestatie-indicator vastgesteld om de resultaten van dit project inzichtelijk te maken. Verantwoordelijkheid voor borging binnen gemeentelijke organisatie De verantwoordelijkheid behoort bestuurlijk te liggen bij de portefeuille milieu en RO. Indien deze door twee verschillende wethouders wordt uitgevoerd ligt de verantwoordelijkheid bij beide wethouders. Op ambtelijk niveau ligt de verantwoordelijkheid bij de medewerker milieu van de gemeente.

17 BORGINGSDOCUMENT 8. Creëren ruimte voor windmolens Doel Met dit samenwerkingsproject wilden de stadsregiogemeenten het aandeel duurzame energie dat binnen de regiogemeenten wordt opgewekt door toepassing van windenergie vergroten en hiermee een bijdrage leveren aan de ambitie uit de nota Wervelender van de provincie Zuid- Holland (realisatie 720 MW op land in de provincie in 2020). Resultaat Op 21 juni 2012 hebben alle regiogemeenten, de stadsregio, de provincie ZH, de Natuur- en Milieufederatie Zuid-Holland, het Havenbedrijf en de Nederlandse Windenergieassociatie het regionaal convenant realisatie windenergie ondertekend. Met dit convenant spannen alle partijen zich in om in MW aan opgesteld windenergievermogen in de regio gerealiseerd te hebben. In het convenant is afgesproken dat de stadsregiogemeenten voor 1 januari 2013 per gemeente een plan van aanpak maken voor de windenergielocaties binnen de eigen gemeentegrens. Het is de bedoeling dat deze plannen van aanpak uiterlijk januari 2013 in de colleges zijn vastgesteld. De stadsregio heeft, zoals afgesproken in het convenant, een format ontwikkeld dat in het PHO GROM van 4 oktober is vastgesteld. Opgeleverde documenten Convenant windenergie van 21 juni 2012 Format plan van aanpak windenergie Activiteiten door de stadsregio vanaf De voortgang wordt regelmatig besproken in het portefeuillehoudersoverleg GROM, in elk geval het PHO GROM van 7 februari ivm vaststelling plannen van aanpak in de gemeenten. De stadsregio organiseert twee keer een halfjaarlijkse voortgangsbijeenkomst voor alle 20 partijen die het convenant hebben ondertekend Deze vinden waarschijnlijk plaats in maart/april 2013 en november/december De gemeenten hebben behoefte aan ondersteuning bij vervolgproces: hoe ga je om met projectontwikkelaars, grondeigenaren en hoe zorg je voor participatie van bewoners. Het is ook belangrijk om de bestuurders hierbij te betrekken. De stadsregio wil de regiogemeenten als volgt ondersteunen: - door regelmatig op ambtelijk niveau regionale bijeenkomsten te organiseren om kennis en ervaring uit te wisselen en knelpunten in de uitvoering te kunnen bespreken. - door een of meerdere bestuurlijke bijeenkomsten of excursies rond het thema windenergie te organiseren, met bijv. bezoek windenergielocatie + aandacht voor participatie bewoners. Verantwoordelijkheid voor borging binnen gemeentelijke organisatie De verantwoordelijkheid voor de uitvoering van de windenergielocaties in de individuele gemeenten ligt bij de wethouder milieu. De verantwoordelijkheid voor het bewaken van de uitvoering van het regionaal convenant als geheel ligt bij de portefeuillehouder Milieu van de stadsregio. De ambtelijke verantwoordelijkheid is per gemeente geregeld. Soms is de medewerker milieu het eerste aanspreekpunt, soms de medewerker RO. Het is wel van groot belang dat deze medewerkers intern afstemmen met andere collega s/disciplines omdat het onderwerp windenergie veel beleidssectoren raakt. Ook is de communicatie rond windenergie (bijv naar bewoners toe) erg belangrijk. Dus ook de afdeling Communicatie moet goed worden betrokken en bijv. ook projecttrekkers van gebiedsontwikkelingen waar windmolens zijn gepland.

18 BORGINGSDOCUMENT 9. Initiatieven voor bio-energie ondersteunen Doel Naast energiebesparing is het belangrijk de energie die nodig is, duurzaam op te wekken. In dit samenwerkingsproject is onderzocht of er een regionale aanpak ontwikkeld kan worden voor de opwekking van bio-energie. Resultaat In juni 2010 heeft bureau DHV een rapport opgeleverd met een inventarisatie van biomassastromen binnen de regiogemeenten en de verwerkingsmogelijkheden daarvan binnen de regio. Grootschalige toepassingen van bio-energie door de gemeenten zelf laten oppakken lijkt niet rendabel. Integratie van grootschalige verwerking van biomassa in bestaande warmtenetten scoort beter. Op kleine schaal kan het verwerken van biomassa tot energie wel rendabel zijn. Daarom is in 2010 besloten om dit project te integreren in het project Warmte- en koudenetten. In dat kader is een haalbaarheids-studie naar toepassing van collectieve warmte-koude systemen in Nieuw Reijerwaard onderzocht. Hierbij is ook de optie van warmteopwekking uit biomassa die vrijkomt in de vorm van groente- en fruitafval onderzocht. Dit rapport is in augustus 2012 opgeleverd. In 2011 is een verkenning uitgevoerd naar de mogelijkheid voor het gezamenlijk aanbesteden van groenafval dat bij gemeenten in de regio vrijkomt. Uit ervaringen hiermee in de regio s Breda en Dordrecht blijken de volgende voordelen: hoge kostenbesparing tegen relatief lage investeringskosten, gebruikmaken van elkaars expertise; vergroten aandeel duurzaam opgewekte energie en invulling geven aan het beleid duurzaam inkopen van de gemeenten. Uit de verkenning bleek er eind 2011 geen mogelijkheden waren voor de start van een regionaal aanbestedingstraject vanwege lopende contracten. Daarom is eerst een overzicht gemaakt van de lopende contracten met de termijn waarop deze aflopen. Deze inventarisatie is in 2012 voltooid. Een aantal gemeenten werkt inmiddels samen als het gaat om afvalverwerking. Zij hebben een contract tot Volgens het inventarisatie-rapport is het huidige tarief ongunstig, gezien de huidige markt. Ook is geconstateerd dat alleen de gemeenten Krimpen aan den IJssel en Rotterdam (Roteb) eisen stellen t.a.v. duurzame verwerking en transport. Geadviseerd wordt om het contract van de samenwerkende Rijnmond gemeenten als basis te nemen voor een eventuele regionale aanbesteding en daarbij ook de andere gemeenten te betrekken. In een aanbesteding kan overigens ook flexibiliteit worden ingebouwd zodat gemeenten eventueel ook later kunnen aanhaken. Opgeleverde documenten Rapport DHV Initiatieven uit bio-energie ondersteunen, augustus 2010 Rapport BuildDesk Inventarisatie groenafvalcontracten, uit maart 2012 Energievisie Nieuw Reijerwaard, d.d , DWA Samenvatting energievisie Nieuw Reijerwaard van Presentatie groenafvalcontracten in stuurgroep Klimaat van 4 oktober 2012 Activiteiten vanaf Er zijn geen concrete activiteiten afgesproken. Gemeenten gaan in hun eigen gemeenten mogelijkheden voor regionaal aanbesteden bespreken. Verantwoordelijkheid De bestuurlijke verantwoordelijkheid voor eventuele vervolgactiviteiten ligt bij de wethouders milieu van de regiogemeenten. De ambtelijke verantwoordelijkheid ligt in principe bij de milieumedewerker in samenwerking met de afvalmedewerker van de gemeente.

19 BORGINGSDOCUMENT 10. Aanpak energieverspilling gemeentelijke gebouwen Doel In het plan van aanpak Klimaatagenda (november 2008) zijn de doelstellingen van het project geformuleerd in termen van de SLOK-regeling: - 3% energiebesparing per jaar; - eigen opwekking of inkoop van duurzame energie. In het vastgestelde projectplan (september 2010) zijn de doelstellingen geformuleerd als gewenste resultaten van het project: - gemeenten hebben inzicht in het besparingspotentieel van de gebouwenvoorraad; - op basis van het besparingspotentieel worden investeringsscenario s opgesteld; - een investeringsscenario met bijbehorende besparingsdoelstelling wordt geïntegreerd in het planmatig onderhoud van het gemeentelijk vastgoed. Resultaat Conform het projectplan is door de projectgroep een pilot opgezet om ervaring op te doen met de energiemonitoring van gemeentelijke gebouwen. In opdracht van de stadsregio namens de deelnemende gemeenten is door Sunsolutions een webportal ( ingericht voor 21 gemeentelijke gebouwen in 10 gemeenten. Van elk gebouw is een samenvatting gemaakt van de energiebesparingsmaatregelen en de daarmee te bereiken besparingen. De besparingen uitgedrukt in percentages zijn zowel per gebouw als voor het totaal van de gebouwen zichtbaar gemaakt. De webportal presenteert de gebruiksgegevens, voor zover beschikbaar van elektriciteit, gas en warmte via netbeheerder Stedin. Opgeleverde documenten Het statusoverzicht door Sunsolutions van 12 november 2012 geeft een overzicht van de bereikte resultaten. Activiteiten vanaf De projectgroep van de deelnemende gemeenten gaat zijn activiteiten in een nieuwe vorm voortzetten en stelt voor om de webportal ten minste een jaar voort te zetten en naar behoefte uit te breiden met extra gebouwen. Verantwoordelijkheid voor borging binnen gemeentelijke organisatie De bestuurlijke verantwoordelijkheid voor de vervolgactiviteiten ligt zowel bij de wethouder vastgoed, als bij de wethouder milieu. De ambtelijke verantwoordelijkheid voor de vervolgactiviteiten ligt bij de medewerkers vastgoed en milieu gezamenlijk.

20 BORGINGSDOCUMENT 11. Verduurzaming openbare verlichting Doel De gemeenten wilden 3% energiebesparing per jaar realiseren wat betreft het energiegebruik van de openbare verlichting. Daarnaast was het streven dat 70 % van de gebruikte hoeveelheid energie uit eigen opwekking en/of inkoop van duurzame energie afkomstig is. Resultaat De deelnemende gemeenten hebben samen een algemene beslispuntennotitie opgesteld. Daarin staan de keuzes opgesomd die genomen kunnen worden om de openbare verlichting te verduurzamen. Vrijwel alle deelnemende gemeenten hebben deze informatie vertaald naar gemeentelijk beleid. Daarnaast zijn er bijeenkomsten georganiseerd voor de beheerders openbare verlichting en klimaatcoördinatoren. Tot slot heeft er een benchmarkonderzoek plaatsgevonden onder alle gemeenten uit de Stadsregio. Hierin is gekeken hoe alle gemeenten er voor staan als het gaat om verduurzaming openbare verlichting, de haalbaarheid van de doelstelling en het inzichtelijk maken van het besparingspotentieel. Dit resultaat is in een bijeenkomst met de betrokken bestuurders, klimaatcoördinatoren en beheerders openbare verlichting besproken. Conclusie hiervan is dat er wel enige besparing mogelijk is maar dat het voor geen enkele gemeente reëel is om op dit gebied 3 % energie per jaar te besparen. Zeker niet zonder kapitaal te vernietigen. Opgeleverde documenten - Uitgangspunten Openbare Verlichting (algemene beslispuntennotie) - Benchmarkonderzoek Openbare Verlichting (mei 2012) Activiteiten vanaf Iedere gemeente heeft vanuit het project genoeg tools gehad om zelf verder te gaan met het verduurzamen van openbare verlichting. Er is weinig meerwaarde om dit gezamenlijk op te pakken. Aangezien het beleidsveld openbare verlichting voortdurend in beweging is wordt er vanuit het project gezorgd dat alle gemeenten per beschikken over een overzicht met waardevolle websites, twitteraccounts en overleggremia. Op die manier kunnen de betrokken beheerders, beleidsmedewerkers en wethouders hun eigen weg vinden om op de hoogte te blijven van de ontwikkelingen op het gebied van verduurzaming openbare verlichting. Er wordt op landelijk niveau namelijk op veel plaatsen kennis uitgewisseld over dit onderwerp. Verantwoordelijkheid voor borging binnen gemeentelijke organisatie Bij de meeste gemeenten valt dit onderwerp onder de portefeuille Openbare Ruimte. Ambtelijk verschilt dit per gemeente. Soms is beleid en beheer gescheiden.