Meldcode Huiselijk Geweld Kindermishandeling Ouderenmishandeling en/of Verwaarlozing Regio Haaglanden

Transcriptie

1 Meldcode Huiselijk Geweld Kindermishandeling Ouderenmishandeling en/of Verwaarlozing Regio Haaglanden regionale ambulance voorziening haaglanden protocol 1

2 protocol regionale ambulance voorziening haaglanden Kind < 18 jaar Ouder van minderjarige(n) of ongeborene(n) Volwassene zonder zorg voor minderjarige Oudere(n) > 65 jaar Zorgen over welzijn of veiligheid kind Kindcheck medische conditie/leefsituatie patiënt is een risico voor een minderjarige¹ Patiënt is mogelijk slachtoffer van huiselijk geweld Patient is mogelijk slachtoffer van ouderenmisshandeling Wegen ernst, aard, risico² Overleg collega zo nodig met MMA/Veilig Thuis Gesprek ouder(s)versorger(s), volwassene(n) cq oudere(n) waarin melding wordt medegedeeld³ JA Wordt patiënt/ slachtoffer vervoerd NEE Signalen benoemen aan SEH Melden Veilig Thuis. Eventueel na inwinnen advies Conform regionale afspraken: - zelf melden bij Veilig Thuis - zorg overdragen aan SEH ¹ Zoals een ernstige (chronische) depressie, zware verslaving, (dreigende) huisuitzetting, geweld tussen huisgenoten. Dit geldt ook voor extreem slecht hygiene in huis of onveilige of slechte huisversting. ² Bij twijfel altijd actie ondernemen ³ Indien de hulpverlener het niet veilig acht dit te doen, kan dit worden nagelaten Bij acuut gevaar/crisis wordt altijd de politie gebeld info veilig thuis of

3 protocol Regionale Ambulance Voorziening Haaglanden 1 Meldcode Huiselijk Geweld, Kindermishandeling, Ouderenmishandeling en/of Verwaarlozing (samenvatting) 4 2 Meldcode Huiselijk Geweld, Kindermishandeling, Ouderenmishandeling en/of Verwaarlozing 6 3 Toelichting Protocol Melden Kindermishandeling en Huiselijk Geweld Spoedeisende Hulp Medisch Centrum Haaglanden 12 meldcode huiselijk geweld, kindermishandeling, oudermishandeling en/of verwaarlozing 3

4 protocol regionale ambulance voorziening haaglanden 1 Meldcode Huiselijk Geweld, Kindermishandeling, Ouderenmishandeling en/of Verwaarlozing (samenvatting) Aanleiding tot het protocol Medewerkers van de ambulancediensten kunnen tijdens hun werk situaties aantreffen waarin vermoedens bestaan van huiselijk geweld, kindermishandeling, ouderenmishandeling of extreme verwaarlozing. Doel van het protocol Dit protocol voorziet in de wettelijke plicht een meldcode huiselijk geweld en kindermishandeling te hebben en om, indien noodzakelijk, het melden van bovengenoemde situaties mogelijk te maken. Bovendien wordt met het maken van een melding ook een (zorg)traject in gang gezet. signalen in een verpleeghuis Bij aantreffen van signalen van mishandeling en/of verwaarlozing in een verpleeghuis, wordt een melding gemaakt bij Veilig Thuis. Veilig Thuis onderzoekt of er sprake is van ouderenmishandeling door professionals of door iemand uit de persoonlijke omgeving en meldt zo nodig bij de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ). Werking van het protocol De ambulancedienst maakt bij signalen van huiselijk geweld, ouderenmishandeling, kindermishandeling of extreme verwaarlozing altijd melding, eventueel na overleg of het vragen van advies. Het gaat hierbij ook om gevallen waarin het kind getuige is van huiselijk geweld tussen ouders/verzorgers. 4

5 Het slachtoffer wordt vervoerd naar de Spoedeisende Hulp Het slachtoffer wordt NIET vervoerd naar de Spoedeisende Hulp Wanneer het slachtoffer wordt vervoerd, benoemen medewerkers van de ambulancedienst op de SEH mondeling welke signalen of vermoedens zij hebben met betrekking tot huiselijk geweld, kindermishandeling, ouderenmishandeling en/of verwaarlozing. de spoedeisende hulp wil graag weten Is er mogelijk sprake van huiselijk geweld, kindermishandeling, ouderenmishandeling en/of verwaarlozing? Komt deze patiënt ivm TS, alcohol-/drugs gebruik? Zo ja, zijn er kinderen in het gezin onder de 18 jaar? Ziet men bij de patiënt in huis verwaarlozing bij kinderen, of andere omstandigheden waardoor zij zich zorgen maken over het welzijn/veiligheid van de kinderen waarvoor de patiënt verantwoordelijk is als ouder of verzorger. Is er mogelijk sprake van afhankelijkheid, verwaarlozing of lichamelijke mishandeling van een 65-plusser? De Spoedeisende Hulp neemt, op basis van de benoemde signalen, de zaak over en volgt verder hun eigen protocol. Naast deze overdracht vult de medewerker zijn zorgen in op het digitale meldformulier in Ambuweb. Deze mail gaat automatisch naar Veilig Thuis en in cc naar de medisch manager van de ambulancediensten, voor registratie. Als een (vermoedelijk) slachtoffer niet wordt vervoerd, omdat hier geen medische reden toe is, of Wanneer de persoon die vervoerd wordt niet de persoon is om wie de zorgen bestaan (bijvoorbeeld een van de ouders wordt vervoerd terwijl er zorgen zijn om de kinderen als getuigen van huiselijk geweld), vult de medewerker zijn zorgen in op het digitale meldformulier in Ambuweb. Deze mail gaat automatisch naar Veilig Thuis en in cc naar de medisch manager van de ambulancediensten, voor registratie. Als het gaat om zorg om kinderen of signalen van kindermishandeling, is het van belang dat de ouders geïnformeerd worden over het feit dat er zorgen bestaan en dat in het belang van het gezin een melding wordt gemaakt bij Veilig Thuis om hulp te bieden. Wanneer de medewerker, op basis van concrete signalen of aanwijzingen, een veiligheidsrisico inschat voor zichzelf als hij zijn zorgen zou uiten, kan zonder de ouders te informeren toch een melding worden gedaan. Bij twijfel over hoe te handelen kan advies worden gevraagd aan Veilig Thuis. Op het digitale formulier staat de medisch manager genoemd als centrale contactpersoon voor terugkoppeling. Bij het niet vervoeren van een 65-plusser terwijl er sprake is van vermoeden van ouderenmishandeling of verwaarlozing, maakt de ambulancedienst altijd melding bij Veilig Thuis. Ook hier geldt dat de ambulancedienst de betrokkene informeert over de melding tenzij er sprake is van een veiligheidsrisico. meldcode huiselijk geweld, kindermishandeling, oudermishandeling en/of verwaarlozing 5

6 protocol regionale ambulance voorziening haaglanden 2 Meldcode Huiselijk Geweld, Kindermishandeling, Ouderenmishandeling en/of Verwaarlozing Namen van de deelnemende instellingen Regionale Ambulance Voorziening Haaglanden en Veilig Thuis Haaglanden Aanleiding en doel van dit protocol De ambulancedienst is een belangrijke vindplaats van signalen van kindermishandeling en huiselijk geweld. Onder kindermishandeling valt blijkens artikel 1.1 Jeugdwet: iedere vorm van een voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief opdringen, waardoor ernstige schade wordt berokkend, of dreigt te worden berokkend, aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel. Onder huiselijk geweld valt blijkens art. 1.1 Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo), iedere vorm van lichamelijk, geestelijk of seksueel geweld of bedreiging daarmee door iemand uit de huiselijke kring, waarbij het uitdrukkelijk ook gaat om de verschillende vormen van ouderenmishandeling. Artikel Wmo geeft alle beroepskrachten, waaronder ook medisch hulpverleners, het recht om vermoedens van kindermishandeling en huiselijk geweld, zonder toestemming van de patiënt of zijn wettelijke vertegenwoordiger, te melden bij Veilig Thuis. Medisch hulpverleners van de ambulancediensten vallen onder de Wet verplichte meldcode die inhoudt dat zij een stappenplan dienen te hanteren bij signalen van kindermishandeling of huiselijk geweld. Het stappenplan van de meldcode bevat ook een kindcheck. Dit wil zeggen dat de ambulance hulpverlener die contact heeft met een volwassen patiënt die zich in een ernstige situatie bevindt, ook dient te onderzoeken of deze patiënt de zorg heeft voor minderjarige kinderen en als dit het geval is, dient hij te (laten) onderzoeken in welke omstandigheden deze kinderen verkeren. Typerend voor de medische hulpverlening die door de ambulancedienst wordt geboden, zijn de zeer kortdurende contacten tussen patiënten en medisch hulpverleners die elkaar over het algemeen niet uit eerdere contacten kennen, waarin acute hulp wordt geboden in verband met een dringende medische hulpvraag waaruit ook geen vervolgcontacten tussen ambulance hulpverlener en patiënt voortvloeien. De bijzondere aard van (de contacten in) de medische hulpverlening die wordt geboden door de ambulancedienst vraagt om een specifieke uitwerking van de stappen die in de meldcode worden gezet. Wetten en regelingen die van invloed zijn op dit protocol Het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind;»» de Wet op de Beroepen in de individuele gezondheidszorg;»» de Wet inzake de geneeskundige behandelingsovereenkomst;»» de Jeugdwet;»» de Wet bescherming persoonsgegevens;»» de Wet verplichte meldcode;»» de privacyreglementen van de in de aanhef genoemde instellingen. 6

7 RAV Haaglanden en Veilig Thuis Haaglanden stellen het volgende protocol vast voor het doen van meldingen door de ambulance hulpverleners bij vermoedens van kindermishandeling en huiselijk geweld, waaronder ook verstaan ouderenmishandeling. Artikel 1 Begripsbepalingen Advies het telefonisch vragen van advies aan Veilig Thuis over signalen van kindermishandeling of huiselijk geweld, of over het bespreken van vermoedens van kindermishandeling; de diensten en of instellingen die spoedeisende zorg bieden bij patiënten thuis, of op andere plaatsen buiten het ziekenhuis, en zorg dragen voor vervoer en spoedeisende zorg tijdens dit vervoer van patiënten naar een ziekenhuis of een andere zorginstelling; Ambulance hulpverlener de ambulanceverpleegkundige of de ambulancechauffeur werkzaam bij een ambulancedienst; Dossier de verzameling gegevens over de gezondheid van de patiënt en omtrent de geboden hulp, zoals vastgelegd door de ambulancedienst; Huiselijk geweld lichamelijk, geestelijk of seksueel geweld of bedreiging daarmee door iemand uit de huiselijke kring, daaronder ook verstaan kindermishandeling en ouderenmishandeling; Kindcheck het in verband met de ernst van de situatie van een patiënt onderzoeken of deze patiënt de zorg heeft voor minderjarige kinderen en indien dit het geval is beoordelen of het noodzakelijk is dat Veilig Thuis nader onderzoek doet naar de omstandig heden waarin deze minderjarige kinderen zich bevinden; Minderjarige jeugdige die nog geen achttien jaar oud is, daaronder ook begrepen het nog niet geboren kind van wie een vrouw in verwachting is; Ambulancedienst Kindermishandeling iedere vorm van een voor een minderjarige bedreigende of gewelddadige interactie van fysieke, psychische of seksuele aard, die de ouders of andere personen ten opzichte van wie de minderjarige in een relatie van afhankelijkheid of van onvrijheid staat, actief of passief opdringen, waardoor ernstige schade wordt berokkend, of dreigt te worden berokkend, aan de minderjarige in de vorm van fysiek of psychisch letsel; Medisch manager de coördinerend arts in de regio Haaglanden, tevens medisch eindverantwoordelijke voor de ambulancediensten; meldcode huiselijk geweld, kindermishandeling, oudermishandeling en/of verwaarlozing 7

8 protocol regionale ambulance voorziening haaglanden Melding een melding van een vermoedens van kindermishandeling of huiselijk geweld bij Veilig Thuis op grond van het meldrecht in artikel Wmo; Ouderenmishandeling handelen of nalaten van handelen van al degenen die in een persoonlijke of professionele relatie staan tot een persoon van 65 jaar of ouder, waardoor deze oudere persoon (herhaaldelijk) lichamelijke en/of psychische en/of materiële schade lijdt, dan wel vermoedelijk lijden zal, en waarbij van de kant van de oudere sprake is van een vorm van gedeeltelijke of volledige afhankelijkheid; Spoedeisende Hulp de Spoedeisende Hulp van de ziekenhuizen in regio Haaglanden waar naar de patiënt wordt vervoerd; Veilig Thuis Veilig Thuis Haaglanden, het Advies en Meldpunt voor Huiselijk geweld en Kindermishandeling; Wettelijk de ouder of de voogd die het gezag over een jeugdige uitoefent. vertegenwoordiger Artikel 2 De ambulancedienst verleent hulp aan een patiënt met mogelijke signalen van kindermishandeling of huiselijk geweld 1 Wanneer de ambulance hulpverlener bij een patiënt signalen waarneemt waardoor het vermoeden bij hem ontstaat dat er sprake zou kunnen zijn van kindermishandeling of huiselijk geweld en de patiënt moet op medische gronden worden vervoerd naar de Spoedeisende Hulp, neemt de ambulance hulpverlener de volgende stappen en besluiten: Hij bespreekt zo mogelijk zijn vermoedens met de patiënt; Hij raadpleegt een collega over de signalen en zijn vermoedens; Worden zijn vermoedens door het gesprek met de patiënt en door het overleg met de collega niet weggenomen, dan informeert hij de Spoedeisende Hulp over zijn vermoedens en de signalen en draagt hij de besluitvorming over de noodzakelijke vervolgstappen over aan de Spoedeisende Hulp. Hij meldt bij Veilig Thuis. 2 Wanneer de ambulance hulpverlener bij een patiënt signalen waarneemt waardoor bij de hulpverlener het vermoeden ontstaat dat er sprake zou kunnen zijn van kindermishandeling of huiselijk geweld en de patiënt hoeft op medische gronden niet te worden vervoerd naar de Spoedeisende Hulp, neemt de ambulance hulpverlener de volgende stappen en besluiten: Hij bespreekt de signalen en vermoedens zo mogelijk met de patiënt; Hij bespreekt de signalen en vermoedens met een collega; Worden de vermoedens door het gesprek met de patiënt en door het overleg met de collega, niet weggenomen, dan wint hij advies in bij Veilig Thuis over zijn vermoedens en besluit hij op basis van dit advies over het doen van een (digitale) melding. 3 De ambulance hulpverlener informeert de patiënt vooraf over de melding en bespreekt de signalen die hebben geleid tot de melding. Van het informeren wordt afgezien wanneer er aanwijzingen zijn dat moet worden gevreesd dat door dit informeren de veiligheid van de patiënt, van de ambulancehulpverlener of die van anderen wordt bedreigd. 8

9 Artikel 3 De ambulancedienst voert een kindcheck uit bij het bieden van hulp in verband met huiselijk geweld tussen meerderjarigen 1 Wanneer de ambulance hulpverlener hulp biedt in verband met letsel dat (vermoedelijk) het gevolg is van huiselijk geweld tussen meerderjarigen, en de patiënt dient op medische gronden vervoerd te worden naar de Spoedeisende Hulp, neemt de hulpverlener in verband met de kindcheck de volgende stappen en besluiten: Hij onderzoekt of de patiënt in zijn thuissituatie de zorg heeft voor een minderjarige; Hij onderzoekt wanneer dit het geval is, voor zover met zijn deskundigheid en in beperkte tijd mogelijk is, of adequate tijdelijke opvang voorhanden is; Hij bespreekt zijn bevindingen zo mogelijk met de patiënt en de minderjarige; Hij bespreekt zijn bevindingen met een collega; Hij informeert de Spoedeisende Hulp over zijn bevindingen ten aanzien van de minderjarige en draagt de besluitvorming over de noodzakelijke vervolgstappen over aan de Spoedeisende Hulp. Hij meldt bij Veilig Thuis. 2 Wanneer de ambulance hulpverlener bij een patiënt komt die, in verband met de aard en de ernst van het letsel dat het gevolg is van huiselijk geweld tussen meerderjarigen, niet naar het ziekenhuis behoeft te worden vervoerd, dan neemt de ambulance hulpverlener in verband met de kindcheck de volgende stappen en besluiten: Hij onderzoekt of de patiënt de zorg heeft voor een minderjarige; Hij onderzoekt wanneer dit het geval is, voor zover met zijn deskundigheid en in beperkte tijd mogelijk is, of er aanwijzingen zijn, gelet op de toestand van de patiënt, dat de minderjarige niet in voldoende mate wordt verzorgd, opgevoed en beschermd; Hij bespreekt zijn bevindingen zo mogelijk met de patiënt en met de minderjarige; Hij bespreekt zijn bevindingen met een collega. Indien hij na het gesprek met de patiënt en de minderjarige en het overleg met de collega ernstige zorgen houdt over de mate waarin de minderjarige wordt beschermd, verzorgd en opgevoed, dan wint hij advies in bij Veilig Thuis over zijn vermoedens en besluit hij op basis van dit advies over het doen van een (digitale) melding opdat nader onderzoek kan worden gedaan naar de situatie waarin de minderjarige zich bevindt. 3 De ambulance hulpverlener informeert de patiënt en de minderjarige over de melding en over de overweging die hebben geleid tot de melding. Van het informeren wordt afgezien wanneer er aanwijzingen zijn om te vrezen dat door dit informeren de veiligheid van de minderjarige, de ambulance hulpverlener of die van anderen wordt bedreigd. Artikel 4 De ambulancedienst voert een kindcheck uit bij het bieden van hulp aan een patiënt in verband met alcohol en of drugsintoxicatie of in verband met een suïcidepoging 1 Wanneer de ambulance hulpverlener hulp biedt in verband met alcohol of drugsintoxicatie of een suïcidepoging, en de patiënt dient op medische gronden te worden vervoerd naar de Spoedeisende Hulp, neemt de hulpverlener in verband met de kindcheck de volgende stappen en besluiten: Hij onderzoekt of de patiënt in zijn thuissituatie de zorg heeft voor een minderjarige; Hij onderzoekt wanneer dit het geval is, voor zover met zijn deskundigheid en in beperkte tijd mogelijk is, of adequate tijdelijke opvang voorhanden is. Hij bespreekt zijn bevindingen zo mogelijk met de patiënt en met de minderjarige; Hij bespreekt zijn bevindingen met een collega; Hij informeert de Spoedeisende Hulp over zijn bevindingen met betrekking tot de zorg voor en de opvang van de minderjarige en draagt de besluitvorming over de noodzakelijke vervolgstappen over aan de Spoedeisende Hulp. Hij meldt bij Veilig Thuis. 2 Wanneer de ambulance hulpverlener hulp biedt in verband met alcohol of drugsintoxicatie of in verband met een suïcidepoging en de patiënt hoeft meldcode huiselijk geweld, kindermishandeling, oudermishandeling en/of verwaarlozing 9

10 protocol regionale ambulance voorziening haaglanden op medische gronden niet naar de Spoedeisende Hulp te worden vervoerd, neemt de ambulance hulpverlener in verband met de kindcheck de volgende stappen en besluiten: Hij onderzoekt of de patiënt in zijn thuissituatie de zorg heeft voor een minderjarige; Hij onderzoekt, wanneer dit het geval is, voor zover met zijn deskundigheid en in beperkte tijd mogelijk is, of er aanwijzingen zijn, in verband met de toestand van de patiënt, dat de minderjarige niet in voldoende mate wordt verzorgd, opgevoed en beschermd; Hij bespreekt zijn bevindingen zo mogelijk met de patiënt en met de minderjarige. Hij bespreekt zijn bevindingen met een collega; Indien hij na het gesprek met de patiënt en/of de minderjarige en het overleg met de collega ernstige zorgen houdt over de mate waarin de minderjarige structureel wordt beschermd, verzorgd en opgevoed, dan wint hij advies in bij Veilig Thuis over zijn vermoedens en besluit hij op basis van dit advies over het doen van een melding opdat nader onderzoek kan worden gedaan naar de situatie waarin de minderjarige zich bevindt. 3 De ambulance hulpverlener informeert de patiënt en de minderjarige over de melding en over de overwegingen die hebben geleid tot de melding. Van het informeren wordt afgezien wanneer er aanwijzingen zijn om te vrezen dat door dit informeren de veiligheid van de minderjarige, die van de ambulance hulpverlener of die van anderen wordt bedreigd. Artikel 5 De ambulancedienst voert een kindcheck uit bij het bieden van hulp in andere situaties waarin ernstige zorgen ontstaan over de omstandigheden waarin minderjarigen zich bevinden Indien bij de ambulance hulpverlener bij het verlenen van hulp aan een patiënt op enigerlei andere wijze dan in de voorgaande artikelen omschreven, ernstige zorgen ontstaan over de situatie waarin een minderjarige die aan de zorgen van een patiënt is toevertrouwd zich bevindt, handelt hij conform artikel 3 lid 1 en 3 indien de patiënt naar het ziekenhuis wordt vervoerd en conform artikel 3 lid 2 en 3 indien de patiënt niet naar het ziekenhuis wordt vervoerd. Artikel 6 Hulp inroepen van de politie In alle gevallen waarin de veiligheid van een minderjarige, een patiënt, een ambulance hulpverlener of een ander acuut in gevaar is, roept de ambulance hulpverlener de hulp in van de politie. Artikel 7 Raadplegen van de medisch manager in geval van twijfel Indien een ambulance hulpverlener, ook na overleg met een collega, vragen houdt over het op grond van dit protocol, al dan niet doen van een melding, voert hij overleg met de medisch manager. Artikel 8 Positie wettelijk vertegenwoordiger(s) en minderjarige 1 Het informeren van en het overleggen met de minderjarige op grond van dit protocol vindt plaats: met de wettelijk vertegenwoordiger(s) indien de minderjarige nog geen 12 jaar oud is; met de wettelijk vertegenwoordiger(s) en de minderjarige indien de minderjarige al wel 12 maar nog geen 16 jaar oud is; alleen met de minderjarige, indien hij 16 jaar of ouder is. 2 Is de minderjarige vanaf 12 jaar, naar het oordeel van de ambulance hulpverlener, niet in staat tot een redelijke waardering van zijn belangen ter zake, dan informeert de ambulance hulpverlener de wettelijk vertegenwoordiger. 10

11 Artikel 9 Dossiervorming De ambulance hulpverlener maakt zorgvuldig aantekening in het dossier van de besluiten die hij op grond van dit protocol neemt. Hij vermeldt daarbij de belangen die zijn afgewogen en de functionarissen die zijn geraadpleegd. Ook tekent hij aan of de betrokkenen over een melding zijn geïnformeerd. Indien dit niet is gebeurd, beschrijft de ambulance hulpverlener de reden(en) waarom daarvan is afgezien. Artikel 10 Terugkoppeling Veilig Thuis In alle gevallen waarin Veilig Thuis een melding ontvangt op grond van dit protocol, laat Veilig Thuis de ambulancedienst weten of er inderdaad sprake was van huiselijk geweld of kindermishandeling en beschrijft Veilig Thuis op hoofdlijnen tot welke acties het onderzoek heeft geleid. Artikel 11 Slotbepalingen 1 Dit protocol treedt in werking op 1 oktober Dit protocol kan worden gewijzigd of ingetrokken door de Raden van Bestuur van de in de aanhef genoemde instellingen. 3 Dit protocol kan worden aangehaald als Protocol Regionale Ambulancevoorziening: Meldcode Huiselijk geweld, Kindermishandeling, Ouderenmishandeling en Verwaarlozing. meldcode huiselijk geweld, kindermishandeling, oudermishandeling en/of verwaarlozing 11

12 protocol regionale ambulance voorziening haaglanden 3 Toelichting Protocol Melden Kindermishandeling en Huiselijk Geweld Spoedeisende Hulp Medisch Centrum Haaglanden Inleiding Dit protocol beschrijft de wijze waarop de ambulancediensten in de regio Haaglanden invulling geven aan het wettelijke meldrecht dat alle beroepskrachten, waaronder ook medisch hulpverleners, hebben op grond van artikel Wmo. Dit wettelijke meldrecht geeft iedere beroepskracht het recht om, zonder toestemming van de patiënt, bij Veilig Thuis een vermoedens van kindermishandeling of huiselijk geweld te melden. Doel van de melding is nader onderzoek door Veilig Thuis naar het vermoedens van kindermishandeling of huiselijk geweld zodat duidelijk wordt wat er aan de hand is en om zo nodig vervolgstappen in gang te zetten om alle betrokkenen toe te leiden naar passende hulp. De Wet verplichte meldcode verplicht ook medisch hulpverleners om een stappenplan (meldcode) te hanteren bij signalen van huiselijk geweld en kindermishandeling. Dit stappenplan leidt de beroepskracht stap voor stap door het proces vanaf het moment dat een vermoeden ontstaat tot aan het besluit over het al dan niet doen van een melding. Het stappenplan van de meldcode moet voor de ambulancedienst worden toegespitst omdat de aard van het werk bijzonder is. Om te beginnen vinden de contacten met patiënten plaats in crisissituaties waarin onmiddellijk optreden (in de vorm van onderzoek, of behandeling) geboden is. Bovendien zijn de contacten kortdurend en kennen de hulp verlener en de patiënt elkaar doorgaans niet. Dit alles maakt het niet mogelijk om langdurige trajecten in te gaan met een serie gesprekken die uiteindelijk al dan niet zouden kunnen leiden tot een melding bij Veilig Thuis. Het ontbreken van een langdurige relatie mag niet leiden tot het uitblijven van actie als er signalen van kindermishandeling of huiselijk geweld worden waargenomen, zeker niet omdat de ambulancedienst juist door hulp te bieden in crisissituaties, een belangrijke vindplaats is van signalen van kindermishandeling en huiselijk geweld. Er wordt veel van de ambulance hulpverleners gevraagd: onder hoge tijdsdruk attent zijn op signalen en vervolgens zorgvuldig en effectief omgaan met deze signalen. Dit protocol wil de beroepskrachten van de ambulancediensten daarvoor een handleiding bieden. Juridische basis De juridische basis voor dit protocol wordt gevormd door de brede omschrijving die de wet geeft van de begrippen kindermishandeling en huiselijk geweld, door het al eerder genoemde wettelijk meldrecht en door de verplichte meldcode, inclusief kindcheck. Begrip kindermishandeling Bij kindermishandeling, zo blijkt uit de wettelijke definitie, gaat het om alle vormen van bedoelde en onbedoelde ernstige schade die aan de gezondheid of het welzijn van een kind of een jongere wordt toegebracht. Daarom moet bij kindermishandeling niet alleen worden gedacht aan het opzettelijk toebrengen van geestelijk of lichamelijk letsel maar bijvoorbeeld ook aan verwaarlozing door onmacht, of onkunde van de ouders, of aan het onthouden van de noodzakelijke zorg. Gevolg van deze brede definitie is dat ook meldingen kunnen worden gedaan als de ouders tekort schieten in het bieden van voldoende zorg door bijvoorbeeld eigen psychiatrische problematiek of door verslaving. 12

13 Begrip Huiselijk geweld Huiselijk geweld, zo blijkt uit de wettekst, omvat iedere vorm van lichamelijk, geestelijk of seksueel geweld of bedreiging daarmee door iemand uit de huiselijke kring. Te denken valt daarbij uitdrukkelijk ook aan ouderenmishandeling. Waarborgen voor zorgvuldig handelen Van de ambulance hulpverleners mag worden verwacht dat zij zorgvuldig handelen als het gaat om signalen van kindermishandeling. Deze zorgvuldigheid wordt op de eerste plaats gewaarborgd door deskundigheidsbevordering als het gaat om het herkennen van signalen en om vaardigheden in gesprekvoering. Het protocol biedt drie andere waarborgen voor zorgvuldig optreden. De eerste waarborg wordt geboden door van de hulpverlener te vragen dat hij over zijn vermoedens en te ondernemen acties overleg voert met een collega. In sommige gevallen, als de situatie dit toelaat, vraagt hij, voordat hij over het doen van een melding besluit, ook nog advies aan Veilig Thuis. Bovendien schrijft het protocol voor dat hij bij twijfel ook de medisch manager raadpleegt. De collegiale consultatie en het vragen van advies aan Veilig Thuis zorgen er voor dat de hulpverlener even pas op de plaats maakt om over zijn optreden en over mogelijke alternatieven met een ander te reflecteren. Een tweede waarborg die het protocol biedt, is de openheid in de richting van de patiënt. Ook al heeft de hulpverlener geen toestemming nodig van de patiënt voor het doen van een melding, van hem wordt wel gevraagd dat hij: 1 met de patiënt in gesprek gaat over zijn zorgen; 2 hem vertelt dat hij een melding gaat doen of heeft gedaan; 3 wat het doel van deze melding is. Een derde waarborg voor zorgvuldig handelen is de dossiervorming over de melding. Artikel 9 van het protocol vraagt van de hulpverlener dat hij alle acties die hij rond een vermoeden van kindermishandeling of huiselijk geweld onderneemt, vast legt, met daarbij de afwegingen die hij heeft gemaakt en de functionarissen die hij heeft geraadpleegd. Opbouw van het protocol Na de aanhef en de begripsbepalingen beschrijft het protocol in feite twee situaties waarin het meldrecht aan de orde kan zijn. In artikel 2 gaat het om een kind, een jongere of een volwassene die zelf wordt behandeld door de ambulance hulpverlener en signalen vertoont van mogelijke kindermishandeling of huiselijk geweld. De artikelen 3,4 en 5 gaan in op situaties waarin zorgen over de bescherming van minderjarigen ontstaan vanwege de situatie waarin de opvoeder die als patiënt door de ambulance hulpverlener wordt behandeld, zich bevindt. Artikel 2 Signalen van een patiënt Artikel 2 gaat over die gevallen waarin een vermoeden van kindermishandeling of huiselijk geweld ontstaat als een kind, een jongere of een volwassene door een ambulance hulpverlener als patiënt wordt behandeld. Lid 1 beschrijft de stappen als de patiënt naar het ziekenhuis wordt vervoerd. In dat geval informeert de ambulance hulpverlener de SEH over de signalen en zijn vermoedens en wordt de patiënt overgedragen aan de SEH. De besluitvorming over het doen van vervolgstappen ligt in dat geval bij de SEH. In lid 2 gaat het om gevallen waarin de patiënt niet naar het ziekenhuis behoeft te worden vervoerd. In dat geval komt de ambulance hulpverlener, na advies gevraagd te hebben aan Veilig Thuis zelf tot een besluit over het doen van een melding. Artikel 3 tot en met 5 Kindcheck Beoordelen van de situatie van minderjarigen in verband met de toestand waarin een ouder/patiënt zich bevindt Artikel 3, 4 en 5 hebben gemeenschappelijk dat niet de minderjarige maar de ouder of opvoeder de patiënt is van de hulpverlener. De zorgen over de minderjarige hebben te maken met de toestand waarin zijn ouder of opvoeder zich bevindt. De meldcode bevat een zogeheten kindcheck. Dit wil zeggen dat een beroepskracht, zoals een ambulance hulpverlener, die contact heeft met een volwassen meldcode huiselijk geweld, kindermishandeling, oudermishandeling en/of verwaarlozing 13

14 protocol regionale ambulance voorziening haaglanden patiënt die zich in een ernstige situatie bevindt, moet uitzoeken of deze patiënt de zorg heeft voor minderjarige kinderen. Blijkt dit zo te zijn dan wordt van de hulpverlener verwacht dat hij beoordeelt hoe de situatie van deze kinderen is. Kan hij hun situatie zelf niet beoordelen, dan doet hij een melding bij Veilig Thuis opdat men daar nader onderzoek doet naar de omstandigheden waarin de kinderen zich bevinden. Situatie 1 De patiënt moet naar het ziekenhuis worden vervoerd Het protocol vraagt in dit geval van de ambulance hulpverlener dat hij onderzoekt of de patiënt zorg heeft voor minderjarige kinderen. Is dit het geval en wordt de patiënt naar het ziekenhuis vervoerd, dan dient hij te onderzoeken of er een ander is die voldoende zorg aan de kinderen kan bieden. Is dit het geval, dan hoeft de hulpverlener geen acties in gang te zetten om tijdelijke opvang te regelen, Is er geen adequate tijdelijke opvang voor handen, dan doet de hulpverlener een melding bij Veilig Thuis met het verzoek om (ook) in snelle opvang voor de kinderen te voorzien. De ambulance hulpverlener informeert de SEH over de situatie waarin de kinderen zich bevinden en (indien hij deze heeft gedaan) over zijn melding en draagt de besluitvorming over vervolgstappen over aan de SEH. Situatie 2 De patiënt behoeft niet naar het ziekenhuis te worden vervoerd In dit geval dient de ambulance hulpverlener eveneens te onderzoeken of de patiënt de zorg heeft voor minderjarigen. Is dit het geval dan beoordeelt hij of er reden is tot ernstige zorgen over de situatie van deze jeugdigen in verband met de toestand van hun ouder of opvoeder. Blijven zijn zorgen overeind, ook na overleg met een collega en zo mogelijk met de patiënt en de jeugdige(n), dan vraagt hij om advies aan Veilig Thuis en beslist hij op basis daarvan over het doen van een melding. Melding over een niet patiënt De artikelen 3 tot en met 5 roepen de vraag op of een medische hulpverlener een melding kan doen van vermoedens van kindermishandeling over een kind dat hij zelf niet als patiënt heeft onderzocht of behandeld. De kindcheck in de meldcode maakt duidelijk dat dit zeer wel mogelijk is als de hulp verlener zich in zijn melding beperkt tot een beschrijving van de toestand van de ouder of opvoeder die hij als patiënt zelf heeft onderzocht of behandeld. Uitspraken over de toestand waarin de kinderen zich feitelijk bevinden, laat hij achterwege omdat hij de kinderen niet heeft onderzocht of behandeld. Ook al zijn de kinderen niet de patiënten van de hulpverlener, van een hulpverlener mag worden verwacht dat hij zich het lot aantrekt van kinderen die mogelijkerwijs niet die zorg krijgen die zij nodig hebben. Zeker als ouders te kort schieten zijn kinderen door hun afhankelijke positie in sterke mate afhankelijk van het optreden van beroepskrachten zoals docenten en hulpverleners. Deze afhankelijke positie is de reden, als er zorgen zijn over de opvoeding die de ouder of opvoeder kan bieden, waarom de hulpverlener Veilig Thuis verzoekt een onderzoek in te stellen naar de situatie van de kinderen. Artikel 3 van het Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind (IVRK) vraagt van alle instellingen en beroepskrachten om bij het nemen van beslissingen de belangen van kinderen de eerste overweging te laten zijn. De kindcheck die het protocol vraagt: actief onderzoeken of een patiënt kinderen heeft, alert zijn op de situatie van deze kinderen als de toestand van de patiënt daar aanleiding toe geeft en zo nodig actie ondernemen, kunnen worden gezien als een uitwerking van deze bepaling van het IVRK. 14

15 bezoekadressen Westeinde he Den Haag Reinier de Graafweg ad Delft Croesinckplein ea Zoetermeer postadres Postbus bc Den Haag info@ggdhaaglanden.nl t (088) meer informatie Ellen Boszhard projectleider ouderenmishandeling ellen.boszhard@ggdhaaglanden.nl November 2015 bewaakt, beschermt en bevordert de gezondheid