Voeding en Dieet Zorgmodule. Concept projectplan

Transcriptie

1 Voeding en Dieet Zorgmodule Concept projectplan

2 Concept projectplan zorgmodule Voeding en Dieet 2 Inhoudsopgave 1. Aanleiding en opdracht 2. Doelstelling, uitgangspunten en afbakening 2.1. Doel 2.2. Doelgroep 2.3. Verwachte projectresultaten 2.4. Uitgangspunten 2.5. Projectafbakening 3. Projectorganisatie 3.1. Opdrachtgever 3.2. Projectteam 3.3. Externe adviseurs 4. Projectaanpak op hoofdlijnen 4.1. Projectvoorbereiding en kick-off 4.2. Projectfasering 4.3. Autorisatieprocedure

3 3 Concept projectplan zorgmodule Voeding en Dieet 1 Aanleiding en opdracht De 21ste eeuw wordt in medisch opzicht de eeuw van de chronische ziekte genoemd, aldus de minister van VWS in de voortgangsbrief programmatische aanpak van chronische ziekten in mei Verbetering van de chronische zorg is noodzakelijk omdat het zorgaanbod nog niet goed aansluit bij het toenemend aantal mensen met complexe en vaak meervoudige zorgvragen. Het gaat hierbij om het voorkómen en beter behandelen van chronische aandoeningen met als doel gezondheidswinst, goede kwaliteit van leven en betere arbeidsparticipatie, aldus de minister. De zorg is multidisciplinair en moet altijd in samenhang geleverd worden. Integrale zorg is de norm. Zorgstandaarden zijn een belangrijk onderdeel van de programmatische aanpak van chronische ziekten. Een zorgstandaard beschrijft de norm waaraan multidisciplinaire zorg voor mensen met een bepaalde chronische ziekte moet voldoen. Hij beperkt zich niet tot de inhoud van de zorg (inclusief de rol van de patiënt), maar richt zich ook op de organisatiestructuur van het zorgproces (de ketenorganisatie) en de bijbehorende kwaliteitsindicatoren. Het Coördinatieplatform Zorgstandaarden heeft in maart 2010 een model voor zorgstandaarden bij chronische ziekten geïntroduceerd. Het model voor zorgstandaarden gaat uit van een modulaire opbouw van een zorgstandaard, met zowel ziektespecifieke als generieke componenten. De ziektespecifieke component is gericht op de preventie en zorg bij een bepaalde (specifieke) chronische ziekte. De andere component is generiek en kan van toepassing zijn op meerdere chronische ziekten, waarbij ziektespecifieke aanvullingen voor bepaalde aandoeningen kunnen gelden. Een component binnen de behandeling die grotendeels generiek is, en die van toepassing is op meerdere chronische ziekten, is voedingszorg. Goede voeding levert een belangrijke bijdrage aan de gezondheid van mensen. Dit geldt voor de gehele bevolking, maar zeker voor mensen met een chronische ziekte of een verhoogd risico daarop. Voor zowel kinderen als volwassenen en ouderen is gezonde voeding van groot belang. Het gaat daarbij voor een groot deel om algemene informatie over gezonde voeding, zoals beschreven in de Richtlijnen goede voeding, waarbij voor verschillende aandoeningen specifieke aanbevelingen gelden. De VWS-directies Publieke Gezondheid (PG) en Voeding, Gezondheidsbescherming en Preventie (VGP) hebben het Partnerschap Overgewicht Nederland verzocht om een initiërende rol te vervullen bij de ontwikkeling van een Zorgmodule Voeding en Dieet. De komende periode zal het PON in opdracht van VWS gaan werken aan onderwerpen die samen tot taak hebben de Zorgstandaard Obesitas verder te brengen. Enerzijds gaat het om de verbinding van deze standaard met de overige drie standaarden: Diabetes, Cardiovasculair Risicomanagement en COPD. Om dit te bereiken op het gebied van voeding, als onderdeel van de behandeling van een chronische ziekte krijgt het PON de opdracht een zorgmodule voeding en dieet te ontwikkelen die onder andere deze vier aandoeningen verbindt. Deze opdracht wordt mede ondersteund door het Coördinatieplatform Zorgstandaarden (ZonMw).

4 Concept projectplan zorgmodule Voeding en Dieet 4 2. Doelstelling, uitgangspunten en afbakening 2.1 Doel In de zorg spelen diverse voedingscomponenten een rol. Dit varieert van individuele adviezen over een gezonde leefstijl, gebaseerd op de Richtlijnen goede voeding, tot intensieve en langdurige voedingsinterventies bij mensen die complexe zorg nodig hebben. Voor al deze chronische aandoeningen vormt een gericht en op maat gemaakt voedingsadvies onderdeel van de behandeling. Het doel het project is het ontwikkelen van de zorgmodule Voeding en Dieet. Hierin wordt de informatie uit de Richtlijnen goede voeding en de richtlijnen voedselkeuze vertaald naar praktische handvatten voor zorgverleners, om op verschillende niveaus gepaste voedingszorg te leveren aan mensen met een chronische ziekte of hoog risico daarop. De voedingsmodule richt zich op dat deel van de voedingszorg dat voor alle aandoeningen hetzelfde is. Naast deze generieke beschrijving, zullen voor bepaalde aandoeningen uitzonderingen of aanvullingen van toepassing zijn op het algemene deel. Dit ziektespecifieke voedingsadvies krijgt een plek in de zorgstandaard voor die ziekte. Dit wordt ook wel een ziektespecifieke additie genoemd. 2.2 Doelgroep De voedingsmodule richt zich op mensen met een chronische aandoening of verhoogd risico daarop, die reeds in de zorgketen zijn en waarvoor voeding een onderdeel van de behandeling vormt. Meer specifiek gaat het om chronisch zieken met een voedingsgerelateerde klacht of aandoening en mensen met een verhoogd risico op een voedingsgerelateerde klacht of aandoening. De Zorgmodule Voeding en Dieet wordt geschreven voor zorgverleners die te maken hebben met de zorg voor mensen met een chronische aandoening of verhoogd risico daarop, waarvoor voeding een onderdeel van de behandeling vormt. Daarnaast kan de voedingsmodule gebruikt worden door bestuurders, beleidsmakers en toezichthouders. 2.3 Verwachte projectresultaten Het resultaat van het project is een Zorgmodule Voeding en Dieet. In het eindrapport van het Coördinatieplatform Zorgstandaarden staat beschreven dat een zorgmodule de zorg voor het individu beschrijft betreffende een zorgvraag die voor meer dan één chronische ziekte relevant en daarmee generiek is. De zorgmodule is een op zichzelf staande module, welke een onderdeel zal gaan vormen van zorgstandaarden van aandoeningen waarvoor voedingszorg onderdeel van de behandeling is. De Zorgmodule Voeding en Dieet zal zowel een generieke beschrijving geven van het inhoudelijke zorgtraject dat past bij verschillende chronische aandoeningen, alsmede van de organisatiestructuur en de relevante kwaliteitsindicatoren. De module zal zo opgebouwd zijn dat ziektespecifieke addities eenvoudig op de generieke module aangesloten kunnen worden. 2.4 Uitgangspunten De zorgmodule Voeding en Dieet zal opgebouwd worden volgens het model voor zorgstandaarden van het Coördinatieplatform Zorgstandaarden, zoals beschreven in het rapport dat in maart 2010 is uitgebracht. Het model geeft aanwijzingen voor het format en de inrichting van een zorgmodule. Ook geeft het de randvoorwaarden voor de beschrijving van de onderliggende organisatiestructuur en het kwaliteitsbeleid. Het model gaat uit van een integrale benadering, waarbij de zorg in samenhang rondom de patiënt wordt georganiseerd. Een multidisciplinair zorgteam met een centraal aanspreekpunt voor de patiënt vormen een cruciaal onderdeel hiervan. De Richtlijnen goede voeding uit 2006 vormen de wetenschappelijke onderbouwing voor de inhoud van de zorgmodule. In deze richtlijnen staat omschreven aan welke voedingskundige eisen een totaal voedingspakket moet voldoen om adequate hoeveelheden nutriënten te leveren en zodoende een preventieve bijdrage te leveren aan voedingsgerelateerde welvaartsziekten. Deze richtlijnen worden in 2011 geactualiseerd.

5 5 Concept projectplan zorgmodule Voeding en Dieet De Richtlijnen goede voeding en de voedingsnormen die gepubliceerd zijn door de Gezondheidsraad worden door het Voedingscentrum vertaald naar de zogenoemde Richtlijnen voedselkeuze. Deze Richtlijnen voedselkeuze zijn geformuleerd in termen van voedingsmiddelen en zijn opgesteld om de Richtlijnen goede voeding te realiseren binnen het Nederlandse voedingspatroon. De Richtlijnen voedselkeuze dienen als uitgangspunt voor de voedingsvoorlichting aan de Nederlandse bevolking. Samen vormen deze twee documenten de basiselementen van de inhoud van de voedingsmodule, waarbij een vertaling gemaakt wordt naar de inhoud, de organisatie en de kwaliteit van voeding in de zorg. Daarbij wordt uitgegaan van stepped care, omdat niet voor iedere persoon in de zorg eenzelfde niveau van voedingszorg volstaat. Onderstaand concept model, wordt als uitgangspunt gebruikt bij de opzet van de voedingsmodule. Binnen dit model kan voor iedere persoon op individueel niveau bepaald worden welk niveau van voedingszorg binnen de behandeling ingezet moet worden. Op deze manier heeft niet alleen de ziekte een bepaalde ernstgraad, maar kan ook de interventie met verschillende niveaus ingezet worden. Naarmate het niveau van zorg hoger wordt, wordt ook de tijdsinvestering groter en zijn andere competenties nodig bij de zorgverleners. Voor de kleine groep mensen waarvoor het hoogste niveau van voedingszorg noodzakelijk is, moet intensieve, langdurige zorg geleverd door gespecialiseerde zorgverleners inzetbaar zijn. Dit model kan als uitgangspunt dienen voor het inkopen van zorg door zorgverzekeraars. Niveau 1 Niveau 2 Niveau 3 Niveau 4 Individuele adviezen gezonde leefstijl. Zelfstandig te volgen programma s & zelfmanagement. Persoonlijk advies plus bv. patiëntenbrief. Zorgverlener met basiscompetenties (bijv. HA/POH/JGZ). Doorverwijzing naar diëtist in de eerstelijn voor advies op maat en gebruik van motivational interviewing. Vier uur per jaar. Intensieve, langdurige voedingsinterventies geleverd door zorgverleners met specialistische expertise. Hier vnl. ziektespecifieke adviezen. Ziektespecifieke voedingsadviezen Generieke voedingsadviezen Geïndiceerde preventie Zorggerelateerde preventie

6 Concept projectplan zorgmodule Voeding en Dieet Projectafbakening De voedingsmodule beslaat zowel geïndiceerde als zorggerelateerde preventie, waarbij het principe van stepped care wordt toegepast. Het niveau van voedingszorg wordt bepaald aan de hand van de individuele zorgbehoefte. In de zorgmodule Voeding en Dieet wordt enkel de generieke inhoud, organisatie en kwaliteit van voedingszorg beschreven. De uitzonderingen die hierop van toepassing zijn voor specifieke aandoeningen worden niet in de voedingsmodule beschreven. Deze uitwerking vindt plaats in ziektespecifieke addities die een aanvulling vormen op de generieke voedingsmodule. Het ontwikkelen van de ziektespecifieke addities is de taak van de ontwikkel en onderhoudsgroepen van de verschillende zorgstandaarden. Het gaat daarbij om ziektespecifieke addities voor onder andere Diabetes Mellitus type 2 (DM2), Cardiovasculair Risicomanagement (CVR), obesitas en COPD. Ook voor de zorgstandaarden die in ontwikkeling zijn, voor onder andere depressie en artrose, kan op termijn de voedingsmodule onderdeel uit gaan maken van de zorgstandaard.

7 7 Concept projectplan zorgmodule Voeding en Dieet 3. Projectorganisatie 3.1 Opdrachtgever Het Partnerschap Overgewicht Nederland (PON) werkt in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid (VWS) aan de totstandkoming van de zorgmodule Voeding en Dieet. De opdracht wordt mede-ondersteund door het Coördinatieplatform Zorgstandaarden, het adviesorgaan van het ministerie van VWS voor alle zaken die zorgstandaarden betreffen. 3.2 Projectteam Voor de uitvoering van het project ontwikkeling zorgmodule Voeding en Dieet is een projectleider benoemd. De projectleider is verantwoordelijk voor het opstellen van het projectplan, het bewaken van de planning, het coördineren van verschillende versies van de zorgmodule en informatievoorziening naar alle betrokken partijen. De projectleider maakt onderdeel uit van het PON-managementteam en rapporteert relevante proces- en tussentijdse resultaten aan de PON-partnerorganisaties en aan de opdrachtverstrekker het ministerie van VWS. De partnervertegenwoordigers van het PON worden geïnformeerd over de vorderingen van het project, maar hebben geen formele taak in de uitvoering. Samenstelling en verantwoordelijkheid projectteam De kern van het project wordt gevormd door een representatief, klein en slagvaardig projectteam. Dit team is samengesteld uit deskundigen op het gebied van zowel generieke voeding, de rol van voeding op gezondheid als voedingszorg binnen de behandeling. Afhankelijk van de activiteiten benadert het projectteam relevante deskundigen en organisaties als mogelijke leden of tijdelijke adviseurs, met name voor de onderdelen organisatie en kwaliteitsindicatoren. De leden van het projectteam nemen aan het projectteam deel op persoonlijke titel. De organisaties waarvan ze lid zijn, worden enkel ter informatie genoemd. Jaap van Binsbergen (voorzitter), huisarts te Brielle, hoogleraar Voedingsleer & Huisartsgeneeskunde, lid van de Stuurgroep Ondervoeding, partnervertegenwoordiger binnen het Partnerschap Overgewicht Nederland en lid van het Nederlands Huisartsen Genootschap. Paulien Lunter, praktijkverpleegkundige te Arnhem, lid van Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland, afdeling Praktijkverpleegkundigen & Praktijkondersteuners. Sanne Niemer (secretaris), projectleider Zorgstandaard en Voedingsmodule van het Partnerschap Overgewicht Nederland. Wineke Remijnse, beleidsadviseur kwaliteit bij de Nederlandse Vereniging voor Diëtisten, lid van de Stuurgroep Ondervoeding, partnervertegenwoordiger binnen het Partnerschap Overgewicht Nederland. Jeanne de Vries, universitair docent en voedingskundige bij de Wageningen Universiteit, afdeling Humane Voeding. Andrea Werkman, kennisspecialist voeding, gezondheid en ziekte bij het Voedingscentrum. Erika Wamsteker, diëtist en psycholoog, werkzaam bij Psychologenpraktijk voor eetstoornissen Geerets & Kuypers, lid van het Nederlands Instituut van Psychologen. Taakstelling projectteam Het projectteam is verantwoordelijk voor de totstandkoming van zorgmodule Voeding en Dieet. Deze zorgmodule beschrijft vanuit het patiëntenperspectief het zorgtraject ten aanzien van voeding in de zorg voor mensen met een chronische ziekte. Het gaat daarbij om drie gebieden: 1. Inhoud van generieke voedingszorg 2. Organisatie van voedingszorg 3. Kwaliteitsindicatoren van voedingszorg Producten Het projectteam zal twee producten opleveren: 1. Concept zorgmodule Voeding en Dieet, eind Definitieve zorgmodule Voeding en Dieet, eind 2012

8 Concept projectplan zorgmodule Voeding en Dieet 8 Werkwijze Het projectteam wordt ingesteld voor een periode van twee jaar. De verwachting is dat het projectteam 3 á 4 keer bij elkaar zal komen in 2011 en dat zij tussentijds per kunnen worden geconsulteerd. Per vergadering zal een bepaald onderdeel van de voedingsmodule besproken worden. Indien wenselijk worden tussentijds subgroepen gevormd waarin een bepaald onderdeel van de zorgmodule nader uitgewerkt kan worden. De secretaris ondersteunt het projectteam. De secretaris bereidt conceptteksten en de vergaderingen van de werkgroep voor, in overleg met de voorzitter. Van de projectteamleden wordt inhoudelijke expertise verwacht in reactie op de stukken die door de secretaris worden aangeleverd. Wanneer nodig leveren ook projectteamleden stukken tekst aan. De secretaris beheert het kader en de inhoud van de zorgmodule en zorgt dat de conclusies van de vergaderingen verwerkt worden in het concept van de zorgmodule. Overig Projectteamleden ontvangen een passende vacatievergoeding, afgestemd met de mogelijkheden binnen de PON-begroting. 3.3 Externe adviseurs Om de aansluiting bij het model van het Coördinatieplatform te waarborgen en op de hoogte te blijven van relevante ontwikkelingen op het gebied van zorgstandaarden, vindt tussen het bestuur van het Coördinatieplatform Zorgstandaarden en de projectleider van de voedingsmodule regelmatig overleg plaats over de voortgang van het project. Daarnaast worden een tweetal vaste externe adviesgroepen ingesteld. Klankbordgroep Naast het projectteam wordt een klankbordgroep ingesteld, die het projectteam en de ontwikkelingen meer op afstand volgt. Deze klankbordgroep bestaat uit diverse experts op gebieden die van belang zijn voor de zorgmodule. Het betreft ontwikkel en onderhoudsgroepen van relevante zorgstandaarden, maar ook vertegenwoordiging van het patiëntenperspectief en de zorgverzekeraars. De verschillende organisaties worden formeel gevraagd een persoon af te vaardigen voor deelname in de klankbordgroep, of experts worden persoonlijk benaderd. Voorstel voor samenstelling klankbordgroep Nederlandse Diabetes Federatie Long Alliantie Nederland Platform Vitale Vaten Partnerschap Overgewicht Nederland Nederlandse Patiënten en Consumenten Federatie Expert op gebied geriatrie en ouderenzorg Zorgverzekeraars Nederland Organisatie verantwoordelijk voor de ontwikkeling van de zorgmodule Bewegen Frank Klaassen, arts, sociaal geneeskundige, voorzitter directie GGD Zuid Limburg, vice voorzitter GGD Nederland, portefeuillehouder kwaliteit, lid ZonMw commissie Academische werkplaatsen publieke gezondheid en lid van het Coördinatieplatform Zorgstandaarden Taakstelling klankbordgroep Afstemming met en aansluiting bij andere relevante organisaties op het gebied van preventie en behandeling van chronische ziekten is een essentieel onderdeel van het slagen van de zorgmodule. Om deze inhoudelijke afstemming te waarborgen, wordt een klankbordgroep ingesteld. Het doel van deze klankbordgroep is het afstemmen van activiteiten van het projectteam van de ontwikkeling van de voedingsmodule en de activiteiten van organisaties met gemeenschappelijke belangen en doelstellingen op het gebied van zorg en preventie bij chronische ziekten. Expertpanel patiënten Een vaststaand uitgangspunt van zorgstandaarden en zorgmodules is dat het zorgtraject vanuit het patiëntenperspectief beschreven wordt. Ook binnen de zorgmodule Voeding en Dieet staat de patiënt centraal. Omdat er geen sprake kan zijn van een generieke patiënt die in het projectteam deel kan nemen, is gekozen

9 9 Concept projectplan zorgmodule Voeding en Dieet voor zowel algemene patiëntenvertegenwoordiging in de klankbordgroep als meer specifieke vertegenwoordiging in een los patiëntenpanel. Dit panel wordt gevormd door patiënten met aandoeningen waarvoor de voedingszorg een essentieel onderdeel van de behandeling vormt. Hierbij gaat het zowel om patiënten met aandoeningen die samenhangen met overvoeding als met ondervoeding.

10 Concept projectplan zorgmodule Voeding en Dieet Projectaanpak op hoofdlijnen 4.1 Projectvoorbereiding en kickoff In de fase van de uitwerking van het projectplan, heeft een kick-off bijeenkomst plaatsgevonden met relevante experts op het gebied van zorgstandaarden en voeding. Het doel van deze bijeenkomst was het op hoofdlijnen vaststellen van de procedurele en inhoudelijke uitgangspunten van het project. Op basis van deze informatie is het concept projectplan ontwikkeld en is het projectteam samengesteld. Deelnemers kick-off bijeenkomst Jaap Seidell Partnerschap Overgewicht Nederland Cora Aarsen en Margreet Sangers Nederlandse Diabetes Federatie Emiel Rolink Long Alliantie Nederland Anne-Margreet Strijbis Platform Vitale Vaten Mieke te Vaarwerk Coördinatieplatform Zorgstandaarden Dirk Schaars Nederlands Instituut voor Sport en Bewegen Rosanne Metaal VWS Voeding, Gezondheidsbescherming en Preventie Eric Koster VWS Publieke Gezondheid Wineke Remijnse Nederlandse Vereniging voor Diëtisten Andrea Werkman - Voedingscentrum Sanne Niemer - Partnerschap Overgewicht Nederland 4.2 Projectfasering Het project is gestart vanaf april 2011 en wordt in december 2012 afgerond met de oplevering van de zorgmodule Voeding en Dieet. FASE 1: Uitwerking projectplan: februari t/m april 2011 FASE 2: Ontwikkelen eerste concept: mei t/m december 2011 FASE 3: Informeren en consulteren: januari t/m juni 2012 FASE 4: Accordering en oplevering eindproduct: juli t/m december Autorisatieprocedure Het proces van autoriseren bestaat uit infomeren, consulteren en accorderen. Informeren en consulteren In de fase van informeren en consulteren worden allereerst de vaste externe adviseurs van het project benaderd; de klankbordgroep en het patiëntenpanel. Daarnaast vindt een brede expertmeeting onder zorgverleners plaats. Klankbordgroep De klankbordgroep krijgt het definitieve voorstel voor de zorgmodule te zien ter advisering, maar heeft geen formele positie in het autorisatieproces. Deze consultatie zal zich voornamelijk richten op de mate van aansluiting bij bestaande ziektespecifieke richtlijnen op het gebied van voeding bij bepaalde aandoeningen. Op basis van de zorgmodule en de specifieke richtlijnen moeten op termijn ziektespecifieke addities ontwikkeld worden. Patiëntenpanel Het patiëntenpanel wordt geconsulteerd om het patiëntenperspectief te bewaken. Expertmeeting In de expertmeeting vindt een consultatie door belanghebbende zorgverleners plaats. De informatie- en consultatiefase biedt relevante zorgverleners en belanghebbende organisaties de mogelijkheid te reageren op het voorstel voor de zorgmodule Voeding en Dieet. Men kan het voorstel voor de zorgmodule Voeding en Dieet ontvangen en schriftelijk reageren op het voorstel. Het gaat daarbij om een reactie op hoofdlijnen, waarbij men zich beperkt tot de zwaarwegende punten, die naar de mening van de professional een goed gebruik van het stuk in de weg kan staan. Het projectteam zal deze reacties verwerken. Tijdens een gezamenlijke bijeenkomst worden de opmerkingen en aanpassingen besproken.

11 11 Concept projectplan zorgmodule Voeding en Dieet Accorderen Nadat alle commentaar uit de consultaties is verwerkt, start de fase van accordering. In deze fase wordt de voedingsmodule gestuurd naar de besturen van de vooraf vastgestelde groepen van zorgverleners. Het gaat daarbij om de belangrijkste partijen die gebruik zullen gaan maken van de voedingsmodule. De besturen zullen tijdig op de hoogte worden gesteld van de wijze van autoriseren en een formeel verzoek krijgen daarin een rol te vervullen. Voorstel van minimale samenstelling van de organisaties die de voedingsmodule accorderen Nederlandse Vereniging voor Diëtisten Nederland Huisartsen Genootschap Nederlands Instituut van Psychologen Verpleegkundigen & Verzorgenden Nederland Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie De voedingsmodule wordt ontwikkeld met medewerking van Voedingscentrum en Wageningen UR (University & Research centre). Eigenaarschap Omdat het ontwikkelen van de zorgmodule Voeding en Dieet een innovatietraject betreft, kan nu nog niet vastgelegd worden welke organisatie als eigenaar van de voedingsmodule zal fungeren. De oprichting van een Nationaal Kwaliteitsinstituut Gezondheidszorg, waarin alle expertise over bijvoorbeeld veilige en doelmatige zorg samenkomt, kan hierbij op termijn een rol gaan spelen. Doel van het instituut is de kwaliteit van de zorg te vergroten en daarmee onnodige kosten vermijden en terugdringen.