IN PROPORTIE NATUURLIJK

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "IN PROPORTIE NATUURLIJK"

Transcriptie

1 IN PROPORTIE NATUURLIJK theorieën en proportiesystemen Rutger Rouwendal s128081

2 Inleiding De natuur en het universum lijken voor veel mensen te bestaan uit allerlei losse elementen zonder samenhang met elkaar en die compleet los van elkaar staan. Hoe zit het dan met de bebouwde omgeving? Hoe verhoudt deze zich tot de natuur en dus het universum. Kunnen we hier ook geen verband tussen leggen, of komt dit maar sporadisch voor? De meeste mensen kennen de gulden snede, die ontstaan is uit een aantal verhoudingen in de natuur. Zou de gulden snede meer toegepast moeten worden op de architectuur en de architectonische binnenruimte om de kloof tussen natuur en bebouwde omgeving te verkleinen? Dom Hans van der Laan en Le Corbusier doen hier uitspraken over en hebben hier een ontwerp filosofie over geschreven. Beiden zijn voorstanders van een architectuur die iets zegt over het grensgebied tussen de architectonische binnenruimte en de grenzeloze natuur. Wat ik wil onderzoeken is: welke opvattingen deze hebben architecten over proportie, en hoe hun aansluiting van het systeem, wat beiden hebben ontworpen is op deze filosofie. Le Corbusier:,, Mathematical Law is the axis or ruling principle of the universe itself, and the source of the unity and harmony of nature and of art. Proportie systemen zijn al sinds de Griekse tempels geïmplementeerd in architectuur. Toen al deden filosofen uitspraken over proporties. Proportie systemen creëren een harmonie tussen het universum, de bebouwde omgeving en ons eigen menselijk lichaam, omdat het universum en onze lichamen bestaan uit mathematische regels en wetten. We gebruiken mathematische regels omdat door het gebruik van deze regels, de wetten van mathematica in de natuur kunnen blijven bestaan. Elke hoger ontwikkelde samenleving geloofde in een orde gebaseerd op getallen en de relaties tussen getallen. Ze zochten in deze getallen een harmonie die ze ook vonden tussen universele en kosmische concepten en het leven van de mens. Door het gebruik van een systeem van proportie kunnen architectuur en gebouwen een mathematische orde symboliseren, die wel of niet kan worden gereflecteerd op de natuur. Het gebruik van proportie kan een bevredigende harmonie teweeg brengen en de verschillende elementen van een gebouw kunnen bij elkaar passen zonder dat je onnodig materialen verspilt. Van der Laan en Le Corbusier hebben beiden de wetten van proporties als spil gemaakt van hun architectuur. Le Corbusier geloofde in de eenheid tussen het menselijk denken en het bouwen met de natuurlijke wereld. Van der Laan hield de natuur en de architectuur gescheiden, en ontweek met opzet niet de oervormen. Hij plaatste een gevoel van oudheid in een modern gebouw. Beide architecten zagen de disconnectie tussen de mens, de natuur en de bebouwde omgeving en hadden daar duidelijk een verschillende mening over. Le Corbusier negeerde de disconnectie tussen wetenschap met kunst rationaliteit en creativiteit en wist hier een brug in te slaan. Van der Laan ging met een boog om de impasse heen, omdat hij vond dat proportie een normaliteit was die ons werd opgedrongen door de natuur. Wilhem Worringer deed hier over een passende uitspraak:,,we cannot know nature because we have not made it; but we can interpret it through mathematics because mathematics is our own creation 1

3 Filosofie Vanuit het gegeven dat gebouwen zich wel of niet kunnen reflecteren met de natuur en het universum komen we bij de opvattingen van Le Corbusier en Dom Hans van der Laan. Le Corbusier heeft zijn systeem van proportie geheel verhaald op de wetten van de natuur omdat de modulor een implementatie is van de gulden snede. De gulden snede is een mathematische we,t gebaseerd op de mathematische wetten van de natuur, ons menselijk lichaam en het universum. Le Corbusier geeft wel aan dat de modulor als systeem alleen nut heeft als dit niet alleen wordt toegepast op kleinere schaal maar het alleen maar zin heeft als het wordt toegepast op een grotere schaal. Le Corbusier: unity between mankind and nature Dom Hans van der Laan ontwierp het plastische getal dat niet voort gekomen is uit de natuur en dan toegepast is in architectuur zoals bij de modulor van Le Corbusier en de gulden snede. Het plastisch getal is bedacht voor de architectuur, die daarna wordt opgedrongen aan de natuur. Dom Hans van der Laan maakt hiermee een duidelijk statement; er moet volgens hem een duidelijke scheiding zijn tussen de natuur en de bebouwde omgeving en de mens. Hij neemt hier het voorbeeld van een huis van een mens en vergelijkt dit met het huis van een vogel. Een vogel past zijn woning zo aan dat het veilig is om in te wonen, niet zoals de natuur het eigenlijk zou hebben bedoeld. Dit is hetzelfde als gebouwen voor de mens. Van der Laan vind een proportie systeem niet een gereedschap of recept voor een goed ontwerp, maar het kan gezien worden als iets groters. Het kan gebruikt worden voor esthetische redenen in de zuiverste zin van het woord. Van der Laan: De mensheid gescheiden houden van de natuur Dom Hans van der Laan Dom Hans van der Laan is niet zo bekend als Le Corbusier. Zijn ideeën over architectuur zijn net zo interessant als de ideeën die Le Corbusier ontwikkelde door de jaren heen. Van der Laan is geboren in 1904 in Leiden in een architecten familie. Voordat hij architectuur in Delft ging studeren, heeft hij eerst een studie hogere wiskunde gedaan. In Delft raakte hij gedesillusioneerd door de academische aard van lesgeven, waarna hij na zijn 3e jaar de studie opgaf om een Benedictijner monnik te worden. Zijn studie hogere wiskunde was het begin van een carrière waarin hij veel onderzoek deed naar een systeem van proporties en een getal waarop hij zijn architectonische ideeën grondveste. In 1960 publiceerde hij zijn eerste boek: Le Nombre Plastique ( het plastisch getal ). Architectuur is voor Van der Laan een abstractie wat wordt opgedrongen aan de natuur. Een frame geprojecteerd op het gehele continuüm van de natuur als doel om de natuur meetbaar en begrijpelijk te maken. Dit is een goede aansluiting op het probleem dat Le Corbusier ons voorhoudt:,,de natuur presenteert zichzelf als een chaos, maar de geest van de natuur is een geest van orde. Van Der Laan probeert deze orde weer zichtbaar te maken door zijn architectuur een zekere vorm van abstractie te geven waardoor de proporties van de natuur zichtbaar worden. Van der Laan vindt het abstracte, subjectieve, intellectuele beeld van de natuur niet een slappere kopie van het originele zintuigelijke beeld, maar zelfs sterker en meer definitief. Hij vindt ook dat het plastische nummer niet toebehoort aan een platonische, wiskundige wereld. Het moet een brug slaan tussen de abstracte geest en de wereld van concrete verschijnselen. Als jongen was zijn favoriete bezigheid het bestuderen van de natuur. Dit was duidelijk een bepalende factor voor zijn verdere loopbaan, evenals zijn studie hogere wiskunde. Van der Laan concludeert ook uit zijn studie dat het menselijk intellect anders is dan het dierlijke instinct dat bepaald is door de natuur. Het menselijk intellect heeft een eigen weg naar zijn doelen en kiest op zijn eigen manier. Hierbij haalt hij aan dat de vorm van een huis dat niet bepaald is door de natuur, maar juist een contrast vormt met de natuurlijke wetten. Zoals de manier waarop een vogel haar nest bouwt als bescherming tegen de grillen en duisterheid van de natuur. Een duidelijke grens tussen de natuur en het door de mens geconstrueerde. 2

4 Volgens Van der Laan, zegt het veel dat we de natuur bestempelen als onmeetbaar, onzichtbaar en grenzeloos. Het geeft aan dat er in onze denkwijze iets mist en dat het ongemakkelijk voelt om ons hierbij neer te leggen. Architectuur is dus een middel om de natuurlijke ruimte meetbaar, zichtbaar en leefbaar te maken. Le Corbusier:,,cultuur is een orthogonale gemoedstoestand Van der Laan:,,artistieke vormen zijn niet afgeleid van de natuur maar opgedrongen aan de natuur en toegepast op proportie Van der Laan zegt over het plastisch getal dat het moet worden gezien als een menselijke creatie dat geprojecteerd kan worden op de buitenwereld. Hij zegt ook dat het toepassen van een vorm van maat door architectuur zo belangrijk is dat je kunt zeggen dat we bouwen puur voor het creëren van proportie voor een leefbare wereld. Dit vind ik te kort door de bocht omdat het primitieve huis is ontstaan uit de behoeft om te kunnen schuilen voor de wind en regen. Van der Laan was zich bewust van het feit dat het menselijk brein niet passief is en alles opneemt wat er op zijn pad komt. Het is een actief element dat zelf kiest welke informatie het opneemt. Worringer gaat hier op in en stelt dat er een contrast is tussen inlevingsvermogen en abstractie en dat het menselijk brein dit analyseert en opneemt ( filosofie tegen rationalisme). Eerst worden onze gedachten gevoed door wat de natuur ons geeft. Daarna komen er stimulansen van het door ons zelf gemaakte. Echter blijven de vormen van de natuur altijd het startpunt van onze creaties. Dit was voor Van der Laan een belangrijk gegeven voor het vormgeven van zijn plastisch getal. Kunst en natuur komen bij elkaar en vullen elkaar aan. Alles wat gemaakt is, is een bron van informatie. Le Corbusier, the modulor,1958, 2nd reprint 2011, Faber and Faber Le Corbusier Charles-Édouard Jeanneret-Gris Le Corbusier werd geboren op 6 oktober 1887 in La Chaux de Fonds. Hij was een Zwitsers/ Franse architect/ stedenbouwkundige die veel lof oogste op zijn werk maar ook veel kritiek. Veel mensen beschuldigden hem van de dood van de architectuur en de stad. ( Wikipedia ) Hij heeft veel van zijn denkwijze meegekregen van Charles L Eplattenier waar hij les van kreeg op de school van de kunsten in La Chaux-de-Fonds. Hij zegt zelf dat hij van 1900 tot 1907 de natuur bestudeerde onder begeleiding van een geweldige docent. Hij leerde tussen zijn 15e en 20e levensjaren dat de natuur orde en wetmatigheid is, eenheid en diversiteit zonder einde, subtiel, harmonieus en krachtig. Le Corbusier zette als enige leider van het modernisme het systeem van harmonie en proportie centraal in zijn ontwerp filosofie Le Corbusier vond door middel van de gulden snede per ongeluk (zo zegt hij zelf) de modulor uit. Een systeem met proporties dat gebaseerd is op het menselijk lichaam en direct is afgeleid van de gulden snede. Hij was overtuigd van het bouwen met de gulden snede. Dit kwam mede door zijn studie naar de gebeurtenissen in de natuur. Hij zegt: Bouwen volgens de gulden snede is gefundeerd op het menselijk lichaam en is daarom in harmonie met de natuur. Vitruvius zegt hier iets vergelijkends over: De proporties van het menselijk lichaam is de sleutel tot architectonische de proporties. Deze proporties zijn geïntegreerd in de klassieke methode voor het maken van een gulden rechthoek. De modulor gaf Le Corbusier wat hij niet bewust gewenst heeft, een compleet systeem van maten die automatisch gulden sneden genereerde en daaraan gerelateerde verhoudingen. Het doel was om een subtieler en organischer systeem te maken dat compleet aangepast was op de werking van het menselijk lichaam. Le Corbusier ontkent zoals eerder beschreven het gevecht tussen natuur en de mensheid. Le Corbusier heeft een humanistische visie van een harmonieus en mathematisch geordend universum. Als dit universum in harmonie is met de mensheid is het omdat de mens het daarvoor ontdaan heeft van alles dat haar eigen visie bedreigde. Volgens Le Corbusier is architectuur de eerste poging van de mens om een eigen universum te creëren. De mens maakt het als afspiegeling van de natuur. Le Corbusier lanceerde hierdoor het purisme als antwoord op het kubisme. Hiermee gaat hij terug naar vormen die dichter bij de natuur en het universum staan. Vormen zonder overbodige decoratie. Voorheen was hij een voorstander en bewonderaar van gotische architectuur. Maar hij keert zich hier steeds meer vanaf omdat het de elementaire geometrische vormen laakt die de Egyptische, Griekse en Romeinse architectuur wel in zich hadden

5 Le Corbusier schrijft in Urbanisme(1924):,, De mens, gecreëerd door het universum, is de som van het universum. Hij gelooft dat beiden geregeerd worden door dezelfde mathematische wetten. Le Corbusier heeft er een samenhangend schema van gemaakt. Hij zegt:,,de natuur presenteert zichzelf als een chaos, maar de geest van de natuur is een geest van orde. Le Corbusier is een aanbidder van het menselijk lichaam. Hij ziet het lichaam als een paradigma van de orde der natuur en de sleutel tot zijn systeem van proportie: De modulor. Proportie systemen De architecten Le Corbusier en Van der Laan hebben allebei onderzoek gedaan naar proportie systemen, de modulor en het plastisch getal. Waar het bij proportie om gaat, is het ordenen van de relaties tussen maten van een gebouw en ook tussen de tweedimensionale en driedimensionale vormen. Er zal een eenheid gemaakt moeten worden binnen een veelheid van verschillende elementen. Het doel van een systeem van proportie kan beschreven worden als het kunnen maken van een geordende complexiteit. Een absentie van orde is niet complexiteit maar chaos. Orde heeft behoefte aan complexiteit om herkenbaar te worden, maar complexiteit heeft orde nodig om begrijpelijk te worden. Pythagoras:,, Fysieke eenheden zijn de onderlegger van het heelal Aristoteles:,, Zelf bedachte nominale eenheden opdringen aan de wereld om grip te krijgen op de onmeetbare continuïteit. Als je de bovenstaande uitspraken van Pythagoras en Aristoteles ziet, zou je Van der Laan en Le Corbusier aan deze uitspraken kunnen koppelen door te kijken wat de ontwerpfilosofie van beiden is. Na het bestuderen van de ideeën van Van der Laan kun je tot de conclusie komen dat hij de gedachte van Aristoteles door heeft gezet en daar zijn eigen theorie mee heeft ontwikkeld. Gulden snede - Fibonacci reeks 1,1,2,3,5,8,13,21,34,55, (verhouding van ) - Hambidge s reeks 1,5,6,11,17,28,45,73 (verhouding van ) De reeksen van Fibonacci en Hambigde liggen allebei in de buurt van de gulden snede ( ) Le Corbusier heeft de gulden snede als uitgangspunt voor zijn Modulor gebruikt. Veel architecten en wiskundigen hebben de gulden snede proberen toe te passen als de groeifactor van de natuur. Het begin van de Fibonacci reeks kun je inderdaad in sommige gevallen toeschrijven als groeifactor maar in de latere fase zal dit niet zo zijn. Le Corbusier, the modulor,1958, 2nd reprint 2011, Faber and Faber 4

6 Christopher Alexander geeft zijn commentaar:,,de verhoudingen die eigenlijk zijn gevonden in de natuur zijn verhoudingen zoals 5/8,3/5,2/3,1/2, en zijn geen van allen dicht bij Hieruit kun je veronderstellen dat de gulden snede geen betekenis heeft in de groei binnen de natuur en dus gewoon een misvatting is en dat het puur gebruikt kan worden als een richtlijn voor esthetica? Het plastisch getal Het plastische getal is in tegenstelling tot de gulden snede een verhouding bedoeld voor het driedimensionale vlak. Van Der Laan s doel met het plastisch getal was niet om de afmetingen van een ruimte te bepalen, maar om een ruimtelijke verhouding te krijgen die een mens in vervoering zou brengen. Er wordt bij het plastisch getal uitgegaan van de verhoudingen: 3:4, 4:7, 3:7 en 1:7, deze maten worden door de mens ervaren als volmaakt, omdat deze verhoudingen rechtstreeks in de natuur terug te vinden zijn. Net als de Fibonacci reeks en de Hambridge reeks heeft het plastisch getal ook een reeks: 14 18,5 24,5 32, , ,5 Deze reeks leidt tot een getal dat staat voor de verhouding van het plastisch getal: 132,5:100=1,325 ( in werkelijkheid 1, ) De modulor Zoals eerder beschreven is de modulor een antropometrisch proportie systeem gericht op de menselijke maat. Le Corbusier heeft de modulor gebaseerd op de gulden snede en op de reeks van Fibonacci (welke in feite hier van afgeleid is zie hieronder ) Fibonacci Modulor Rood Modulor Blauw Je ziet het verband tussen de Fibonacci reeks en de modulor reeksen. De modulor is opgebouwd uit 2 reeksen; de rode serie wordt gemeten vanaf de navel en dan verhoudingsgewijs doorgezet. De blauwe serie is gemeten vanaf de top van je vinger met uitgestrekte arm naar boven, en vanaf hier verder verhoudingsgewijs verdeeld. De modulor is gebaseerd op een gemiddelde mens ( 1.78m tot 1.75m) waarin een variantie niet is meegenomen. Vanuit de modulor bouwt Le Corbusier de verhoudingen van zijn architectonische ruimte. De modulor heeft als minpunt, dat de punten van de rode en blauwe serie gemaakt zijn puur omdat de gulden snede deze maten maakt. De punten die de gulden snede aangeeft in de modulor zijn onpraktisch en hebben geen functioneel nut. Afbeelding 1* verdeling van elementen volgens het plastisch getal Met zijn proportie systeem wil Van der Laan bereiken dat het gebouw een lichaam wordt dat zich verhoudt tot de wereld, en dat de architectonische ruimte in een gebouw zich als een kleinere wereld verhoudt tot ons lichaam. Van der Laan stelt dat een muur of kolom zich verhoudt tot het lichaam, en een ruimte zich verhoudt tot de natuurlijke omgeving. (Zie afbeelding 1) Afbeelding 2* opdeling van het menselijk lichaam in de Modulor. Le Corbusier, the modulor,1958, 2nd reprint 2011, Faber and Faber Internetbronnen: Afbeeldingen: 1* 2* 5

7 Conclusie Het begrip proportie is onlosmakelijk verbonden met de natuur en architectuur. Alle acties in natuur en architectuur hebben een bepaalde proportie. In de natuur wordt het door de wetten van de natuur zelf bepaald. In architectuur door de architectonisch filosofisch denker. De theorieën van Le Corbusier en Van der Laan zijn eigenlijk tegenpolen van elkaar als het gaat om de aansluiting met de natuur. De proportie systemen zijn allebei geschreven op de wetten van de architectuur. Le Corbusier heeft zijn modulor als verlengde van de gulden snede/fibonacci reeks geconstrueerd. Het plastisch getal van Van der Laan is in feite een architectonisch hulpmiddel dat gebaseerd is op de verhoudingen in de natuur. Maar in zulke verhoudingen dat de vormen en proporties zeer herkenbaar en eenvoudig zijn, zodat het een tegenhanger is van de ogenschijnlijke natuurlijke chaos. De Modulor en het plastisch getal hebben beide invloed gehad op het denken van de architecten en hoe architecten tegenwoordig worden opgeleid. Het kijken naar het menselijk lichaam en hoe een menselijk lichaam beweegt en reageert op invloeden van de verhoudingen van een architectonische ruimte is hierdoor meer onderwerp van discussie geworden. De Modulor schiet voor mij een zijn doel voorbij door puur het gebruik van de gulden snede / Fibonacci reeks. Le Corbusier wilde eigenlijk laten zien dat de natuur dezelfde verhouding heeft als het menselijk lichaam, maar de verhoudingen binnen het lichaam kunnen door de Modulor niet worden weerlegd. Ik dat de Modulor je grip geeft op het maken van een ruimte volgens de menselijke maat. Het geeft eerder stof tot nadenken dan dat het een bruikbaar model is om toe te passen in de architectuur. Het plastisch getal heeft een ander doel dan de Modulor. Het doe is: het architectonisch en esthetisch vormgeven van een driedimensionale ruimte. Ook de vergelijking van het menselijk lichaam met een de wand of kolom als architectonisch element, en de binnenruimte als natuurlijke omgeving geeft voor mij aan dat het plastisch getal een duidelijk scheiding probeerd op te zoeken tussen het element ( lichaam, wand, gebouw) en de ruimte (natuurlijke omgeving en architectonische binnenruimte) 6

Rene Descartes. René Descartes, een interview door Roshano Dewnarain

Rene Descartes. René Descartes, een interview door Roshano Dewnarain Rene Descartes René Descartes, een interview door Roshano Dewnarain Cogito ergo sum, ik denk dus ik ben. Een uitspraak van René Descartes. Een belangrijk wiskundige en filosoof in de geschiedenis. Volgens

Nadere informatie

Het irrationaal getal phi (φ)

Het irrationaal getal phi (φ) Het irrationaal getal phi (φ) De gulden snede Het irrationaal φ is ongeveer 1,6180339887 Dit getal is terug te vinden in veel maten en verhoudingen van lengtes van oude Griekse beeldhouwwerken, architectuur

Nadere informatie

VORM EN INHOUD, DE SCHOONHEID VAN HET DETAIL

VORM EN INHOUD, DE SCHOONHEID VAN HET DETAIL VORM EN INHOUD, DE SCHOONHEID VAN HET DETAIL Wanda Idelovici N 0569776 E info@wanda.nu SAMENVATTING Een uitspraak over de schoonheid van het detail is een benadering die op velerlei vlakken gemaakt kan

Nadere informatie

11 De ontdekking van de mens en de wereld - internet oefentoets

11 De ontdekking van de mens en de wereld - internet oefentoets 11 De ontdekking van de mens en de wereld - internet oefentoets Opdracht 1 Wat is de Sokratische methode? Opdracht 2 Waarom werd Sokrates gedwongen de gifbeker te drinken? Opdracht 3 Waarom zijn onze zintuigen

Nadere informatie

Geluk & wijsheid. Zevende avond

Geluk & wijsheid. Zevende avond Geluk & wijsheid Zevende avond Schoonheid Wat heet mooi? Het belang van het overbodige De postmoderne waarheid De filosoof en de waarheid Goochelen Wat heet mooi? Kun je precies beschrijven wat je raakt?

Nadere informatie

Heilige Geometrie. Gulden Snede-verhouding weergegeven in een tekening.

Heilige Geometrie. Gulden Snede-verhouding weergegeven in een tekening. Heilige Geometrie De Heilige geometrie is een soort van paraplu waaronder onder andere de Gulden Snede valt, die ik hier ga uitleggen. Het is een verhouding. Een verhouding die de blauwdruk vormt voor

Nadere informatie

DE GULDEN SNEDE IN WEB DESIGN

DE GULDEN SNEDE IN WEB DESIGN HET NUT VAN DE GULDEN SNEDE IN WEB DESIGN In dit hoorcollege ga ik het hebben over mijn onderzoek naar de gulden snede met betrekking tot web design. De gulden snede fascineert me al van jongs af aan en

Nadere informatie

Stromingen in vogelvlucht

Stromingen in vogelvlucht Stromingen in vogelvlucht Grieken en Romeinen (Klassiek Erfgoed) 500 v. Chr. tot 400 n. Chr. Middeleeuwen (Goddelijke Orde) 500 tot 1500 Renaissance (Homo Universalis) 1500 tot 1600 Barok en Rococo (Verleiding

Nadere informatie

Jezus, het licht van de wereld

Jezus, het licht van de wereld Jezus, het licht van de wereld Het evangelie naar Johannes 8: 1-30 1 Overzicht 1. De overspelige vrouw 2. Jezus als het Licht der wereld 3. Twistgesprekken met de Farizeeën 2 De overspelige vrouw Bijbeltekst

Nadere informatie

Studielessen voor de bovenbouw van de basisschool

Studielessen voor de bovenbouw van de basisschool Studielessen voor de bovenbouw van de basisschool INHOUD Tips voor het gebruik van deze bijbelstudies Les 1 Ik zie ik zie wat jij niet ziet Les 2 Geloofshelden (1) Noach de eerste botenbouwer Les 3 Geloofshelden

Nadere informatie

Wiskunde en creativiteit

Wiskunde en creativiteit Wiskunde en creativiteit Tom Verhoeff Al op de kleuterschool kreeg ik mijn bedenkingen bij de manier waarop het onderwijs omgaat met creativiteit. Creativiteit kwam toen niet verder dan de (door juffen

Nadere informatie

GULDEN SNEDE en het PLASTISCHE GETAL

GULDEN SNEDE en het PLASTISCHE GETAL Meer wetenschapsnieuws van de TU Delft Colofon DI-Archief GULDEN SNEDE en het PLASTISCHE GETAL Je krijgt het gevoel dat de vierde dimensie tastbaar is DOOR PAUL REINSHAGEN Wie een gotische kathedraal bezoekt,

Nadere informatie

Scheppingsmythen en getallen

Scheppingsmythen en getallen Scheppingsmythen en getallen De Duitser Leopold Krone zei: God heeft het getal geschapen; de rest is het werk van mensen. Veel filosofen, mystici, kunstenaars en musici pasten getallen toe als onderdeel

Nadere informatie

Ervaringen Voorbeeld jouw ervaring delen? formulier

Ervaringen Voorbeeld jouw ervaring delen? formulier Ervaringen Voorbeeld jouw ervaring delen? formulier Vraag 1 Hoe heb je zielsliefde ontdekt, en ontdekte je zielsliefde het ook op dat moment? Ik ontmoette haar op mijn werk in de rookruimte. We konden

Nadere informatie

Examen VMBO-GL en TL 2006

Examen VMBO-GL en TL 2006 Examen VMBO-GL en TL 2006 tijdvak 1 vrijdag 19 mei 13.30-15.30 uur BEELDENDE VAKKEN CSE GL EN TL Bij dit examen hoort een afbeeldingenboekje. Dit examen bestaat uit 38 vragen. Voor dit examen zijn maximaal

Nadere informatie

De muur. Maar nu, ik wil uitbreken. Ik kom in het nauw en wil d r uit. Het lukt echter niet. De muur is te hoog. De muur is te dik.

De muur. Maar nu, ik wil uitbreken. Ik kom in het nauw en wil d r uit. Het lukt echter niet. De muur is te hoog. De muur is te dik. De muur Ik heb een muur om me heen. Nou, een muur? Het lijken er wel tien. En niemand is in staat om Over die muur bij mij te komen. Ik laat je niet toe, Want dan zou je zien Hoe kwetsbaar ik ben. Maar

Nadere informatie

WERKEN MET MANDALA S Inhoud

WERKEN MET MANDALA S Inhoud WERKEN MET MANDALA S Inhoud Mandala betekent: cirkel... 2 Het getal vier... 2 Werken aan innerlijke rust... 2 Archetype... 2 Concentratie en structuur... 3 Een parabel... 3 Werkwijze... 3 Literatuur:...

Nadere informatie

Latijn en Grieks in de 21ste eeuw

Latijn en Grieks in de 21ste eeuw Latijn en Grieks in de 21ste eeuw Kiezen voor Latijn en/of Grieks? Als leerling in het laatste jaar van de basisschool sta jij voor een belangrijke keuze. Welke studierichting moet je gaan volgen in het

Nadere informatie

Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten

Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten Om mee te beginnen: boekfragment en opdrachten Bron: http://ninabrackman.blogspot.nl/p/de-alchemist-paulo-coelho.html Dit is een deel van een blog over De Alchemist van Paulo Coelho door Nina Brackman.

Nadere informatie

de wereld van de architect architectuur.nl

de wereld van de architect architectuur.nl de wereld van de architect architectuur.nl 4/15 DIERENTUINEN + POP-UPS VAN LA BOLLEUR + IDEEËN VOOR DE KOEPEL + JAN DE JONG + BUITENCENTRUM DE KEMPHAAN + INTERVIEW TEMP.ARCHITECTURE + DE MAKROON + WINKELPAND

Nadere informatie

Onze Veertien Lichamen

Onze Veertien Lichamen Onze Veertien Lichamen We bestaan uit de volgende 14 lichamen: 11: Cel Lichaam 10: DNA Lichaam 9: Universeel Lichaam 8: Sterre Lichaam 7: Kosmisch Lichaam 6: Spiritueel Lichaam 5: Gezamenlijk Lichaam 4:

Nadere informatie

Sint-Jan Berchmanscollege

Sint-Jan Berchmanscollege Sint-Jan Berchmanscollege Infobrochure Klassieke Talen (2de en 3de graad ASO) Leerlingprofiel Je leest graag, je wil je taalvaardigheid versterken, en je hebt interesse in cultuur en maatschappij? Een

Nadere informatie

AANTEKENINGEN WAAROM WERD GOD EEN MENS?

AANTEKENINGEN WAAROM WERD GOD EEN MENS? AANTEKENINGEN Alles draait om de visie op Jezus Christus. Door de eeuwen heen is er veel discussie geweest over Jezus. Zeker na de Verlichting werd Hij zeer kritisch bekeken. De vraag is waar je je op

Nadere informatie

make things ETA by Boudewijn Naaijkens

make things ETA by Boudewijn Naaijkens ET S make things ETA by Boudewijn Naaijkens VISUAL IDENTITY Student Boudewijn Naaijkens 2060969 Avans Hogeschool 42CM04 (O) Vakcoördinator Brenda Renssen Avans Hogeschool Overige betrokken docent(en) Marcel

Nadere informatie

http://www.kidzlab.nl/index2.php?option=com_content&task=vi...

http://www.kidzlab.nl/index2.php?option=com_content&task=vi... Veelvlakken De perfecte vorm Plato was een grote denker in de tijd van de Oude Grieken. Hij was een van de eerste die de regelmatige veelvlakken heel bijzonder vond. Hij hield ervan omdat ze zulke mooie,

Nadere informatie

Een ander domein is de wetenschap. Wetenschap kan men als volgt omschrijven:

Een ander domein is de wetenschap. Wetenschap kan men als volgt omschrijven: Pagina B 1 Samenvatting inleidende les ethiek 8/02/06 ETHIEK. Filosofie is denken, hard nadenken over vanalles en nog wat, en hoort eigenlijk bij ethiek. Ethiek zelf kan me ook een beetje vergelijken met

Nadere informatie

Voorbeelden tentamenvragen Stedebouwkundig Ontwerpen (vakcode 7W220)

Voorbeelden tentamenvragen Stedebouwkundig Ontwerpen (vakcode 7W220) Voorbeelden tentamenvragen Stedebouwkundig Ontwerpen (vakcode 7W220) Het werkelijke tentamen zal bestaan uit ca. 40 multiple choice vragen. De correcte antwoorden van deze voorbeelden zijn te vinden onder

Nadere informatie

reeks ontmoetingen 2 een ontmoeting met Heraclitus

reeks ontmoetingen 2 een ontmoeting met Heraclitus reeks ontmoetingen 2 een ontmoeting met Heraclitus Toelichting Door deze ontmoeting met Heraclitus gaan we terug naar het begin van de westerse filosofie. Zo rond 600 voor Christus komen we in het KleinAziatische

Nadere informatie

Kunstlessen over Hundertwasser

Kunstlessen over Hundertwasser Kunstlessen over Hundertwasser Bovenbouw primair onderwijs en vmbo - een tekst met vragen en opdrachten voor een les op school - opdrachten in de tentoonstelling in het Cobra Museum Colofon 2013 Uitgave

Nadere informatie

CONTEMPLATIEVE FOTOGRAFIE BEWUST ANDERS WAARNEMEN

CONTEMPLATIEVE FOTOGRAFIE BEWUST ANDERS WAARNEMEN CONTEMPLATIEVE FOTOGRAFIE BEWUST ANDERS WAARNEMEN Inleiding Wat wij beogen met deze drie dagen is een verdieping in fotograferen. Dat doen we door het effect van foto s te bestuderen. In algemeenheid geven

Nadere informatie

Dankwoord 11 Woord vooraf 13. Hoofdstuk 1 Artistieke creativiteit 19

Dankwoord 11 Woord vooraf 13. Hoofdstuk 1 Artistieke creativiteit 19 Dankwoord 11 Woord vooraf 13 Hoofdstuk 1 Artistieke creativiteit 19 Makers en doeners 21 De verschillen tussen wetenschap, vormgeving en kunst 22 Het scheppingsproces als eenheid 23 Materiële werkelijkheid

Nadere informatie

Figuratief. Een figuratieve afbeelding vertoont duidelijke overeenkomsten met de werkelijkheid. Het is afgebeeld zoals het is.

Figuratief. Een figuratieve afbeelding vertoont duidelijke overeenkomsten met de werkelijkheid. Het is afgebeeld zoals het is. Figuratief Een figuratieve afbeelding vertoont duidelijke overeenkomsten met de werkelijkheid. Het is afgebeeld zoals het is. Realistisch Manier van werken waarbij de werkelijkheid zo nauwkeurig mogelijk

Nadere informatie

MIRARI Van kritiek naar dialoog.

MIRARI Van kritiek naar dialoog. MIRARI Van kritiek naar dialoog. Door Tomas Serrien Verwondering is het begin van alle wijsheid. (Aristoteles) Mirari - 1 HET WAT en HET WAAROM: Het grondidee van Mirari. Het is tijd voor een filosofisch

Nadere informatie

Tijd van pruiken en revoluties 1700 1800

Tijd van pruiken en revoluties 1700 1800 Onderzoeksvraag: Op welke gebieden wilden de Verlichtingsfilosofen de bestaande maatschappij veranderen? Rationalisme = het gebruiken van gezond verstand (rede/ratio) waarbij kennis gaat boven tradities

Nadere informatie

Mens- en wereldbeeld - HV 12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/61301

Mens- en wereldbeeld - HV 12. CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie. http://maken.wikiwijs.nl/61301 Auteur VO-content Laatst gewijzigd 25 June 2015 Licentie CC Naamsvermelding-GelijkDelen 3.0 Nederland licentie Webadres http://maken.wikiwijs.nl/61301 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijsleermiddelenplein.

Nadere informatie

HOE KIJKEN WIJ NAAR GOD?

HOE KIJKEN WIJ NAAR GOD? HOE KIJKEN WIJ NAAR GOD? Door: Peter Meye Overal waar in dit document een citaat uit Gods Woord wordt vermeld, is dit afkomstig uit de vertaling van www.schriftwoord.nl. Soms is een kleine aanpassing gedaan.

Nadere informatie

De Jefferson Bijbel. Thomas Jefferson

De Jefferson Bijbel. Thomas Jefferson De Jefferson Bijbel Thomas Jefferson Vertaald en ingeleid door: Sadije Bunjaku & Thomas Heij Inhoud Inleiding 1. De geheime Bijbel van Thomas Jefferson 2. De filosofische president Het leven van Thomas

Nadere informatie

Alle oorlogen die nog komen zullen met berekeningen worden gevoerd

Alle oorlogen die nog komen zullen met berekeningen worden gevoerd 1. Ik ben Alan Ik houd er niet van om in het openbaar te spreken Zeker niet over mezelf Maar soms word je iets gevraagd En dan moet je toch antwoord geven Ik ben Het is 1936 In Engeland regent het, maar

Nadere informatie

Wiskunde C vwo. Workshop Noordhoff wiskundecongres 19 november 2015 Jan Dijkhuis en Sabine de Waal. Programma

Wiskunde C vwo. Workshop Noordhoff wiskundecongres 19 november 2015 Jan Dijkhuis en Sabine de Waal. Programma Wiskunde C vwo Workshop Noordhoff wiskundecongres 19 november 2015 Jan Dijkhuis en Sabine de Waal Programma 1. Vorm en ruimte in Getal & Ruimte 2. Logisch redeneren in Getal & Ruimte 1. Examenprogramma

Nadere informatie

Hoe maak ik een Volledig verslag

Hoe maak ik een Volledig verslag Hoe maak ik een Volledig verslag (print dit hele document even af en lees alles goed door en vul in waar nodig) Een volledig verslag is een door jou geschreven werkstuk over een gebouw dat je tijdens de

Nadere informatie

Eindexamen filosofie vwo 2011 - I

Eindexamen filosofie vwo 2011 - I Opgave 3 Vreemder dan alles wat vreemd is 12 maximumscore 3 de twee manieren waarop je vanuit zingevingsvragen religies kunt analyseren: als waarden en als ervaring 2 een uitleg van de analyse van religie

Nadere informatie

Geschiedenis Tijdvak CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/101047

Geschiedenis Tijdvak CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/101047 Geschiedenis Tijdvak 02 01 Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 10 mei 2017 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/101047 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs

Nadere informatie

Theorieën en hoofdfiguren uit de sociologie?

Theorieën en hoofdfiguren uit de sociologie? Theorieën en hoofdfiguren uit de sociologie? Deel 1 Theorie... Eenvoudig netwerk van met elkaar verbonden hypothesen (beweringen over waarschijnlijke relaties tussen twee of meer variabelen acties of kenmerken

Nadere informatie

Ellen Schild. Tineke Groen

Ellen Schild. Tineke Groen Ellen Schild Tineke Groen Jaar in jaar uit besteden we in Mebest aandacht aan fraaie afbouwprojecten. Achter elk van die projecten zitten vakmensen. Vakmensen die het bedenken, vakmensen die het maken.

Nadere informatie

Getallen vertellen het verhaal van het leven, deel 4

Getallen vertellen het verhaal van het leven, deel 4 09 maart 2019 Getallen vertellen het verhaal van het leven, deel 4.media De vijf Text: Ursula Gerhard Image: Bartlomiej Wozniakowski Naar deel 3 De bekende stelling van Pythagoras is in wezen de uitdrukking

Nadere informatie

Bij dit examen hoort een bijlage. Achter het correctievoorschrift zijn twee aanvullingen op het correctievoorschrift opgenomen.

Bij dit examen hoort een bijlage. Achter het correctievoorschrift zijn twee aanvullingen op het correctievoorschrift opgenomen. Examen VMBO-GL en TL 2015 tijdvak 1 woensdag 13 mei 9.00-11.00 uur beeldende vakken CSE GL en TL Bij dit examen hoort een bijlage. Achter het correctievoorschrift zijn twee aanvullingen op het correctievoorschrift

Nadere informatie

Rekenen met de procentenstrook

Rekenen met de procentenstrook Rekenen met de procentenstrook Volgens Bartjens Frans van Galen en Dolly van Eerde Kinderen weten aan het eind van de basisschool heus wel wat procenten zijn: een percentage geeft aan om hoeveel honderdsten

Nadere informatie

Inleiding. Esther Mulder Petra Bergsma Schiphol, 26 juni 2014

Inleiding. Esther Mulder Petra Bergsma Schiphol, 26 juni 2014 Inhoud Inleiding... 2 1. Het ontstaan van het idee D@T@POORT... 3 2. Wat is de D@T@POORT... 4 2.1 Verbinden... 4 2.2 Informeren... 5 2.3 Profileren... 6 2.3 Een begrip voor Amsterdam: D@T@POORT... 6 3.

Nadere informatie

rijks museum Verwerkingsmateriaal Examentour VWO ANTWOORDMODEL VERSIE A + B Visuele analyse van schilderkunst in de 17DE, 19DE en 20STE eeuw 1/5

rijks museum Verwerkingsmateriaal Examentour VWO ANTWOORDMODEL VERSIE A + B Visuele analyse van schilderkunst in de 17DE, 19DE en 20STE eeuw 1/5 1/5 VERSIE A Vraag 1 A Gebruik van licht om de dramatiek te uiten. Het subtiele licht (vs. clair-obscur in de barok) geeft diepte aan het schilderij en accentueert het hoofdmotief. Het zorgt er dus voor

Nadere informatie

Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst.

Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Hallo, Wij zijn Kai & Charis van de Super Student en wij geven studenten zin in de toekomst. Dat is namelijk helemaal niet zo makkelijk. Veel studenten weten nog niet precies wat ze willen en hoe ze dat

Nadere informatie

Eindexamen filosofie vwo 2011 - I

Eindexamen filosofie vwo 2011 - I Beoordelingsmodel Opgave 1 Het bestaan van God en het voortbestaan van religie 1 maximumscore 3 een uitleg hoe het volgens Anselmus mogelijk is dat Pauw en Witteman het bestaan van God ontkennen: het zijn

Nadere informatie

Kennismaking met de bijbel

Kennismaking met de bijbel Kennismaking met de bijbel 1. De Bijbel, wat is dat voor boek? 2. Wat heb ik met God te maken? 3. Wie is Jezus Christus? 4. Hoe kom ik in de hemel? 5. Wat is de christelijke doop? 16 Wat heb ik met God

Nadere informatie

De gelijkenis van het huis op de rots en op het zand.

De gelijkenis van het huis op de rots en op het zand. De gelijkenis van het huis op de rots en op het zand. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel

Nadere informatie

Portfolio 2014 / 2015 CKV Voor klas 3

Portfolio 2014 / 2015 CKV Voor klas 3 Portfolio 2014 / 2015 CKV Voor klas 3 Naam: Klas: Inleiding Dit is jouw persoonlijke CKV-portfolio, waarmee je het onderdeel CKV in het derde en vierde leerjaar afrondt. CKV is een wettelijk verplicht

Nadere informatie

Aan de poort van de stad der geletterdheid

Aan de poort van de stad der geletterdheid Aan de poort van de stad der geletterdheid Wij hebben besloten om eindelijk onze stem te laten horen. Samen met de cursisten en docenten. Omdat je als laaggeletterde geen toegang krijgt tot de stad. Met

Nadere informatie

Opgave 1: Vrije wil als zelfverwerkelijking

Opgave 1: Vrije wil als zelfverwerkelijking * PTA code: ED/st/05 * Docent: MLR * Toetsduur: 100 minuten. * Deze toets bestaat uit 11 vragen. Het totaal aantal punten dat je kunt behalen is: 32. * Kijk voor je begint telkens eerst de vraag kort door,

Nadere informatie

Meetkunst. Les 2 Van kunst naar ruimte. Weergeven op schaal en in perspectief

Meetkunst. Les 2 Van kunst naar ruimte. Weergeven op schaal en in perspectief Meetkunst Les 2 Van kunst naar ruimte Weergeven op schaal en in perspectief Kunst laat vaak een interpretatie van de werkelijkheid om ons heen zien. Soms lijkt een schilderij heel echt ; sommige kunstenaars

Nadere informatie

NOMI DIVERS, DUURZAAM EN COMFORTABEL

NOMI DIVERS, DUURZAAM EN COMFORTABEL NOMI DIVERS, DUURZAAM EN COMFORTABEL PRODUCTSPECIFICATIE PRODUCTSPECIFICATIE UNIEK EN VEELZIJDIG ZITPROGRAMMA Een stoel van de hand van Just Meijer, die niet alleen Modulair én circulair. De 3D gevormde

Nadere informatie

Geloof tegenover gevoelens

Geloof tegenover gevoelens Kenneth Hagins Geloofsles nr. 7 Geloof tegenover gevoelens Centrale waarheid: Een formule voor geloof is: 1) Zoek in Gods Woord naar een belofte die betrekking heeft op wat u nodig heeft, 2) Geloof Gods

Nadere informatie

Het Onderzoek. Laura Koopman Groep 7 woensdag 5 maart 2014 HET ONDERZOEK

Het Onderzoek. Laura Koopman Groep 7 woensdag 5 maart 2014 HET ONDERZOEK Het Onderzoek Laura Koopman Groep 7 woensdag 5 maart 2014 HET ONDERZOEK Inhoud In deze hoofdstukken is mijn werkstuk verdeeld: 1.Christiaan Huygens blz: 4 2.Antonie van Leeuwenhoek blz: 6 3.De beschrijving

Nadere informatie

Geabstraheerd: beschrijf de voorstelling en wijze van abstractie K2. beschrijf de voorstelling en wijze van abstractie

Geabstraheerd: beschrijf de voorstelling en wijze van abstractie K2. beschrijf de voorstelling en wijze van abstractie Algemene gegevens Kunstwerk 1 Titel Mummy-board Maker Jaartal Materiaal/techniek Cedarhout, linnen en goud Kunststroming Egypte Algemene gegevens Kunstwerk 2 Titel Maker Jaartal Materiaal/techniek Medicijnen

Nadere informatie

Jan Bransen Het Schrijven van een Filosofisch Essay

Jan Bransen Het Schrijven van een Filosofisch Essay Jan Bransen Het Schrijven van een Filosofisch Essay Onderstaande tekst schreef ik jaren geleden om studenten wat richtlijnen te geven bij het ontwikkelen van een voor filosofen cruciale vaardigheid: het

Nadere informatie

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1

B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 B a s S m e e t s w w w. b s m e e t s. c o m p a g e 1 JE ONBEWUSTE PROGRAMMEREN VOOR EEN GEWELDIGE TOEKOMST De meeste mensen weten heel goed wat ze niet willen in hun leven, maar hebben vrijwel geen

Nadere informatie

Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen

Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen Verslag Geschiedenis Tijdvakkendossier tijdvak 2: tijd van Grieken en Romeinen Verslag door Lotte 1570 woorden 19 juni 2017 3 4 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Tijdvak: Tijd van Grieken

Nadere informatie

0.25x. Het buitengebied - vanuit elk punt kun je twee raaklijnen tekenen - bevat twee oplossingen. De parabool zelf staat voor één oplossing.

0.25x. Het buitengebied - vanuit elk punt kun je twee raaklijnen tekenen - bevat twee oplossingen. De parabool zelf staat voor één oplossing. Uitwerkingen opgaven Zichtbaar maken van discriminantkrommen Opgave 1.1 a. Het binnengebied van de dalparabool oplossingen. y 0.5x, het holle deel, bevat geen Het buitengebied - vanuit elk punt kun je

Nadere informatie

filosofie vwo 2016-II

filosofie vwo 2016-II Opgave 2 Theoriegeladenheid van de waarneming 5 maximumscore 3 Een goed antwoord bevat een uitleg met de afbeelding van het eend-konijn van: Kuhns Aristoteles-ervaring: plotselinge perspectiefverandering

Nadere informatie

NabijheidNU GymAround is my VIP pass to the most inspiring health clubs worldwide

NabijheidNU GymAround is my VIP pass to the most inspiring health clubs worldwide NabijheidNU GymAround is my VIP pass to the most inspiring health clubs worldwide GEEN GEMAKKELIJKE WOORDEN Voor veel mensen komt de dood te vroeg. Er is nog van alles te zeggen, nog zoveel te delen. Misschien

Nadere informatie

Paragraaf 12: Rijen met een exponentieel verband en rijen die er op lijken

Paragraaf 12: Rijen met een exponentieel verband en rijen die er op lijken Paragraaf 12: Rijen met een exponentieel verband en rijen die er op lijken 16 mei versie 4 Hoe herken je een rij met een exponentieel verband? Wat zijn de eigenschappen van zulke rijen? Welke rijen lijken

Nadere informatie

Filosofie. Op het VWO. Filosofie juist op Lyceum Oudehoven!

Filosofie. Op het VWO. Filosofie juist op Lyceum Oudehoven! Filosofie Op het VWO Wat is Filosofie? Wetenschappen beantwoorden vragen: Over een eigen onderwerp (object van studie) Op een eigen manier (methode van bestuderen) Filosofie beantwoordt vragen die niet

Nadere informatie

Achtergrond bij het lezen van Schiller extra info:

Achtergrond bij het lezen van Schiller extra info: Achtergrond bij het lezen van Schiller extra info: De werkelijkheid wordt door Schiller op anders beschreven dan door Kant, hoewel hij sterk op Kant verder bouwt. Schiller gebruikt twee modellen: het model

Nadere informatie

Stijlvol landelijk wonen, geheel naar uw wens

Stijlvol landelijk wonen, geheel naar uw wens Stijlvol landelijk wonen, geheel naar uw wens Wilgenrijk Echt, ontspannen, Hollands, mooi wonen Ontwerpfilosofie van Wilgenrijk De Maassluise School HOLLANDSE KUST Wilgenrijk is een nieuw stukje Nederland

Nadere informatie

Kraak de geest van de DJ

Kraak de geest van de DJ Kraak de geest van de DJ Een observatie Door Nicky van Veen Inleiding Hoe komt het dat creatievelingen zo goed kunnen performen en zo creatief kunnen zijn op het moment dat ze moeten schitteren. Om dit

Nadere informatie

Sint-Jan Berchmanscollege

Sint-Jan Berchmanscollege Sint-Jan Berchmanscollege Infobrochure Klassieke Talen (2de en 3de graad ASO) Leerlingprofiel Je leest graag, je wil je taalvaardigheid versterken, en je hebt interesse in cultuur en maatschappij? Een

Nadere informatie

1 - Geschiedenis van de Algebra

1 - Geschiedenis van de Algebra 1 - Geschiedenis van de Algebra De opdracht omschrijving voor dit hoofdstuk bestond uit het volgende: A1 - Maak 5 van de 19 opdrachten. Zorg voor nette uitwerkingen. Kies de 5 verspreid over de 19. A2

Nadere informatie

U kunt eeuwig leven. John Phillips

U kunt eeuwig leven. John Phillips U kunt eeuwig leven John Phillips U kunt eeuwig leven Uitgegeven door: Emmaus Correspondentie School Postbus 54234 3008 JE Rotterdam NL www.bijbelcursussen.nl Vertaling van You can live forever John Phillips

Nadere informatie

Denkscholen in de organisatiekunde

Denkscholen in de organisatiekunde Denkscholen in de organisatiekunde Er zijn 6 denkscholen te onderscheiden in het vakgebied management waarvan er 3 vallen onder overkoepelende scholen dit zijn: 1 Klassikale school 2 Human Relation school

Nadere informatie

Maak hier de gaatjes voor in je multomap. Leerlingenboekje WELKOM BIJ DE ROMEINEN. Dit boekje is van

Maak hier de gaatjes voor in je multomap. Leerlingenboekje WELKOM BIJ DE ROMEINEN. Dit boekje is van Maak hier de gaatjes voor in je multomap Leerlingenboekje WELKOM BIJ DE ROMEINEN _ Dit boekje is van Welkom bij de Romeinen! In Welkom bij de Romeinen maak je kennis met het Romeinse leven. Je zult merken

Nadere informatie

Hoofdstuk 3. Antwoorden

Hoofdstuk 3. Antwoorden Hoofdstuk 3 Antwoorden Oefening 1 en 2 1 r. 1 verleiden 2 r. 2 de reclametekstschrijver 3 r. 4 de dialectspreker 4 r. 5 de beroepsgroep 5 r. 5 buitensluiten 6 r. 7 versieren 7 r. 16 het voorzetsel 8 r.

Nadere informatie

Analyse en ontwerp Wallhouse

Analyse en ontwerp Wallhouse Analyse en ontwerp Wallhouse Groningen Het Wallhouse#2 is een woning naar ontwerp van de Amerikaanse architect John Hejduk. Hij was een groot bewonderaar van Le Corbusier en liet zich dan ook door hem

Nadere informatie

DE PRINS VAN DE RIVIER

DE PRINS VAN DE RIVIER Bijbel voor Kinderen presenteert DE PRINS VAN DE RIVIER Geschreven door: E. Edward Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: M. Maillot en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd

Nadere informatie

De gulden snede, zin en onzin

De gulden snede, zin en onzin De gulden snede, zin en onzin De gulden snede 1. Zinvolle zaken Gulden Snede 50% 50% of goddelijke verdeling, gouden getal, gulden verhouding. Symbool: Griekse phi: 1,618 = (1+ 5)/2 of g of 80% 20% 50%

Nadere informatie

Liturgie voor de scholendienst 2015

Liturgie voor de scholendienst 2015 Liturgie voor de scholendienst 2015 Kerk van de Nazarener & Christelijke Basisschool De Vliet Klaaswaal Zondag 1 februari Thema: Bestaat God (eigenlijk wel)? Welkomstwoord Uitleg over de kerk Kinderopwekking

Nadere informatie

Latijn-wiskunde Latijn-moderne talen wetenschappen economie-wiskunde economie-moderne talen humane wetenschappen

Latijn-wiskunde Latijn-moderne talen wetenschappen economie-wiskunde economie-moderne talen humane wetenschappen Tweede graad aso In de tweede graad aso kies je voor een bepaalde richting. Ongeacht je keuze, blijft er een groot gemeenschappelijk basispakket van 26 lesuren algemene vakken. Het niveau van deze vakken,

Nadere informatie

Doorbreek je belemmerende overtuigingen!

Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Doorbreek je belemmerende overtuigingen! Herken je het dat je soms dingen toch op dezelfde manier blijft doen, terwijl je het eigenlijk anders wilde? Dat het je niet lukt om de verandering te maken? Als

Nadere informatie

De Grote (kleine) voicemail-poll

De Grote (kleine) voicemail-poll De Grote (kleine) voicemail-poll De Grote (kleine) voicemail-poll Maken mensen tegenwoordig nog gebruik van voicemail? En hoe staat men tegenover het gebruik van voicemails in het zakelijk verkeer? Mensen

Nadere informatie

LEER HEM KENNEN 27 bewaarexemplaar. Wijkgemeente Ichthus Noordwijk. Ds. F. van Roest zondag 26 april

LEER HEM KENNEN 27 bewaarexemplaar. Wijkgemeente Ichthus Noordwijk. Ds. F. van Roest zondag 26 april LEER HEM KENNEN 27 bewaarexemplaar Wijkgemeente Ichthus Noordwijk 1 Ds. F. van Roest zondag 26 april Voeg U bij Hem, bij de levende stenen die door de mensen werd afgekeurd maar door God werd uitgekozen

Nadere informatie

WIJ WENSEN U FIJNE FEESTDAGEN EN EEN JAAR VOL SCHOONHEID! Marina Laméris Roel van Norel

WIJ WENSEN U FIJNE FEESTDAGEN EN EEN JAAR VOL SCHOONHEID! Marina Laméris Roel van Norel WIJ WENSEN U FIJNE FEESTDAGEN EN EEN JAAR VOL SCHOONHEID! Marina Laméris Roel van Norel Beste relatie, Traditiegetrouw ontvangt u van ons een eindejaarsgroet waarin we het een en ander vertellen over het

Nadere informatie

SPIRITUELE INTELLIGENTIE: Welke betekenis wil je hebben als leider?

SPIRITUELE INTELLIGENTIE: Welke betekenis wil je hebben als leider? SPIRITUELE INTELLIGENTIE: Welke betekenis wil je hebben als leider? LEVENDAAL 11, 6715 KJ EDE - TELEFOON 06 21 24 22 55 leidjew@xs4all.nl - www.leidjewitte.nl SPIRITUALITEIT De aangeboren menselijke behoefte

Nadere informatie

de tijd opdrachten stad & esch & vwo + stad & esch & vwo +

de tijd opdrachten stad & esch & vwo + stad & esch & vwo + de tijd opdrachten stad & esch & vwo + stad & esch & vwo + Kies drie onderwerpen uit de lijst hieronder. Geef aan: eerste, tweede en derde keuze. 1 Stel je voor: je bent aangespoeld op een onbewoond eiland

Nadere informatie

OBSERVATIE. Hoe kom je in een creatieve mindset? De observatie van een kunstenaar en hoe hij aan zijn creativiteit komt. Robbert Kooiman G&I 1-C

OBSERVATIE. Hoe kom je in een creatieve mindset? De observatie van een kunstenaar en hoe hij aan zijn creativiteit komt. Robbert Kooiman G&I 1-C OBSERVATIE Hoe kom je in een creatieve mindset? De observatie van een kunstenaar en hoe hij aan zijn creativiteit komt Robbert Kooiman G&I 1-C Contents Inleiding... 2 Covert of Overt... 2 Analyse... 3

Nadere informatie

DINEREN IN DE HOFTRAMMM

DINEREN IN DE HOFTRAMMM DINEREN IN DE HOFTRAMMM De bijzondere creatie van Bobby van Galen en Pierre Wind Foto s en tekst: Martien Versteegh Eigenaar en gastheer Bobby van Galen heet u van harte welkom Het begon met een droom

Nadere informatie

Pieter Jonkers Studentnummer: 695247 22 06 2011

Pieter Jonkers Studentnummer: 695247 22 06 2011 MONTESSORI LYCEUM AMSTERDAM Smartboard De mening van de Leerlingen Pieter Jonkers Studentnummer: 695247 22 06 2011 Inhoud 1. Inleiding... 3 Aanleiding... 3 Doel van het onderzoek... 3 2. Onderzoeksvraag...

Nadere informatie

Verslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige.

Verslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige. Burn out Verslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige. Ik was al een tijd druk met mijn werk en mijn gezin. Het viel mij zwaar, maar ik moest dit van mezelf doen om aan de omgeving te laten zien

Nadere informatie

Welke waarden spelen een rol bij de keuze voor afvalsystemen?

Welke waarden spelen een rol bij de keuze voor afvalsystemen? Welke waarden spelen een rol bij de keuze voor afvalsystemen? Waardenkaart Afvalsystemen Gemeente Amsterdam en Gemeente Rotterdam w De ArgumentenFabriek De Waardenkaart september 2017 Wat staat waar in

Nadere informatie

De renaissance!! Waarschijnlijk heb je al eens van deze term gehoord bij het bezoeken van museums of tijdens lessen geschiedenis.!

De renaissance!! Waarschijnlijk heb je al eens van deze term gehoord bij het bezoeken van museums of tijdens lessen geschiedenis.! De renaissance Waarschijnlijk heb je al eens van deze term gehoord bij het bezoeken van museums of tijdens lessen geschiedenis. Deze term betekent letterlijk de wedergeboorte, en is een kunststroming uit

Nadere informatie

Researchverslag: rituelen Joanna Siccama GAR1-B 11-10-2014 leraar: Harald Warmelink

Researchverslag: rituelen Joanna Siccama GAR1-B 11-10-2014 leraar: Harald Warmelink Researchverslag: rituelen Joanna Siccama GAR1-B 11-10-2014 leraar: Harald Warmelink Inleiding Om onderzoek te doen naar rituelen is het in eerste plaats belangrijk om te definiëren wat een ritueel is.

Nadere informatie

ART HISTORY DE TWINTIGSTE EEUW. H4 algemeen deel Hoofdstuk 4 Expressionisme - Kunst en gevoel.

ART HISTORY DE TWINTIGSTE EEUW. H4 algemeen deel Hoofdstuk 4 Expressionisme - Kunst en gevoel. ART HISTORY DE TWINTIGSTE EEUW H4 algemeen deel Hoofdstuk 4 Expressionisme - Kunst en gevoel. Sigmund Freud (1856-1939) De ideeën van de psychoanalyticus Sigmund Freud hadden veel invloed op de kunstenaars

Nadere informatie

ELSEVIER HULP BIJ STUDIEKEUZE

ELSEVIER HULP BIJ STUDIEKEUZE ELSEVIER HULP BIJ STUDIEKEUZE Naam:... Klas:... Stap : Wat Kan ik? Voor welke vakken haal(de) je de hoogste cijfers op school? Aardrijkskunde Algemene natuurwetenschappen Bewegen, sport en maatschappij

Nadere informatie

Get the picture? Kunnen representatieve afbeeldingen leerlingen helpen om wiskundige vraagstukken realistisch op te lossen?

Get the picture? Kunnen representatieve afbeeldingen leerlingen helpen om wiskundige vraagstukken realistisch op te lossen? Get the picture? Kunnen representatieve afbeeldingen leerlingen helpen om wiskundige vraagstukken realistisch op te lossen? Tinne Dewolf Lieven Verschaffel Wim Van Dooren Er zitten tien vogels op een draad.

Nadere informatie