jongeren met gedragproblemen
|
|
- Christian van de Velden
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1
2 Buitensportactiviteiten voor jongeren met gedragproblemen In de jeugdhulpverlening wordt buitensport regelmatig als middel ingezet om te werken aan gedragsproblemen of sociaal-emotionele problematiek van jongeren. Er zijn positieve onderzoeksresultaten gepubliceerd over dit middel in hulpverleningsprocessen, zoals bijvoorbeeld via het Amerikaanse programma Adventure Education (Ewert, 1987; Hattie, 1997;Russel,2000), wat ook in Nederland wordt toegepast. Hierin komt naar voren dat therapeutische doelen op het gebied van zelfbeeld, sociale attitude en gedrag verbeteren terwijl emotionele problemen verminderen. Om te onderzoeken of het middel inderdaad meerwaarde heeft bij het bieden van hulp aan jongeren met bovengenoemde problematiek is een project opgezet om de effecten van buitensport in kaart te brengen in een nieuwe hulpverleningsmethodiek die aangeduid wordt als de Buitensport Sociale Vaardigheidstraining, oftewel de Busova. De methodiek is vanaf september 2007 als vaardigheidstraining uitgewerkt en uitgevoerd met jongeren van het Orthopedagogisch Didactisch Centrum (OPDC) Het Lumeijn in Zwolle. De effecten van de training op de sociaal-emotionele vaardigheden van de deelnemende jongeren is daarbij gemeten met een vragenlijst en met een enquête is nagegaan hoe mentoren van het centrum en de ouders van de deelnemende jongeren de trainingseffecten hebben waargenomen. In dit artikel wordt de doelgroep waar we ons op richten beschreven en de opbouwen achtergrond van de methodiek toegelicht. Ook wordt ingegaan op de specifieke krachten van buitensport als middel. Aan het eind van het artikel worden de eerste onderzoekresultaten gemeld. Doelgroep Bijde training richten we ons op jongeren tussen 12 en 18jaar waarbij sprake is van gedragsproblematiek die zowel van internaliserende als van externaliserende aard kan zijn. Het zijn dus zowel de wat meer verlegen jongeren als de licht ontvlambare types. De eerste groep zal wellicht meer voor zichzelf moeten leren opkomen, de tweede groep zal juist snel in conflictsituaties terecht komen. De jongeren die voor de training in aanmerking komen hebben overwegend een actief experimenterende leerstijl. Dat houdt in dat zij vooral leren door te doen. Dit type training is geschikt voor jongeren die problemen ervaren op het gebied van agressieregulatie, op het terrein van de sociale weerbaarheid, op het gebied van faalangst en stemmingskiachten als gevolg van een laag zelfbeeld en op het vlak van assertiviteit. Doelen In de training gaat het er om concrete ervaringen op te doen die de jongeren aanzetten om te reflecteren op hun gedrag en te experimenteren met gedragsalternatieven. Op deze wijze wordt de ontwikkeling van de sociale en emotionele vaardigheden gestimuleerd en wordt het repertoire van sociale en emotionele vaardigheden
3 uitgebreid. Naar verwachting zullen sociaal-emotionele en gedragsproblemen hierdoor verminderen. Door meer inzicht te krijgen in hun handelingsrepertoire en door het aanleren van gedragsalternatieven krijgen de jongeren meer mogelijkheden zich in hun dagelijks leven te handhaven, en de eigenwaarde, het zelfvertrouwen en het probleem oplossend vermogen te vergroten. het volgen van de training moeten de jongeren hun gevoelens en gedrag beter onder controle kunnen houden, bewuster te zijn van de invloed Na van hun gedrag op dat van anderen en effectiever omgaan met anderen. In de training gaat het er om concrete ervaringen op te doen die de jongeren aanzetten om te reflecteren op hun gedrag en te experimenteren met gedragsalternatieven Achtergrond De methodiek van Goldstein (1973). het competentiemodel van Spanjaard en Slot (1999) en de leercirkel van Kolb (1984) over ervarend leren zijn de theoretische uitgangspunten van de training. De theorie van Goldstein (1973) vormt de basis voor de meeste vaardigheidstrainingen voor jongeren in Nederland. Goldstein heeft de 'structural learning therapy' ontwikkeld, waarin op gestructureerde wijze sociale vaardigheden worden aangeleerd. In een wekelijks terugkerend trainingsmoment krijgen de jongeren per bijeenkomst een nieuwe vaardigheid aangeboden. Hierbij wordt een vaardigheid in de letterlijke zin van het woord in stappen aangeleerd. Bijvoorbeeld de vaardigheid: "Iets bespreken". Je bedenkt wat je wilt bespreken en hoe je dat wilt gaan zeggen, je vraagt of de ander tijd voor je heeft en je geeft aan dat je iets wilt bespreken. Je zegt wat je te zeggen hebt en je wacht de reactie van de ander af. De houding van de trainer is daarbij concreet omschreven in de drie basiswetten voor de houding van de trainer, die ook in de Busova worden gevolgd. (1) Directief; de trainer treedt op met een houding van vanzelfsprekendheid, directiviteit en voortvarendheid. Directief houdt in dat de trainer het heft in handen neemt en houdt tijdens de trainingen. (2) Accepterend; de trainer accepteert de deelnemers en toont begrip voor terughoudendheid en gevoelens van spanning. De deelnemers worden door de begeleiders in hun waarde gelaten. (3) Bekrachtigend; de trainer richt zich op het benoemen wat de deelnemers goed doen.
4 Spanjaard en Slot (1999) gaan er van uit dat jongeren in hulpverleningssituaties voor het functioneren in het alledaagse leven het meest baat hebben bij het aanleren van vaardigheden en het vergroten van mogelijkheden. Jongeren die competent zijn, beschikken over vaardigheden om de ontwikkelingstaken waarmee zij in het dagelijks leven geconfronteerd worden op adequate wijze te vervullen. Bijvoorbeeld een taak als rekening houden met anderen, afspraken nakomen, vrienden maken of bijvoorbeeld omgaan met autoriteit. Wanneer jongeren zich niet aan regels kunnen houden, lopen ze de kans om van school gestuurd te worden of om in aanraking te komen met justitie. En wanneer ze niet in staat zijn om relaties aan te gaan, wordt de kans te vereenzamen en depressief te worden groter. Eerst wordt een analyse gemaakt van de beginsituatie, waarin de huidige competenties in kaart worden gebracht. Die bepalen het uit te zetten traject om het repertoire uit te breiden. We sluiten hier in de training op aan. De begeleider stimuleert adequaat gedrag en neemt daarbij een accepterende en bekrachtigende houding aan. De technieken die door de trainers worden ingezet bij het aanleren van vaardigheden zijn omschreven. Zoals het concreet omschrijven van de stappen van de vaardigheden, het feedback geven op adequaat gedrag, en het geven van corrigerende instructies bij inadequaat gedrag. Ook dit vinden we bij de Busova terug. De inzet van buitensportactiviteiten in een hulpverleningsproces is een vorm van ervarend leren. Ervarend leren wordt een methode wanneer mensen weloverwogen en systematisch onbekende situaties creëren waarvan anderen middels reflectie kunnen leren (Koekkoek, 2001). In veel sociale vaardigheidstrainingen, en ook in de Busova, wordt dit ervarend leren in de leercirkel van Kolb methodisch uitgewerkt. In de praktijk komt dat op een aantal stappen neer. We zorgen ervoor dat de jongere een concrete ervaring opdoet. We zetten bijvoorbeeld een speurtocht uit in groepen waarin opdrachten om samen te werken zijn verwerkt. In een groep blijkt het samenwerken slecht te gaan en er ontstaat ruzie. De opdrachten worden niet goed uitgevoerd en de groep kan niet verder. De trainers vragen aan de jongeren te bespreken hoe het proces is verlopen. We laten ze waarnemen en overdenken. Wat hebben ze gezien? En wat vonden ze daarvan? Ze vonden het slecht verlopen en dat lag aan het gedrag van de ander. De begeleiders stellen voor te bespreken wat zij zelf anders kunnen doen. Het is eenvoudiger jezelf aan te sturen dan een ander te veranderen. Waar komen ze dan op uit? De trainers laten hen conclusies trekken. Ze komen uit op punten als "beter luisteren naar de anderen", "wachten tot de ander is uitgesproken" en "eerst een plan maken voordat we aan de slag gaan". Dit gesprek draagt bij aan de abstracte begripsvorming van wat er moet gebeuren wil het be-
5 ter gaan. Ze maken daarna samen eerst een plan en verdelen de taken. Vervolgens mogen ze dat uitproberen, het actief experimenteren. Hierbij blijkt dat dit, ondanks het vooroverleg, minder tijd in beslag neemt dan bij de eerste poging. Daarbij doen ze ook een nieuwe concrete ervaring op. Dit proces komt voor bij alle activiteiten en wordt steeds herhaald. Buitensport Buitensportactiviteiten zijn avontuurlijke activiteiten die veel jongeren met veel plezier doen. Leren gaat makkelijker als je het met plezier kunt doen. Bij deze training staat het beleven van plezier voor op. Het samen ondernemen van avontuurlijke activiteiten wordt door de meeste jongeren leuk gevonden. Het verwerven van nieuwe vaardigheden of het uitbreiden van het huidige vaardighedenrepertoire gebeurt tijdens het doen van activiteiten en kan daarom ook met plezier gebeuren. De ervaringen die de jongeren opdoen bij het doen van de activiteiten zijn lichamelijke ervaringen. Er wordt gedaan, gevoeld en beleefd. Dit is een onderscheid met andere typen vaardigheidstrainingen. Bij het deelnemen aan de activiteiten zijn ze meestal enthousiast en willen ze er wat van maken. De jongere voelt op dat moment emoties en laat zien hoe hij daar op zijn gebruikelijke wijze op reageert. De trainer kan dan inspringen en aanwijzingen geven waarna de jongere meteen kan ervaren (voelen en beleven) hoe ander gedrag de situatie en zijn beleving daarvan kan beïnvloeden. Buitensportactiviteiten vormen een unieke context. Een natuurlijke, bosachtige omgeving is een andere setting dan een gesprekruimte in de hulpverleningsinstelling. De context van deze training doet minder denken aan de hulpverlening, wat het voor veel jongeren laagdrempelig maakt. De jongere kan bij vragen van leeftijdgenoten er voor kiezen om alleen over de activiteiten die hij doet te vertellen. Hij kan daarbij het hulpverleningsdoei voor zichzelf te houden. Veel jongeren vinden dit prettig. De jongeren uit deze doelgroep hebben uitdagingen nodig om te kunnen leren. Dingen doen waarvan je had verwacht dat je ze niet kon, maken dat je je grenzen verlegt. Bij buitensportactiviteiten kun je op een eenvoudige manier al grenzen verleggen. De activiteiten hoeven niet risicovol, spectaculair of motorisch ingewikkeld te zijn. Dit kan worden afgestemd op de persoonlijke grenzen van de jongeren. Succeservaringen motiveren tot herhalen, falen tot vermijden. Hoewel de prestatie niet doorslaggevend is, zijn de activiteiten zo aan te bieden dat de jongeren ook sportieve successen behalen, wat bijdraagt aan de eigenwaarde. Een jongere die zich zekerder voelt, is bijvoorbeeld minder gevoelig voor negatieve groepsdruk en zal beter voor zich zelf durven opkomen. Ook hieraan beoogt de training bij te dragen. Bij buitensportactiviteiten ziet de begeleider deelnemers bezig in het hier en nu. De begeleider kan direct inspelen op de situatie. De bege-
6
7 leider bespreekt wat er gebeurt en laat de jongeren de gedragsalternatieven die uit het gesprek naar voren komen meteen uitproberen. De jongeren ervaren dit als een logisch proces. Bij de activiteiten in de training wordt er gesproken over wat er op dàt moment speelt. De kans is groot dat de jongere dan ook het probleem ervaart. Dat maakt de motivatie om het erover te hebben met de begeleider en anderen groter. van een rolverdeling waarbij iedere jongere in die rol aan zijn eigen doel kan werken. Zo kan een jongere die als doel heeft "Ik wil leren luisteren naar anderen" tijdens een training een ondersteunende taak krijgen waarbij hij tot zijn doel uitgedaagd wordt. Een jongere die het bijvoorbeeld heel lastig vindt om zijn zegje te doen kan juist een aansturende rol krijgen bij het afwerken van een parcours met kleine teams. Met het opzetten van deze methodiek en het meten van de effectiviteit willen we een bijdrage leveren aan de professionalisering van het middel buitensport in hulpverlen ingsprocessen Methodiek De methodiek is opgezet als een training met uiteenlopende buitensportactiviteiten die in een periode van acht weken een keer per week wordt aangeboden. In de trainingsopbouw zijn vier fasen te onderscheiden. De intakefase, de kennismakingfase, de actieve fase, met evaluatiemoment en de eindfase. Hier wordt uitgegaan van één intake moment en acht trainingsbijeenkomsten. De trainingsbijeenkomsten duren ongeveer anderhalf uur. Aan de training nemen maximaal negen jongeren deel onder begeleiding van twee trainers. Bij de intake wordt besproken of de jongere in aanmerking komt voor de training en wat zijn of haar doelen dan zouden zijn. De trainers wegen tevens af welke groepssamenstelling wenselijk is. De sociale veiligheid staat hierbij voorop. Een goede balans tussen extraverte en introverte jongeren draagt bij aan een prettige leeromgeving. In de trainingsbijeenkomsten worden bewust situaties gecreëerd waarin problemen kunnen ontstaan. De doelen van de jongeren bepalen de opzet van de training en de keuze van de activiteiten. Elke bijeenkomst vindt er een activiteit plaats waarin alle jongeren aan hun doelen kunnen werken. Bij een aantal activiteiten is sprake Casus John is 14jaar en gaat sinds een half jaar naar het OPDC. Hij komt uit een gezin waarin veel structuur wordt geboden. Op school en thuis viel op dat hij druk was, zich moeilijk kon concentreren en onder zijn niveau presteerde. Op z'n achtste is er bij hem ADHD gediagnosticeerd, waarvoor hij medicijnen krijgt. Met begeleiding van school en thuis lukt het hem toch goed mee te komen op school en actief te zijn met judo. In zijn vrije tijd gaat hij met buurtkinderen om. Na de overstap van de basisschool naar het VMBO liet John zien moeite te hebben met de aansturing van zijn ouders. Op school ging zijn werkhouding achteruit en hij kreeg langzamerhand andere vrienden. Bij de judo liet hij vaker afweten. Met zijn nieuwe vriendengroep kwam hij met de politie in aanraking voor vandalisme en een vechtpartij waarvoor hij een taakstraf heeft gekregen. Na een volgende vechtpartij op de oude school is besloten dat John naar het OPDC gaat. John is hier erg boos over geweest en de relatie met ouders is verslechterd. Hij wordt thuis kort gehouden en het contact met zijn vriendengroep van de vorige school is door zijn ouders verboden. Op school heeft John zich de eerste maanden niet ingezet en hij laat veel weerstand zien tegenover de docenten. In de klas heeft hij regelmatig ruzie. Hij heeft nu wel twee klasgenoten waar hij mee omgaat in de pauzes. John doet mee aan de training. Bij de intake is veel aandacht besteed aan zijn motivatie. Zijn motivatie: niet meer in de problemen komen bij de politie door vechtpartijen en niet meer van school gestuurd worden. John is motorisch handig en ervaren. In de eerste bijeenkomsten heeft hij door zijn weerstand veel aansturing nodig in zijn houding naar de begeleiders. Hij heeft wel zichtbaar plezier in de activiteiten en lijkt vooral daarvoor te komen. Door hem structureel aan te spreken op zijn houding en deze te corrigeren en hem in te
8 zetten als voorbeeld en hulp en bij activiteiten slaat zijn houding om en accepteert hij de aansturing van de begeleiders. Pas daarna is er ook ruimte om hem aan te spreken op zijn gedrag naar anderen. De eerste bijeenkomst werd er een spel levend stratego gedaan. John zat bij de verliezende groep en werd boos toen de andere partij gewonnen bleek te hebben. Hij viel uit tegen een van de groepsgenoten en verweet hem vals te hebben gespeeld. De ruzie werd door de begeleiders gesust. Achteraf kon John wel zeggen dat zijn reactie misschien wat onredelijk was omdat hij nog niet op de hoogte was van wat er precies gebeurd was. Hij bleef het niet helemaal eerlijk vinden, maar blij dat het niet uit de hand is gelopen. John was deze bijeenkomst nog moeilijk aanspreekbaar op zijn gedrag, maar de begeleiders konden zijn gedrag zo wel goed observeren en werd het helder dat John sterk emotioneel reageert en zijn gedrag of de consequenties daarvan niet overweegt. Achteraf is hij dan niet tevreden over zichzelf. Zijn leerpunt ligt op het gebied van zelfbeheersing, wat hij erkent. Bij de zevende bijeenkomst wordt er een hindernisbaan afgelegd in competitievorm. Met John wordt van te voren al besproken wat hem moeilijk lijkt. Alhoewel John het vooral heeft over de activiteiten kan de begeleider het gesprek aansturen op het verliezen en het omgaan daarmee. John wordt ingedeeld met een minder snelle groepsgenoot wat hij niet leuk vindt, maar wel accepteert. De begeleider ziet dit, benoemt dit en geeft hem een compliment. Het afleggen van het parcours gaat redelijk. John gaat als een speer maar moet soms wachten op zijn groepsgenoot en moet hem bij het beklimmen van de muur zelfs nog een keer helpen. Ze eindigen als derde. John heeft zichtbaar moeite om zich in te houden, maar na oogcontact met zijn begeleider lijkt hij zich wat gesteund te voelen. De begeleider zoekt hem op en geeft hem een compliment voor zijn zelfbeheersing. John laat zien hier trots op te zijn, het kostte hem best moeite. Ook maakt de begeleider duidelijk dat dankzij hem een derde plaats is behaald wat voor zijn maatje anders zeker een laatste of andere lage plaats zou zijn geweest. Daarnaast had boos worden de eindstand ook niet veranderd. John kan dat inzien. Ze observeren zijn maatje en zien dat deze erg blij is met diens derde plaats. Begeleiden van de training De begeleiders van de Busova dienen over voldoende (sport) technische vaardigheden te beschikken om deze training te kunnen begeleiden. Veel outdooractiviteiten vragen extra veiligheidsmaatregelen en vragen voldoende kennis van de begeleiders over de êventuele risico's. Daarnaast moet het trainersteam in het bezit zijn van voldoende vaardigheden op het gebied van organisatie en instructie en uiteraard moeten de trainers in staat zijn om sociaal agogische processen te begeleiden en therapeutische interventies te plegen. Eigenschappen als humor, creativiteit, duidelijkheid en kunnen samenwerken zijn voor de trainers van de Busova onmisbaar. De combinatie van één trainer (bijvoorbeeld een sportdocent) met sporttechnische kennis en een goed sociaal vermogen en één trainer met sociaal-agogische kennis en vaardigheden (bijvoorbeeld een social worker) met kennis van en affiniteit met buitensport is een goede combinatie. De trainers moeten als team zorg dragen voor het op gang brengen van de reflectie bij de jongeren en de transfer van het geleerde naar het dagelijks leven. Daarnaast is het van belang om te zorgen voor een goede locatie en toegang van materialen. Uitvoering en onderzoek De training is nu vier keer uitgevoerd. Eén jaar in samenwerking met het Ambulatorium van de School of Human Movement and Sports van Windesheim en het afgelopen jaar zelfstandig door de docenten lichamelijke opvoeding van het OPDe. Om het effect van de training op het gedrag van de deelnemende jongeren vast te stellen wordt de Vragenlijst voor Sociale Vaardigheden voor Jongeren (VSVJ)(Hulstijn et al., 2006) voor en na de training afgenomen. De vragenlijst bestaat uit stellingen waarmee het relationeel functioneren en storend gedrag ten aanzien van anderen wordt onderzocht. Bij de laatste twee uitgevoerde trainingen zijn gegevens verzameld van 32 jongeren die de training gevolgd hebben en van 15 vergelijkbare jongeren die de training niet gevolgd hebben. De interventiegroep toont een verbetering terwijl de controlegroep een verslechtering laat zien. De veranderingen stemmen overeen met de observaties van de trainers. Bijde laatste twee trainingen is er na afloop door ouders en mentoren een enquête ingevuld over de waargenomen gedragsveranderingen en de ontwikkeling op het gebied waarin problemen werden ervaren. Uit de enquêtes kwam naar voren dat 75% van de ouders van mening waren
9 dat de problemen van hun kind grotendeels of enigszins waren opgelost. Bij de mentoren van het OPDC was dit 69%. Toekomst Met het opzetten van deze methodiek en het meten van de effectiviteit willen we een bijdrage leveren aan de professionalisering van het mid del buitensport in hulpverleningsprocessen. In de aankomende jaren zal de training door het Lumeijn uitgevoerd worden en worden de effecten hierbij gemeten zodat we na langere tijd van een grote groep gegevens hebben. De methodiek is uitgewerkt en wordt voor erkenning aangeboden bij het Nederlands Jeugdinstituut en er is een beknopte handleiding voor begeleiders uitgegeven. Andere scholen en instellingen kunnen nu ook opgeleid worden om de training uit te voeren zodat de Busova voor meer jongeren beschikbaar komt. behavioural healthcare: definitions, common practice, expected outcomes and a nationwide survey of programs. Technical Report #26. Moscow: Idaho Forest, Wildlife and Ranger Experiment Station. Slot, N.W., & Spanjaard, H.J.M. (1999). Competentievergroting in de residentiële jeugdzorg. Hulpverlening voor kinderen en jongeren in tehuizen. Baarn: Intro. Noot Busova is ontwikkeld binnen het lectoraat Bewegen en Gedragsbeïnvloeding van de Chr. Hogeschool Windesheim te Zwolle, in samenwerking met het Ambulatorium van de School of Human Movement and Sports en het Orthopedagogisch Didactisch centrum Het Lumeijn in Zwolle. Een woord van dank voor het geduld, enthousiasme en de agogische vaardigheden van de uitvoerende trainers van OPDC Het Lumeijn: Karin Schaap, Bas van Valkenburg en Bas van Wijck, zonder wie training niet mogelijk was geweest. Correspondentie: MSJ.Jellema@windesheim.nl Literatuur Ewert, A. (1987). Research in outdoor adventure: Overview and analyses. Ohio State University. Goldstein, A.P. (1973). Struct red learning therapy. Towards a psychotherapy for the poor. New Vork: Academic Press. Hattie, J., March, H.W., Neill, J.T., & Richards, G.E. (1997). Adventure education and outward bound: outward: out-of-dass experiences that make a lasting difference: Review of Educational Research, 67, Hulstijn, E.M., Cohen-Kettenis, P.T., Mellenbergh, G.J., et al. (2006). Vragenlijst Sociale Vaardigheden van Jongeren. Handleiding. Amsterdam: Boom. Kolb, D. (1984). Experimentallearning; experience as the source of learning and development. Engelwood Cliffs: Prentice Hall. Russel, K.e., & Hendee, J.e. (2000). Outdoor
Sociale vaardigheden leren door buitensport
Foto: Martine Sprangers Training laat jongeren grenzen verkennen Sociale vaardigheden leren door buitensport Door Marlies Jellema en Ruud Bosscher Buitensportactiviteiten maken het voor jongeren mogelijk
Nadere informatieSociale vaardigheden leren door buitensport
Sociale vaardigheden leren door buitensport Training laat jongeren grenzen verkennen 19 maart 2010 Marlies Jellema, Ruud Bosscher Buitensportactiviteiten maken het voor jongeren mogelijk om grenzen te
Nadere informatieVoor wie zijn de kind-jongere trainingen bedoeld? Hulpaanbod
Voor wie zijn de kind-jongere trainingen bedoeld? - Normaal begaafde kinderen van 4 tot 13 jaar, woonachtig in de regio Gelderland-Zuid, die in hun gedrag signalen afgeven die mogelijk duiden op een problematische
Nadere informatieCollectief aanbod Jeugd Houten
Collectief aanbod Jeugd Houten Groepsmaatschappelijk werk Santé Partners in Houten 2018-2019 1 Inhoud Blz. Training Sterk staan 9-12.... 3 Zomertraining Plezier op School (aankomende brugklassers). 4 Assertiviteitstraining
Nadere informatieOnderzoek naar het cluster 4 onderwijs: kinderen en hulpverlening. Drs. R. Stoutjesdijk & Prof. Dr. E.M. Scholte M.m.v. drs. H.
Onderzoek naar het cluster 4 onderwijs: kinderen en hulpverlening Drs. R. Stoutjesdijk & Prof. Dr. E.M. Scholte M.m.v. drs. H. Leloux-Opmeer Voorwoord Inhoudsopgave Een tijd geleden hebben Stichting Horizon
Nadere informatieBijlage 8: Analyseformulier
Bijlage 8: Analyseformulier Het analyseformulier bestaat uit drie delen: - de analyse van het delict dat de jongere heeft gepleegd - de analyse van de competentie van de jongere - de voorlopige doelen
Nadere informatieRapportage sociaal-emotionele ontwikkeling Playing for Success
Rapportage sociaal-emotionele ontwikkeling Playing for Success Leercentrum Nijmegen Oberon, november 2012 1 Inleiding Playing for Success heeft, naast het verhogen van de taal- en rekenprestaties van de
Nadere informatieHULPVRAAG Doelgroepen Doelstellingen
Zorgmodule Fasehuis Zorgaanspraak: Zorgaanbieder: Verblijf met behandeling Entréa HULPVRAAG Doelgroepen De doelgroep bestaat uit normaal begaafde jeugdigen van 16-18 jaar, woonachtig in de regio Gelderland-Midden
Nadere informatie4 INZICHTEN. De vier inzichten in dit boekje zijn gebaseerd op de uitkomsten van het Trainer-Kind-Interactieonderzoek,
4 INZICHTEN De vier inzichten in dit boekje zijn gebaseerd op de uitkomsten van het Trainer-Kind-Interactieonderzoek, waarbij 37 trainers en coaches een seizoen lang intensief zijn gevolgd. Dit onderzoek
Nadere informatieOmgaan met pestgedrag voor leerlingen
Omgaan met pestgedrag voor leerlingen Algemeen: Uw ROC wil door middel van eenduidige trainingen pesten structureel aanpakken. Trainingen en cursussen als maatwerk. Doelstelling: Het doel van de training
Nadere informatieEen Positieve Klas resultaten Duhamel College Den Bosch
Een Positieve Klas resultaten Duhamel College Den Bosch Mentoren van Duhamel College Den Bosch (vmbo) hebben het programma Een Positieve Klas in het schooljaar 2011-2012 uitgevoerd met eerste en tweede
Nadere informatieBetrokkenheid. Competentie. De behoefte aan competentie wordt vervuld.
Betrokkenheid Autonomie Competentie Relatie leerkracht Relatie leerlingen De behoefte aan autonomie De behoefte aan competentie De behoefte aan een goede relatie met de leerkracht De behoefte aan goede
Nadere informatieWerkdocument Checklist positieve factoren in een Transfer-/Trajectklas
Werkdocument Checklist positieve factoren in een Transfer-/Trajectklas Doel Dit werkdocument is bedoeld voor scholen in het voorgezet onderwijs die een initiatief voor passend onderwijs aan het opzetten
Nadere informatieKwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan
Kwaliteit van leven Een hulpmiddel bij de voorbereiding van een zorgplan De zorg en begeleiding van mensen met een verstandelijke beperking moet erop gericht zijn dat de persoon een optimale kwaliteit
Nadere informatieZORGBUREAU JOKIJO PEDAGOGISCHE BELEIDSDOCUMENTEN
ZORGBUREAU JOKIJO PEDAGOGISCHE BELEIDSDOCUMENTEN MISSIE WIE IS ZORGBUREAU JOKIJO? JoKiJo is een kleinschalig, betrokken zorgbureau dat hulp richt op de specifieke hulpvraag, wensen en behoeften van iedere
Nadere informatieSTOP 4-7 programma. Samen sterker Terug. Pad
STOP 4-7 programma Samen sterker Terug Op Pad STOP 4-7 PROGRAMMA Samen sterker Terug Op Pad Ecologisch (samen) en positief (sterker terug op pad) Een vroeg interventie- of preventieprogramma: kindtraining
Nadere informatieFunctieprofiel. Leraar. op OBS Het Toverkruid LA, 1,0 FTE. Aanstelling voor een jaar welke bij goed functioneren kan leiden tot een vaste aanstelling.
Functieprofiel Leraar op OBS Het Toverkruid LA, 1,0 FTE Aanstelling voor een jaar welke bij goed functioneren kan leiden tot een vaste aanstelling. April 2018 Specifieke competenties teamlid OBS Het Toverkruid
Nadere informatieImpact Life Goals Programma s. Life Goals Monitor Weken 1
Impact Life Goals Programma s Life Goals Monitor Weken 1 Inleiding Eind 2016 is Life Goals Nederland gestart met het oprichten van lokale Life Goals Programma s. Sindsdien zijn er tien Life Goals programma
Nadere informatieFAALANGST DE BAAS! TRAINING 1. faalangst. de baas! training. www.kinderpraktijklandsmeer.nl info@kinderpraktijklandsmeer.nl
FAALANGST DE BAAS! TRAINING 1 faalangst de baas! training www.kinderpraktijklandsmeer.nl info@kinderpraktijklandsmeer.nl 2 KINDERPRAKTIJK LANDSMEER FAALANGST DE BAAS! TRAINING 3 faalangst de Baas! training
Nadere informatieZelfbeeld. Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld.
Zelfbeeld Het zelfvertrouwen wordt voor een groot deel bepaald door de ideeën die het kind over zichzelf heeft: het zelfbeeld. Een kind dat over het algemeen positief over zichzelf denkt, heeft meer zelfvertrouwen.
Nadere informatieProgramma Tienerclub. Tienerclub Blok 1 & 5: Adventure 4 Kids Op avontuur met jezelf
Programma Tienerclub. Tienerclub Blok 1 & 5: Adventure 4 Kids Op avontuur met jezelf Vijf woensdagmiddagen kunnen jongens en meiden tussen de 10 en 14 jaar op avontuur naar zichzelf. Het kind leert zichzelf
Nadere informatieVroegdetectie ADHD en Autisme : Levensloop poli voor ouders en (hun)kinderen
Vroegdetectie ADHD en Autisme : Levensloop poli voor ouders en (hun)kinderen Workshop Opvoeden met ADHD en ASS: Jeannette van der Poel, Verpleegkundig Specialist GGZ, PsyQ Anja van Rijswijk, Pedagoog/Onderwijskundige
Nadere informatieWeerbaarheid en zelfsturing voor particulieren. Bouwen aan zelfvertrouwen. Jeugd
Weerbaarheid en zelfsturing voor particulieren Bouwen aan zelfvertrouwen Jeugd 1. Weerbaarheidstrainingen voor kinderen Heeft uw kind moeite met voor zichzelf op te komen? Of is uw kind wellicht te weerbaar?
Nadere informatieABC - Ambulant Behandelcentrum
ABC - Ambulant Behandelcentrum Als het thuis en/of op school dreigt vast te lopen Informatie voor verwijzers Kom verder! www.ln5.nl Vergroten van sociale competenties. Vergroten zelfbeeld/zelfvertrouwen.
Nadere informatieVerantwoording 1.1 Keuze van de titel
1 13 Verantwoording 1.1 Keuze van de titel Voor je ligt het handboek Training sociale vaardigheden. Dit boek is geschreven voor iedereen die te maken heeft met kinderen tussen de tien en vijftien jaar
Nadere informatie2 Training of therapie/hulpverlening?
Bewustwording wordt de sleutel voor veranderen Peter is een zeer opvallende leerling die voortdurend conflicten heeft met medeleerlingen en de schoolleiding. Bij een leerlingbespreking wordt opgemerkt
Nadere informatieBron: Handleiding bij feedbackkader, Marjoleine Dobbelaer, Onderwijsinspectie 2013
Effectief feedback geven en ontvangen Bron: Handleiding bij feedbackkader, Marjoleine Dobbelaer, nderwijsinspectie 2013 Inleiding Deze handleiding is geschreven ter ondersteuning van het gebruik van het
Nadere informatieINFORMATIE VOOR OUDERS HAPPY EN HEALTHY
INFORMATIE VOOR OUDERS HAPPY EN HEALTHY Inleiding Steeds meer kinderen hebben al op jongere leeftijd te maken met overgewicht. Dit gaat niet altijd automatisch over wanneer zij in de puberteit komen en
Nadere informatieTMA Talentenanalyse. Kandidaat-rapportage samenvatting. Demo Kandidaat 29 augustus 2011
TMA Talentenanalyse Kandidaat-rapportage samenvatting Demo Kandidaat 29 augustus 2011 Waddenring 24 2993 VE Barendrecht T 0180 848044 I www.priman.nl E info@priman.nl Inhoudsopgave: 1. Inleiding 3 2. Betekenis
Nadere informatieADHD en lessen sociale competentie
ADHD en lessen sociale competentie Geeft u lessen sociale competentie én heeft u een of meer kinderen met ADHD in de klas, dan kunt u hier lezen waar deze leerlingen tegen aan kunnen lopen en hoe u hier
Nadere informatieHet pedagogisch beleid van het OPDC Samenwerkingsverband Zuidoost-Friesland VO
Het pedagogisch beleid van het OPDC Samenwerkingsverband Zuidoost-Friesland VO 1. Inleiding Er zijn soms leerlingen die tijdelijk geen onderwijs kunnen volgen op hun eigen school. De reden hiervoor is
Nadere informatie1.1. Het creëren van een veilige en vertrouwde omgeving
Pedagogisch Beleidsplan 1.1. Het creëren van een veilige en vertrouwde omgeving Een veilige en vertrouwde omgeving is de basis van waaruit een kind zich kan gaan ontwikkelen. Het is dus belangrijk dat
Nadere informatieLeef je in! Een sociaal cognitieve vaardigheidstraining voor jongeren met een licht verstandelijke beperking en gedragsproblemen
Leef je in! Een sociaal cognitieve vaardigheidstraining voor jongeren met een licht verstandelijke beperking en gedragsproblemen Judith Arendsen, junior onderzoeker Research & Development Programma Ontwikkeling
Nadere informatieMEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking. Voor verwijzers
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Voor verwijzers Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Veel mensen met een licht
Nadere informatie24 uurshulp. Met Cardea kun je verder!
24 uurshulp Met Cardea kun je verder! Met Cardea kun je verder! 24 UURSHULP De meeste kinderen en jongeren wonen thuis bij hun ouders totdat ze op zichzelf gaan wonen. Toch kunnen er omstandigheden zijn,
Nadere informatieSimon Voorbeeld VERTROUWELIJK. Competentietest
Simon Voorbeeld Competentietest 2015 Testcentrum Groei De Algemene Voorwaarden van Testcentrum Groei B.V., die zijn na te lezen op www.testcentrumgroei.nl zijn van toepassing op het gebruik van deze testrapportage.
Nadere informatieVanjezelfhouden.nl 1
1 Kan jij van jezelf houden? Dit ontwerp komt eigenlijk altijd weer ter sprake. Ik verbaas mij erover hoeveel mensen er zijn die dit lastig vinden om te implementeren in hun leven. Veel mensen willen graag
Nadere informatieOnderzoek POD en Sport
2015 Onderzoek POD en Sport Inhoud Inleiding... 2 Conclusie... 3 Aanbevelingen... 6 Het bestuur... 7 Jeugdtrainers... 8 Jeugdleden... 9 Vrijwilligers... 10 Ouders... 11 Resultaten... 12 1 Inleiding Het
Nadere informatieBASECAMPvzw 2011. De missie van Basecamp vzw
BASECAMPvzw 2011 De missie van Basecamp vzw 1 Doel Basecamp vzw groeide vanuit een kerngroep van begeleiders met elk een eigen theoretische, technische en sociale achtergrond. Omwille van deze achtergronden
Nadere informatiePestprotocol OBS Mathenesse Januari 2010
Pestprotocol OBS Mathenesse Januari 2010 Doelstelling Alle leerlingen moeten zich in hun basisschoolperiode vrij en veilig kunnen voelen, zodat zij zich optimaal kunnen ontwikkelen. Door regels en afspraken
Nadere informatieMindfulness voor mensen met longkanker en naasten
Mindfulness voor mensen met longkanker en naasten De diagnose longkanker is ingrijpend en roept vaak veel emoties en reacties op. Niet alleen bij uzelf maar ook bij uw naasten. Uit wetenschappelijk onderzoek
Nadere informatieontwikkelingsperspectief
ontwikkelingsperspectief Leerlijnen OPP uitstroombestemming Thema nieuwsbrief schooljaar 2013-2014 IvOO - VSO Diplomastroom 15-11-2013 In oktober is er een ouderavond geweest met als onderwerp het (document)
Nadere informatieHoe maak ik mijn kind weerbaar? Saskia de Ridder, MSc Kinder-& Jeugdpsycholoog
Hoe maak ik mijn kind weerbaar? Saskia de Ridder, MSc Kinder-& Jeugdpsycholoog 1 Vragen Wie vindt dat zijn kind voldoende weerbaar is? Wie zou graag zien dat zijn kind wat weerbaarder is? 2 Wat is weerbaar?
Nadere informatieTrain-the-trainer AUDOOR STEVEN
Train-the-trainer AUDOOR STEVEN PROGRAMMA Inleiding Belang van goede opleiding Het opleidingsboekje Achtergrond Kolb: leerstijlen Stages of concern Het peterschap Waarom? Verantwoordelijkheden/rol Communicatie
Nadere informatieWouter Novak Ellen Fleurke Los Caminos. Methodische onderbouwing individuele trajecten Ervarend Leren
Wouter Novak Ellen Fleurke Los Caminos Methodische onderbouwing individuele trajecten Ervarend Leren The only source of knowledge is experience. Albert Einstein Methodische onderbouwing individuele trajecten
Nadere informatieHand out Voorkomen en oplossen van pesten bij kinderen met autisme
Hand out Voorkomen en oplossen van pesten bij kinderen met autisme In deze hand-out vindt u een korte samenvatting terug van de deelonderwerpen die Helen Wildeboer, trainer van de Stichting Omgaan met
Nadere informatieFighting4Change Er is altijd een alternatief voor gedrag!
Vechtsport als middel voor positieve gedragsverandering bij jongeren Fighting4Change Er is altijd een alternatief voor gedrag! De aanpak in de praktijk Fighting4Change Figthing4Change is een interventieproject
Nadere informatieLEZINGEN EN WORKSHOPS OPVOEDEN
LEZINGEN EN WORKSHOPS OPVOEDEN GGD Kennemerland geeft diverse bijeenkomsten voor ouders. Over opvoeding, gezondheid en gedrag bij kinderen. Deze bijeenkomsten kunnen als school, peuterspeelzaal of kinderdagverblijf
Nadere informatie2. Definitie. Inhoud. 1. Visie op het kind 2. Definitie 3. Doelgroep 4. Selectie&voortgang 5. Verantwoordelijkheid&communicatie
Beleidsprotocol Plusklas Dit protocol beschrijft kort en bondig onze visie op hoogbegaafdheid, de mogelijkheden die wij kunnen bieden aan de doelgroep en de vertaling naar de dagelijkse praktijk in school.
Nadere informatieDe macho en het muurbloempje
Onderwijsbehoefte Zorgverbreding Team De macho en het muurbloempje Tamara Wally Over de auteur Tamara Wally, MSc. is onderwijs- en ontwikkelingspsycholoog. Zij is werkzaam bij de CED- Groep. Zij geeft
Nadere informatieInformatie voor ouders
Weerbaarheid Informatie voor ouders Het Centrum voor Jeugd en Gezin ondersteunt met deskundig advies, tips en begeleiding. Een centraal punt voor al je vragen over opvoeden en opgroeien, dat is handig!
Nadere informatieONDERWIJSONTWIKKELING - ACTIVERENDE DIDACTIEK
ONDERWIJSONTWIKKELING - ACTIVERENDE DIDACTIEK Iedereen heeft er de mond van vol: Het beste uit de leerling halen Recht doen aan verschillen van leerlingen Naast kennis en vaardigheden, aandacht voor het
Nadere informatieZorgmodule Begeleid Wonen
Zorgmodule Begeleid Wonen Zorgaanspraak: Zorgaanbieder: Jeugdhulp Thuis Individueel Entréa HULPVRAAG Doelgroepen. De doelgroep bestaat uit normaal begaafde jeugdigen van 16-23 jaar, woonachtig in de regio
Nadere informatieHET VERHAAL CENTRAAL. Lectoraat t Zorg voor Mensen met een Verstandelijke Beperking. Petri Embregts en Lex Hendriks
HET VERHAAL CENTRAAL Kennismarkt 2011 Lectoraat t Zorg voor Mensen met een Verstandelijke Beperking Kim van den Bogaard & Ellen Roeleveld Petri Embregts en Lex Hendriks Programma Uitleg Lectoraat Zorg
Nadere informatietoont enthousiasme (lacht, kirt, trappelt met de beentjes)
1 Omgaan met en uiten van eigen gevoelens en ervaringen toont enthousiasme (lacht, kirt, trappelt met de beentjes) laat non-verbaal zien dat hij/zij iets niet wil (bijv. slaat fles weg, draait hoofd als
Nadere informatieDe leerkracht en het talentvolle kind. Symposium Passend onderwijs en Hoogbegaafdheid 20 november 2013
De leerkracht en het talentvolle kind. Symposium Passend onderwijs en Hoogbegaafdheid 20 november 2013 Welk kind mag bij u in de klas? Kind 1 Kind 2 Typering van een hoogbegaafde 1 Snelle slimme denker,
Nadere informatieBijlage 2 Competentieprofiel leerling
Bijlage 2 Competentieprofiel leerling Naam leerling: Geboortedatum leerling: Kalenderleeftijd: Diagnose: School: Naam medewerker school: Functie medewerker school: Datum: Protocol overgang leerlingen met
Nadere informatieteam De gelukkige groep
pedagogisch klimaat... sociaal-emotionele ontwikkeling team Aandacht voor sociaal-emotioneel functioneren De gelukkige groep Op school en in uw groep speelt veel meer dan alleen het schoolse leren. Het
Nadere informatieIk-Wijzer Ik ben wie ik ben
Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,
Nadere informatieNaam: Datum: Ik-Wijzer
Ik-Wijzer Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Jouw uitslag... 4 Pagina 2 van 8 1. Inleiding Hallo, Dit is de uitslag van jouw Ik-Wijzer. Hierin staat wat jij belangrijk vindt en wat je minder belangrijk
Nadere informatieGedragsexpert. Doelgroep
Gedragsexpert De Post-HBO opleiding Gedragsexpert heeft tot doel leraren, intern begeleiders en zorgcoördinatoren zo goed mogelijk toe te rusten met kennis, inzichten en vaardigheden op het gebied van
Nadere informatieRubrics vaardigheden
Rubrics vaardigheden Rubrics vaardigheden In het leerlab 2020 hebben 7 vernieuwingsscholen vier rubrics ontwikkeld om de persoonlijke groei van leerlingen in kaart te brengen. Deze rubrics zijn vaardigheden
Nadere informatieAansluiten bij de behoefte van ieder kind. Makkelijker gezegd dan gedaan?
Aansluiten bij de behoefte van ieder kind. Makkelijker gezegd dan gedaan? Kinderen ontwikkelen hun motoriek en hun motorische vaardigheden op hun eigen manier, in hun eigen tempo. Dit lijkt vanzelf te
Nadere informatieStabilisatiecursus Scelta Nijmegen
Stabilisatiecursus Scelta Nijmegen Informatie voor cliënten Inleiding Als iemand zich onveilig heeft gevoeld tijdens de jeugd of later in een intieme relatie, kan dat in zijn of haar verdere leven klachten
Nadere informatiePedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem Spelend Groeien
Pedagogisch beleid Kinderopvang Haarlem Spelend Groeien Inleiding Kinderopvang Haarlem heeft één centraal pedagogisch beleid. Dit is de pedagogische basis van alle kindercentra van Kinderopvang Haarlem.
Nadere informatieRubrics vaardigheden
Rubrics vaardigheden Rubrics vaardigheden In het leerlab 2020 hebben 7 vernieuwingsscholen vier rubrics ontwikkeld om de persoonlijke groei van leerlingen in kaart te brengen. Deze rubrics zijn vaardigheden
Nadere informatieWij zijn Sport Helden! Zullen wij samen sport aanbieden?
Wij zijn Sport Helden! Zullen wij samen sport aanbieden? Na ons gesprek zojuist kunt u in deze bijlage een stukje achtergrond informatie vinden. Mocht u vragen hebben, dan hoor ik dit graag. Veel plezier
Nadere informatiejongeren met gedragproblemen
Buitensportactiviteiten voor jongeren met gedragproblemen In de jeugdhulpverlening wordt buitensport regelmatig als middel ingezet om te werken aan gedragsproblemen of sociaal-emotionele problematiek van
Nadere informatieIndividuele coaching en groepsbijeenkomsten. Volwassenen met AD(H)D
Individuele coaching en groepsbijeenkomsten Volwassenen met AD(H)D Behandeling en coaching Psycho-educatie cliënt en partner Staken alcohol en/of drugs Medicatie Coaching individueel Coaching in de groep
Nadere informatieOp weg naar stage en werk
Op weg naar stage en werk Lian Schuyt Inhoud Arbeid Arbeid en autisme Op weg naar stage en werk Uitvoering van het programma Aandachtspunten Waarom stagelopen/werken? zingeving status en eigenwaarde inkomen
Nadere informatieBrochure. Kindcentrum
Brochure Kindcentrum Positive Action Positive Action is een programma waarmee kinderen ondersteund en uitgedaagd worden in het ontwikkelen van hun unieke talenten. Het gaat daarbij niet alleen over goede
Nadere informatieLEZINGEN EN WORKSHOPS OPVOEDEN
LEZINGEN EN WORKSHOPS OPVOEDEN GGD Kennemerland geeft diverse bijeenkomsten voor ouders. Over opvoeding, gezondheid en gedrag bij kinderen. Deze bijeenkomsten kunnen als school, peuterspeelzaal of kinderdagverblijf
Nadere informatie13-11-2014. Poster. Belemmeringen in drie categorieën te verdelen: In duo s: 1. Persoonlijke belemmeringen
Poster Jacomijn Hofstra Onderzoeker lectoraat Rehabilitatie en docent Toegepaste Psychologie, Hanzehogeschool Groningen In duo s: Belemmeringen in drie categorieën te verdelen: Wat hindert jongvolwassenen
Nadere informatieLeren & Leven in het Kindcentrum
Leren & Leven in het Kindcentrum Leren & Leven Leren & Leven heeft een aanpak en een programma waarmee alle kinderen ondersteund en uitgedaagd worden in het ontwikkelen van hun unieke talenten. De aanpak
Nadere informatieErvaringsdeskundigheid in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking. Petri Embregts
Ervaringsdeskundigheid in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Petri Embregts Inhoud Waarom een kans in de zorg voor mensen met een verstandelijke beperking? Inzetbaarheid en effectiviteit
Nadere informatietotaal oordeel relaties binnen het gezin heel veel leerpunten 1...2...3...4...5...6...7...8...9...10 geen leerpunten
COMPETENTIE LIJST 12 tot 21 jaar Deze lijst dient te worden ingevuld door de mentor van een jongere. Voor elke vaardigheid geef je aan in welke mate de jongere een vaardigheid beheerst (0=niet, 1=enigszins,
Nadere informatieBewegen tot leren: Perspectieven voor een krachtige leeromgeving
Bewegen tot leren: Perspectieven voor een krachtige leeromgeving Jouw ervaring Neem iets in gedachten dat je nu goed kunt en waarvan je veel plezier hebt in je werk: Vertel waartoe je in staat bent. Beschrijf
Nadere informatieRAPPORT CARRIEREWAARDEN I
RAPPORT CARRIEREWAARDEN I Van: B Steerneman Administratienummer: Datum: 31 Aug 2011 Normgroep: Advies de heer Consultant Orga Prepublish 1. Inleiding Carrièrewaarden zijn persoonlijke kenmerken die maken
Nadere informatieSamenvatting onderzoek Bejegening van pleegouders in Zeeland Door Veerle de Leede In opdracht van Stichting Pleegoudersupport Zeeland
Samenvatting onderzoek Bejegening van pleegouders in Zeeland Door Veerle de Leede In opdracht van Stichting Pleegoudersupport Zeeland Beste pleegouder, U heeft aangegeven graag op de hoogte gehouden te
Nadere informatiePeuters Groep 1 Groep 2 Groep 3 BP MP EP M1 E1 M2 E2 M3
1. Omgaan met jezelf, met en met volwassenen Peuters Groep 1 Groep 2 Groep 3 BP MP EP M1 E1 M2 E2 M3 Zelfbeeld Sociaal gedrag belangstelling voor andere kinderen, maar houden weinig rekening met de ander
Nadere informatieCommunicatiestijlen Rapport
GITP Datum Deelnemer Beoordelen en Ontwikkelen > 04 092007 > Voorbeeldpersoon www.gitp.nl Communicatiestijlen Rapport Project Voorbeeldproject Deelnemer Voorbeeldpersoon Pakket Voorbeeld-V-486 Rapport
Nadere informatieVisie (Pedagogisch werkplan)
Visie (Pedagogisch werkplan) Gastouderopvang De Krummeltjes stelt zich tot doel om een omgeving te bieden waarin kinderen kunnen opgroeien tot zelfstandige en evenwichtige mensen met respect voor anderen
Nadere informatieKlas-in-zicht Wat? Hoe gaan we tewerk? Aan de slag en verder?
Klas-in-zicht Wat? Een negatieve groepsdynamiek, leerlingen die niet met elkaar overeenkomen, een vertroebelde relatie tussen leerlingen en leerkrachten, moeilijk les kunnen geven door storend gedrag zijn
Nadere informatieInge Glazemakers. Overzicht. Hoop en verwachting. Ouderschap en opvoeding
Overzicht Inge Glazemakers Onze hoop en verwachtingen Opvoeden bij kinderen met metabole aandoening: een extra uitdaging Gedrag van kinderen: wat opvoeden soms moeilijk maakt Wat is positief opvoeden?
Nadere informatieUMC St Radboud. Mindfulness voor mensen met MS
UMC St Radboud Mindfulness voor mensen met MS Patiënteninformatie De diagnose MS is ingrijpend voor u en uw omgeving. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat bij ziekte angst, depressie en andere psychologische
Nadere informatieEvaluatieverslag mindfulnesstraining
marijke markus spaarnestraat 37 2314 tm leiden Evaluatieverslag mindfulnesstraining 06 29288479 marijke.markus@freeler.nl www.inzichtinzicht.nl kvk 28109401 btw NL 079.44.295.B01 postbank 4898261 14 oktober
Nadere informatieSOCIAAL-EMOTIONELE ONTWIKKELING
SOCIAAL-EMOTIONELE ONTWIKKELING We meten op onze school twee keer per jaar het sociaal-emotionele functioneren van onze leerlingen mee. Dat doen we met VISEON van Cito. Viseon staat voor Volg Instrument
Nadere informatiePestprotocol Jansenius de Vriesschool Juni 2011
Pestprotocol Jansenius de Vriesschool Juni 2011 Doelstelling Alle leerlingen moeten zich in hun basisschoolperiode vrij en veilig kunnen voelen, zodat zij zich optimaal kunnen ontwikkelen. Door regels
Nadere informatieLeren Leren en ExcelLeren
Leren Leren en ExcelLeren www.mindsetlearnandgrow.nl Wat is MindSet? MindSet is een groep studenten die leerlingen leert effectief te leren. Wij helpen leerlingen betere schoolresultaten te behalen door
Nadere informatieBEPERKING ONDERWIJSPARTICIPATIE
BEPERKING ONDERWIJSPARTICIPATIE GOOD PRACTICES De onderbouwing van de beperking van de onderwijsparticipatie blijkt uit het VO Aanmeldformulier Amsterdam 2009-2010, niet ouder dan een half jaar, plus diagnostische
Nadere informatieDe lerende Overblijf Medewerker
Whitepaper tussenschoolse opvang Overblijf Academie Maart 2014 Inleiding Deze whitepaper is bedoeld voor schoolleiders, directies en besturen in het primair onderwijs in Nederland die willen weten hoe
Nadere informatieWorkshop: Sociale vaardigheden Sociaal emotionele ontwikkeling Oplossingsgericht werken
Workshop: Sociale vaardigheden Sociaal emotionele ontwikkeling Oplossingsgericht werken Sociale vaardigheden Menselijke eigenschappen die er voor zorgen om goed met je medemens te kunnen omgaan. Deze vaardigheden
Nadere informatieExecutieve functies in de klas: interventies
Executieve functies in de klas: interventies Door Wijnand Dekker, gezondheidszorgpsycholoog Anneke Dooyeweerd, pedagoog/coach Inleiding In de vorige nieuwsbrief omschreven we wat er wordt verstaan onder
Nadere informatieIk-Wijzer Naam: Sander Geleynse Datum: 27 januari 2016
Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Jouw uitslag... 4 Pagina 2 van 8 1. Inleiding Hallo Sander, Dit is de uitslag van jouw Ik-Wijzer. Hierin staat wat jij belangrijk vindt en wat je minder belangrijk vindt.
Nadere informatieASSERTIVITEIT. beter communiceren vanuit jezelf
ASSERTIVITEIT beter communiceren vanuit jezelf Een training van COMMUNICERENENZO Mensen zijn belangrijk. Resultaten ook Mensen zijn belangrijk en waardevol. Resultaten worden behaald dankzij mensen. Zij
Nadere informatiekempelscan P1-fase Kempelscan P1-fase 1/7
kempelscan P1-fase Kempelscan P1-fase 1/7 Interpersoonlijke competentie Kern 1.2 Inter-persoonlijk competent Communiceren in de groep De student heeft zicht op het eigen communicatief gedrag in de klas
Nadere informatieDit is een digitale voorbeeldversie van de opdrachten voor de leerlingen. Mail naar kiesvaardig@lerenkiezen.nl voor de originele versie.
Dit is een digitale voorbeeldversie van de opdrachten voor de leerlingen. Mail naar kiesvaardig@lerenkiezen.nl voor de originele versie. Via dit mailadres kunt u ook informatie aanvragen over de docentenhandleiding
Nadere informatieMijn kind heeft een LVB
Mijn kind heeft een LVB Wat betekent een licht verstandelijke beperking nu precies? Informatie voor ouders van kinderen en jongeren met een licht verstandelijke beperking in de leeftijd van 6 tot 23 jaar
Nadere informatieTRAININGSCENTRUM. Schakel naar een passend vervolgtraject. Voor jongeren met een licht verstandelijke beperking in de leeftijd van 16 tot 23 jaar
TRAININGSCENTRUM Schakel naar een passend vervolgtraject Voor jongeren met een licht verstandelijke beperking in de leeftijd van 16 tot 23 jaar Wat is een Trainingscentrum? Bij de Trainingscentra van Lijn5
Nadere informatieIk heb een ziekte, maar ik ben die ziekte niet!
Ik heb een ziekte, maar ik ben die ziekte niet! Langdurig Zieke Leerlingen in reguliere onderwijs Hélène Sieljes ambulant begeleider Partner Passend Onderwijs Tarweweg 3 6534 AM Nijmegen tel. 024-3602873
Nadere informatie