De behandelwijzer chemotherapie en targeted therapie Oncologisch Centrum Leeuwarden

Transcriptie

1 Waarom dit boekje? In dit boekje krijgt u algemene informatie over chemotherapie. Chemotherapie is de behandeling met celdelingremmende medicijnen (cytostatica). Targeted therapie is een behandeling met medicijnen die gebruik maakt van het afweersysteem om kankercellen te herkennen, aan te vallen en te vernietigen. Binnenkort start u met één van deze behandelingen of een combinatie hiervan. Tevens vindt u informatie over de bijwerkingen van chemotherapie, wat u zelf hiertegen kunt doen, waar u terecht kunt met vragen en redenen om te waarschuwen. De behandeling die u krijgt kan specifieke bijwerkingen hebben. Hierover geven uw specialist en verpleegkundig specialist of oncologieverpleegkundige u, voordat de behandeling begint, meer informatie. Verder informeren we u via dit boekje over de gang van zaken op de polikliniek, dagcentrum en in de kliniek van het (OCL), waar u de behandeling krijgt. Ten slotte vindt u in dit boekje informatie hoe u thuis het beste om kunt gaan met uitscheidingsproducten. De beschrijving van uw kuur vindt u in de speciaal toegevoegde informatie. Algemene informatie over chemotherapie kunt u vinden in de folder Chemotherapie van de KWF Kankerbestrijding. Voor algemene informatie over targeted therapie verwijzen we u naar de folder Immunotherapie bij kanker van de KWF Kankerbestrijding. Ook kunt u informatie over de gebruikte medicijnen vinden op internet: MCL Patiënteninformatie

2 Teamwerk Bij de behandeling van kanker zijn, zowel binnen als buiten het ziekenhuis, vele hulpverleners betrokken. Tijdens de behandelperiode kunt u behalve met de specialist, de oncologieverpleegkundigen en de verpleegkundig specialist oncologie, natuurlijk ook contact houden met uw huisarts. Wellicht bent u onder behandeling van een tandarts of mondhygiënist of heeft u contact met iemand van de thuiszorg. Voor hen kan het handig zijn dit boekje in te zien. De maatschappelijk werker of de diëtist van het ziekenhuis kunnen u ook ondersteuning bieden of adviezen geven over voeding. Hoe u met deze laatste hulpverleners in contact kunt komen leest u op bladzijde 14. Heeft u vragen? We kunnen onderscheid maken in twee soorten vragen: Vragen die kunnen wachten en Vragen die niet kunnen wachten. Vragen die kunnen wachten zijn niet acuut of dringend. U zit er wel mee, maar u heeft niet direct een antwoord nodig. Op Vragen die niet kunnen wachten heeft u dringend een antwoord nodig, liefst zo snel mogelijk. Voor de beantwoording van beide soorten vragen hebben we een aantal oplossingen. Vragen die kunnen wachten 1. In deze behandelwijzer kunt u zelf aantekeningen maken en/of uw vragen opschrijven op bladzijde 17 in dit boekje. Tijdens een volgend bezoek aan uw huisarts of het ziekenhuis neemt u het boekje weer mee en kunt u uw vragen stellen. 2. Van maandag tot en met vrijdag is een oncologieverpleegkundige of een verpleegkundig specialist oncologie tijdens kantooruren ( uur) beschikbaar voor vragen. U kunt hen bereiken via het secretariaat van het dagcentrum, tel: De secretaresse noteert uw gegevens en dagcentrum telefoonnummer en u wordt door de oncologieverpleegkundige of verpleegkundig specialist teruggebeld MCL Patiënteninformatie

3 3. Als u wat meer tijd wilt voor een (persoonlijk) gesprek kunt u op het verpleegkundig spreekuur terecht op de polikliniek van het OCL. Het is nodig hiervoor een afspraak te maken. Dit kan via de secretaresse van het dagcentrum, tel: Vragen die niet kunnen wachten 1. Voor dringende vragen tijdens kantooruren ( uur) kunt u, bij voorkeur zo vroeg mogelijk op de dag, bellen met: bij behandeling op het dagcentrum: tel De secretaresse noteert uw gegevens en dagcentrum telefoonnummer; u wordt teruggebeld door de oncologieverpleegkundige of verpleegkundig specialist. bij klinische behandeling: de verpleegafdeling van het OCL/afdeling Z, tel: Voor dringende vragen buiten kantooruren kunt u bellen met: Medisch Centrum Leeuwarden (MCL), afdeling Z, tel: U mag natuurlijk ook altijd contact opnemen met uw huisarts. Deze neemt dan zo nodig contact op met het ziekenhuis. De polikliniek van het Oncologisch Centrum is tijdens kantooruren bereikbaar op telefoonnummer: Uw specialist kunt u tijdens kantooruren bereiken via de secretaresse van de polikliniek, telefoonnummer De volgende specialisten zijn o.a. werkzaam op het Oncologisch Centrum: Dr. M.B. Polée, internist-oncoloog Dr. W.E. Fiets, internist-oncoloog Mw. Dr. H. de Graaf, internist-oncoloog P. Joosten, internist-hematoloog Dr. M. Hoogendoorn, internist-hematoloog Mw. Dr. R.S. van Rijn, internist- hematoloog MCL Patiënteninformatie

4 J. Nabers, longarts Dr. B.J.W. Venmans, longarts Mw. F.H.M. van Vollenhoven, longarts-oncoloog De gang van zaken op het dagcentrum van het OCL Op de dag dat de behandeling gepland staat, meldt u zich bij de secretaresse van het dagcentrum. Zij zit bij de balie op route 98 (bij de ingang van het OCL). Op uw afsprakenkaartje staat hoe laat u wordt verwacht. U neemt vervolgens plaats in de wachtkamer. U wordt op de afgesproken tijd opgeroepen door de oncologieverpleegkundige. Deze neemt bloed bij u af. Bij targeted therapie is bloedonderzoek niet altijd nodig. De oncologieverpleegkundige vertelt hoe lang het duurt voordat de bloeduitslagen bekend zijn en wanneer u weer terug wordt verwacht op route 98. Meestal duurt dit een uur. In dit uur bent u vrij om te gaan waar u wilt. Bijvoorbeeld naar de winkelstraat in de centrale hal van het ziekenhuis of naar de wintertuin van het OCL. Bent u slecht ter been dan kan een vrijwilliger van de UVV of de golfkar u hiernaartoe brengen. U hoeft trouwens niet in het ziekenhuis te blijven, als u maar weer op tijd terug bent. Na deze wachttijd gaat u weer in de wachtruimte van route 98 zitten. De specialist, de verpleegkundig specialist of de oncologieverpleegkundige roept u op de afgesproken tijd op. In dit gesprek wordt met u besproken of de behandeling wel of niet kan doorgaan. Op uw afsprakenkaartje staat met wie u dit gesprek heeft. Als de behandeling door kan gaan, gaat u naar het dagcentrum op afdeling Z. De oncologieverpleegkundige ontvangt u daar en geeft u de behandeling. U krijgt na de behandeling vervolgafspraken mee van de oncologieverpleegkundige. Gedurende de eerste kuur mag u iemand meebrengen in de behandelkamer. Tijdens de vervolgkuren is dit niet mogelijk, omdat u tijdens de toediening van de kuur niet alleen bent, maar in een ruimte met meerdere personen. Hoewel het plezierig kan zijn met lotgenoten in contact te MCL Patiënteninformatie

5 komen, moet u zich tegelijkertijd realiseren dat iedere patiënt zijn eigen ziekte heeft en daarmee ook zijn specifieke behandeling. De gang van zaken bij opname in de kliniek van het OCL Soms is het niet mogelijk de kuur in het dagcentrum te geven. Dit kan het geval zijn als de kuur langer dan een aantal uren of zelfs een aantal dagen gaat duren. Wanneer dat het geval is, wordt u opgenomen op de verpleegafdeling van het OCL, afdeling Z. Voorafgaand aan de opname wordt u gezien door de specialist of de verpleegkundig specialist oncologie. De afdeling is verdeeld in 1, 2 en 4-persoons kamers. Er wordt gemengd verpleegd, wat betekent dat zowel mannen als vrouwen op één kamer kunnen worden opgenomen. Waar mogelijk zal er rekening worden gehouden met uw wensen omtrent de kamer waar u de kuur gaat krijgen. Op de afdeling heeft u eerst een gesprek met de afdelingsverpleegkundige. Zij/hij zal u inlichten over de gang van zaken rond de behandeling en u wegwijs maken op de afdeling. Soms zal de afdelingsarts u daarna kort onderzoeken. Heeft u nog vragen dan kunt u deze aan de verpleegkundige of de arts stellen. Tijdens de kuur kunt u bezoek ontvangen. De bezoektijden kunt u vinden in de afdelingsfolder. Op de dagbehandeling is alleen tijdens de eerste kuur één bezoeker toegestaan. Als de kuur afgelopen is, krijgt u van de afdelingsverpleegkundige of de verpleegkundige van het dagcentrum afspraken mee. Deze afspraken betreffen de bloedafname, eventuele onderzoeken, het bezoek aan een specialist, verpleegkundig specialist oncologie of oncologieverpleegkundige en de datum van de volgende kuur. Bij vragen of problemen kunt u contact opnemen met de verpleegafdeling of de verpleegkundig specialist oncologie MCL Patiënteninformatie

6 Bijwerkingen Door het toedienen van de kuur kunnen bijwerkingen optreden. Sommige mensen hebben daar veel last van, anderen merken er bijna niets van. Het optreden van bijwerkingen en de mate waarin, zegt niets over het effect van de behandeling op de ziekte. Wij geven u onderstaande informatie zodat u bij eventuele bijwerkingen weet hoe u er het beste mee om kunt gaan. Verminderde eetlust en misselijkheid Tegenwoordig zijn misselijkheid en braken meestal goed te voorkomen, omdat er medicijnen zijn die bescherming bieden tegen misselijkheid. Als u er toch last van heeft, wilt u dit dan alstublieft melden, zodat u (extra) medicijnen kunt krijgen? Mocht u toch te maken krijgen met verminderde eetlust of misselijkheid, dan kunt u ook zelf uw eetpatroon aanpassen. We geven een aantal tips: U hoeft het eten niet te forceren. Beter kunt u de schade inhalen door tussen de kuren door goed te eten. Eet bij voorkeur op tijdstippen dat u minder misselijk bent, eventueel 's nachts als u wakker bent. Het is belangrijk dat u tijdens de kuur veel drinkt, omdat er extra afvalstoffen uit het lichaam moeten worden verwijderd. Drinkt u daarom dagelijks kopjes vocht. Te weinig drinken kan een misselijk gevoel vergroten en bijdragen aan een vieze smaak in de mond. De aanblik van een groot bord vol eten is vaak ontmoedigend. Probeer de grootte van de maaltijd af te stemmen op uw eetlust. Gebruik bij voorkeur regelmatig kleine maaltijden. Een lege maag kan namelijk ook een misselijk gevoel geven. Warme gerechten kunnen tegenstaan. Een alternatief is bijvoorbeeld een koude maaltijdsalade. Deze smaakt vaak beter en is even gezond. Als u heeft overgegeven, laat u de maag dan weer langzaam wennen aan vast voedsel. Een tip is om bijvoorbeeld met een biscuitje te beginnen MCL Patiënteninformatie

7 Smaakverandering Als uw smaak verandert, kan dat leiden tot verminderde eetlust. Wat u kunt doen is veel verschillende producten proberen. Als u weinig proeft, is het extra belangrijk dat het eten er aantrekkelijk uitziet. In de brochure Voeding bij kanker van de KWF Kankerbestrijding vindt u uitgebreide tips voor vermindering van eventuele voedingsproblemen. U kunt deze folder krijgen van de verpleegkundige. Irritatie en/of ontsteking van het mondslijmvlies Goede mondhygiëne is belangrijk bij het voorkomen van problemen van het mondslijmvlies. Enkele aanwijzingen zijn: Poets vier keer per dag (na de maaltijden en voor u gaat slapen) uw gebit met een zachte tandenborstel en fluoride tandpasta. Bij sommige soorten cytostatica wordt tijdens de toediening het mondslijmvlies gekoeld met ijsblokjes. Als er blaasjes of andere zere plekjes in uw mond ontstaan, laat deze dan aan uw arts zien. Smeer uw lippen vier keer per dag dun in met vaseline uit een tube. Zo ontstaan minder snel kloofjes. Als u een gebitsprothese draagt, zorg dan voor een goed passende prothese en laat hem 's nachts het liefst uit. Poets regelmatig de kaakwallen met tandpasta. Als u last heeft van een droge mond kan het helpen om vaak een beetje te drinken. Spoel uw mond eventueel dagelijks met vier- tot zesmaal met een zoutoplossing; kamillethee kan ook helpen. Wees voorzichtig met floss, ragers of tandenstokers om wondjes of bloedingen te voorkomen. Poets regelmatig de kaakwallen met tandpasta als u een kunstgebit heeft. Als u een (controle)bezoek brengt aan uw tandarts of mondhygiëniste, vermeldt dan altijd dat u chemotherapie krijgt MCL Patiënteninformatie

8 Vermoeidheid/verminderde energie Mensen die met chemo- en/of targeted therapie behandeld worden, voelen zich vaak sneller vermoeid en minder energiek. Mocht u zich lusteloos voelen, onderneem dan minder tijdens de behandeling. Las bijvoorbeeld elke middag een rustuurtje in. Sommige mensen zijn ook extra emotioneel en/of prikkelbaar. Wanneer u dit soort gevoelens heeft is het goed te weten dat deze na enige tijd weer verdwijnen. In de brochure Vermoeidheid na kanker van de KWF Kankerbestrijding kunt u meer lezen over dit onderwerp. Dun of uitvallend haar Sommige, maar zeker niet alle, chemokuren kunnen haaruitval veroorzaken. Niet alleen hoofdhaar, maar ook wimpers, wenkbrauwen, oksel- en schaamhaar kan uitvallen. Vaak is er weinig aan te doen als het haar dunner wordt of uitvalt. Uw haar gaat weer gewoon groeien wanneer u de behandeling achter de rug heeft. Soms zelfs al tijdens de behandeling. Een aantal tips voor de verzorging van uw haar: Verzorgt u het haar voorzichtig: was het met lauw water en gebruik een milde shampoo en een crèmespoeling. Droog het haar voorzichtig. U kunt beter geen permanent nemen of het haar verven, dit vormt namelijk een extra aanslag op uw haar. Bij snel uitvallend haar kan de hoofdhuid gevoelig en/of pijnlijk zijn. Voor aanvang van de kuur kunt u een aantal stappen nemen: Voor aanvang van de behandeling bespreekt de oncologieverpleegkundige met u of een pruik nodig zal zijn. Neem contact op met uw verzekeringsmaatschappij wat betreft de vergoeding van een haarwerk. U kunt bij uw verzekeraar ook een lijst krijgen van kappers met wie zij een contract hebben. U kunt het beste vroegtijdig (dus voor het haar gaat uitvallen) een (vrijblijvende) afspraak bij de kapper maken zodat hij/zij uw eigen haardracht kan zien. Veel mensen vinden het prettiger het haar kort te laten knippen voor het gaat uitvallen. Er zijn ook alternatieven voor een haarwerk, bijvoorbeeld een mutsje, hoofddoek, pet of hoed MCL Patiënteninformatie

9 Verandering van het ontlastingspatroon U kunt last krijgen van diarree door de kuur. In dat geval is het van belang dat u minimaal 2 liter per dag drinkt. Dit om te voorkomen dat u te veel vocht verliest. Neemt u elke dag ook een aantal kopjes bouillon, tomatensap of groentesap. Het is prettiger om vaker kleinere maaltijden te gebruiken. Vermijdt gasvormende voedingsmiddelen, zoals kool, ui en prei. Voeg in beperkte mate suiker toe aan uw eten of in thee of koffie. Heeft u langer dan twee dagen diarree, overlegt u dan met de oncologieverpleegkundige of de verpleegkundig specialist oncologie (zie bladzijde 3 voor de telefoonnummers). Sommige mensen hebben ten gevolge van de kuur juist last van verstopping. Ook dan is het van belang dat u minimaal 2 liter per dag drinkt. Gebruikt u zoveel mogelijk vezelrijke voeding: het eten van veel bruin- of volkorenbrood, groente en fruit stimuleert de darmen. Heeft u langer dan vier dagen geen ontlasting gehad, overleg dan met de oncologieverpleegkundige of de verpleegkundig specialist oncologie (zie bladzijde 3 voor de telefoonnummers). De werking van het beenmerg Beenmerg is belangrijk voor de aanmaak van bloedcellen (witte en rode bloedlichaampjes en bloedplaatjes). Om de werking van de cytostatica op uw beenmerg en dus de aanmaak van de bloedcellen na te gaan wordt voor elke kuur uw bloed gecontroleerd. Wanneer de aanmaak van de bloedcellen is verstoord kunnen de volgende verschijnselen optreden: Een verminderd aantal witte bloedlichaampjes (leucocyten) geeft een verhoogde kans op infectie. Deze kans is het grootst 7-14 dagen na een kuur. Soms kan hierdoor koorts optreden. Redenen om uw arts, verpleegkundig specialist oncologie of oncologieverpleegkundige te waarschuwen. Een verminderd aantal bloedplaatjes (thrombocyten) geeft een verhoogde kans op blauwe plekken, een bloedneus en/of bloedend tandvlees. Redenen om de arts of de oncologieverpleegkundige te waarschuwen zijn: u krijgt spontaan blauwe plekken of u heeft regelmatig een bloedneus die u moeilijk kunt stelpen. Een verminderd aantal rode bloedlichaampjes (erythrocyten) geeft kans op bloedarmoede. Vermoeidheid en duizeligheid zijn hierbij de eerste klachten MCL Patiënteninformatie

10 Branderige en tranende ogen Een klein aantal patiënten krijgt door de kuur oogklachten, zoals branderige en tranende ogen. Mensen met contactlenzen zijn hier gevoeliger voor. Mocht u last krijgen van uw ogen, dan kunt u dit het beste bespreken met uw specialist. Deze kan u eventueel oogdruppels voorschrijven. Droge huid Onder invloed van de medicijnen kan de huid droog en/of schilferig worden. U kunt een vette crème of olie gebruiken om dit zoveel mogelijk tegen te gaan. Ook kan uw huid gevoeliger zijn dan normaal en sneller verbranden in de zon. Zonnebaden wordt daarom afgeraden. Bij blootstelling aan de zon wordt een zonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor geadviseerd. Voor meer informatie kunt u de brochure Verstandig zonnen van de KWF Kankerbestrijding raadplegen. Invloed op de menstruatie De medicijnen die bij een chemokuur worden toegediend, kunnen veranderingen teweeg brengen in het verloop van de menstruatie. Dit wisselt van een keer overslaan tot wegblijven en kan gepaard gaan met overgangsklachten. Ook kan de menstruatie heftiger zijn dan normaal. Na het beëindigen van de behandeling kan de menstruatie terugkomen. Vruchtbaarheid Zowel bij mannen als bij vrouwen kunnen cytostatica de vruchtbaarheid verminderen. Meestal herstelt zich dit weer. Indien u in de vruchtbare leeftijd bent, overleg dan met uw specialist welke consequenties de behandeling hiervoor heeft. U kunt met de specialist ook overleggen over het gebruik van anticonceptiemiddelen. Invloed op de seksualiteit Door de bijwerkingen van de kuren en de ziekte zelf kan de zin in vrijen verminderd zijn. De behoefte aan tederheid en elkaar knuffelen kan juist toenemen. Een praktisch punt voor vrouwen is dat door de medicijnen de vagina droger kan worden. Bij het vrijen kan er dan een glijmiddel gebruikt worden, bijvoorbeeld Sensilube MCL Patiënteninformatie

11 Bij mannen kunnen erectiestoornissen optreden. Aarzel niet problemen op dit gebied te bespreken met uw arts of de verpleegkundige. In de brochure Kanker en seksualiteit van de KWF Kankerbestrijding kunt u meer lezen over dit onderwerp. U kunt deze brochure krijgen van de oncologieverpleegkundige. Redenen om te waarschuwen Bij de volgende klachten moet u direct uw arts, verpleegkundig specialist oncologie of de oncologieverpleegkundige waarschuwen: koorts boven 38 C koude rillingen langdurige bloedneuzen (langer dan 30 minuten) blauwe plekken, zonder dat u bent gevallen of u hebt gestoten aanhoudend bloeden van een wondje (langer dan 30 minuten) bloed in de ontlasting of urine braken: langer dan een dag diarree: langer dan twee dagen obstipatie (verstopping): langer dan 4 dagen pijnlijke plekjes in de mond verschijnselen van allergie (plotselinge huiduitslag, jeuk, kortademigheid) plaatselijke verschijnselen die op een infectie kunnen wijzen (pijn bij het slikken, pijnlijk en branderig gevoel bij het plassen, aanhoudend hoesten en pijn bij het hoesten) verschijnselen van bloedarmoede (moeheid, hartkloppingen, duizeligheid, wazig zien, bleekheid) rode, speldenknopgrote plekjes op de huid aanhoudende, hevige menstruatie (langer dan 5 dagen) emotionele- en/of gedragsveranderingen die langer dan enkele dagen duren elk ander verschijnsel waarvan u vermoedt dat het in verband staat met uw behandeling Als u twijfelt of zich onzeker voelt over bepaalde klachten die u heeft, neem dan contact op met uw specialist, de oncologieverpleegkundige of uw huisarts MCL Patiënteninformatie

12 Overige hulpverleners Iedereen die behandeld wordt met chemo- en/of targeted therapie, wordt standaard aangemeld bij het medisch maatschappelijk werk. Als u wilt kunt u van hun diensten gebruik maken. De diëtist wordt op verzoek of indien nodig ingeschakeld. Het medisch maatschappelijk werk Kanker is ingrijpend. Datzelfde geldt ook voor de behandeling. U kunt zich angstig, onzeker of verdrietig voelen. Er kunnen vragen opkomen die te maken hebben met werk, financiën, huisvesting en met de gevolgen van uw ziekte. Ook kunnen moeilijkheden ontstaan met en bij mensen waar u veel om geeft. Met deze en andere problemen kunt u terecht bij het medisch maatschappelijk werk. Diëtist De diëtist kan antwoord geven op vragen over voeding. Vragen als: Zijn er voedingsmiddelen verboden? of Heb ik extra vitamines nodig?. Ook bij voedingsproblemen kunt u bij de diëtist terecht: als u bijvoorbeeld alleen vloeibare voeding verdraagt of een slechte eetlust heeft. Voorlichtingscentrum MCL Het voorlichtingscentrum van het MCL kan u adressen geven van landelijke en Friese patiëntenverenigingen op het gebied van kanker. Patiëntenverenigingen geven voorlichting over verschillende onderwerpen die met uw ziekte te maken kunnen hebben. Ook stellen ze u in staat ervaringen uit te wisselen met mensen die, net als u, met kanker geconfronteerd zijn. Het telefoonnummer van het voorlichtingscentrum is U kunt het centrum vinden in de winkelstraat, bij de hoofdingang van het ziekenhuis. Het centrum is geopend op werkdagen van 9.00 tot uur, op vrijdag tot uur MCL Patiënteninformatie

13 Omgaan met uitscheidingsproducten in de thuissituatie Tot een week na de toediening van cytostatica kunnen er afbraakproducten in uw urine en ontlasting voorkomen. Deze afbraakproducten zijn giftig. Daarom geven we hieronder aanwijzing hoe u hiermee thuis het beste om kunt gaan. Hoelang er afbraakproducten in uw urine en ontlasting voorkomen verschilt per cytostaticakuur. De oncologieverpleegkundige bespreekt dit met u. In braaksel kunnen, tot twee uur na het innemen van tabletten, resten van cytostatica voorkomen. Speeksel, zweet en vaginale afscheiding leveren bij normale omgang geen risico op. Wel wordt geadviseerd om tot 7 dagen na de kuur een condoom te gebruiken tijdens het vrijen. Het is beter voor u en voor uw huisgenoten om contact met uitscheidingsproducten te voorkomen. Dit kan door enkele hygiënische maatregelen te treffen: Ga zoveel mogelijk zelf en naar hetzelfde toilet. Mannen kunnen het best zittend plassen om te voorkomen dat druppels buiten de toiletpot terecht komen. Ook ontstaat bij staand plassen een fijne nevel die je niet kunt zien, maar die wel in de omgeving rond het toilet terecht kan komen. Spoel altijd twee keer door met een gesloten deksel. Reinig het toilet één keer per dag. Wanneer er kans is om in aanraking te komen met braaksel of ontlasting, draag dan wegwerphuishoudhandschoenen. Kleding en beddengoed vervuild met braaksel, urine of ontlasting wassen op een normaal programma maar met een voorwasprogramma. Gebruik bij mogelijke incontinentie of overgeven wegwerp-onderleggers/matjes in bed of op de stoel. Po s, bakjes en dergelijke voorzichtig legen in het toilet en het toilet twee keer doorspoelen met een gesloten deksel MCL Patiënteninformatie

14 Afval dat besmet is met uitscheidingsproducten (zoals braaksel of urine) in een dubbele vuilniszak doen. Thuiszorg en/of andere hulpverleners informeren over het feit dat u een chemo- en/of targeted therapie ondergaat. Informatie op internet (over bijwerkingen van medicijnen) MCL Patiënteninformatie

15 Ruimte voor aantekeningen en vragen datum Aantekeningen en vragen Medisch Centrum Leeuwarden , polikliniek , kliniek Secretaresse dagcentrum OCL MCL maart 2014 MCL-OCL-FOL-009 / MCL Patiënteninformatie