Het proces naar meer eenheid. De wenselijkheid van verplichte partneralimentatie voor de ongehuwd samenwonenden

Transcriptie

1 Het proces naar meer eenheid De wenselijkheid van verplichte partneralimentatie voor de ongehuwd samenwonenden

2 Het proces naar meer eenheid. 1 Naam: Maaike Amersfoort ANR: Universiteit van Tilburg 31 maart 2010 Examencommissie: Prof. mr. P. Vlaardingerbroek Mw. mr. Romy de Jong

3 Het proces naar meer eenheid. 2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 2 Voorwoord 4 Hoofdstuk 1 De ongehuwde gelijkheid: Huisje, boompje, beestje achterhaald? 5 1.1Abstract Probleemveld Hoe wordt er over de ongehuwd samenwonenden gedacht? Onderzoeksvraag 8 Hoofdstuk 2 Scheiden doe je niet alleen Wat is alimentatie? Behoefte Draagkracht Limitering van de alimentatie Einde alimentatie Smulbepaling 15 Hoofdstuk 3 Het kind staat voorop Wet bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige scheiding Kinderalimentatie Voorrangsregeling Ouderschapsplan voor de ongehuwd samenwonenden Kinderalimentatie 211 Hoofdstuk 4 Op ongelijke voet Eerdere pogingen tot harmonisering Een gezocht probleem Registreren De lengte uit Ongrijpbaar Appels met peren vergelijken? Het is zoals het is Gelijkstelling: op gelijke voet Achteraf op de blaren zitten 300

4 Het proces naar meer eenheid Nieuwe wettelijke regeling Welke wetmatigheid? Facultatieve regeling Lichte Registratie Herijking is verrijking Rechtsgrond 377 Hoofdstuk 5 De wenselijkheid van meer eenheid Conclusies Aanbevelingen 444 Literatuurlijst 46

5 Het proces naar meer eenheid. 4 Voorwoord Dit onderzoek is uitgevoerd in het kader van de masterscriptie voor de master Rechtsgeleerdheid accent privaatrecht. Tijdens een hoorcollege van het vak personen- en familierecht werd de rechtspositie van de ongehuwde samenleving behandeld. Dit onderwerp wekte meteen mijn interesse. Partners gaan uit liefde samenwonen, maar leggen juridisch verder niets vast. Wanneer een relatie dan wordt verbroken kan de economisch zwakkere partner met lege handen op straat komen te staan. De naïviteit van deze relatievorm trok mij erg aan om een onderzoek te doen naar de wenselijkheid van een wettelijke regeling met betrekking tot de partneralimentatie. Op bepaalde momenten heeft het onderzoek een kritisch oog nodig. Ik startte dit onderzoek waarbij mevrouw mr. Van Raak-Kuijper mijn begeleider was. Zij heeft mij gedurende de eerste drie hoofdstukken feedback gegeven. Professor. mr. Vlaardingerbroek heeft haar als begeleider opgevolgd. Ik wilde, naast mevrouw. Mr. Van Raak-Kuijper professor. mr. Vlaardingerbroek in het bijzonder bedanken voor de goede en duidelijke feedback die uiteindelijk tot dit resultaat heeft geleid.

6 Het proces naar meer eenheid. 5 Hoofdstuk 1 De ongehuwde gelijkheid: Huisje, boompje, beestje achterhaald? 1.1 Abstract Secularisatie, ontzuiling, emancipatie, de invoering van de pil en de verhoging van de welvaart zijn ontwikkelingen die kenmerkend zijn voor de jaren 70 van de vorige eeuw 1. Deze maatschappelijke en sociologische veranderingen zorgden voor veranderende normen en waarden met betrekking tot relatievorming, huwelijk en gezin. Was het standaardpatroon van jongvolwassenen tien jaar daarvoor nog gericht op trouwen en kinderen krijgen, in de jaren 70 werd de voorkeur gegeven aan de alternatieve samenlevingsvormen: de niet-huwelijkse samenleving won hierdoor aan terrein 2. Deze veranderingen zorgden voor een nieuwe affiniteit voor individualiteit en informaliteit waardoor het standaardpatroon van de jaren 60 verouderd werd 3. De toenemende mate van informalisering was een gevolg van de nieuwe individuele keuzevrijheid die men genoot. Hierdoor ging men anders kijken naar de verschillende relatievormen en de bijbehorende rolpatronen. Vrouwenemancipatie, communes en ongehuwd samenwonen waren uitingen van deze keuzevrijheid. Het huwelijk en gezin werden onder de jongvolwassenen als ouderwets beschouwd en alternatieve samenlevingsvormen zorgden voor het begin van een nieuwe levensfase. De ongehuwde samenleving werd beschouwd als een manier om het huwelijk uit te stellen en om de jeugdperiode te verlengen. 4 De drang naar individualiteit werd dan onder andere geuit in deze informele relatievorm. Vanaf de jaren 70 bestaat er dan ook de discussie om deze nieuwe relatievorm al dan niet in de wet te erkennen. Zo werd in 1978 door de toenmalige Staatssecretaris van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk opgemerkt dat het wegnemen van ongerechtvaardigde verschillen tussen gehuwden samenwoners en ongehuwde samenwoners een proces van lange adem zal zijn 5. Gezien het feit dat deze discussie dezer dagen nog steeds actueel is, heeft de staatssecretaris gelijk gekregen. 1.2 Probleemveld Ongehuwd samenwonen regelt wettelijk gezien niets. Hoewel dit fenomeen, vaak voor komt en alom geaccepteerd is. In de jaren 90 van de vorige eeuw heeft de wetgever zich dan ook over de 1 C. de Hoog, Buitenhuwelijkse relaties bezien vanuit een sociologisch perspectief, FJR , p C. Forder en A. Verbeke, Gehuwd of niet: maakt het iets uit?, Antwerpen/Groningen: Intersentia 2005, p. 2 3 C. de Hoog, Buitenhuwelijkse relaties bezien vanuit een sociologisch perspectief, FJR , p C. de Hoog, Buitenhuwelijkse relaties bezien vanuit een sociologisch perspectief, FJR , p W. Schrama, Vermogensrecht voor ongehuwde samenwoners, Deventer: Kluwer 2000, p. 124

7 Het proces naar meer eenheid. 6 problematiek gebogen en de vraag gesteld hoe de verschillende relatievormen op een systematische wijze ingebed konden worden in het Nederlands recht. Er is dan ook een maatschappelijke behoefte aan meer eenheid en handhaafbaarheid binnen het Nederlandse recht voor ongehuwd samenwonenden. Deze behoefte is dan nog duidelijker aanwezig als men de affectieve relatie verbreekt en men niets heeft geregeld. Doordat in Nederland een groeiend aantal ongehuwd samenwoners leven, bestaat er een maatschappelijke behoefte om deze samenlevingsvorm te erkennen. Deze behoefte tot meer eenheid bestaat onder andere in het vermogensrecht 6, het afstammingsrecht 7, het erfrecht 8, het goederenrecht 9 en de onderhoudsverplichting van de financieel afhankelijke partner 10. Bij ongehuwd samenwonenden is het huwelijksvermogensrecht niet van toepassing. Als men dan de affectieve relatie verbreekt zijn de regels van boedelscheiding niet op hen van toepassing, alleen het normale vermogensrecht is van toepassing. Vragen als wie verkijgt de goederen? Wie voldoet de schulden? zijn dan vragen die vaak voor een rechter uitgevochten worden als beide partijen er niet uitkomen. Het probleem hierbij is de bewijslevering, de rechter moet namelijk alle feiten boven tafel krijgen en van geval tot geval bekijken hoe de situatie is. Naast problemen in het vermogensrecht bestaan er ook vaak problemen in het erfrecht. Deze problemen ontstaan wanneer een van de ongehuwd samenwonenden overlijdt en beide niets geregeld hebben. Zo wordt de langstlevende partner niet automatisch rechthebbende over het vermogen van de overleden partner. Het huwelijk is vooralsnog het enige instituut dat automatisch dit gevolg teweeg brengt. 11 Geschillen hierover kan de langstlevende partner overleggen aan een rechter. Ook in dit geval zal de rechter moeten beslissen op basis wat de langstlevende partner naar voren brengt en naar de omstandigheden van het geval moeten beslissen. Als laatste een voorbeeld in het afstammingsrecht. Wanneer een kind wordt geboren uit ouders die ongehuwd samenwonen is de vader niet automatisch de juridische vader. Hij zal het kind moeten erkennen (art. 1:203 BW). Bovendien zal de juridische vader stappen moeten ondernemen om zich in het gezagsregister bij te laten schrijven. Als ouders niet op de hoogte zijn van deze mogelijkheden, kan dit problemen opleveren wanneer de affectieve relatie wordt verbroken. 12 Kortom: ongehuwde samenwonenden ondervinden allerlei 6 C.G. Breedveld de Voogd, Het huis waarin zij samenwoonden, FJR Hof Leeuwarden 10 oktober 2007, LJN BB W. Breemhaar, De verbroken relatie in het testamentaire erfrecht. Een vervolg, Tijdschrift Erfrecht , p B. Breederveld, De kantonrechter en de verdeling van een auto, FJR , p Rb Rotterdam 14 december 2004, NJF 2005, C. Forder & A. Verbeke, Gehuwd of niet, Maakt het iets uit?, Antwerpen: Intersentia 2005, p E. Punselie, Kinderen van (ex)samenwonenden, FJR

8 Het proces naar meer eenheid. 7 juridische problemen, nu een wettelijke basis waarop hun samenlevingsvorm is gebaseerd ontbreekt 13. Nergens in het recht wordt het ongehuwd samenwonen als een relatievorm erkend, de ongehuwde samenleving bestaat niet als rechtsfiguur. Daartegenover staat dat in verschillende rechtsgebieden zoals het sociaal zekerheidsrecht, de inkomsten- en successiebelasting en het huurrecht al belangrijke consequenties zijn verbonden aan deze informele relatievorm. 14 Binnen deze rechtsgebieden is het begrip ongehuwd samenleven op verschillende manieren uitgelegd. Soms geldt een bepaalde samenlevingsduur en soms is het voeren van een gemeenschappelijke huishouding aan het ongehuwd samenleven verbonden. Dit impliceert, volgens Schrama, dat het ongehuwd samenwonen voor wetgeving geschikt is, doordat de wetgever al verschillende rechtsgevolgen aan het ongehuwd samenwonen heeft verbonden Hoe wordt er over de ongehuwd samenwonenden gedacht? In de literatuur wordt verschillend gedacht over de manier waarop er meer eenheid in de rechtspositie van ongehuwd samenwonenden gebracht kan en moet worden. Enerzijds wordt er gepleit voor een wettelijke bescherming, waarbij er voorzien wordt in de behoefte van ongehuwd samenwonenden. Aan de realisering van een dergelijke regeling moeten duidelijke grenzen gesteld worden: wordt een samenwoning van 6 maanden gelijkgesteld met een samenwoning van 10 jaar? Auteurs als C. Forder en A. Verbeke pleiten voor wettelijke bescherming. W.Schrama spreekt in plaats van een wettelijk bescherming, van een herrijking van het familierecht. 16 Vlaardingerbroek is echter van mening dat extra bescherming voor de ongehuwd samenwonenden erg betuttelend kan zijn voor degene die er niet voor gekozen hebben om hun relatievorm vast te leggen. 17 Anderzijds wordt de gelijkstelling van het huwelijk op ongehuwd samenwoners als oplossing beschouwd. Waarbij de ongehuwd samenwonenden gelijkgesteld worden met gehuwden met betrekking tot onder andere de partneralimentatie. Ook deze visie is onderhevig aan kritiek waarbij er afgevraagd wordt of er voor een dergelijke verplichting een rechtvaardiging bestaat. Duijvendijk- Brand meent dat in de meeste gevallen de ongehuwd samenwonenden er bewust voor gekozen hebben om niets te regelen, ze hadden immers ook kunnen huwen. Daarbij wordt wel opgemerkt dat 13 Y.Quispel, Niet-geregistreerde samenwoners vanuit het perspectief van het huwelijksvermogens- en erfrecht, FJR , p W.M. Schrama, Een multidisciplinaire benadering van het ongehuwd samenleven. Meerwaarde en minpunten van de combinatie van juridisch en sociaalwetenschappelijk onderzoek, Ars Aequi , p W. Schrama, Ongehuwd samenleven: het stiefkind van het familierecht, Ars Aequi , p W. Schrama, Ongehuwd samenleven: het stiefkind van het familierecht, Ars Aequi , p P. Vlaardingerbroek, Naar een dwingend relatierecht, FJR 2007, p.249

9 Het proces naar meer eenheid. 8 het ondoordacht is om de ongehuwde samenleving tussen partners ongeregeld te laten, maar dat is vooralsnog geen reden om de contractsvrijheid overboord te zetten. 18 Tenslotte bestaat de mogelijkheid om de ongehuwde samenleving te laten zoals deze is. Dat betekent dat er geen wettelijke regeling of gelijkstelling moet plaatsvinden. In 2005 sprak de toenmalige minister van Justitie Donner uit, dat de wetgever geen wettelijke aanknopingspunten heeft om het ongehuwd samenleven gelijkwaardig te doen zijn aan het huwelijk en hij merkt daarbij op dat het moeilijk blijft om een antwoord te geven op de vraag hoe het ongeregelde geregeld is. Hij meent dan ook dat het ongehuwd samenwonen zich kenmerkt doordat de overheid niet via een formele handeling betrokken is. 19 Echter is door het groeiende aantal ongehuwd samenwonenden in de Nederlandse samenleving de oplossing van niets regelen aan de orde? 1.4 Onderzoeksvraag Aangezien de ongehuwd samenwonen in het recht niet erkend wordt ontstaan, zoals we hierboven zagen, in verschillende rechtsgebieden problemen wanneer de affectieve relatie verbroken wordt. Zo ook met betrekking tot de onderhoudsverplichting. Deze wettelijke onderhoudsverplichting heeft alleen betrekking op de ex-gehuwden of de ex-geregistreerde partners, volgens art. 1:157 BW. Wanneer de ongehuwd samenwonenden de relatie verbreken dan heeft de behoeftige echtgenoot wettelijk geen recht op de zogenaamde partneralimentatie. De vraag is dan ook hoe men meer eenheid en handhaafbaarheid kan creëren in de rechtspositie van de ongehuwd samenwonenden. De behoefte tot meer rechtszekerheid is groter wanneer de relatie verbroken wordt. Bij verbreking komt men er pas achter dat de gevolgen en risico s van niets regelen groot zijn. Daarom wil ik me in mijn scriptie toespitsen op de onderhoudsverplichting aangezien deze onderhoudsverplichting pas aan de orde komt wanneer de relatie verbroken wordt. In mijn scriptie wil ik onderzoeken of een wettelijke regeling de uitkomst biedt. Mijn onderzoeksvraag luidt dan ook: In hoeverre is het wenselijk dat er een overkoepelende wettelijke regeling komt voor de ongehuwd samenwonenden met betrekking tot de partneralimentatie die gelijk is aan die van gehuwden samenwonenden wanneer de relatie wordt verbroken? Om tot een antwoord van deze vraag te komen zal ten eerste de partneralimentatie voor de gehuwd samenwonenden behandeld worden om zo het verschil tussen de twee relatievormen aan te geven. Bovendien moet door de behandeling van de partneralimentatie duidelijk worden voor welke gevolgen de ongehuwd samenwonenden komen te staan wanneer de affectieve relatie wordt 18 J. Van Duijvendijk-Brand, Ex-samenwonenden en het onderhoudsrecht, Tijdschrift voor familie- en jeugdrecht , p W. Schrama, Ongehuwd samenleven: het stiefkind van het familierecht, Ars Aequi , p

10 Het proces naar meer eenheid. 9 verbroken. Vervolgens zal de kinderalimentatie voor zowel de gehuwd als de ongehuwd samenwonenden aan bod komen. Zowel de partner- als de kinderalimentatie zijn verplichtingen tot onderhoud. De kinderalimentatie wordt behandeld om te kijken of een dergelijk verschil in behandeling tussen de gehuwd en ongehuwd samenwonenden bij deze onderhoudsverplichting ook bestaat. In hoofdstuk 4 zal er gekeken worden op welke manieren er meer eenheid en handhaafbaarheid in de rechtspositie van de ongehuwd samenwonenden gecreëerd kan worden. Er wordt gekeken wat het standpunt van de overheid en de literatuur is ten opzichte van een wettelijke onderhoudsverplichting voor de ongehuwd samenwonenden. Bovendien worden de verschillende wettelijke mogelijkheden behandeld. Tenslotte zal er gekeken worden of er voor een wettelijke bescherming een rechtsgrond bestaat.

11 Het proces naar meer eenheid. 10 Hoofdstuk 2 Scheiden doe je niet alleen Inge en Björn zijn al 12 jaar getrouwd. Inge probeert tevergeefs zwanger te worden, wat erg veel spanningen oplevert. Zij heeft haar baan op moeten zeggen, doordat zij de laatste 5 jaar fulltime bezig zijn om via IVF zwanger te worden. De laatste tijd hebben zij echter steeds meer problemen. Björn heeft namelijk al een tijdje een oogje op iemand anders laten vallen, namelijk de handige buurman Rob. Verschillende relatietherapeuten hebben het huwelijk niet weten te redden. Aangezien Inge al een aantal jaar niet meer werkzaam is, dient zij een verzoek in tot partneralimentatie. Door het aangaan van een huwelijk worden bepaalde rechten en plichten voor echtgenoten in het leven geroepen. Naast afstammingsrechtelijke en erfrechtelijke gevolgen heeft het huwelijk ook vermogensrechtelijke gevolgen. Het huwelijksvermogensrecht zorgt ervoor dat partners elkaar het nodige verschaffen, de zogenaamde dwingende wederzijdse zorgplicht. 20 Wanneer echtgenoten uit elkaar gaan door middel van een echtscheiding geldt deze zorgplicht niet meer, maar is er sprake van een eventuele alimentatieverplichting. 2.1 Wat is alimentatie? Echtgenoten zijn elkander getrouwheid, hulp en bijstand verschuldigd. Zij zijn verplicht elkander het nodige te verschaffen. 21 Uit dit wetsartikel volgt dat echtgenoten, en geregistreerde partners 22 bepaalde verplichtingen tot elkaar hebben. Het wetsartikel geeft een leidraad hoe echtgenoten zich dienen te gedragen in het huwelijk of het geregistreerd partnerschap. Door het huwelijk verbinden echtgenoten zich op emotioneel vlak, maar ook op vermogensrechtelijk vlak. Echtgenoten zijn verplicht elkaar bij te staan, zowel financieel als niet financieel. 23 De vraag is of dit artikel ook geldt na het huwelijk nu het spreekt over echtgenoten, waarbij een rechtstreekse toepassing van art. 1:81 BW na ontbinding van het huwelijk niet mogelijk is. 24 Wanneer het huwelijk ontbonden wordt hoeven echtgenoten op basis van art.1:81 BW elkaar niet meer het nodige te verschaffen. De hulpbehoevende echtgenoot kan op basis van art 1:157 BW een verzoek tot alimentatie indienen. Er bestaat dan een verplichting om na ontbinding van het huwelijk de echtgenoot, die niet in zijn of haar eigen levensonderhoud kan voorzien, te 20 M. van Mourik, Huwelijksvermogenrecht, Deventer: Kluwer 2009, p Art. 1:81 BW 22 Art. 1:80b BW 23 Art. 1:221 lid 1 BW 24 HR 4 december 1987, NJ 1988,678

12 Het proces naar meer eenheid. 11 blijven steunen. 25 De onderhoudsverplichting tussen gewezen echtgenoten vindt haar rechtsgrond in de levensgemeenschap zoals die door het huwelijk is geschapen, welke gemeenschap in de onderhoudsplicht haar werking behoudt ook al wordt de huwelijksband gestaakt. 26 Hiermee is het onderliggend verband tussen art. 1:81 en 1:157 BW weergegeven, doordat de onderhoudsverplichting na het huwelijk door kan lopen. 27 Alimentatie is dan ook in het leven geroepen om de behoeftige echtgenoot niet zomaar in de kou te laten staan wanneer het huwelijk ontbonden is. In het verleden werd de behoeftige echtgenoot gelijkgesteld met de vrouw. 28 Tegenwoordig komt het vaker voor dat ook de man thuis blijft met de kinderen en dat de vrouw zorgt voor het inkomen. De rechter kan bij de echtscheidingsbeschikking een uitkering tot levensonderhoud toekennen. De alimentatieplicht gaat in op de dag van inschrijving van de echtscheidingsbeschikking in de registers van de burgerlijke stand (art. 1:163 BW). De rechter heeft hierbij een grote discretionaire bevoegdheid 29 aangezien deze een onderhoudsverplichting toe kan kennen. 30 De rechter kan zich tot op een zekere hoogte laten leiden door de billijkheid. Hierbij zijn twee beginselen zeer belangrijk: het behoeftigheidbeginsel en het draagkrachtbeginsel. 2.2 Behoefte Bij de vaststelling van de partneralimentatie kan de rechter rekening houden met de behoefte aan een voorziening in het levensonderhoud. Daarbij moet in ogenschouw worden genomen wat de draagkracht is van de alimentatieplichtige echtgenoot. De verzoeker van de onderhoudsverplichting is behoeftig indien hij/zij niet voldoende inkomsten heeft en die in redelijkheid ook niet kan verwerven. Dit betekent dat de inkomsten uit arbeid of uit vermogen onvoldoende is. De behoeftige mist de benodigde middelen 31 om in zijn/haar levensonderhoud te voorzien, wat behoeftigheid oproept. Inge heeft haar baan op moeten zeggen vanwege de verschillende IVF behandelingen. Zij is behoeftig ten opzichte van Björn, nu hij de kostwinner is. Inge is dan ook behoeftig nu zij de middelen mist om in haar levensonderhoud te voorzien. 25 Art. 1:157 BW 26 Zie o.a. HR 23 mei 1975, NJ 1976, HR 9 februari 2001, NJ 2001, Asser, Asser s handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht.15. Personen- en familierecht Deel II. Levensonderhoud 28 Alimentatienormen HR 29 juni 2001, NJ 2001, HR 21 november 1913, NJ 1913, Rapport Alimentatienormen 2009

13 Het proces naar meer eenheid. 12 In de zogenaamde tremanormen wordt geopperd dat behoefte niet ophoudt bij het bestaansminimum. Het bestaan van de behoefte en de omvang daarvan moet per geval beoordeeld worden aangezien de individuele omstandigheden van de behoeftige echtgenoot ook een rol spelen. Deze Tremanormen zijn voor het eerst in 1979 ontwikkeld door een werkgroep ingesteld door de Nederlandse vereniging voor Rechtspraak. Zij stellen op alimentatienormen gebaseerde rekenmodellen op. Deze modellen zien zowel op de kinderalimentatie als die van de partneralimentatie. Deze normen worden door alle rechtbanken en hoven gehanteerd. Hoewel deze normen geen rechtsnormen zijn bieden zij toch een richtlijn waar de rechter zich aan kan vasthouden. Binnen deze Tremanormen wordt de behoeftigheid als belangrijkst beginsel gezien in de toekenning van de alimentatie. Deze behoeftigheid wordt mede bepaald aan de welstand waarin partijen tijdens hun huwelijk, of geregistreerd partnerschap, hebben geleefd. 32 Daarnaast zijn een aantal andere relevante omstandigheden van belang, zoals het inkomsten -en uitgavenpatroon tijdens de laatste jaren van het huwelijk. Aan de hand van het inkomstenniveau wordt bepaald wat de kosten voor het onderhoud van de onderhoudsgerechtigde zijn en waar dientengevolge in redelijkheid aanspraak op gemaakt kan worden. Daarnaast zal de vermogensvorming van de echtlieden belangrijk zijn voor de beoordeling van de welstand waar echtgenoten in hebben geleefd. 33 Naast het inkomen en de vermogensvorming zoals die was ten tijde van het huwelijk worden de eventuele toekomstige kosten ook bij de beoordeling betrokken. Hierbij moet men denken aan de te verwachten kosten 34 aan het levensonderhoud van de onderhoudsgerechtigde. Deze verwachte kosten moeten echter wel gestaafd worden op concrete gegevens en moet gebaseerd zijn op een reële waardering en moet een zekere mate van waarschijnlijkheid bevatten. Deze toekomstige kosten worden gewaardeerd op de mate van welstand waarin echtgenoten leefden ten tijde van het huwelijk en die op een vorenbedoelde wijze is vastgesteld. 35 De huwelijksgerelateerde alimentatiebehoefte wordt verminderd door de inkomsten van de alimentatiegerechtigde of de inkomsten die deze zich in redelijkheid kan verwerven. 36 Werkelijke of in redelijkheid te verwerven eigen inkomsten van de onderhoudsgerechtigde, ook die uit vermogen, verminderen de alimentatiebehoefte. 37 Zo kan door de rechter worden besloten dat het door omstandigheden redelijk kan zijn om in te teren op dit eigen vermogen van de onderhoudsgerechtigde of de onderhoudsplichtige Rapport Alimentatienormen pg.7 33 HR 19 december 2003, NJ 2004, Rapport Alimentatienormen pg.7 35 HR 19 december 2003, NJ 2004, HR 13 februari 2009, RFR 2009, Rapport Alimentatienormen pg.7 38 HR 12 december 2008, NJ 2009, 13

14 Het proces naar meer eenheid Draagkracht Om de draagkracht te berekenen van de onderhoudsplichtige is er een rekensysteem ontwikkeld om te bepalen wat de maximaal op te leggen alimentatie is in de gegeven omstandigheden. 39 Aan de hand van de rekenmodellen ontwikkeld in de Tremanormen kan zowel de minimumbehoefte van de onderhoudsgerechtigde vastgesteld worden alsmede de maximumvergoeding van de onderhoudsplichtige aan de hand van zijn draagkracht. De maximale alimentatie wordt berekend door de draagkracht en het eventueel fiscaal voordeel op te tellen. 40 De rechter mag in beginsel niet afzien van een alimentatieverplichting ook als het gaat om een verplichting van geringe hoogte. Als er draagkracht aanwezig is moet de rechter deze onderhoudsverplichting ook toekennen. Aan de hand van het vermogen van Björn moet de rechter vaststellen waar Inge recht op heeft, met in ogenschouw genomen de welstand waarin beiden hebben geleefd tijdens het huwelijk. Nu Björn een invloedrijk architect is, zal het in dit geval niet gaan om een verplichting van geringe hoogte. De draagkracht van de alimentatieplichtige wordt dan ook door de rechter bepaald aan de hand van zijn inkomen en zijn vermogen. Daarbij wordt gekeken wat de alimentatieplichtige feitelijk ter beschikking staat en wat hij/zij redelijk kan verwerven. 41 Daarnaast word rekening gehouden met verplichtingen die de alimentatieplichtige is aangegaan. 42 Bijvoorbeeld eventuele schulden die door de rechter in ogenschouw genomen moet worden, maar waarbij de rechter wel vrij is om deze schulden bij de draagkrachtberekening te laten meewegen. 43 Een wettelijke onderhoudsplicht jegens derden vermindert de draagkracht. Dit geldt hetzelfde voor een samenloop van alimentatieverplichtingen. 44 Men moet er rekening mee houden dat de financiële positie van de nieuwe partner de draagkracht van de alimentatieplichtige kan vergroten of verkleinen. Wanneer er sprake is van eigen vermogen van de onderhoudsgerechtigde en een tamelijk hoge behoefte van de alimentatiegerechtigde en/of de draagkracht van de aimentatieplichtige vind de werkgroep Tremanormen 45 het redelijk dat beide partijen open zaken spelen over hun eigen financiële situatie om de lasten en de inkomsten op die manier in een jusvergelijking naast elkaar te leggen. Dit is om te voorkomen dat de onderhoudsgerechtigde in een betere financiële positie komt te staan dan de onderhoudsplichtige. Bij de beoordeling van de lasten van beide partijen is het de voorwaarde dat beide partijen gelijk behandeld worden. Deze jusvergelijking moet inzicht 39 Rapport Alimentatienormen pg Rapport Alimentatienormen pg HR 2 november 1962, NJ 1962, Vlaardingerbroek HR 29 september 1978, NJ 1979, Vlaardingerbroek Rapport Alimentatienormen

15 Het proces naar meer eenheid. 14 verschaffen in de gevolgen voor beider financiële situatie. Deze vergelijking hebben beiden nodig om te voorzien in de luxe waarin beide gewend waren te leven. Bij vaststelling van de alimentatie dient rekening te worden gehouden met omstandigheden als het bestaan van minderjarige of studerende kinderen of met de verwachting dat de vrouw door te gaan werken zelf in haar levensonderhoud kan voorzien Limitering van de alimentatie Bepaald gedrag van de alimentatiegerechtigde jegens de onderhoudsplichtige kan leiden tot een matiging van de onderhoudsverplichting. 47 Het kan zelfs voorkomen dat de alimentatie op nihil gezet wordt. Dit gedrag wordt in de literatuur aangeduid met wangedrag en wordt als niet-financiële factor meegewogen op grond van art. 1:157 lid 1 BW. Dit betekent dat naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid de alimentatiegerechtigde partner geen aanspraak meer kan maken op een bijdrage in het levensonderhoud. 48 Het gedrag moet zodanig grievend voor de onderhoudsplichtige zijn, dat de door het huwelijk ontstane lotsverbondenheid hierdoor verloren gaat of in sterke mate verminderd is. 49 Een rechter moet echter terughoudend optreden bij het bestempelen van bepaald gedrag als wangedrag, omdat dit grote gevolgen kan hebben voor de onderhoudsgerechtigde. Bovendien kan de limitering van alimentatie toegestaan zijn als de alimentatiegerechtigde binnen een redelijke tijd geen werk heeft gevonden of binnen de gestelde tijd geen werk heeft kunnen vinden. De limitering kan dan te wijten zijn aan de eigen schuld van de alimentatiegerechtigde, doordat zij verzuimd heeft om werk te zoeken of een opleiding te volgen in de gestelde tijd. 2.5 Einde alimentatie De alimentatieplicht vervalt na 12 jaar of op het tijdstip die partijen bij echtscheidingsconvenant zijn overeen gekomen. Dat betekent dat de alimentatieplichtige 12 jaar na de inschrijving van de beschikking in de registers van de burgerlijke stand niet meer verplicht is tot betaling alimentatie. 50 Een verzoek tot alimentatie moet dan ook gedaan worden binnen 12 jaar na de inschrijving van de beschikking anders is wordt het verzoek niet-ontvankelijk verklaard. Partijen kunnen echter in een echtscheidingsconvenant overeenkomen dat de alimentatieverplichting langer duurt dan 12 jaar. 46 J. Nieuwenhuis en C. Stolker en W. Valk, Burgerlijk wetboek, Deventer: Kluwer 2009, p A. Heida, Alimentatie en wangedrag, Tijdschrift Voor Echtscheidingsrecht, , p.6 48 Rb Zutphen 20 augustus 2006, RFR 2006, A. Heida, Alimentatie en wangedrag, Tijdschrift Voor Echtscheidingsrecht, , p Art. 1:157 lid 3 BW

16 Het proces naar meer eenheid. 15 Op grond van art.1:157 lid 4 BW kan de rechter de termijn van 12 jaar alimentatieverplichting verlengen als de beëindiging van de alimentatie van dusdanig ingrijpende aard is dat naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid stopzetten van de onderhoudsbijdrage niet gewenst is. 51 Bij een huwelijk van minder dan vijf jaar geldt er ook een alimentatieverplichting, volgens art.1:157 lid 7 BW. Deze termijn loopt echter niet tot 12 jaar, de verplichting tot levensonderhoud eindigt van rechtswege na het verstrijken van een termijn die gelijk is aan de duur van het huwelijk en die aanvangt op de datum van inschrijving van de beschikking in de registers van de burgerlijke stand. Daarnaast eindigt de verplichting tot alimentatie wanneer de alimentatiegerechtigde opnieuw in het huwelijk treedt, een geregistreerd partnerschap aangaat of is gaan samenwonen met een nieuwe partner alsware zij gehuwd waren of tenslotte wanneer zij hun partnerschap hebben laten registreren Smulbepaling 52 De alimentatieplicht kan ook beëindigen op grond van art.1:160 BW. De plicht tot alimentatie eindigt dan wanneer de alimentatiegerechtigde is gaan samenleven met een ander alsware zij gehuwd, of alsware zij een geregistreerd partnerschap aan zijn gegaan. De invulling van dit artikel is in de rechtspraak verder uitgekristalliseerd. 53 Zo moet er sprake zijn van een affectieve relatie die van duurzame aard is. Vervolgens brengt dit met zich mee dat de samenwoners elkaar wederzijds verzorgen. Zij moeten dan feitelijk met elkaar samenwonen en een gemeenschappelijke huishouding voeren. Kortom: lotsverbondenheid, de wederzijdse verzorging en als laatste het vormen van een economische eenheid. Op basis van deze feiten kan de alimentatie vervallen doordat de alimentatiegerechtigde samenwoont alsware zij gehuwd. Met dien verstande dat partijen bij echtscheidingsconvenant overeen kunnen komen dat de alimentatieverplichting niet zal eindigen op grond van art.1:160 BW. 54 Echter heeft de Hoge Raad aan art.1:160 BW een restrictieve uitleg gegeven. De Hoge Raad is van mening dat de bepaling een dode letter is geworden. Gezien het feit dat de sanctie van het wetsartikel van ingrijpende aard is, komt het in bijna geen enkel geval voor dat er voldaan wordt aan de voorwaarden van art.1:160 BW. 55 Er zijn al eerdere pogingen geweest om het artikel te schrappen, vooralsnog staat het artikel nog in de wet en mag men van de werking uitgaan. 51 Hof Den Haag 18 juni 2008, AR 2008/ B van den Anker, Samenleven en alimentatie ontvangen? Tijdschrift voor echtscheidingsrecht, , p B van den Anker, Samenleven en alimentatie ontvangen? Tijdschrift voor echtscheidingsrecht, , p Vlaardingerbroek 2008 pg HR 3 juni 2005, NJ 2005, 381

17 Het proces naar meer eenheid. 16 Hoofdstuk 3 Het kind staat voorop Hilde en Ralph gaan na 4 jaar huwelijk uit elkaar. Tijdens het huwelijk is een zoontje geboren, genaamd Eric. Hilde is de kostwinner, Ralph heeft tijdens zijn huwelijk voor Eric gezorgd en werkte op freelance basis. Tegenwoordig heeft hij een vaste aanstelling gekregen. Eric blijft bij Ralph wonen en om het weekend komt Hilde Eric ophalen. Samen maken zij een ouderschapsplan op, waarbij zij afspraken vastleggen met betrekking tot de opvoeding en verzorging van Eric. Zo hebben zij onder andere de schoolkeuze en de betalingsregeling met betrekking tot de contributie van de voetbalclub waar Eric volgend jaar begint geregeld. Ralph is de verzorgende ouder en Hilde moet als nietverzorgende ouder kinderalimentatie betalen. De rechter stelt een bedrag vast voor de kinderalimentatie, nu zij daar samen niet uit komen. Volgens art 1:392 lid 1 BW zijn ouders, kinderen, behuwdkinderen, schoonouders en stiefouders gehouden tot het verstrekken van levensonderhoud, ongeacht de burgerlijke staat van de ouders. Dit betekent dat een verwekker ook onderhoudsplichtig is, volgens art 1: 394 BW. Bovendien de nieuwe partner die met de ouder is getrouwd, is onderhoudsplichtig tegenover het stiefkind, volgens art. 1:395 BW. In hoofdstuk 2 kwam de partneralimentatie al aan bod. In dit hoofdstuk zal het ouderschapsplan behandeld worden in de formele en informele relatie, bovendien zal de kinderalimentatie in beide relatievormen behandeld worden. Het ouderschapsplan moet ervoor zorgen dat ouders verantwoordelijk blijven voor hun kinderen na de scheiding. Het ouderschapsplan en kinderalimentatie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. In eerste instantie is het de taak van de ouders om de hoogte van de kinderalimentatie vast te leggen. Maar zoals in het bovenstaande voorbeeld komt het voor dat ouders daar samen niet uit komen, dan wordt dit aan de rechter overgelaten. 3.1 Wet bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige scheiding De wet bevordering voortgezet ouderschap en zorgvuldige scheiding strekt tot een wijziging van het Burgerlijk Wetboek en het Wetboek van Rechtsvordering, die moet leiden tot de bevordering van het ouderschap na echtscheiding. Sinds 1 maart 2009 is het dan ook verplicht gesteld in art 815 Rv dat wanneer ouders scheiden er samen een ouderschapsplan opgesteld moet worden. 56 Opstelling van een ouderschapsplan is verplicht voor ouders die een echtscheidingsprocedure hebben gestart door middel van een gemeenschappelijk of eenzijdig verzoek. Daarnaast kan het ouderschapsplan opgenomen zijn in het echtscheidingsconvenant. Beide ouders moeten akkoord gaan met het plan en 56 Rechtbank Rotterdam 17 juli 2009, LJN BK1422

18 Het proces naar meer eenheid. 17 begrijpen wat de consequenties daarvan zijn, gebeurt dit niet dan kunnen verzoekers nietontvankelijk worden verklaard. Art. 815 lid 6 Rv voorziet in de gevallen wanneer er redelijkerwijs geen ouderschapsplan overlegd kon worden. De rechter moet dan beoordelen of er andere stukken overlegd moeten worden of dat er op een geheel andere wijze daarin voorzien kan worden. Het ouderschapsplan is in het leven geroepen met de bedoeling om ouders rekenschap te geven over de gevolgen van de echtscheiding en daarom al concrete afspraken gemaakt moeten worden met betrekking tot de verzorging en opvoeding van de kinderen. 57 Dit ouderschapsplan omvat afspraken tussen echtgenoten met betrekking tot de zorgverdeling, de informatie-uitwisseling tussen echtgenoten en de kinderalimentatie. 58 Het uitgangspunt is dan ook dat beide ouders verantwoordelijk blijven voor de opvoeding en verzorging van de kinderen. Daarnaast is het de taak van de verzorgende ouder om de relatie tussen de niet-verzorgende ouder en het kind te bevorderen. 59 Dit betekent dat de ouder die niet met het gezag belast is, wel het recht en de verplichting heeft tot omgang met het kind. De inbreng van de kinderen speelt dan ook een grote rol bij de opstelling van het ouderschapsplan, aangezien er vermeldt moet worden op welke manier de kinderen betrokken zijn geweest bij de opstelling van het ouderschapsplan. 60 De rechtbank Utrecht gaat nog een stapje verder en eist dat, naast dit formele vereiste, ook een materieel vereiste in deze bepaling gelezen kan worden. 61 Dit vereiste houdt in dat ouders hun kinderen, afhankelijk van hun leeftijd of ontwikkeling, moeten betrekken bij afspraken die rechtstreeks op hen betrekking hebben. Dit betekent niet dat ouders verplicht zijn om de voorkeuren van de kinderen te volgen, maar wel dat zij deze voorkeuren betrekken bij hun besluitvorming. In eerste instantie betekent dit dat Ralph en Hilde als ouders hun zoontje moeten betrekken in de besluitvorming, ongeacht het feit dat Eric nog erg jong is. Echter, vanwege deze jonge leeftijd kan Eric de consequenties van de te nemen beslissingen niet overzien en zal om deze reden naar mijn mening geen grote inspraak hebben in de keuzes die Ralph en Hilde in zijn belang maken. 57 I. Jansen, II. Het gezag over minderjarige kinderen, in: Groene Serie Personen en Familierecht, Omvang van het ouderlijk gezag, Aantekening 2 Ouderschapsplan: Kluwer 2009 (losbl.) 58 Art. 815 lid 3 Rv 59 P. Dorhout, I.Pieters en P. van Teeffelen, Studiedag eerste ervaringen verplicht ouderschapsplan, Tijdschrift voor Familie- en Jeugdrecht , Art. 815 lid 4 Rv 61 Rechtbank Utrecht 14 oktober2009, LJN BK0439

19 Het proces naar meer eenheid Kinderalimentatie Ouders zijn onderhoudsplichtig ten opzichte van hun minderjarige kinderen. 62 Volgens de tremanormen 2009 wordt kinderalimentatie aangeduid als een bijdrage van de niet-verzorgende ouder in de kosten van verzorging en opvoeding van zijn of haar kind(eren). De kinderalimentatie gaat uit van de behoeftigheid van het kind. Deze behoefte is dan dat deel van de kosten dat niet door de kinderbijslag of door de financiële bijdrage van de verzorgende ouder kan of behoeft te worden bestreden. 63 Het gezinsinkomen is dan mede bepalend voor de hoogte van de kinderalimentatie. Deze verplichting van ouders om te voorzien in het levensonderhoud bestaat ook tegenover de jongmeerderjarigen, kinderen in de leeftijd van 18 tot 21 jaar, en voor hun studie. Deze onderhoudsverplichtingen staan los van de burgerlijke staat van de ouders en blijven bestaan als ouders gescheiden zijn. De niet-verzorgende ouder is dan verplicht financieel voor de kinderen te blijven zorgen. In het bovenstaande geval is de niet-verzorgende ouder Hilde. Zij is dan ook verplicht tot betaling van een geldbedrag ten behoeve van Eric aan Ralph. In eerste instantie is het uitgangspunt dat beide ouders zelf afspraken maken over de kinderalimentatie. Komen zij hier echter niet samen uit, dan kunnen zij de hulp inroepen van de rechter om een bedrag vast te stellen. 64 De rechter kan, wanneer hij dit nodig acht, een hoger bedrag vaststellen. 65 Wanneer het gaat om kinderalimentatie van een meerderjarig kind moeten de betalende ouder en het meerderjarig kind samen proberen om tot een regeling te komen, komen zij er samen niet uit dan kan ook in deze situatie de hulp van de rechter ingeroepen worden. Het bestaan en de omvang van de behoefte van het kind houdt niet op bij het bestaansminimum, dit hangt af van de individuele omstandigheden en moet per geval worden bepaald. 66 Aangezien de rechter bij de vaststelling van kinderalimentatie rekening moet houden met de draagkracht van de alimentatiegerechtigde ouder en de behoefte van het kind kan het soms voorkomen dat de alimentatie lager wordt vastgesteld, bijvoorbeeld omdat de man in de schuldsanering terecht is gekomen Art. 1:392 BW 63 Rapport Alimentatienormen pg.8 64 Scheiding en Alimentatie. Kinderalimentatie. Den Haag: Ministerie van Justitie 2009, < raph4> 65 Gerechtshof s-gravenhage 18 oktober 2006, LJN AZ Rapport Alimentatienormen pg.6 67 Gerechtshof s-hertogenbosch, 5 oktober 2005, LJN AU5093

20 Het proces naar meer eenheid. 19 Volgens de Tremanormen moet bij de vaststelling van de hoogte van de alimentatie rekening gehouden worden met het beginsel dat kinderen niet slechter af mogen zijn na de echtscheiding van de ouders. In de Tremanormen wordt per kind een bedrag vastgesteld dat als toetssteen gebruikt dient te worden voor hetgeen kinderen kosten. 68 Er wordt daarnaast rekening gehouden met de draagkracht van de alimentatieplichtige ouder op basis van onder andere het inkomen. Dit (netto) inkomen wordt volgens de geldende alimentatienormen bepaald. 69 Wanneer beide ouders een inkomen hebben dan wordt er door middel van een draagkrachtvergelijking het aandeel voor alimentatie vastgesteld, wanneer het afzonderlijke inkomen hoger is dan de bijstandsnorm. Dit geldt ook in het geval van Ralph en Hilde, aangezien zij beide een inkomen genieten die beide boven de bijstandsnorm valt. Deze vergelijking is niet nodig wanneer de gezamenlijke draagkracht van de ouders lager is dan de behoefte van het kind, dan wordt de alimentatie beperkt tot de draagkracht van de alimentatieplichtige. 70 Het welvaartsniveau ten tijde van de echtscheiding dient als uitgangspunt genomen te worden voor de berekening van de kosten van het kind of kinderen. Het wegvallen of verlaging van het inkomen na echtscheiding wordt dan niet mee in ogenschouw genomen bij de berekening. Daarnaast melden de Tremanormen dat een eventuele verhoging van het inkomen na de vaststelling van de kinderalimentatie wel invloed kan hebben op de vaststelling van de behoefte Voorrangsregeling Volgens art. 1:400 lid 1 BW is er sprake van prioriteit van de kinderalimentatie bij een samenloop van meerdere onderhoudsverplichtingen, bijvoorbeeld de partneralimentatie. Dit artikel stelt dat kinderen en stiefkinderen die de leeftijd van 21 jaar nog niet hebben bereikt voorrang hebben boven alle andere onderhoudsgerechtigden. Bovendien hebben de vroegere echtgenoot, geregistreerd partner, ouders, kinderen en stiefkinderen voorrang boven de behuwdkinderen en de schoonouders. Deze prioriteitsstelling is in het leven geroepen om in eerste instantie de positie van kinderen van gescheiden ouders te versterken. Zo wordt er geen rekening gehouden met de belastende werking van de draagkracht wanneer een van de ouders een nieuwe partner krijgt. De draagkracht is dan ook volledig afgestemd op het kind. Volgens het tremarapport is de gedachte hierachter dat de nieuwe partner in zijn eigen levensonderhoud kan voorzien en een kind kan dat logischerwijze niet. Alvorens de voorrangsregeling toe te kunnen toepassen moet de draagkracht berekend worden. Dit gebeurt aan de hand van de Alimentatienormen. Het verschil tussen het netto 68 Tremanormen 2009 pg.9 69 Rapport Alimentatienormen pg.8 70 Rapport Alimentatienormen pg Gerechtshof s-gravenhage 18 juni 2008, LJN BD6333

21 Het proces naar meer eenheid. 20 besteedbaar inkomen en het draagkrachtloos inkomen geeft de draagkrachtruimte weer. Dit betekent dat hoe meer bedragen zijn opgenomen in het draagkrachtloos inkomen er minder ruimte blijft voor alimentatie. 72 Bij samenloop van meerder alimentatieverplichtingen wordt vanuit art.1:400 lid 1 BW voorrang gegeven aan de kinderalimentatie. Wanneer de behoefte van het kind wordt vastgesteld op bijvoorbeeld 200 euro en daarnaast geen draagkracht meer is voor de partneralimentatie, dan wordt de partneralimentatie op nihil gezet. Meestal zijn partijen het hiermee eens als de prioriteitsstelling van de kinderalimentatie betrekking heeft op het kind dat uit hun huwelijk is geboren. De Hoge Raad heeft beslist dat wanneer de draagkracht niet toereikend is, omdat de alimentatieplichtige kinderen heeft uit meerdere huwelijken, het beschikbare bedrag voor alimentatie in beginsel gelijk verdeeld moet worden tenzij een belangenafweging een andere verdeling toelaat. 73 Hierbij moet gedacht worden aan kinderen die bijvoorbeeld een chronische ziekte hebben. 3.3 Ouderschapsplan voor de ongehuwd samenwonenden Naast de gehuwden en geregistreerde ouders is het ouderschapsplan ook verplicht voor de ongehuwd samenwonenden wanneer de relatie wordt verbroken. 74 Ook in deze informele relatie moet men nadenken over de opvoeding en zorg van de kinderen die geboren zijn uit de samenwoning en waar zij gezamenlijk het gezag over uitoefenen. Waarbij het uitgangspunt wederom is dat het kind niet slechter af mag zijn na de scheiding. In zoverre bestaan er geen verschillen tussen de verschillende relatievormen en het ouderschapsplan. Maar volgens Schrama bestaan er wel degelijk verschillen tussen de formele en informele relatie. 75 Deze verschillen hebben vooral betrekking op de onderwerpen die als eventueel conflict het maken van een ouderschapsplan in de weg kan zitten. Dan moet men denken aan bijvoorbeeld de twijfel over het vaderschap van de man of wanneer er nog geen erkenning heeft plaatsgevonden de vrouw dit na de scheiding niet toelaat. Het maken van een ouderschapsplan om conflicten te voorkomen tussen ouders treft geen doel, volgens Schrama. Naast problemen met het gezag, kunnen er volgens Schrama ook problemen ontstaan in de vermogensrechtelijke sfeer. Zo mag volgens haar verwacht worden dat in een informele relatie de verzorgende ouder slechter af is dan in een formele relatie. Dit verschil zit hem dan vooral in 72 P. van Teeffelen, Kinderen eerst: een wettelijke voorrangsregeling voor kinderalimentatie Tijdschrift voor scheidingsrecht , p HR 21 december 2007, NJ 2008, Kamerstukken II 2007/08, 30145, nr. 14 en W. Schrama, Het ouderschap voor ouders in een informele relatie: waarom we weinig weten, maar toch wetgeven en waarom dat onwenselijk is, Nederlands Juristenblad , p

22 Het proces naar meer eenheid. 21 gemeenschappelijke vermogensopbouw en natuurlijk de partneralimentatie. Doordat bij de ongehuwd samenwonenden er geen verplichting bestaat tot het betalen van partneralimentatie komt het kind na de scheiding in een slechter financieel klimaat terecht. Het kind kan dan echter wel de dupe worden en slechter af zijn na de relatie als tijdens, nu de partneralimentatie niet verplicht is voor de ongehuwd samenwonenden. 3.4 Kinderalimentatie Ouders zijn onderhoudsplichtig tegenover hun kinderen. Zoals gezegd heeft de burgerlijke staat van de ouders niets met deze onderhoudsverplichting te maken. Dit betekent dat ook de ongehuwd samenwonenden die samen een kind krijgen voor hun minderjarige, en meerderjarige kinderen tot 21 jaar, onderhoud verplichtig zijn. Dit volgt uit art.1:392 BW. De niet-verzorgende ouder is alimentatieplichtig tegenover zijn kind of kinderen. Ook moet hier rekening gehouden worden met de prioriteit van de kinderalimentatie op basis van art. 1:400 lid 1 BW. Wanneer de ouders ongehuwd samenwonen ontstaat er niet van rechtswege vaderschap, de vader moet het kind dan erkennen. 76 Door middel van gerechtelijke vaststelling vaderschap, adoptie of tijdens het huwelijk geboren worden komt de vader in een familierechtelijke betrekking met het kind. Wanneer de vader niet heeft erkend, kan deze alsnog gehouden worden tot onderhoud, waneer de man toestemming heeft gegeven tot een daad die geleid kan hebben tot de verwekking van een kind. 77 Dit verzoek wordt enkel afgewezen als duidelijk wordt dat de man de vader van het kind niet kan zijn. De stiefouder die met de ouder van het kind getrouwd is, of een geregistreerd partnerschap is aangegaan, is alleen dan onderhoudsplichtig naar zijn stiefkind gedurende het huwelijk of geregistreerd partnerschap. Deze regeling geldt alleen voor gehuwde of geregistreerde stiefouders. Wanneer bijvoorbeeld de nieuwe partner samen met de moeder samenwoont, dan is deze nieuwe partner op grond van art. 1:395 BW niet gehouden om te voorzien in het levensonderhoud van het kind. De feitelijke samenwoning zorgt niet voor een wettelijke onderhoudsverplichting. Daarnaast is degene die met de ouder gezamenlijk gezag uitoefent wel gehouden tot betaling van onderhoud. Wanneer het gezamenlijk gezag eindigt door de minderjarigheid van het kind, duurt de onderhoudsverplichting door totdat het kind de leeftijd van eenentwintig jaar heeft bereikt. Wanneer het gezamenlijk ouderlijk eindigt door een uitspraak van de rechter of de dood van de ouder, dan duurt de onderhoudsverplichting door gedurende de tijd dat het gezamenlijk gezag heeft geduurd. 76 Art. 1:199 BW 77 Art. 1:394 BW

23 Het proces naar meer eenheid. 22 De onderhoudsverplichting voor minderjarige kinderen geldt voor de ongehuwde ouders bij de moeder, de juridische vader (die het kind heeft erkend) of de biologische vader nadat er een onderhoudsactie is ingesteld op grond van art. 1:394 BW. Het recht op kinderalimentatie bestaat ook voor deze groep personen, ongeacht de burgerlijke staat van de ouders. De bescherming voor de kinderen geboren uit een ongehuwde samenleving is met betrekking tot de kinderalimentatie voldoende geregeld. De wet zorgt ervoor dat het kind niet de dupe wordt van de scheiding, of verbreking van de relatie van de ouders.

24 Het proces naar meer eenheid. 23 Hoofdstuk 4 Op ongelijke voet Linda en Wietske wonen al ruim 10 jaar samen. Zij hebben afgesproken om nooit te trouwen, ook niet wanneer het homohuwelijk legaal werd. Zij hebben dan ook niets geregeld, geen samenlevingscontract en geen geregistreerd partnerschap. Zij waren van mening dat als de relatie ooit verbroken mocht worden dat beiden volwassen genoeg zijn om zowel de financiële als de nietfinanciële kant af te handelen. Na tien jaar samengewoond te hebben wordt Linda verliefd op de zus van Wietske, Pauke. Hoewel Pauke het een hele vervelende situatie vindt, valt zij ook voor Linda en zij gaan samenwonen. Linda heeft in de tijd dat ze met Wietske samenwoonde grotendeels voor de inbreng van het inkomen gezorgd. Wietske werkt 20 uur in de week bij een kinderdagverblijf, omdat zij gedeeltelijk gehandicapt is kan zij niet meer werken. Wietske voelt zich erg bedrogen en wil dan ook aanspraak maken op partneralimentatie. Zoals we in hoofdstuk 2 al zagen zijn echtgenoten verplicht om elkaar bij te staan, zowel financieel als niet-financieel. Zij zijn elkaar hulp en bijstand verschuldigd voor zover het vermogen dat toelaat. Na het huwelijk verdwijnt deze verplichting niet. De partneralimentatie wordt ingeroepen door die echtgenoot die niet zelf in zijn of haar levensonderhoud kan voorzien, op basis van art. 1:157 BW. Er wordt gekeken naar de behoefte van de alimentatiegerechtigde en de draagkracht van de alimentatieplichtige. 78 Wanneer ouders gaan scheiden moet er naast een verzoek tot eventuele partneralimentatie ook een ouderschapsplan opgesteld worden. Kinderen moeten hierbij zoveel mogelijk betrokken worden naar hun bevattingsvermogen. In het ouderschapsplan worden onder andere afspraken gemaakt omtrent de kinderalimentatie, waarbij het gezinsinkomen als uitgangspunt wordt genomen bij de berekening van de hoogte van de alimentatie. Daarbij moet in ogenschouw worden genomen dat de kinderen na het huwelijk, dus na de scheiding, in beginsel niet slechter af mogen zijn dan tijdens het huwelijk. 79 Bij de ongehuwd samenwonenden bestaat de verplichting van de kinderalimentatie ongeacht de status van de burgerlijke stand. Dit is echter niet het geval bij de partneralimentatie. Wanneer de ongehuwd samenwonenden de relatie verbreken bestaat er wettelijk gezien geen verplichting tot partneralimentatie. Zij kunnen dit echter wel met elkaar afspreken. De ongehuwd samenwonenden worden in de wet niet als rechtsfiguur erkend, hoewel hieraan wel degelijk behoefte kan bestaan. In zowel de literatuur als bij de overheid bestaan er verschillende gedachten over de manieren waarop 78 Rapport Alimentatienormen Rapport Alimentatienormen 2009