Volwassenen met Au.smespectrum Stoornissen (ASS) Referaat GGNet juli 2015

Transcriptie

1 Volwassenen met Au.smespectrum Stoornissen (ASS) Referaat GGNet juli 2015 Annemieke van der Laan, Psychiater Dr. Leo Kannerhuis

2

3 Inhoud - Classifica.e: van Kanner tot DSM5 - Vóórkomen, ASS en man/vrouwverdeling - Screening - Diagnos.ek - Cogni.eve s.jlkenmerken - ASS en levensloop - Bejegening, begeleiding, behandeling

4 Autisme: van Kanner (1943)

5 tot DSM- 5 classifica.e (2013) Au.smespectrumstoornis A. Persisterende deficiën.es in sociale communica.e en interac.e B. Beperkte, repe..eve gedragspatronen C. Aanwezig in vroege ontwikkelingsperiode D. Veroorzaken lijden of beperkingen E. Niet verklaard door verstandelijke beperking

6 Criterium A Aanhoudend tekort in sociale communica.e en interac.e zich manifesterend (nu of in het verleden) door de volgende criteria: - Tekort in sociaal- emo.onele wederkerigheid - Tekort in non- verbale communica.eve gedragingen gebruikt voor sociale interac.e - Tekort in ontwikkelen, onderhouden en begrijpen van rela.es Volwassenen met ASS 6

7 Criterium B Beperkte repe..eve patronen van gedrag, interesses of ac.viteiten zoals blijkt uit ten minste 2 van de volgende criteria: - Stereotype of repeterende motoriek, gebruik van voorwerpen of taal - Aandringen op gelijk willen houden van zaken, inflexibel willen vasthouden aan rou.nes, geritualiseerde patronen van gedrag - Zeer beperkte gefixeerde interesses, abnormaal in intensiteit of focus - Hyper- of hyporeac.viteit op sensorische input of ongewone interesse in zintuiglijke aspecten

8 ..en nieuwe stoornis in DSM 5 classifica.e (2013) Sociale (pragma.sche) communica.estoornis A. Moeite met sociale gebruik van verbale en non- verbale communica.e (pragma.ek) B. Lijdend tot func.onele beperkingen C. Begin vroeg in ontwikkeling

9 h\p:// 2014/KN_

10 Stelling 1: De classifica.e van neurobiologische ontwikkelingsstoornissen - waaronder ASS- in de DSM 5 is een vooruitgang

11 Autisme Prevalentie (in de Westerse wereld) voor 1990! klassiek autisme: 5 in na 1990! pervasive developmental disorders (bredere definitie)! prevalentie toegenomen tot 1 in (rond 1%)! autisme komt vaker voor bij jongens, maar we hebben er moeite mee autisme goed te herkennen bij meisjes en vrouwen 11

12 ASS bij meisjes en vrouwen sociale (opvoeding en) aanpassing is bij meisjes sterker ontwikkeld speciale interesses zijn vaak levende wezens en sociaal acceptabeler relatief milde tekenen van net geen aansluiting vinden, toenemend met de leeftijd meer internaliserende problematiek problemen met emotieregulatie; deze problemen zijn vaak minder interactioneel, maar uiting van algemene problemen met het reguleren van emoties en gedrag neuropsychologisch onderzoek toont vaak kenmerkende probleemgebieden 12

13 h\p:// Fear is the main emotion of autism I have the nervous system of prey species animal Very high-strung, looking for any little thing Before I started antidepressant drugs I was in a constant state of panic

14 gene.ca 10% monogene.sch substraat (fragiele- X- syndroom, tubereuze sclerose) Overigens mul.factorieel gene.sch Herhalingsrisico sibs verhoogd Mildere kenmerken van ASS vaker in familie

15 Screening? Shic et al 2014 speech disturbs face scanning in 6-month olds who develop autism spectrum disorder Biol.Psych 15

16

17 Stelling 2 ASS kunnen niet vroeg genoeg worden gedetecteerd

18 v=1f4u3ojt2m

19 Screening Klinische evalua.e Intelligen.e (profiel, verwerkingssnelheid) AQ- 50 (32 algemene popula.e, 26 in 2 e /3 e lijn)

20 Diagnostiek Diagnose op gedragsniveau Anamnese en heteroanamnese DSM vragenlijsten Ontwikkelingsanamnese (Rimland, ATG lijst) Zorgbehoeke op diverse gebieden Aandacht voor comorbiditeit (ook soma.sch) ADOS- 2 module 4 NPO

21 Neuropsychologisch onderzoek Handelingsgericht: waarom ervaart deze pa.ënt deze problemen? Sterkte/zwakte analyse Inzicht in intelligen.e en informa.everwerking Cogni.eve s.jlkenmerken : - Theory- of- Mind (TOM) - Execu.ef Func.oneren (EF) - Centrale coheren.e (CC) Volwassenen met ASS 21

22 Cognitieve stijlkenmerken centrale coherentie theory of mind executief functioneren 22

23 Stelling 3 Diagnos.ek en behandeling van mensen met ASS dient plaats te vinden in een gespecialiseerde GGZ instelling

24 Executief Functioneren Vermogen cognitieve processen te sturen en controleren Probleemoplossend denken Werkgeheugen Planning Cogni.eve flexibiliteit (schakelvermogen)

25 Centrale Coherentie Betekenis verlenen aan informatie rekening houdend met relevante gegevens uit de context Volwassenen met ASS 25

26 Theory- of- Mind Sociaal-cognitief vermogen om gevoelens, gedachten, ideeën en intenties aan zichzelf en anderen toe te schrijven, en op basis daarvan gedrag te voorspellen

27 27

28 28

29 Stelling 4 Het vinden van ASS bij ouderen heek geen enkele meerwaarde

30 Behandeling Integraal maatwerk Levensloopbegeleiding; disease management met aandacht voor alle levensgebieden en levensfase (preven.e,behandeling, zorg voor mensen met chronische aandoening) Basis: psychoeduca.e, casemanagement aanvullend: Sociale vaardigheidstraining, zelfredzaamheidstraining, ToMtraining, EF training, CGT, EMDR, mindfulness, school- arbeidshulpverlening, woonbegeleiding, partnerrela.e/systeem, farmacotherapie, levenss.jl, behandelen comorbiditeit Ervaringsdeskundigen/lotgenotencontact E- health/internet

31 Autismevriendelijk Bieden van holding (steunend/volgend, ook begrenzen) Spiegelen en vertalen, structureren= ac.ef! Voorspelbaarheid en overzicht, betrouwbaarheid Concrete uitleg (met gebruik van diverse methodes verbaal, visueel ) Competen.egericht ASS specifieke aanpassingen (medica.e, oog voor soma.ek) Aandacht voor context (prikkels) Tijd Aandacht voor co- morbiditeit en zorg op maat Levensloopperspec.ef

32 Bejegening Rekening houden met mogelijkheden en beperkingen (Cogni.eve s.jlkenmerken) Tempo en pauzes, samenvaqng, aantekeningen/opnames, agenda, concre.seren De hulpvraag : Hoe gaat stel je die met beperkt abstrac.evermogen en introspec.ef vermogen?, beperkt besef van consequen.es eigen handelen Bevorderen van generalisa.e Mentaliserende houding Hech.ng en ontwikkelingsleekijd Sensore modula.eproblemen Structuur, voorspelbaarheid, herhaling Direc.ef, sturing

33 h\p://

34 Behandeling: gezinsbenadering Systeem als informant, systeem als deskundige Systeemdiagnos.sch onderzoek Systeem betrekken in behandeling; kernprobleem is rela.oneel en vaak in diverse genera.es aanwezig Rela.e- en gezinstherapie - Verbeteren verstoorde interac.es en communica.e - Psycho- educa.e - Gedragstherapeu.sche elementen, eclec.sch

35 ASS en psychofarmaca 75% minstens 1 psychotroop middel (Myers 2007) Gericht op symptomen en/of co- morbiditeit Soma.ek (epilepsie, gastro- intes.naal, controle) Start low and go slow Monitor werking/bijwerking

36 Psychofarmaca An.psycho.ca (risperidon, aripiprazol, pipamperon) (Gedragsregula.e, prikkelbaarheid, effect op kernsymptoom ASS zoals repe..ef gedrag/globale verbetering) An.depressiva (SSRI bij kernsymptoom prikkelbaarheid, repe..ef gedrag) S.mulan.a (methylfenidaat, atomoxe.ne, clonidine) Medica.e bij slaapproblemen (que.apine, mirtazapine, melatonine) An.- epilep.ca (Geen bewijs effect kernsymptomen) Off- label use (beargumenteren)

37 Bedankt voor de aandacht VRAGEN? (vragenlijsten) 34