Stedelijk Nederland in 2040

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Stedelijk Nederland in 2040"

Transcriptie

1 P. 278 Hugo Priemus In de studie The Netherlands of 2040 werkt het Centraal Plan Bureau vier scenario s uit voor de toekomst van de Nederlandse steden als productielocaties. De scenario s monden uit in Talentensteden, Egalitaire ecologieën, Kosmopolitische centra en Metropoolmarkten. De studie bevat geen aanbevelingen voor ruimtelijk beleid. Deze bijdrage vat de stedelijke analyse en de algemene beleidsimplicaties van de studie samen en plaatst kanttekeningen bij het te voeren ruimtelijk beleid. In ruimtelijke zin sluiten de vier stedelijke patronen elkaar niet uit, maar kunnen zij worden geïntegreerd in een visie op netwerksteden en stedelijke netwerken op verschillende schaalniveaus. Foto: Marcel Heemskerk

2 P. 279 Opinie Vroeger was het Centraal Plan Bureau (CPB) een echt planbureau, waar puntschattingen voor de toekomst werden gemaakt. Na de eerste langetermijnstudie in 1955 is het CPB in 1992 met de studie Scanning the Future overgegaan op scenariostudies. In 2003 volgde de scenariostudie Four Futures of Europe. De recent verschenen studie The Netherlands of 2040 (Ter Weel e.a., 2010) bouwt voort op deze onderzoekslijn. De centrale onderzoeksvraag in deze studie is hoe we in 2040 ons geld zullen verdienen. Daarbij worden niet de verschillende sectoren van het bedrijfsleven geanalyseerd, maar wordt de nadruk gelegd op mensen en locatie: wie produceren er en waar vindt dat plaats? Daarnaast wordt gekeken naar de internationale arbeidsdeling: wie kunnen te midden van de internationale concurrentie straks in Nederland op een goede manier hun brood verdienen? Hoewel de titel The Netherlands of 2040 dat niet doet vermoeden, is de studie vooral ruimtelijk relevant. Daarmee begeeft het CPB zich op het terrein van het Planbureau van de Leefomgeving. Van enige samenwerking blijkt overigens niets. Tabel 1 vat de vier scenario s samen die Ter Weel e.a. onderscheiden: dat van de Talentensteden, de Kosmopolitische centra, de Egalitaire ecologieën en de Metropoolmarkten. De belangrijkste kenmerken van de vier stedelijke scenario s van het CPB worden in tabel 1 in verband gebracht met vier thema s: technologie en kennis, wereldeconomie, bedrijfslocaties en mensen. De studie werkt de trends en de scenario s verder uit in hoofdstukken over verleden, heden en toekomst. Het CPB presenteert een analyse van de ontwikkeling van de productietechnologie, de ruimtelijke ontwikkeling van steden en de economische geografie. Stedelijke dynamiek en globalisering Steden worden in elk scenario primair beschouwd in relatie tot het type productie dat in dat scenario plaatsvindt. De aandacht gaat daarbij vooral uit naar de verbindingen binnen en tussen de steden. De inzet van de mens als human capital is sinds 1980 sterk veranderd. In 1980 werd minder dan twintig procent van de werkers ondersteund door computers, in 2005 was dit aandeel gestegen tot meer dan tachtig procent. Dit heeft grote gevolgen voor de productiviteit van de arbeid en de communicatie tussen mensen. Door ICT verandert de communicatie en de informatie en dat heeft gevolgen voor de interactie tussen mensen en steden. Steden brengen mensen bijeen die profiteren van elkaars nabijheid. In steden worden nieuwe technologieën ontwikkeld. Steden zijn de plaatsen waar hoog opgeleide mensen zich concentreren, waar kennis wordt gevormd en overgedragen, waar startende bedrijven ontstaan en face-to-face contacten plaatsvinden. Dit alles vergroot de productiviteit: steden zijn bij uitstek de centra waar de productiviteit groeit. Heel veel draait om de combinatie tussen mensen en steden. Door ICT wordt een vergaande functiesplitsing en specialisatie mogelijk gemaakt. Volgens het CPB brengen General-Purpose Technologies (GPT) verandering op technologisch gebied teweeg in een periode van enkele decennia. Als nieuwe GPT in de toekomst komen vooral bio- en nanotechnologie in aanmerking. In toenemende mate participeren bedrijven in de wereldomspannende supply chains, waarbij het totale productieproces van eindproducten in vele componenten uiteenvalt. De integratie van economieën, gepaard gaande met internationale handel in goederen en diensten, kennisuitwisseling en internationale arbeidsmigratie, staat in het teken van een toenemende globalisering. Dit alles heeft verstrekkende gevolgen voor de inkomensverdeling en de internationale arbeidsdeling. Grondslagen voor de scenario s Aan de basis van de ontwikkeling van de vier scenario s staan drie lessen: kennis is de sleutel tot succes voor Nederland; banen zullen meer en meer worden gebaseerd op een verzameling taken en economische activiteiten zullen zich in verschillende mate clusteren in steden. De differentiatie in vier scenario s is gebaseerd op twee dichotomieën. Ten eerste de karakterisering van menselijk kapitaal in specialistisch of generalistisch. Ten tweede de typering van de locatie in concentratie versus spreiding. Zo ontstaan de vier scenario s van figuur 1.

3 P. 280 Tabel 1 Economische ontwikkeling en stedelijke scenario s (bron: Ter Weel e.a., 2010, p. 162) talentensteden kosmopolitische centra egalitaire ecologieën metropool-markten omvang steden: meer dan aantal inwoners technologie en kennis richting ICT communicatie communicatie informatie informatie doorbraaktechnologie geen gericht op geen gericht op toepas-sing onderzoek wereldeconomie opkomende economieën maakindustrie productieclusters naar binnen gericht enkele metro-polen Verenigde Staten hoogwaardige innovatie en doorbraaktechno-logie, IT-producten en lokale veel metropolen design diensten varianten Europese Unie inclusief zakelijke dienstverlening hoogwaardige diensten lokale varianten beperkt aantal, Nederland autonome metropolen bedrijfslocaties agglomeratie infrastructuur verspreid virtueel + geconcentreerd tussen en medium omvang stad; lokale sterk geconcen-treerd luchtverbindingen binnen steden, hoge variëteit kwaliteit mensen hoogopgeleide talent wordt talent wordt sterk beloond gemiddelde lonen hoge lonen arbeidskrachten beloond inkomensongelijkheid hoog vanwege zeer hoog vanwege omvang laag vanwege ontbreken hoog vanwege specialisatie en specialisatie omvang van specialisatie omvang gevoeligheid voor hoog specifiek menselijk hoog specifiek menselijk beperkt laag schokken kapitaal en stedelijke kapitaal en grote stedelijke output output Figuur 1 Vier scenario s voor Nederland (2040) van het CPB (bron: Ter Weel e.a., 2010, p. 15) Scattering Egalitarian ecologies Talent towns Specialisation Generalisation Cosmopolitan centres Metropolitan markets Concentration

4 P. 281 Het CPB gaat uit van het model van Krugman (1991), dat ingaat op de economische redenen om te clusteren of zich te verspreiden. Op zijn beurt bouwt Krugman (1991) voort op het gedachtengoed van Marshall (1980) die drie krachten onderscheidt die het clusteren van het bedrijfsleven verklaren: het delen van input, labour market pooling en knowledge spillovers. Duranton en Puga (2004) onderscheiden drie soorten voordelen van clustering op micro-niveau, gebaseerd op sharing-, matching- en learning mechanismen, waardoor de productiviteit groter is naarmate de stad groter is. Congestie bevordert juist een spreiding van economische activiteiten. Per saldo zien we een structurele verandering van de organisatie van productie en werk, leidend tot een geografische decompositie van waardeketens, een toenemende flexibiliteit, heterogeniteit en veelzijdigheid van het werk. Tabel 2 brengt de ruimtelijke consequenties en de vereiste beleidsoriëntatie van de scenario s in beeld. Beleidsimplicaties De belangrijkste componenten van het te voeren beleid zijn volgens het CPB het arbeidsmarktbeleid, het infrastructuurbeleid en de bevordering van het ondernemersklimaat. Als basis gelden onderwijs, onderzoek en innovatie. Steden ontwikkelen zich steeds meer als concentraties van economische activiteit. Werkers en bedrijven moeten met elkaar worden verbonden. Dat onderstreept de betekenis van steden en infrastructuur. In het digitale tijdperk winnen face-to-face contacten aan betekenis. Het CPB werkt de beleidsconsequenties voor Nederland uit, gericht op Nederland als locatie van bedrijven, de Nederlandse kenniseconomie en de dynamiek van de arbeidsmarkt. Het blijft echter onduidelijk welke implicaties de analyse heeft voor ruimtelijk beleid. Een duidelijke vorm van no-regret beleid kan volgens het CPB worden gericht op infrastructuurbeleid, zowel binnen als tussen de steden. Deels kan infrastructuur privaat worden ontwikkeld, maar de overheid blijft betrokken door investeringen in wegen, spoorwegen, havens, luchthavens, metroverbindingen en telecom. Daarnaast is beleid nodig gericht op stedelijke vernieuwing en stedelijke dynamiek. Investeren in stedelijke kwaliteit behoort tot de prioriteiten van no-regret beleid. No-regret beleid in de sfeer van het kennisbeleid omvat het investeren in de zeer jeugdigen, het verbeteren van de kennis van de Engelse taal en het verhogen van de kwaliteit van onderwijzers en docenten. Wetenschaps- en innovatiebeleid dient volgens het CPB te worden gericht op het bevorderen van nationale, Europese en globale samenwerking en het realiseren van Europese patenten. Dat laatste bespoedigt de doorstroming van kennis naar toepassing. Het arbeidsbeleid is gediend met omscholing en flexibiliteit van lonen. Werkloosheidsuitkeringen dienen volgens de onderzoekers een beperkte looptijd te hebben. Het is van belang om collectieve arrangementen tot stand te brengen voor zelfstandigen zonder personeel. Het functioneren van de arbeidsmarkt is gediend met arbeidsmobiliteit en loonflexibiliteit. Tabel 2 Ruimtelijke consequenties en beleidsoriëntatie (bron: Ter Weel e.a., 2010, p. 168) Talent Cosmopolitan Egalitarian Metropolitan TOWNS CENTRES ECOLOGIES MARKETS Outcome City-size 100k - 200k 2m - 8m 100k - 500k > 10m City-part of a larger network Continental Intercontinental National Autonomous Urban density Exchange within cities Exchange betwwn cities Policy orientation Infrastructure within cities Public infrastructures between cities Europe Europe National 0 Extent of regulation, at city level Regulation, between cities national Continental national Global

5 P. 282 Tenslotte maken Ter Weel e.a. (p. 210) opmerkingen over het gewenste volkshuisvestingsbeleid. Zij sluiten nauw aan bij de voorstellen van Donders e.a. (2010) om tot een integrale hervorming van het woningmarktbeleid te komen: op de woningmarkt moet de flexibiliteit worden verhoogd en moeten de transactiekosten worden verlaagd. Ter Weel e.a. leggen veel nadruk op de risico s van bewoner-eigenaren. Zij zien geen rechtvaardiging voor een specifieke financiële steun aan het eigenwoningbezit. Lacunes Al met al concludeer ik dat Ter Weel e.a. een interessante economische analyse presenteren, die een goed onderbouwd beeld geeft van de toekomst van stedelijk Nederland. Tegelijkertijd is deze puur economische redenering allesbehalve compleet. Het CPB gaat voorbij aan de economie van de publieke sector, de bouwnijverheid, de persoonlijke dienstverlening, recreatie en toerisme. Deze sectoren zijn ook economisch relevant, vergen veel werkgelegenheid en hebben specifieke ruimtelijke implicaties. De analyse is wel gebaseerd op een vergaande versimpeling. Vooral als gedacht wordt aan egalitaire ecologieën zou enige aandacht aan het platteland, inclusief landbouw, veeteelt, tuinbouw en greenports, niet misstaan: het betreft immers een zeer belangrijke exportsector en de grootste ruimtegebruiker in Nederland. Ook is het te betreuren dat geen aandacht is besteed aan de te verwachten energietransitie, natuur en milieu, en de nieuwe wateropgaven. De klimaatproblematiek komt in de analyse van het CPB in het geheel niet aan bod. De studie van het CPB over Nederland in 2040 is ruimtelijk relevant en daarmee voer voor planologen en geografen. Het is dan ook moeilijk te begrijpen dat Ter Weel e.a. in hun hoofdstuk over beleidsimplicaties geen relatie leggen met het ruimtelijk beleid. In hun commentaar op de CPB-studie wijzen Louw & Meijers (2010) erop dat het stedelijk patroon in Nederland (en elders) zeer robuust is en tussen nu en 2040 nauwelijks kan worden veranderd. Dat is een juiste en relevante observatie. Consequentie van dit verschijnsel zou kunnen zijn dat beleidsmakers en ruimtelijke planners meer door de schalen heen moeten denken. De vier scenario s vormen in ruimtelijke zin niet zozeer elkaar uitsluitende alternatieven, maar vermoedelijk vooral simultaan voorkomende stedelijke patronen. Enerzijds zijn de meeste steden in Nederland relatief klein: circa inwoners. Steden als Delft, Leiden, Tilburg en Nijmegen kunnen worden beschouwd als talentensteden. Op een hoger schaalniveau kunnen stadsregio s worden beschouwd als netwerksteden met verschillende typen woonmilieu, zoals de stadsregio s Utrecht, Groningen-Assen en Rotterdam-Schiedam. Tenslotte kunnen er stedelijke netwerken worden onderscheiden op het niveau van de Randstad (Deltametropool) en Brabantstad, welke als kosmopolitische centra kunnen worden gezien. Voor een metropoolmarkt (meer dan 10 miljoen inwoners) is Nederland te klein. Wel kan worden gedacht aan de combinatie van Randstad, Rijn-Ruhrgebied en Vlaamse Ruit als metropoolmarkt. Deze verschillende schaalniveaus vergen infrastructuurnetwerken van hoge kwaliteit: zowel openbaar vervoernetwerken als autowegen en binnenwateren. Van belang zijn gedifferentieerde hoogwaardige en goed bereikbare woonmilieus, bedrijfslocaties en groenblauwe netwerken. Padafhankelijkheid speelt hierbij een grote rol. Netwerksteden en stedelijke netwerken worden niet op een schone lei ontworpen, maar zijn reeds decennialang aanwezig. Het ruimtelijk beleid zou erop kunnen worden gericht om de infrastructuurnetwerken te verbeteren, de capaciteit van deze netwerken aan de vervoersvraag aan te passen en de synergie tussen woon- en werklocaties en infrastructuurnetwerken te versterken. Dit vergt een nauwe samenwerking tussen de traditionele ministeries van VROM, Verkeer en Waterstaat, Landbouw, Natuur en Visserij en Economische Zaken. Deze lijn sluit in het algemeen goed aan op de Nota Ruimte en het Structuurschema Randstad 2040, bronnen die in Ter Weel e.a., merkwaardig genoeg, niet worden genoemd. Het kabinet Rutte heeft de vier genoemde ministeries inmiddels tot twee geconsolideerd: respectievelijk Infrastructuur & Milieu, en Economische Zaken, Landbouw & Innovatie.

6 P. 283 Dat is winst. Tegelijkertijd wordt het ruimtelijk beleid goeddeels verschoven van het Rijk naar de provincies en gemeenten en worden de internationale samenwerking en Europese coördinatie in het regeerakkoord van VVD-CDA verwaarloosd. Dat is curieus. Het ruimtelijk beleid dat nodig is om de door het CPB gesignaleerde economische dynamiek te faciliteren en te begeleiden vergt een adequate nationale regie: een nationaal ruimtelijk beleid dat in een internationaal kader moet worden vormgegeven en uitgevoerd. Hugo Priemus is emeritus hoogleraar aan de TU Delft en voorheen wetenschappelijk directeur van het Onderzoeksinstituut OTB. Literatuur Donders, J., M. van Dijk & G. Romijn (2010) Hervorming van het Nederlands woonbeleid, Koninklijke De Swart/Centraal Plan Bureau, Den Haag Duranton, G. & D. Puga (2004) Micro-foundations of urban agglomeration economies, V. Henderson & J.F. Thisse, Handbook of Regional and Urban Economics, jg. 4, p Krugman, P.R. (1991) Increasing returns and economic geography, Journal of Political Economy, jg. 99, nr. 3, p Louw, E. & E. Meijers (2010) CPB onderschat robuustheid stedelijk system, Economisch Statistische Berichten, jg. 95, nr. 4596, p Marshall, A. (1980) Principles of Economics, Macmillan, London Weel, B. ter, A. van der Horst & G. Gelauft (2010) The Netherlands of 2040, Centraal Plan Bureau, Den Haag Foto: Marcel Heemskerk

The Netherlands of 2040. www.nl2040.nl

The Netherlands of 2040. www.nl2040.nl The Netherlands of 2040 www.nl2040.nl 1 Tijden veranderen 2 Tijden veranderen 3 Nieuwe CPB scenario studie Vraag Waarmee verdienen we ons brood in 2040? Aanpak Scenario s, geven inzicht in onzekerheid

Nadere informatie

The Netherlands of

The Netherlands of The Netherlands of 2040 www.nl2040.nl 1 Tijden veranderen 2 Tijden veranderen 3 Nieuwe CPB scenario studie Vraag Waarmee verdienen we ons brood in 2040? Aanpak Scenario s, geven inzicht in onzekerheid

Nadere informatie

The Netherlands of 2040 en de Olympische Spelen George Gelauff Hogeschool Amsterdam 1 februari 2012

The Netherlands of 2040 en de Olympische Spelen George Gelauff Hogeschool Amsterdam 1 februari 2012 The Netherlands of 2040 en de Olympische Spelen George Gelauff Hogeschool Amsterdam 1 februari 2012 www.nl2040.nl 1 Tijden veranderen 2 Tijden veranderen 3 Scenariostudies Lange termijn vraagstukken Grote

Nadere informatie

The Netherlands of

The Netherlands of The Netherlands of 2040 www.nl2040.nl 1 Tijden veranderen 2 Tijden veranderen 3 De nieuwe CPB Scenario Studie Vraag Waarmee verdienen we ons brood in 2040? Aanpak Scenario s, geven inzicht in onzekerheid

Nadere informatie

The Netherlands of

The Netherlands of The Netherlands of 2040 www.nl2040.nl 1 Tijden veranderen 2 Tijden veranderen 3 Nieuwe CPB scenario studie Vraag Waarmee verdienen we ons brood in 2040? Aanpak Scenario s, geven inzicht in onzekerheid

Nadere informatie

New CPB Scenario Study. Question. Approach. Answer. Policy. How will we earn our daily bread in 2040? Scenarios to deal with uncertainty

New CPB Scenario Study. Question. Approach. Answer. Policy. How will we earn our daily bread in 2040? Scenarios to deal with uncertainty www.nl2040.nl 1 Tijden veranderen 2 Tijden veranderen 3 New CPB Scenario Study Question How will we earn our daily bread in 2040? Approach Scenarios to deal with uncertainty Answer Smart people Strong

Nadere informatie

www.nl2040.nl Taak en plaats in 2040 26-9-2011 George Gelauff NOBCO conferentie 2011 Tijden veranderen Tijden veranderen Scenariostudies

www.nl2040.nl Taak en plaats in 2040 26-9-2011 George Gelauff NOBCO conferentie 2011 Tijden veranderen Tijden veranderen Scenariostudies 26-9-2011 Tijden veranderen Taak en plaats in 2040 George Gelauff NOBCO conferentie 2011 www.nl2040.nl 1 Tijden veranderen 2 Scenariostudies Lange termijn vraagstukken Grote investeringen: bv wegen, dijken

Nadere informatie

The Netherlands of

The Netherlands of The Netherlands of 2040 www.nl2040.nl 1 Tijden veranderen 2 Tijden veranderen 3 De nieuwe CPB Scenario Studie Vraag Waarmee verdienen we ons brood in 2040? Aanpak Scenario s, geven inzicht in onzekerheid

Nadere informatie

Taak en plaats in 2040 George Gelauff NOBCO conferentie 2011

Taak en plaats in 2040 George Gelauff NOBCO conferentie 2011 Taak en plaats in 2040 George Gelauff NOBCO conferentie 2011 www.nl2040.nl 1 Tijden veranderen 2 Tijden veranderen 3 Scenariostudies Lange termijn vraagstukken Grote investeringen: bv wegen, dijken Grote

Nadere informatie

De Verdeelde Triomf. Ateliersessie Trek naar de Stad Provincie Flevoland, Lelystad. 23 maart 2016 Dr. Otto #verdeeldetriomf

De Verdeelde Triomf. Ateliersessie Trek naar de Stad Provincie Flevoland, Lelystad. 23 maart 2016 Dr. Otto #verdeeldetriomf De Verdeelde Triomf Ateliersessie Trek naar de Stad Provincie Flevoland, Lelystad 23 maart 2016 Dr. Otto Raspe 1 @ottoraspe #verdeeldetriomf Trends in de regionale economie http://www.pbl.nl/sites/default/files/cms/publicaties/pbl_2014_trendsin-de-regionale-economie_1374.pdf

Nadere informatie

Achilleshiel van de Rotterdamse economie. Smart Urban Region. De arbeidsmarkt als. Rotterdam als

Achilleshiel van de Rotterdamse economie. Smart Urban Region. De arbeidsmarkt als. Rotterdam als Rotterdam als Smart Urban Region De arbeidsmarkt als Achilleshiel van de Rotterdamse economie Frank van Oort 17 februari 2016 1 Opschaling 2 Bottom-up Mobiliteit, transities en keuzevrijheid in de stad

Nadere informatie

Beleidscommissie Strategische raadsagenda. Visie op positionering Harderwijk 9 februari 2017

Beleidscommissie Strategische raadsagenda. Visie op positionering Harderwijk 9 februari 2017 Beleidscommissie Strategische raadsagenda Visie op positionering Harderwijk 9 februari 2017 Opdracht strategische raadsagenda Wat willen we bereiken: Visie op de positionering van Harderwijk in de context

Nadere informatie

Via 2012 naar Perspectieven voor NO Overijssel op korte en lange termijn. George Gelauff. 5 januari 2012

Via 2012 naar Perspectieven voor NO Overijssel op korte en lange termijn. George Gelauff. 5 januari 2012 Via 2012 naar 2040 Perspectieven voor NO Overijssel op korte en lange termijn George Gelauff 5 januari 2012 Opzet Vooruitblik Nederland 2012 Decemberraming Sterkte / zwakte NO Overijssel Stad en land Scenario

Nadere informatie

De Staat van Nederland Innovatieland: een gouden ei? Walter Manshanden

De Staat van Nederland Innovatieland: een gouden ei? Walter Manshanden De Staat van Nederland Innovatieland: een gouden ei? Walter Manshanden Van der Zee, F., W. Manshanden, F. Bekkers, T. van der Horst ea (2012). De Staat van Nederland Innovatieland 2012. Amsterdam: AUP

Nadere informatie

Naar een inclusieve arbeidsmarkt

Naar een inclusieve arbeidsmarkt 1 Naar een inclusieve arbeidsmarkt Inclusieve arbeidsmarkt 1. Een arbeidsmarkt waarbij iedereen die wil ook (volwaardig) kan meedoen. Niet alleen morgen, maar ook overmorgen en over 10, 0 of 0 jaar Dr.

Nadere informatie

Naar een inclusieve regio

Naar een inclusieve regio Naar een inclusieve regio 1 Ontwikkeling werknemersbanen 2008-2017 (per kwartaal t.o.v. hetzelfde kwartaal voorgaand jaar) 2 2 Dr. Arjen Edzes University of Groningen, Department of Economic Geography,

Nadere informatie

Regio Groningen-Assen kansen en risico s voor de arbeidsmarkt

Regio Groningen-Assen kansen en risico s voor de arbeidsmarkt Regio Groningen-Assen kansen en risico s voor de arbeidsmarkt 16 Mei 2011 Drs. Jan Dirk Gardenier MBA, directeur CAB Martinikerkhof 30 9712 JH Groningen (050) 311 51 13 www.cabgroningen.nl 1 Regio Groningen

Nadere informatie

Economische scenario s West-Friesland

Economische scenario s West-Friesland Economische scenario s West-Friesland 24 april 2014 Opzet presentatie 1. Economische ontwikkeling West-Friesland 2. SWOT economie 3. Trends en ontwikkelingen 4. Prognose economische ontwikkeling 5. Scenario

Nadere informatie

The Netherlands of 2040 - Samenvatting

The Netherlands of 2040 - Samenvatting The Netherlands of 2040 - Samenvatting Bas ter Weel, Albert van der Horst en George Gelauff * The Netherlands of 2040 brengt in vier scenario s de toekomst van de Nederlandse economie in beeld. Deze toekomst

Nadere informatie

De ruimtelijke variatie in de relatie tussen voorzieningen en omvang is groot. Dit wijst op grote verschillen in preferenties.

De ruimtelijke variatie in de relatie tussen voorzieningen en omvang is groot. Dit wijst op grote verschillen in preferenties. De aanwezigheid van de meeste voorzieningen in gemeenten is grosso modo naar rato van de bevolkingsomvang. Dit geldt echter niet voor theaters en bibliotheken: die zijn sterk ondervertegenwoordigd in grote

Nadere informatie

Kennis voor gemeentelijk beleid: de Kenniswerkplaats stedelijke arbeidsmarkt

Kennis voor gemeentelijk beleid: de Kenniswerkplaats stedelijke arbeidsmarkt Kennis voor gemeentelijk beleid: de Kenniswerkplaats stedelijke arbeidsmarkt Jaap de Koning Inhoud Wat is en doet de Kenniswerkplaats? Gekozen aanpak Prioritaire thema s Aansluiting bij lopende initiatieven

Nadere informatie

NEDERLANDSTALIGE SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH) Agglomeratie, globalisering en regionale arbeidsmarkten Inzichten op basis van Nederlandse microdata

NEDERLANDSTALIGE SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH) Agglomeratie, globalisering en regionale arbeidsmarkten Inzichten op basis van Nederlandse microdata NEDERLANDSTALIGE SAMENVATTING (SUMMARY IN DUTCH) Agglomeratie, globalisering en regionale arbeidsmarkten Inzichten op basis van Nederlandse microdata Deze dissertatie onderzoekt de gevolgen van agglomeratie

Nadere informatie

Verstedelijking & Infrastructuur Ruimteconferentie 2013

Verstedelijking & Infrastructuur Ruimteconferentie 2013 Verstedelijking & Infrastructuur Ruimteconferentie 2013 1 PBL project Verstedelijking & Infrastructuur Analyseren van verwachte knelpunten en kansen bij afstemming verstedelijking en infrastructuur Samenhang

Nadere informatie

AgriFood Capital Monitor Belangrijkste feiten en cijfers

AgriFood Capital Monitor Belangrijkste feiten en cijfers AgriFood Capital Monitor 2018 Belangrijkste feiten en cijfers Inleiding AgriFood Capital Monitor In dit boekje presenteren wij de feiten en cijfers van de AgriFood Capital Monitor 2018*. De Monitor geeft

Nadere informatie

Globalisering, technologische verandering en de polarisatie van de arbeidsmarkt

Globalisering, technologische verandering en de polarisatie van de arbeidsmarkt VIVES BRIEFING 207/04 Globalisering, technologische verandering en de polarisatie van de arbeidsmarkt Koen Breemersch KU Leuven, Faculteit Economie en Bedrijfswetenschappen, VIVES Met dank aan Cathy Lecocq

Nadere informatie

boek concept 3-5 def outlines.indd 1

boek concept 3-5 def outlines.indd 1 Samenvatting boek concept 3-5 def outlines.indd 1 7-6-2010 9:40:45 The Netherlands of 2040 - Samenvatting Bas ter Weel, Albert van der Horst en George Gelauff The Netherlands of 2040 brengt in vier scenario

Nadere informatie

Werken aan de internationale concurrentiekracht van de Nederlandse regio s

Werken aan de internationale concurrentiekracht van de Nederlandse regio s Werken aan de internationale concurrentiekracht van de Nederlandse regio s Symposium Ministerie van Infrastructuur en Milieu Den Haag, 4 maart 2013 Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen, Frank van Dongen

Nadere informatie

Samenvatting ... 7 Samenvatting

Samenvatting ... 7 Samenvatting Samenvatting... In rapporten en beleidsnotities wordt veelvuldig genoemd dat de aanwezigheid van een grote luchthaven én een grote zeehaven in één land of regio, voor de economie een bijzondere meerwaarde

Nadere informatie

Stedelijke voorzieningen, consumptie externaliteiten en heterogeniteit

Stedelijke voorzieningen, consumptie externaliteiten en heterogeniteit Stedelijke voorzieningen, consumptie externaliteiten en heterogeniteit Wie woont waar en waarom? Thomas de Graaff Ruimtelijke Economie, Vrije Universiteit Amsterdam Soort zoekt soort: sociaal-economische

Nadere informatie

2513AA22XA. Inleiding. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. Inleiding. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333

Nadere informatie

Onderzoeksagenda. Impact Logistieke Parken. Jeroen van Haaren Martijn Streng Bart Kuipers. September 2017

Onderzoeksagenda. Impact Logistieke Parken. Jeroen van Haaren Martijn Streng Bart Kuipers. September 2017 Onderzoeksagenda Impact Logistieke Parken Jeroen van Haaren Martijn Streng Bart Kuipers September 2017 Erasmus Centre for Urban Port and Transport Economics Aanleiding Toegevoegde waarde in het achterland

Nadere informatie

DUURZAME VERSTEDELIJKING & AGGLOMERATIEKRACHT

DUURZAME VERSTEDELIJKING & AGGLOMERATIEKRACHT Vereniging Deltametropool i.s.m. College van Rijksadviseurs DUURZAME VERSTEDELIJKING & AGGLOMERATIEKRACHT 14.10.2014 Metropolen zijn de krachtbronnen van de wereldeconomie De economische ontwikkeling concentreert

Nadere informatie

Samenvatting Een van de opmerkelijkste kenmerken van economische activiteit is de ongelijkmatige ruimtelijke verdeling. In tabel 1.1 op pagina 2 staan gegevens over de productie per oppervlakte van verschillende

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Zuid-Holland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Zuid-Holland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Zuid-Holland Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke

Nadere informatie

Presentatie OESO rapport. Lennart Harpe Ferrie Förster. 17 maart en de relatie met Delft, Parel in de Randstad

Presentatie OESO rapport. Lennart Harpe Ferrie Förster. 17 maart en de relatie met Delft, Parel in de Randstad Presentatie OESO rapport en de relatie met Delft, Parel in de Randstad Lennart Harpe Ferrie Förster 17 maart 2016 OESO = Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling In opdracht van MRDH en

Nadere informatie

Agglomeratiekrachten naar opleidingsniveau

Agglomeratiekrachten naar opleidingsniveau Agglomeratiekrachten naar opleidingsniveau Inzichten uit micro-data voor Nederland Henri L.F. de Groot Afdeling Ruimtelijke Economie Vrije Universiteit Amsterdam Gezamenlijk werk met Stefan Groot Deze

Nadere informatie

Metropoolregio Rotterdam Den Haag. Marion Stein secretaris/algemeen directeur Stadsgewest Haaglanden m.stein@haaglanden.nl

Metropoolregio Rotterdam Den Haag. Marion Stein secretaris/algemeen directeur Stadsgewest Haaglanden m.stein@haaglanden.nl Metropoolregio Rotterdam Den Haag Marion Stein secretaris/algemeen directeur Stadsgewest Haaglanden m.stein@haaglanden.nl 2 3 Metropoolregio by night feb 2012 4 Aanleiding voor Metropoolregio RDH [1] Randstad

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2018 2019 24 515 Preventie en bestrijding van stille armoede en sociale uitsluiting Nr. 482 BRIEF VAN DE MINISTER VAN SOCIALE ZAKEN EN WERKGELEGENHEID Aan

Nadere informatie

3.2 De omvang van de werkgelegenheid

3.2 De omvang van de werkgelegenheid 3.2 De omvang van de werkgelegenheid Particuliere bedrijven en overheidsbedrijven nemen mensen in dienst. Collectieve sector = Semicollectieve sector = De overheden op landelijk, provinciaal en lokaal

Nadere informatie

Ruimte voor de Economie van morgen

Ruimte voor de Economie van morgen Algemeen Ruimte voor de Economie van morgen Reactie van het Amsterdamse bedrijfsleven Juli 2017 Het is verheugend dat de gemeente een visie heeft ontwikkeld op de ruimtelijk economische toekomst van stad

Nadere informatie

Workshop Afstemmen van ruimte en mobiliteit. Mobiliteit tussen regio s met een stedelijk karakter 23/11/15

Workshop Afstemmen van ruimte en mobiliteit. Mobiliteit tussen regio s met een stedelijk karakter 23/11/15 Workshop Afstemmen van ruimte en mobiliteit Mobiliteit tussen regio s met een stedelijk karakter 23/11/15 BRV strategische visie Het Vlaams ruimtelijk beleid maakt zich sterk voor een goede integratie

Nadere informatie

Naar meer scherpte in de Rijk-Regio agenda voor innovatiestimulering. Berry Roelofs Principal Consultant

Naar meer scherpte in de Rijk-Regio agenda voor innovatiestimulering. Berry Roelofs Principal Consultant Naar meer scherpte in de Rijk-Regio agenda voor innovatiestimulering Berry Roelofs Principal Consultant Utrecht, 17 december 2015 Goede uitgangssituatie, maar Nederland doet het goed 16 e economie van

Nadere informatie

Welvarend Westfriesland

Welvarend Westfriesland Welvarend Westfriesland De visie van het bedrijfsleven op de regio. Ter inspiratie voor uw beleid in 2018 Welvarende Regio Onze regio kent een rijke geschiedenis van welvaart met ondernemende Westfriezen

Nadere informatie

DE INDUSTRIE: MOTOR VAN VERNIEUWING. Drie acties voor een nieuw Kabinet. Manifest 2017

DE INDUSTRIE: MOTOR VAN VERNIEUWING. Drie acties voor een nieuw Kabinet. Manifest 2017 DE INDUSTRIE: Drie acties voor een nieuw Kabinet MOTOR VAN Manifest 2017 VERNIEUWING Nederlandse industriële bedrijven behoren tot de top van de wereld. We zijn wereldmarktleider in chipmachines en medische

Nadere informatie

1. Nederland. Figuur 1.1. Figuren bij Voorzichtig vooruit Discussiepaper Kenniseconomie Monitor 2006 1

1. Nederland. Figuur 1.1. Figuren bij Voorzichtig vooruit Discussiepaper Kenniseconomie Monitor 2006 1 1. Nederland Figuur 1.1 Figuren bij Voorzichtig vooruit Discussiepaper Kenniseconomie Monitor 2006 1 2. Infrastructuur Figuur 2.1 Figuur 2.2 PA VS Eu 25 EU 15 ICT uitgaven 2004 (EC, 2006) 0 5 10 % van

Nadere informatie

VISIE OP WERK. Jeroen Zwinkels 23 november 2015

VISIE OP WERK. Jeroen Zwinkels 23 november 2015 VISIE OP WERK Jeroen Zwinkels 23 november 2015 WAT ZIEN WE IN DE BOUW? 2016 6.000 meer banen in de bouw; ook het aantal vacatures groeit UWV, Jobfeed 38% flexibele contracten in de Beroepsbevolking (landelijk)

Nadere informatie

Afsluiting TIM 2. Woord van welkom. Doel van de avond. Programma. Afsluiting. presenteren van klankborden over

Afsluiting TIM 2. Woord van welkom. Doel van de avond. Programma. Afsluiting. presenteren van klankborden over Afsluiting TIM 2 Woord van welkom Doel van de avond presenteren van klankborden over Programma Afsluiting TIM 2 Eindpresentatie Visie op de regio Eindhoven Programma Doelstelling van de eindpresentatie

Nadere informatie

Een Toekomst voor de Stad

Een Toekomst voor de Stad Een Toekomst voor de Stad Decentralisatie en opschaling in een dynamische wereld Henri L.F. de Groot Vrije Universiteit en Ecorys Deze bijdrage Recente stedelijke ontwikkeling The Urban Triumph... in een

Nadere informatie

Samenvatting (summary in Dutch)

Samenvatting (summary in Dutch) Samenvatting (summary in Dutch) In de jaren zestig van de vorige eeuw merkte Jane Jacobs op dat steden gedijen door sociale en economische diversiteit. In haar invloedrijke boeken The Death and Life of

Nadere informatie

Regionale arbeidsmarktprognose

Regionale arbeidsmarktprognose Provincie Zeeland Afdeling Economie Regionale arbeidsmarktprognose 2011-2012 Inleiding Begin juni 2011 verscheen de rapportage UWV WERKbedrijf Arbeidsmarktprognose 2011-2012 Met een doorkijk naar 2016".

Nadere informatie

Volgt wonen het werken; lessen voor Brainport en focus op B5. dr. Cees-Jan Pen Lector Vastgoed/lectoraat Brainport (Lectorale rede 10-09-2013)

Volgt wonen het werken; lessen voor Brainport en focus op B5. dr. Cees-Jan Pen Lector Vastgoed/lectoraat Brainport (Lectorale rede 10-09-2013) Volgt wonen het werken; lessen voor Brainport en focus op B5 dr. Cees-Jan Pen Lector Vastgoed/lectoraat Brainport (Lectorale rede 10-09-2013) I Drijfveer - Bijdragen aan cultuuromslag vastgoedsector en

Nadere informatie

Economische interactiemilieus

Economische interactiemilieus Economische interactiemilieus Focus op vestigingsplaatsfactoren is van belang voor concurrentiekracht stedelijke regio s Mattijs van t Hoff De stedelijke regio s vormen de pieken in economische activiteit

Nadere informatie

Bijstandsuitkeringen in veel OESO-landen gedaald

Bijstandsuitkeringen in veel OESO-landen gedaald Bron: O. van Vliet (2017) Bijstandsuitkeringen in veel OESO-landen gedaald, Sociaal Bestek, nr. 6, pp. 58-59. Bijstandsuitkeringen in veel OESO-landen gedaald Olaf van Vliet Universiteit Leiden Voor veel

Nadere informatie

Grondprijzen in Nederland

Grondprijzen in Nederland Vastgoedlezing 2010 Grondprijzen 2.000 tot 3.600 1.000 tot 2.000 500 tot 1.000 250 tot 500 100 tot 250 50 tot 100 25 tot 50 0 tot 25 Grondprijzen in Nederland Grondprijzen in Amsterdam 2.500 to 3.600

Nadere informatie

Clusters, agglomeratie en productiviteit

Clusters, agglomeratie en productiviteit Gepubliceerd in Economisch Statistische Berichten, 4 november 2005: 488-90. Clusters, agglomeratie en productiviteit J. Oosterhaven en L. Broersma De auteurs zijn werkzaam als ruimtelijk econoom aan de

Nadere informatie

Het Noorden: Wat is er aan de hand? Wat is er nodig?

Het Noorden: Wat is er aan de hand? Wat is er nodig? Het Noorden: Wat is er aan de hand? Wat is er nodig? Presentatie voor de werkconferentie Het Vitale Noorden Martiniplaza, Groningen, 22 mei 2013 Prof.dr. Jouke van Dijk, Hoogleraar Regionale Arbeidsmarktanalyse

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de regio. Weser-Ems. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de regio. Weser-Ems. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de regio Weser-Ems Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda

Nadere informatie

Ruimtelijk Economische Ontwikkelstrategie (REOS)

Ruimtelijk Economische Ontwikkelstrategie (REOS) Ruimtelijk Economische Ontwikkelstrategie (REOS) versterking internationale concurrentiekracht Noordelijke en Zuidelijke Randstad & Brainport Eindhoven RE(OS)FLECTIES Utrecht, 3 maart 2016 ir. Harry van

Nadere informatie

Economie Roermond trends en toekomst

Economie Roermond trends en toekomst Economie Roermond trends en toekomst Pieter Tordoir GPIO, Universiteit van Amsterdam Telos, Tilburg University Ruimtelijk Economisch Atelier Tordoir Outline Ontwikkelingen in (inter-)nationaal kader Positie

Nadere informatie

Tweede Kamer der Staten-Generaal

Tweede Kamer der Staten-Generaal Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2018 2019 Aanhangsel van de Handelingen Vragen gesteld door de leden der Kamer, met de daarop door de regering gegeven antwoorden 1554 Vragen van het lid

Nadere informatie

Beter worden in wat we samen zijn!

Beter worden in wat we samen zijn! Beter worden in wat we samen zijn! Wie zijn we? Wat doen we? De gemeenten in de regio Stedendriehoek werken samen. Samen staan we sterk en maken we ons sterk voor het nog verder verbeteren van het VESTIGINGSKLIMAAT.

Nadere informatie

CPB Notitie 8 mei 2012. Actualiteit WLO scenario s

CPB Notitie 8 mei 2012. Actualiteit WLO scenario s CPB Notitie 8 mei 2012 Actualiteit WLO scenario s. CPB Notitie Aan: De Deltacommissaris Drs. W.J. Kuijken Postbus 90653 2509 LR Den Haag Datum: 8 mei 2012 Betreft: Actualiteit WLO scenario's Centraal

Nadere informatie

Economische en geografische dynamiek in stad en regio

Economische en geografische dynamiek in stad en regio Economische en geografische dynamiek in stad en regio Beeld van Nederland en NO Fryslan Overwegingen voor strategie Presentatie voor Netwerk Noordoost, Burgum 12 april 2016 Pieter Tordoir GPIO, Universiteit

Nadere informatie

Economische vitaliteit agrosector

Economische vitaliteit agrosector Economische vitaliteit agrosector Frank Veeneklaas (Alterra) Programmaleider DWK programma: Mens en economie in de Groene Ruimte De agrarische sector is nog steeds van aanzienlijke betekenis voor de plattelandseconomie.

Nadere informatie

From the 'Workshop of the World' to an Emerging Global City-Region. Restructuring of the Pearl River Delta in the Advanced Services Economy X.

From the 'Workshop of the World' to an Emerging Global City-Region. Restructuring of the Pearl River Delta in the Advanced Services Economy X. From the 'Workshop of the World' to an Emerging Global City-Region. Restructuring of the Pearl River Delta in the Advanced Services Economy X. Zhang From the Workshop of the World to an Emerging Global

Nadere informatie

de wereld van werk trends en ontwikkelingen Ton Hopmans Managing Director Yacht

de wereld van werk trends en ontwikkelingen Ton Hopmans Managing Director Yacht de wereld van werk trends en ontwikkelingen Ton Hopmans Managing Director Yacht vier grote thema s technologie demografie globalisering duurzaamheid Randstad 2 technologie robotisering zorgt voor hogere

Nadere informatie

CPB scenario s door de tijden heen. George Gelauff

CPB scenario s door de tijden heen. George Gelauff CPB scenario s door de tijden heen George Gelauff Scenario s: denkbare, consistente toekomstbeelden Beleidsmakers: opvattingen opnieuw doordenken tunnelvisie voorkomen verrassende ontwikkelingen benoemen

Nadere informatie

Restauratie van het huis van Thorbecke

Restauratie van het huis van Thorbecke Restauratie van het huis van Thorbecke Coen Teulings Coalitieakkoord: Het grote steden beleid wordt na evaluatie voortgezet Economie van de stad I Stad = schaalvoordelen Ik ben hier omdat jij hier ook

Nadere informatie

Stand van zaken Omgevingsvisie 2040

Stand van zaken Omgevingsvisie 2040 Stand van zaken Omgevingsvisie 2040 1 april 2015 Gezamenlijke gemeenteraden van Katwijk, Noordwijk, Oegstgeest, Teylingen, Kaag en Braassem, Leiderdorp, Zoeterwoude, Voorschoten, Wassenaar en Leiden Het

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Utrecht. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Utrecht. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Utrecht Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda

Nadere informatie

Thema Rotterdam <i>rotterdam in de metropoolregio<i> Marloes Hoogerbrugge TU Delft en Platform31 <i>m.m.hoogerbrugge@tudelft.nl<i>

Thema Rotterdam <i>rotterdam in de metropoolregio<i> Marloes Hoogerbrugge TU Delft en Platform31 <i>m.m.hoogerbrugge@tudelft.nl<i> Thema Rotterdam rotterdam in de metropoolregio Marloes Hoogerbrugge TU Delft en Platform31 m.m.hoogerbrugge@tudelft.nl Evert Meijers TU Delft e.j.meijers@tudelft.nl Martijn Burger Erasmus

Nadere informatie

Metropoolregio Rotterdam Den Haag en Holland Rijnland

Metropoolregio Rotterdam Den Haag en Holland Rijnland Metropoolregio Rotterdam Den Haag en Holland Rijnland De aanleiding Metropoolregio by night feb 2012 Aanleiding voor Metropoolregio RDH [1] Randstad 2040 (Structuurvisie Rijk, 2008/09) Herwaardering

Nadere informatie

Hoi Toekomstmaker! Welkom bij sessie (mis)match met de arbeidsmarkt. #innovatiefzuidholland

Hoi Toekomstmaker! Welkom bij sessie (mis)match met de arbeidsmarkt. #innovatiefzuidholland Hoi Toekomstmaker! Welkom bij sessie (mis)match met de arbeidsmarkt #innovatiefzuidholland Toekomstig arbeidsmarktbeleid in Zuid-Holland Toelichting op onderzoek het verhaal van Zuid-Hollandse arbeidsmarkt

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Noord-Holland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Noord-Holland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Noord-Holland Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke

Nadere informatie

Bestuurdersconferentie Krimp in beweging!

Bestuurdersconferentie Krimp in beweging! Bestuurdersconferentie Krimp in beweging! Den Haag, 2 december 2010 Wim Deetman, Jan Mans en Pieter Zevenbergen Adviescommissie-Deetman Opdracht van provincie Limburg Strategisch meerjarenperspectief voor

Nadere informatie

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE

2513AA22XA. De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE > Retouradres Postbus 90801 2509 LV Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Binnenhof 1 A 2513 AA S GRAVENHAGE 2513AA22XA Postbus 90801 2509 LV Den Haag Parnassusplein 5 T 070 333

Nadere informatie

Economie en arbeidsmarkt in Noord-Nederland

Economie en arbeidsmarkt in Noord-Nederland Economie en arbeidsmarkt in Noord-Nederland Jan Dirk Gardenier 17 april 2015 Lokale verschillen in leefbaarheid veel gesloten platteland Economie is afhankelijk van ruimtelijke gebiedsontwikkeling en de

Nadere informatie

Introductie netwerk en analytisch kader groene groei Prof. dr. Marjan Hofkes en Prof. dr. Harmen Verbruggen

Introductie netwerk en analytisch kader groene groei Prof. dr. Marjan Hofkes en Prof. dr. Harmen Verbruggen Introductie netwerk en analytisch kader groene groei Prof. dr. Marjan Hofkes en Prof. dr. Harmen Verbruggen Vrije Universiteit Seminar Netwerk Groene Groei 8 september 2015, Den Haag Netwerk Groene Groei

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de regio. Köln. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de regio. Köln. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de regio Köln Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda

Nadere informatie

Aan de raad AGENDAPUNT 11. Doetinchem, 4 juli 2009. Economische visie en actieplan Dynamisch Duurzaam Doetinchem

Aan de raad AGENDAPUNT 11. Doetinchem, 4 juli 2009. Economische visie en actieplan Dynamisch Duurzaam Doetinchem Aan de raad AGENDAPUNT 11 Economische visie en actieplan Dynamisch Duurzaam Doetinchem Voorstel: 1. de foto van de sociaal-economische situatie in Doetinchem voor kennisgeving aannemen; 2. het beleidskader

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. West-Vlaanderen. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. West-Vlaanderen. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie West-Vlaanderen Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Antwerpen. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Antwerpen. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Antwerpen Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda

Nadere informatie

Vier Trends rond Regio Zwolle. Hans Peter Benschop Trendbureau Overijssel Zwolle, 31 oktober 2014

Vier Trends rond Regio Zwolle. Hans Peter Benschop Trendbureau Overijssel Zwolle, 31 oktober 2014 Vier Trends rond Regio Zwolle Hans Peter Benschop Trendbureau Overijssel Zwolle, 31 oktober 2014 1. Waar verdienen we ons geld? In de Stad (maar ga niet te makkelijk uit van trends) Aan de ene kant Dynamiek

Nadere informatie

Regionale Landbouw spreiding van bevolking en werkgelegenheid

Regionale Landbouw spreiding van bevolking en werkgelegenheid Regionale Landbouw spreiding van bevolking en werkgelegenheid H 4 Regionale spreiding van bevolking en werkgelegenheid Als we de wisselwerking tussen de mens en zijn leefomgeving willen analyseren, dan

Nadere informatie

De groei voorbij. Jaap van Duijn september 2007

De groei voorbij. Jaap van Duijn september 2007 De groei voorbij Jaap van Duijn september 2007 1 Een welvaartsexplosie Na WO II is de welvaart meer gestegen dan in de 300 jaar daarvoor Oorzaken: inhaalslag, technologische verandering en bevolkingsgroei

Nadere informatie

Het Noorden: Wat is er aan de hand? Wat is er nodig?

Het Noorden: Wat is er aan de hand? Wat is er nodig? Presentatie voor de werkconferentie Het Vitale Noorden Martiniplaza, Groningen, 22 mei 2013 Prof.dr. Jouke van Dijk, Hoogleraar Regionale Arbeidsmarktanalyse Rijksuniversiteit Groningen, Faculteit Ruimtelijke

Nadere informatie

Regionaal Platform 20 april 2016

Regionaal Platform 20 april 2016 Regionaal Platform 20 april 2016 Programma Tijd Activiteit 13.00 uur Opening en welkom 13.15 uur Strategische agenda s metropoolvorming Door Staf Depla 14.00 uur Bereikbaarheidsopgave - stand van zaken

Nadere informatie

Topsectoren. Hoe & Waarom

Topsectoren. Hoe & Waarom Topsectoren Hoe & Waarom 1 Index Waarom de topsectorenaanpak? 3 Wat is het internationale belang? 4 Hoe werken de topsectoren samen? 5 Wat is de rol voor het MKB in de topsectoren? 6 Wat is de rol van

Nadere informatie

Samenvatting Ruimte om te Ondernemen integrale economische visie Pijnacker- Nootdorp

Samenvatting Ruimte om te Ondernemen integrale economische visie Pijnacker- Nootdorp Samenvatting Ruimte om te Ondernemen integrale economische visie Pijnacker- Nootdorp Ondernemers zorgen voor werkgelegenheid, innovatie en productiviteit en dragen daarmee bij aan de welvaart en welzijn

Nadere informatie

De gebruikte modellen en het rekenschema. Een integrale uitwerking van de thema s uit de leefomgeving

De gebruikte modellen en het rekenschema. Een integrale uitwerking van de thema s uit de leefomgeving Bijlage H 4 Bijlage 1 De gebruikte modellen en het rekenschema Een integrale uitwerking van de thema s uit de leefomgeving De ontwikkelingen, knelpunten en dilemma s die samenhangen met onze fysieke leefomgeving

Nadere informatie

Brabant de toekomst, kansen en bedreigingen

Brabant de toekomst, kansen en bedreigingen Brabant de toekomst, kansen en bedreigingen Coen Teulings 2 Brabant Grondprijzen in Nederland 3 Brabant Grondprijzen in Brabant in 4 Brabant Huizenprijsstijging 5 Brabant Conclusie Grondprijzen Maximum:

Nadere informatie

SURINAME ALS MULTINATIONAL

SURINAME ALS MULTINATIONAL SURINAME ALS MULTINATIONAL LET US WORK TOGETHER Globalisatie Duurzaam en Ondernemen Grace Boldewijn Eigenaar BoCari Holding group Europese Zakenvrouw 2002/2003 Columnist Financieel dagblad Microfinanciering

Nadere informatie

Vijf overtuigende vestigingsfactoren

Vijf overtuigende vestigingsfactoren SCHIJF van VIJF Vijf overtuigende vestigingsfactoren Binnen Nederland biedt bedrijvenpark Laarakker een uitstekende locatie voor bedrijven in de agrifoodindustrie Een gezonde keuze om uw bedrijf hier

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Drenthe. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Drenthe. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Drenthe Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Flevoland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Flevoland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Flevoland Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda

Nadere informatie

Hoe staan we er nu voor?

Hoe staan we er nu voor? Presentatie voor het debat Iedereen ZZP-er: Over winners' en 'losers' op de arbeidsmarkt, Groninger Forum, 26 maart 2015 Prof.dr. Jouke van Dijk Hoogleraar Regionale Arbeidsmarktanalyse Rijksuniversiteit

Nadere informatie

Resultaten update economische transformatiemonitor Goeree-Overflakkee

Resultaten update economische transformatiemonitor Goeree-Overflakkee Resultaten update economische transformatiemonitor Goeree-Overflakkee 4 april 2019 Kees Stob 2017 Public Result Pagina 1. Scenario s Bruto Regionaal Product (ETM15) Visserij Toerisme Agrifood M.n. akkerbouw

Nadere informatie

Ruimtelijke patronen rond vrije tijd en recreatie in Flevoland

Ruimtelijke patronen rond vrije tijd en recreatie in Flevoland Ruimtelijke patronen rond vrije tijd en in Flevoland Dr. Roel Rutten (Universiteit van Tilburg) Nienke van Boom MSc. (NHTV Academy for Leisure) Ateliersessie Flevoperspectieven Recreatie en Vrije Tijd

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de regio. Trier. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de regio. Trier. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de regio Trier Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda

Nadere informatie

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Zeeland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen

De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie. Zeeland. Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen De internationale concurrentiepositie van de topsectoren in de provincie Zeeland Otto Raspe, Anet Weterings, Mark Thissen & Frank van Dongen Februari 2013 Centrale vraag in deze presentatie Welke investeringsagenda

Nadere informatie