JAARVERSLAG 2008 PVF ZAKELIJKE HYPOTHEKENFONDS PVF PARTICULIERE HYPOTHEKENFONDS

Transcriptie

1 JAARVERSLAG 2008 PVF ZAKELIJKE HYPOTHEKENFONDS PVF PARTICULIERE HYPOTHEKENFONDS

2 2 JAARVERSLAG 2008 HYPOTHEKENFONDSEN

3 JAARVERSLAG 2008 PVF ZAKELIJKE HYPOTHEKENFONDS PVF PARTICULIERE HYPOTHEKENFONDS 3 HYPOTHEKENFONDSEN

4 4 JAARVERSLAG 2008 HYPOTHEKENFONDSEN

5 Inhoudsopgave Verslag van de Beheerder 9 Inleiding 9 Organen van de hypothekenfondsen 10 Besluiten van de Vergadering van Participanten 12 Portefeuillebeleid 13 Ontwikkeling van de hypothekenfondsen 15 Participaties 18 Performance 19 Herwaardering 24 Outlook Financiële kerngegevens hypothekenfondsen 27 Verslag van de Raad van Toezicht 29 Risicomanagement 32 Jaarrekening PVF Zakelijke Hypothekenfonds 37 Balans per 31 december Staat van baten en lasten 38 Kasstroomoverzicht 39 Toelichting op de balans en staat van baten en lasten 40 5 Overige gegevens 48 Statutaire bepalingen omtrent de verdeling van het resultaat 48 Accountantsverklaring 50 Participantenregister 51 Jaarrekening PVF Particuliere Hypothekenfonds 55 Balans per 31 december Staat van baten en lasten 56 Kasstroomoverzicht 57 Toelichting op de balans en staat van baten en lasten 58 Overige gegevens 66 Statutaire bepalingen omtrent de verdeling van het resultaat 66 Accountantsverklaring 68 Participantenregister 69 Begrippenlijst 73 HYPOTHEKENFONDSEN

6 6 JAARVERSLAG 2008 HYPOTHEKENFONDSEN

7 Verslag van de Beheerder 7 HYPOTHEKENFONDSEN

8 8 JAARVERSLAG 2008 HYPOTHEKENFONDSEN

9 Verslag van de Beheerder Inleiding Voor u ligt het verslag over het jaar 2008 van het PVF Zakelijke Hypothekenfonds en het PVF Particuliere Hypothekenfonds. In beide fondsen belegt een groot aantal VUT- en Pensioenfondsen. Het Zakelijke Hypothekenfonds heeft per einde van het boekjaar een totaal eigen vermogen van 2,51 miljard (2007: 2,10 miljard). Het totaal eigen vermogen van het Particuliere Hypothekenfonds bedraagt per einde van het boekjaar 1,55 miljard (2007: 1,39 miljard). Het jaar 2008 kenmerkte zich door de kredietcrisis. De hypothekenfondsen hebben kunnen profiteren van deze marktomstandigheden door het realiseren van hoge marges op nieuwe hypothecaire leningen en verlengingen. Tevens hebben de verslechterde economische omstandigheden in het derde kwartaal 2008 er toe geleid dat per ultimo 2008 een herwaardering van beide hypothekenfondsen heeft plaatsgevonden. Elders in het jaarverslag wordt dit verder toegelicht. Dit jaarverslag bevat, naast het verslag van de Beheerder, de jaarrekening (balans, staat van baten en lasten, kasstroomoverzicht, toelichting op de balans, toelichting op de staat van baten en lasten) en gaat in op de doelstelling van de hypothekenfondsen, het portefeuillebeleid en de invulling daarvan in Beschreven wordt hoe de portefeuilles van de beide hypothekenfondsen zich hebben ontwikkeld en er wordt een toelichting gegeven op de door de hypothekenfondsen behaalde resultaten en rendementen. Tevens wordt ingegaan op de besluiten die de Vergadering van Participanten in de verschillende bijeenkomsten in het verslagjaar heeft genomen. Ook is een verslag van de Raad van Toezicht opgenomen. Ten slotte wordt in de paragraaf Outlook 2009 een korte vooruitblik gegeven op de ontwikkelingen na afloop van het boekjaar. Nieuw in dit jaarverslag is het hoofdstuk Risicomanagement. 9 HYPOTHEKENFONDSEN

10 Organen van het Fonds Stand 31 december 2008 Participanten Zakelijke Hypothekenfonds Particuliere Hypothekenfonds Stichting Pensioenfonds voor de Architectenbureaus 3 X Stichting Bedrijfspensioenfonds voor de Baksteenindustrie 3 3 Stichting Vroegpensioenfonds voor de Baksteenindustrie 3 3 Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor het Beroepsvervoer over de weg 3 3 Stichting Prepensioenfonds voor het Beroepsgoederenvervoer over de weg en de Verhuur van Mobiele Kranen 3 3 Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Betonproductenindustrie 3 3 Stichting Opleidingsfonds Beveiligings Branche X 3 Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Drankindustrie 3 3 Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor het Film- en Bioscoopbedrijf 3 3 Stichting Pensioenfonds GITP* 3 3 Stichting Bedrijfspensioenfonds voor de Groentenen Fruitverwerkende Industrie Stichting Fonds Kollektieve Belangen voor de Groothandel in Technische Produkten Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Handel in Bouwmaterialen 3 3 Pensioenfonds Horeca & Catering 3 3 Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Houthandel 3 3 Stichting Bedrijfspensioenfonds voor de Koopvaardij 3 3 Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Meubelindustrie en Meubileringsbedrijven 3 3 Stichting Aanvullingsfonds Meubelindustrie en Meubileringsbedrijven 3 3 Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Metalektro 3 3 Stichting Bedrijfspensioenfonds voor de Particuliere Beveiliging 3 3 Stichting Vrijwillig Vervroegd Uittreden voor de Particuliere Beveiliging 3 3 Stichting Pensioenfonds voor Personeelsdiensten 3 3 Stichting Bedrijfspensioenfonds voor de Rijn- en Binnenvaart 3 3 Stichting Vroegpensioenfonds Technische Groothandel 3 3 Stichting Vrijwillig Vervroegd Uittreden uit de Technische Groothandel 3 3 Stichting Pensioenfonds UWV 3 3 Stichting Vrijwillig Vervroegde Uittreding UWV 3 3 Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Verf- en Drukinktindustrie 3 3 Stichting Pensioenfonds Werk en (re)integratie 3 3 Stichting Bedrijfstakpensioenfonds voor de Zeevisserij = participant in het fonds X = geen participant in het fonds * per 1 augustus 2008 toegetreden tot het Zakelijke- en het Particuliere Hypothekenfonds JAARVERSLAG 2008 HYPOTHEKENFONDSEN

11 Raad van Toezicht Mr. G.B.J. Dommering Mr. E.C. Lekkerkerker Drs. H. Schotsman C.C. van der Sluis RA CPC Drs. E.J. Wiebes voorzitter vice-voorzitter lid lid lid Beheerder Achmea Vastgoed B.V.* Bewaarder Stichting PVF Zakelijke Hypothekenfonds Stichting PVF Particuliere Hypothekenfonds Accountant KPMG Accountants N.V., Amstelveen 11 *De handelsnaam van Achmea Vastgoed B.V. is Syntrus Achmea Vastgoed, gevestigd te Amsterdam HYPOTHEKENFONDSEN

12 Besluiten van de Vergadering van Participanten Op 28 mei 2008 heeft de Vergadering van Participanten van het PVF Zakelijke Hypothekenfonds en het PVF Particuliere Hypothekenfonds plaatsgevonden. Tijdens deze vergadering is het jaarverslag 2007 vastgesteld en hebben de participanten decharge verleend aan de Beheerder en Bewaarder van de hypothekenfondsen. Tevens werden de door de Beheerder voorgestelde wijzigingen in de Informatiememoranda en Voorwaarden van Beheer van Bewaring goedgekeurd. De wijzigingen waren voornamelijk van fiscale aard en betroffen tevens actualisatie van de tekst. Gezien de gunstige marktomstandigheden d.d. 28 mei 2008 en de goede mogelijkheden tot verstrekking, heeft de Raad van Toezicht de participanten geadviseerd extra funding te overwegen. Tijdens de vergadering is besloten dat de Beheerder de participanten hierover afzonderlijk zal benaderen. In de buitengewone Vergadering van Participanten op 17 december 2008 is de stand van zaken als gevolg van de kredietcrisis besproken. De participanten concludeerden dat de hypothekenfondsen in 2008 sterk hebben geprofiteerd van de hogere spreads. De participanten zijn geïnformeerd dat als gevolg van de aanhoudende illiquiditeit op de financiële markten de gehanteerde risico-opslag in het hypothekenwaarderingsmodel niet langer een realistische weergave is van de risico-opslag die in de kapitaalmarkt voor hypothecaire leningen geldt. Hierdoor is besloten, mede in overleg met de accountant, een meer marktconforme risico-opslag te bepalen in plaats van deze te baseren op ervaringscijfers uit het verleden. In 2008 zijn de Raad van Toezicht en de Beheerder viermaal bijeengekomen: op 6 maart, 16 mei, 4 september en 7 november De werkzaamheden en besluiten van de Raad van Toezicht in 2008 zijn terug te vinden in het hoofdstuk Verslag van de Raad van Toezicht. 12 JAARVERSLAG 2008 HYPOTHEKENFONDSEN

13 Portefeuillebeleid Het PVF Particuliere Hypothekenfonds en het PVF Zakelijke Hypothekenfonds Het PVF Particuliere en het PVF Zakelijke Hypothekenfonds beogen inkomsten op lange termijn te realiseren door te beleggen in hypothecaire geldleningen in euro s. Daarbij streven de fondsen ernaar om, na aftrek van kosten en na afdekking van renterisico s, een outperformance te realiseren ten opzichte van AAA-staatsobligaties met een vergelijkbare Modified Duration die zijn uitgegeven door lidstaten van de Europese Monetaire Unie, berekend over de laatste vijf kalenderjaren. Voor wat betreft het Zakelijke Hypothekenfonds is het streven 100 basispunten of meer outperformance, voor het Particuliere Hypothekenfonds is dit 30 basispunten of meer per jaar. Het Zakelijke Hypothekenfonds zal hiertoe in hypothecaire geldleningen beleggen met betrekking tot registergoederen met een zakelijk karakter, zoals kantoorpanden, winkels, bedrijfsruimtes en (verhuurde) woningen. Eveneens komen grond, recreatiewoningen en vastgoed met een horecabestemming in aanmerking. Het Particuliere Hypothekenfonds zal hoofdzakelijk in hypothecaire geldleningen beleggen met betrekking tot woningen voor eigen gebruik. De fondsen beleggen in hypothecaire leningen met verschillende rentevaste periodes. De fondsen gaan transacties in al dan niet beursgenoteerde financiële instrumenten aan om de renterisico s af te dekken. Dit is om de Modified Duration van beide fondsen zo min mogelijk te laten afwijken van de Modified Duration van de Lehman Euro Aggregate Government Bond AAA Index. In verband met transacties in niet beursgenoteerde financiële instrumenten kan het Fonds zekerheden verstrekken. De hypothekenfondsen kunnen ook beleggen in hypothecaire leningen die voldoen aan de hierboven beschreven criteria door deze over te nemen van andere hypothecaire geldverstrekkers. Hierbij kan sprake zijn van een economische eigendomsoverdracht. Benchmark Sinds 2006 wordt voor beide hypothekenfondsen een index van Lehman Brothers voor de portefeuilles gehanteerd. Om de transparantie met betrekking tot de spread van hypotheken, zowel particuliere als zakelijke, ten opzichte van staatsleningen te vergroten, is besloten om vanaf 2006 de Lehman Euro Aggregate Government Bond Index als de benchmark voor beide hypothekenfondsen te gebruiken. 13 In 2007 is nader onderzoek gedaan naar de benchmark. Op basis daarvan is besloten, in samenspraak met de Vergadering van Participanten, om in 2008 voor beide hypothekenfondsen over te gaan op een andere benchmark, te weten de Lehman Brothers Euro Aggregate Government Bond AAA Index. In september 2008 is Lehman Brothers Asset Management overgenomen door Barclays Capital. Sinds deze overname onderhoudt Barclays Capital de voormalige Lehman Brothers indices. Per 1 januari 2009 wijzigt de naam van de benchmark van de hypothekenfondsen daarom naar Barclays Capital Euro Aggregate Government Bond Treasury AAA Index. Portefeuilleomvang Bij het PVF Zakelijke Hypothekenfonds en het PVF Particuliere Hypothekenfonds staat het door de diverse participanten gegeven mandaat inzake hypotheken centraal. Anders dan bij banken en andere financiële instellingen bepaalt het mandaat in hoofdzaak de maximale omvang van de hypothekenportefeuille en de mogelijkheden om in nieuwe hypothecaire leningen te beleggen. Dit uitgangspunt bepaalt voor een belangrijk deel het fondsbeleid en de uitvoering daarvan. Verderop in dit jaarverslag wordt uitgebreider ingegaan op de omvang van de fondsen. Binnen de huidige beleidskaders staan verder de volgende punten centraal: het behalen van een hoger rendement dan (staats)obligaties het behouden van een laag en beheersbaar risicoprofiel HYPOTHEKENFONDSEN

14 Risicoprofiel Syntrus Achmea Vastgoed stuurt voor de hypothekenportefeuilles aan op een laag risicoprofiel. Betreffende de beleggingen in zakelijke hypotheken wordt er onderscheid gemaakt naar het type financiering. Bij hypothecaire leningen met een hoger bevoorschottingspercentage gelden opslagen, waarbij als maximum 100% van de executiewaarde wordt gehanteerd. Dit maximum wordt slechts in uitzonderlijke gevallen verstrekt en vrijwel uitsluitend in situaties waarin extra zekerheden worden gesteld. Met betrekking tot de beleggingen in het particuliere hypothekensegment bedraagt de basishypotheek 75% van de executiewaarde. Bij hypothecaire leningen met een hoger bevoorschottingspercentage gelden eveneens opslagen, waarbij als maximum 125% van de executiewaarde wordt gehanteerd. Om tot een goede diversificatie in de hypothekenportefeuilles te komen, wordt gebruik gemaakt van spreiding: voor het Zakelijke Hypothekenfonds betekent dit dat er gespreid wordt naar vastgoedsector, zijnde: winkels, kantoren, bedrijfsruimten, verhuurde woningen en overige objecten; voor het Particuliere Hypothekenfonds wordt gebruik gemaakt van geografische spreiding (mede naar rato van de grootte van de lokale vastgoedmarkten) en wordt er tevens gespreid naar risicocategorie. Dit resulteert in een portefeuille die voor een groot deel bestaat uit leningen met Nationale Hypotheekgarantie (NHG) of Gemeentegarantie (GG) en leningen zonder expliciete garantie met een financiering tot 75% van de executiewaarde van de woningen. 14 In het kader van de beleggingsdoelstelling van het Particuliere Hypothekenfonds gelden de volgende restricties ten aanzien van de door het Fonds te verstrekken of te verwerven hypothecaire leningen: Het Particuliere Hypothekenfonds mag niet meer dan 50% van de Netto Vermogenswaarde aanhouden in de vorm van hypothecaire leningen met een bevoorschottingspercentage van 75% tot en met 100% (waarbij hypothecaire leningen met een Nationale Hypotheekgarantie niet worden meegeteld). Het Particuliere Hypothekenfonds mag niet meer dan 15% van de Netto Vermogenswaarde aanhouden in de vorm van hypothecaire leningen met een bevoorschottingspercentage van meer dan 100% (waarbij hypothecaire leningen met een Nationale Hypotheekgarantie niet worden meegeteld). In het kader van de beleggingsdoelstelling van het Zakelijke Hypothekenfonds gelden de volgende restricties ten aanzien van de door het Fonds te verstrekken of te verwerven hypothecaire leningen: Het Zakelijke Hypothekenfonds mag niet meer dan 80% van de Netto Vermogenswaarde aanhouden in de vorm van hypothecaire leningen met een bevoorschottingspercentage van 70% tot en met 90%. Het Zakelijke Hypothekenfonds mag niet meer dan 5% van de Netto Vermogenswaarde aanhouden in de vorm van hypothecaire leningen met een bevoorschottingspercentage van meer dan 90%. Het Zakelijke Hypothekenfonds zal niet beleggen in hypothecaire leningen aan één debiteur ter grootte van meer dan 5% van de Netto Vermogenswaarde. Het Zakelijke Hypothekenfonds zal niet beleggen in één of meer hypothecaire leningen als de grootte van de lening(en) meer bedraagt dan 5% van de Netto Vermogenswaarde met betrekking tot één registergoed. Het Zakelijke Hypothekenfonds zal met betrekking tot projectfinancieringen niet beleggen in hypothecaire leningen ter grootte van meer dan 10% van de Netto Vermogenswaarde. Het Zakelijke Hypothekenfonds zal met betrekking tot kantoorpanden niet beleggen in hypothecaire leningen ter grootte van meer dan 40% van de Netto Vermogenswaarde. Het Zakelijke Hypothekenfonds zal met betrekking tot bedrijfsruimtes niet beleggen in hypothecaire leningen ter grootte van meer dan 40% van de Netto Vermogenswaarde. Het Zakelijke Hypothekenfonds zal met betrekking tot winkels niet beleggen in hypothecaire leningen ter grootte van meer dan 40% van de Netto Vermogenswaarde. Het Zakelijke Hypothekenfonds zal met betrekking tot de categorie (verhuurde) woningen niet beleggen in hypothecaire leningen ter grootte van meer dan 80% van de Netto Vermogenswaarde. Het Zakelijke Hypothekenfonds zal met betrekking tot de categorie andere registergoederen dat wil zeggen register goederen niet zijnde kantoorpanden, bedrijfsruimtes, winkels en (verhuurde) woningen niet beleggen in hypothecaire leningen ter grootte van meer dan 20% van de Netto Vermogenswaarde. JAARVERSLAG 2008 HYPOTHEKENFONDSEN

15 Ontwikkeling van de hypothekenfondsen Zakelijke Hypothekenfonds Ultimo 2008 was ongeveer 2,45 miljard belegd in het Zakelijke Hypothekenfonds. Ten opzichte van ultimo 2007 ( 2,14 miljard) betekent dit een stijging van ongeveer 315 miljoen, hetgeen verklaard wordt door de inbreng van nieuwe gelden en de herbelegging van het directe resultaat in het fonds. Het totaal bedrag aan nieuwe beleggingen in hypothecaire leningen bedroeg over ,96 miljoen. Het totaal bedrag aan nieuwe hypothecaire beleggingen over 2007 was gelijk aan 739,16 miljoen. Dit impliceert een lichte daling van 6,20 miljoen in Het totaal rendement van het Zakelijke Hypothekenfonds over 2008 ligt boven dat van de bijbehorende benchmark, Lehman Euro Aggregate Government Bond AAA Index. Hierop wordt verder ingegaan in de paragraaf Performance. In figuur 1 is de portefeuilleverdeling naar type onderpand per ultimo 2008 weergegeven. Deze onderverdeling van de portefeuille is nagenoeg niet gewijzigd in De gewichten van de hypotheken met als onderpand woningen, winkels, kantoren en industriële gebouwen zijn in lijn met 2007 en bedragen respectievelijk 19%, 15%, 25% en 26%. Het gewicht van hypotheken met als onderpand horecabedrijf is gestegen naar 9%. Het gewicht van hypotheken met als onderpand mixed use / overig is van 11% naar 6% gedaald. Industrieel gebouw (26%) Horecabedrijf (9%) Winkels (15%) Mixed use / overig (6%) Kantoren (25%) 15 Woningen (19%) Figuur 1. Portefeuilleverdeling naar type onderpand per ultimo 2008 Zakelijke Hypothekenfonds. De huidige portefeuillestructuur van het Zakelijke Hypothekenfonds voldoet aan de voorwaarden zoals vastgelegd in het Informatie Memorandum van het Fonds. Particuliere Hypothekenfonds Ultimo 2008 was 1,51 miljard belegd in het Particuliere Hypothekenfonds. Dit betekent ten opzichte van ultimo 2007 ( 1,40 miljard) een stijging van in totaal 108,76 miljoen, hetgeen verklaard wordt door de inbreng van nieuwe gelden en de herbelegging van het directe resultaat in het fonds. Het totaal bedrag aan nieuwe beleggingen in hypothecaire leningen bedroeg over ,68 miljoen. In 2007 was het totaal bedrag gelijk aan 94,85 miljoen. Dit betekent een stijging in 2008 van 59,83 miljoen. Gegeven de gunstige marktomstandigheden in de eerste helft van 2008 is er een oproep gedaan aan de participanten om extra mandaatruimte ter beschikking te stellen. Dit extra geld is gebruikt om in nieuwe hypothecaire leningen te beleggen. HYPOTHEKENFONDSEN

16 Het Particuliere Hypothekenfonds heeft in 2008 een hoger totaal rendement gerealiseerd dan de bijbehorende benchmark, de Lehman Euro Aggregate Government Bond AAA Index. Hierop wordt verder ingegaan in de paragraaf Performance. Figuur 2 geeft de onderverdeling van de portefeuille weer naar Loan to Foreclosure value (LTV) per ultimo De portefeuillesamenstelling ligt in lijn met de onderverdeling per het eind van Het gewicht in de portefeuille van hypotheken met een Nationale Hypotheek Garantie, dan wel een Gemeente Garantie, is licht afgenomen naar 15%. Tevens is het gewicht van hypotheken met LTV kleiner dan 75% licht afgenomen naar een percentage van 70%. Het gedeelte van de portefeuille dat is belegd in hypotheken met een LTV 75% - 100% en LTV 100+ is gestegen naar respectievelijk 10% en 5%. LTV 100+ (5%) LTV (10%) NHG/GG (15%) LTV 0-75 (70%) 16 Figuur 2. Portefeuilleverdeling naar Loan to Foreclosure value per ultimo 2008 Particuliere Hypothekenfonds. De huidige portefeuillestructuur van het Particuliere Hypothekenfonds voldoet aan de voorwaarden zoals vastgelegd in het Informatie Memorandum van het Fonds. Fondsontwikkelingen in 2008 Benchmarkwijziging Er is onderzoek gedaan naar de gehanteerde benchmark in 2006 en 2007, te weten de Lehman Brothers Euro Aggregate Government Bond Index. Deze index bestaat uit staatsleningen uitgegeven door landen die de euro als munteenheid hebben, aan de staat gerelateerde bedrijven (zoals spoorwegen, telecommaatschappijen, overheidsinstellingen etc.) en lokale overheden. De hypotheken worden gewaardeerd tegen de eurobenchmarkcurve (plus een risico-opslag). Deze curve bestaat uit de duurste staatsleningen (met de laagste rendementen) en bevat op dit moment voornamelijk Duitse en Franse staatsleningen. De voorkeur is om een benchmark te gebruiken die beter aansluit bij de waardering van de hypotheken en dus alleen uit staatsleningen bestaat. Het kiezen van een index met alleen staatsleningen uit de eurozone heeft als nadeel dat er binnen de index grote verschillen in kredietwaardigheid zijn. Deze verschillen ontstaan doordat landen als Italië of Griekenland een heel ander risicoprofiel hebben dan Duitsland of Frankrijk. Het kiezen van een benchmark die zo dicht mogelijk aansluit bij de eurobenchmark is wenselijk. De index die de eurobenchmarkcurve het beste benadert, is de Lehman Brothers Euro Aggregate Government Bond AAA Index. Deze index bestaat uit AAA-staatsleningen uit de eurozone. De performance van deze nieuwe benchmark is minder volatiel dan de performance van de oude benchmark, waardoor de relatieve performance eveneens minder volatiel wordt. Dit komt de transparantie van de performance van de hypothekenfondsen ten goede; de relatieve performance wordt minder beïnvloed door niet-hypotheekspecifieke risico s. JAARVERSLAG 2008 HYPOTHEKENFONDSEN

17 In de Vergadering van Participanten is besloten, mede op basis van de bovengenoemde argumenten, dat per 1 januari 2008 de Lehman Brothers Euro Aggregate Government Bond AAA index als benchmark voor beide hypothekenfondsen gehanteerd zal worden. Introductie Basishypotheek In 2007 is het 9-verbeterpuntenplan opgesteld om de performance van in het Particuliere Hypothekenfonds te verhogen door onder andere risico s te verkleinen. Een deel van het verbeterpuntenplan is al in 2007 geïmplementeerd. Per 1 januari 2008 is de PVF Achmea Basishypotheek (met ingang van 14 mei 2008 Syntrus Achmea Vastgoed Basishypotheek genaamd) geïntroduceerd. Een belangrijk verschil met het bestaande product is dat de dagrentegarantie is vervangen door een offerterentegarantie. Bij een dagrentegarantie krijgt de hypotheekgever de laagste rente van ofwel het moment van offreren ofwel van het moment van passeren. Bij een offerterentegarantie krijgt de hypotheekgever alleen de rente op offertedatum aangeboden. Het voordeel van de offerterentegarantie is dat het pijplijnrisico fors gereduceerd is en dat het resterende pijplijnrisico nu structureel wordt afgedekt. Dat de Basishypotheek een succes is, blijkt uit de nieuwe beleggingen in hypothecaire leningen. Ruim 80% van het nieuw te beleggen geld is belegd in Basishypotheken en meer dan de helft van deze nieuwe beleggingen heeft in het tweede kwartaal van 2008 plaatsgevonden. Daarnaast heeft het fonds geprofiteerd van het nieuwe hedgingbeleid. Gedurende het tweede kwartaal, waarin het merendeel van de nieuwe beleggingen is gedaan, is de rente gestegen. In het verleden zou dit tot pijplijnverliezen hebben geleid. Door de hedgingstrategie zijn de pijplijneffecten in deze marktomstandigheden niet negatief uitgevallen. Parameteraanpassing Jaarlijks worden de parameters in het waarderingsmodel herzien op basis van recente data. Het betreft hier de parameters voor de modellering van de gemiddelde resterende looptijd van een hypothecaire lening (looptijdsfactor) en het vervroegde aflossingspercentage. De looptijdfactor is afhankelijk van de rentevaste periode van de hypotheken en de verschillende aflossingsvormen in de hypothekenportefeuille. De parameter voor het vervroegde aflossingspercentage is een voortschrijdend gemiddelde van het percentage vervroegde aflossingen over de afgelopen vier jaar. Met het vervroegde aflossingspercentage wordt geprobeerd een zo goed mogelijke inschatting te maken van de toekomstige vervroegde aflossingen. 17 In 2007 is het waarderingsmodel nader bestudeerd en is besloten om met ingang van 2008 de looptijdfactor frequenter aan te passen om op deze wijze tot een nauwkeurigere waardering van de portefeuille te komen. Een frequentere aanpassing van het vervroegde aflossingspercentage hoeft niet per definitie te leiden tot een betere voorspelling van de toekomstige vervroegde aflossingen en kan zelfs leiden tot onnodige volatiliteit in de fondsrendementen. Deze parameter zal daarom eenmaal per jaar worden aangepast. HYPOTHEKENFONDSEN

18 Participaties Zakelijke Hypothekenfonds Ultimo 2008 is het aantal participaties in het Zakelijke Hypothekenfonds gestegen naar stukken. De waarde per participatie, na winstuitkering, bedraagt per einde boekjaar 543,93. Het aantal participaties bedroeg per eind met een waarde 502,98 per participatie. Dit impliceert een stijging met stukken in De stijging van het aantal participaties in het Zakelijke Hypothekenfonds is het gevolg van de herbelegging van het directe rendement in het fonds en de belegging van nieuwe gelden in De participantenrekening van het Zakelijke Hypothekenfonds bedroeg op 31 december 2008, na winstdeling, 2,45 miljard (ultimo 2007: 2,05 miljard). Particuliere Hypothekenfonds Ultimo 2008 is het aantal participaties in het Particuliere Hypothekenfonds gestegen naar stukken. De waarde per participatie, na winstuitkering, bedraagt per einde boekjaar 591,80. Het aantal participaties bedroeg per eind met een waarde van 554,41 per participatie. Dit impliceert een stijging met stukken in De stijging van het aantal participaties in het Particuliere Hypothekenfonds is het gevolg van de herbelegging van het directe rendement in het fonds en de belegging van nieuwe gelden in De participantenrekening van het Particuliere Hypothekenfonds bedroeg op 31 december 2008, na winstdeling, 1,52 miljard (ultimo 2007: 1,36 miljard). Mandaten De verandering in het aantal participaties in 2008 ten opzichte van 2007 is conform de mandaten voor 2008, zoals afgesproken met de verschillende participanten. 18 In- en uittredingen in het verslagjaar In het verslagjaar is er één nieuwe participant in de hypothekenfondsen ingetreden, te weten: Stichting Pensioenfonds GITP In het verslagjaar is één participant uitgetreden uit het Particuliere Hypothekenfonds, te weten: Stichting Pensioenfonds voor de Architectenbureaus JAARVERSLAG 2008 HYPOTHEKENFONDSEN

19 Performance Zakelijke Hypothekenfonds Marge Het verschil tussen de gemiddelde geoffreerde hypotheekrente en de rente op staatsleningen met een vergelijkbare looptijd (de marge) bedroeg aan het begin van basispunten. Aan het einde van het jaar kwam de gemiddelde marge uit op 219 basispunten. Hierbij is geen rekening gehouden met afsluitprovisies. Voor het gehele jaar kwam de gemiddelde marge, gewogen naar transactievolume, uit op 186 basispunten met een netto afsluitprovisie van 37 basispunten voor De netto afsluitprovisie bestaat uit de door ons ontvangen afsluitprovisies gecorrigeerd met de door ons betaalde vergoedingen aan het intermediair. Hiermee zijn de marges gestegen ten opzichte van In het verleden hebben de marges op zakelijke hypotheken lange tijd onder druk gestaan door de toenemende concurrentie op de zakelijke hypotheekmarkt. In 2007 is dit echter veranderd als gevolg van de internationale kredietcrisis. Door de kredietcrisis zijn de risicopremies gestegen. Daarnaast zijn de fundingkosten van de banken opgelopen door problemen bij de financiële instellingen. Hierdoor zijn de marges op zakelijke hypotheken toegenomen. Door de aanhoudende kredietcrisis in 2008 zijn de marges nog steeds hoog. Door de verslechterende economische omstandigheden na het derde kwartaal zijn de marges in de laatste maanden van 2008 verder toegenomen. De marges op zakelijke hypotheken liggen aan het eind van 2008 fors hoger dan in voorgaande jaren. De onderstaande grafiek (figuur 3) laat de margeontwikkeling voor zakelijke hypotheken voor 2008 zien. De markt voor zakelijke hypotheken kenmerkt zich door een heterogeen en daarmee in zeker opzicht een ondoorzichtig karakter. Elke hypothecaire financiering is maatwerk en er is een aantal factoren dat de prijs en daarmee de marge bepaalt. Hierbij moet gedacht worden aan type onderpand, soort gebruik, loan to foreclosure value, omvang financiering, debiteurstelling enzovoort. Een ander belangrijk kenmerk is de prijsdifferentiatie waardoor de fluctuaties in de marges vrij groot zijn. Om het fluctuerende karakter enigszins te temperen is de tijdreeks geëffend en zijn er voortschrijdende gemiddelden berekend Marge in basispunten jan 08 feb 08 mrt 08 apr 08 mei 08 jun 08 jul 08 aug 08 sep 08 okt 08 nov 08 dec 08 jan 09 Figuur 3. 4-weeks voortschrijdend gemiddelde marge (excl. afsluitprovisies) zakelijke hypotheken HYPOTHEKENFONDSEN

20 Rendement De ontwikkelingen op de rentemarkt zijn van invloed op het absolute rendement van de hypothekenfondsen. In het verslagjaar is de rentemarkt aan een zeer sterke dynamiek onderhevig geweest. De rente op staatsleningen is in 2008 over de gehele curve gedaald, waarbij tevens de rentecurve is versteild. Deze rentedaling heeft zich niet gedurende het hele jaar voorgedaan, in het tweede kwartaal is de rente namelijk gestegen. Per saldo is de rente over 2008 gedaald. Deze rentedaling varieert van 233 basispunten op staatsleningen met een looptijd van 1 jaar tot en met 87 basispunten op 20-jarige staatsleningen. Doordat de rente op het korte segment van de curve meer is gedaald dan de rente op lang lopende staatsleningen, is de curve steiler geworden. Het verschil tussen de 30-jaars rente en de 3-maands rente bedraagt per ultimo basispunten: eind 2007 was dit verschil gelijk aan 70 basispunten. Het 5- tot 10-jaars gedeelte van de curve is versteild van 21 basispunten naar 63 basispunten. Een dalende rente heeft een positief effect op de actuele waarde van vastrentende beleggingen zoals staatsleningen en hypotheken. Het jaar 2008 kenmerkte zich door de aanhoudende kredietcrisis. Als gevolg van de aanhoudende hoge fundingkosten bij financiële instellingen en de schaarste van kapitaal, konden er hoge marges worden gerealiseerd op nieuwe hypothecaire leningen en verlengingen. Het Zakelijke Hypothekenfonds heeft voor bijna 733 miljoen in nieuwe, zakelijke hypothecaire leningen belegd gedurende Daardoor heeft het fonds volop kunnen profiteren van de gunstige marktomstandigheden. 20 In het derde kwartaal heeft een aantal historische gebeurtenissen plaatsgevonden, waarvan het faillissement van Lehman Brothers de voornaamste was. De daarna snel verslechterende economische omstandigheden hebben ertoe geleid dat de risico-opslag in het waarderingsmodel is verhoogd. Dit om rekening te houden met het verhoogde krediet- en onderpandrisico in de gehele markt. Deze verhoging heeft geleid tot een negatieve herwaardering van de zakelijke hypothekenportefeuille (zie voor een uitgebreidere toelichting ook de paragaaf Herwaardering in dit jaarverslag). Het rendement van het Zakelijke Hypothekenfonds was gedurende de eerste drie kwartalen van 2008 hoger dan de benchmark, zoals is weergegeven in figuur 4. Het negatieve absolute rendement in het tweede kwartaal van zowel het fonds als de benchmark is een gevolg van de gestegen rente gedurende die periode. Het negatieve relatieve rendement in het vierde kwartaal wordt verklaard door de negatieve herwaardering die per ultimo december heeft plaatsgevonden. Ondanks de negatieve herwaardering heeft het fonds een outperformance behaald ten opzichte van AAA-staatsleningen. Figuur 5 geeft de cumulatieve outperformance gedurende het jaar weer. Het Zakelijke Hypothekenfonds heeft over 2008 een totaal rendement behaald van 13,39%, het rendement van de benchmark (Lehman Euro Aggregate Government Bond AAA Index) is over het afgelopen jaar gelijk aan 11,31%. Hierdoor is er een outperformance gerealiseerd van 2,08%. De performance op fondsniveau is niet altijd gelijk aan de performance op het niveau van de individuele participant. Dit heeft te maken met in en uittredingen die gedurende het jaar plaatsvinden. Het moment van in en uittreden binnen een jaar kan de jaarperformance voor een participant aanzienlijk beïnvloeden. Jaarlijks worden de parameters met betrekking tot de modellering van vervroegde aflossingen herzien. In 2008 heeft de aanpassing een negatief effect gehad van 2 basispunten. In het kader van de optimalisatie van het waarderingsmodel wordt sinds 2008 een van de parameters frequenter aangepast. Het gaat om de parameter die de gemiddelde resterende looptijd van een hypotheek bepaalt. Deze parameter is afhankelijk van de verhouding van de verschillende aflossingsvormen binnen de hypothekenportefeuille en de rentevaste periode van de hypotheken. Een frequentere aanpassing van de parameters leidt tot een nauwkeurigere waardering van de hypothekenportefeuille. JAARVERSLAG 2008 HYPOTHEKENFONDSEN