Borstsparende operatie met schildwachtklierprocedure

Transcriptie

1 Chirurgie Patiënten informatie dossier Borstsparende operatie met schildwachtklierprocedure Dit patiënten informatie dossier bevat aanvullende informatie op het gesprek dat u met uw specialist heeft gehad over uw borstsparende operatie met schildwachtklier procedure. Inhoud 1 Het gebruik van het patiënten informatie dossier Borstkanker Inleiding De bouw van de borst Het ontstaan van een tumor Een kwaadaardige tumor Het lymfestelsel De lymfevaten De lymfklieren Behandeling De schildwachtklierprocedure Wanneer een schildwachtklierprocedure Stap 1 van de schildwachtklierprocedure Stap 2 van de schildwachtklierprocedure De borstsparende operatie Pathologisch onderzoek MammaPrint Algemene voorbereiding op de opname Verpleegkundig spreekuur mammacare verpleegkundige De opnamedag Wond Pijn Fysiotherapie Ontslag en leefregels Mogelijke complicaties Vervolg verpleegkundig mammaspreekuur Casemanager/contactpersoon Vragen Medicijngebruik Kosten Bron Interessante websites Ruimte voor vragen en aantekeningen

2 1 Het gebruik van het patiënten informatie dossier Wij raden u aan om: Uw persoonlijke gegevens in te vullen, zie voorzijde. Uw patiënten informatie dossier bij ieder bezoek aan het ziekenhuis, de huisarts en overige hulpverleners mee te nemen en zo nodig te laten lezen. De arts of verpleegkundige te vragen om belangrijke informatie op te schrijven bij hoofdstuk 12. Hier kunt u ook zelf aantekeningen maken. 2 Borstkanker 2.1 Inleiding Bij u is vastgesteld dat de aandoening in uw borst kwaadaardig is of zich in een voorstadium hiervan bevindt. Dit nieuws komt vaak onverwacht en geeft veel angst. Wij kunnen de angst niet wegnemen. Veel mensen genezen tegenwoordig wel van de ziekte. Daarvoor is echter vaak een ingrijpende behandeling nodig. Uw behandelend arts en/of verpleegkundig specialist mammacare zullen de ziekte, de onderzoeken en behandelmogelijkheden goed met u bespreken. In dit hoofdstuk kunt u lezen over: De bouw van de borst Het ontstaan van een tumor Een kwaadaardige tumor Het lymfestelsel Het is belangrijk dat u zich tijdens het lezen realiseert dat de situatie voor iedereen weer anders is. 2.2 De bouw van de borst Onder de huid van uw borst voelt u uw melkklieren in de vorm van kleine hobbeltjes. Deze zijn over het algemeen zacht en voelen in beide borsten hetzelfde aan. Samen vormen de melkklieren het borstklierweefsel. In de borst bevinden zich geen spieren. Wanneer u uw borsten in de spiegel bekijkt, ziet u dat ze niet volkomen gelijk zijn. Dit is bij de meeste mensen het geval. a. steunweefsel b. rib c. melkklier d. borstspier e. melkgang f. tepel 2.3 Het ontstaan van een tumor Het weefsel waaruit ons lichaam is opgebouwd, bestaat uit miljarden cellen. Iedere cel heeft een beperkte levensduur en moet dus steeds worden vervangen. Dit gebeurt door celdeling. Als er echter meer cellen bijkomen dan afsterven, ontstaat er een wildgroei. De balans wordt verstoord en de cellen, die teveel zijn, verdringen de normale cellen. Er is dan sprake van een tumor die goed- of kwaadaardig kan zijn of een tumor met het voorstadium van borstkanker. 2

3 2.4 Een kwaadaardige tumor Bij een kwaadaardige (maligne) tumor is er sprake van ongeremde celdeling, die niet meer vanzelf stopt. De cellen die ontstaan hebben een afwijkende vorm en functioneren niet meer zoals het hoort. Zij dringen de omliggende weefsels binnen en tasten deze ook aan. Op deze manier komen tumorcellen in de lymfe- en bloedbaan terecht en verspreiden zich door het lichaam. Zo kunnen ook op andere plaatsen tumoren ontstaan. Dit noemen we uitzaaiingen of metastasen. Bij borstkanker gaat het meestal om een zogeheten ductaalcarcinoom. Een ductaalcarcinoom ontstaat in de melkbuisjes van de borst. Wanneer de oorsprong van de tumor zich in de melkkliertjes bevindt, spreken we van een lobulair carcinoom. Het lobulair carcinoom vormt minder vaak één tumor, maar groeit meer verspreid door de borst. Door deze groeiwijze wordt een lobulair tumor vaak pas in een later stadium ontdekt. 2.5 Het lymfestelsel Bij borstkanker speelt het lymfestelsel een grote rol. Als de tumorcellen zich verspreiden dan gebeurt dat in de regel als eerste via het lymfestelsel. Veel mensen zijn niet bekend met de werking hiervan. Daarom geven we u een korte uitleg De lymfevaten Lymfevaten vormen de kanalen van het lymfestelsel. Deze kanalen worden vanuit de weefsels gevuld met een kleurloze vloeistof; de lymfe. In de lymfe worden de afvalstoffen uit het lichaam opgenomen. Ook bevinden zich in de lymfe witte bloedcellen. Via de steeds grotere vaten komt dit weefselvocht uiteindelijk in de bloedbaan terecht. Voordat de lymfe in de bloedbaan komt passeert het tenminste één lymfeklier De lymfklieren Lymfeklieren zijn de zuiveringsstations van het lymfestelsel; daarin worden de ziekteverwekkers, voornamelijk bacteriën en virussen onschadelijk gemaakt. Afvalstoffen uit de lymfe worden gefilterd. Deze lymfeklieren zijn op meerdere plaatsen in ons lichaam te vinden, waaronder de oksel. 3 Behandeling In dit hoofdstuk wordt kort uitgelegd welke behandelmogelijkheden er zijn en wordt uitgebreid uitleg gegeven over de behandeling borstsparende operatie en een schildwachtklierprocedure. Uw behandelend chirurg heeft dit met u besproken. De behandeling kan bestaan uit: Operatie Radiotherapie Chemotherapie Hormoontherapie Immunotherapie Welke behandeling(en) u krijgt en in welke volgorde hangt af van een aantal factoren, onder andere: De grootte van de tumor ten opzichte van de borst De groeiwijze van de tumor De plaats(en) waar de tumor zich bevindt Uw conditie Uw eigen voorkeur De eerste keus voor de behandeling van borstkanker is meestal een operatie. In dit hoofdstuk wordt een borstsparende operatie met schildwachtklierprocedure aan u uitgelegd. 3

4 De behandeling vindt op twee locaties plaats. Voor de duidelijkheid zetten we ze hier in de juiste volgorde onder elkaar. 1. Schildwachtklierprocedure in het Antonius Ziekenhuis of (incidenteel) Diaconessenhuis Utrecht en 2. vervolgens gaat u naar Woerden voor de operatie in het Zuwe Hofpoort Ziekenhuis. 3.1 De schildwachtklierprocedure Bij de schildwachtklierprocedure wordt onderzocht of er tumorcellen in de schildwachtklier zitten. Als tumorcellen zich gaan verspreiden is de schildwachtklier de eerste klier waar de tumorcellen naar uitzaaien. De aan- of afwezigheid van tumorcellen in deze klier zegt alleen iets over de status van de schildwachtklier. Niet of er meerdere okselklieren tumorcellen bevatten en ook niet of er elders in het lichaam uitzaaiingen zijn. Het onderzoek, dat niet pijnlijk is, vindt meestal op de dag van de operatie plaats, soms ook de dag voor de operatie. Voor dit onderzoek zijn geen speciale voorbereidingen nodig Wanneer een schildwachtklierprocedure Over het algemeen wordt de procedure uitgevoerd bij tumoren kleiner dan vijf centimeter. De procedure kan niet altijd worden uitgevoerd bijvoorbeeld wanneer er meer tumoren zijn in verschillende kwadranten van de borst. Ook een eerdere operatie aan de borst kan een reden zijn om de schildwachtklierprocedure niet uit te voeren. In overige gevallen is een schildwachtklierprocedure mogelijk Stap 1 van de schildwachtklierprocedure De schildwachtklier wordt opgespoord met radioactieve vloeistof. Voor de operatie wordt een klein beetje licht radioactieve vloeistof in of bij de tumor geïnjecteerd. Deze vloeistof stroomt via de lymfvaten naar de schildwachtklier. Het legt eigenlijk dezelfde weg af als een tumorcel zou kunnen doen. Na vijftien minuten is het gebied te zien waar de klier zich moet bevinden. Dat gebeurt via een lymfscan die op de afdeling nucleaire geneeskunde gemaakt wordt. Na twee en/of vier uur wordt zo n scan herhaald, om eventueel meer schildwachtklieren aan te tonen. Het onderzoek, wat niet pijnlijk is, vindt op de dag voor of van de operatie plaats, maximaal 24 uur voor de operatie. De tijd tussen de injectie en de scan hoeft u niet op de afdeling nucleaire geneeskunde door te brengen. Het is belangrijk dat u tijdens de wachttijd regelmatig uw borst masseert ter hoogte van de plaats van de injectie. Dit bevordert de afvoer van de vloeistof naar de lymfklieren. De schildwachtklierprocedure vindt plaats in het Antonius Ziekenhuis locatie Utrecht of in het Diakonessenhuis Utrecht op de afdeling nucleaire geneeskunde. Op de dag van de schildwachtklierprocedure meldt u zich in één van bovenstaande ziekenhuizen waarmee u een afspraak heeft. Nadat de schildwachtklierprocedure is uitgevoerd meldt u zich op de verpleegafdeling Chirurgie van het Zuwe Hofpoort Ziekenhuis waar aansluitend de operatie plaatsvindt. Vindt de schildwachtklierprocedure plaats de dag voor de operatie dan gaat u na het onderzoek naar huis en meldt u zich de dag van operatie op de afgesproken tijd op de verpleegafdeling of afdeling radiologie Stap 2 van de schildwachtklierprocedure U komt aan op de operatiekamer. Nadat u onder narcose bent gaat de chirurg op zoek naar de schildwachtklier. De chirurg spuit soms een blauwe kleurstof in de buurt van de borsttumor, zodat de lymfebanen die van de tumor afkomstig zijn blauw kleuren en beter gevolgd kunnen worden tot aan de schildwachtklier. Samen met de radioactieve stof, die met behulp van een geigerteller opgespoord kan worden, wordt de lymfeklier gevonden en verwijderd. Soms zijn er meerdere schildwachtklieren. Het kan zijn dat ondanks beide stappen de schildwachtklier niet gevonden wordt. In dat geval worden alle lymfeklieren uit de oksel verwijderd. 4

5 3.2 De borstsparende operatie Bij een borstsparende operatie wordt de tumor ruim weggenomen, met een rand van gezond borstweefsel eromheen. De rest van de borst blijft intact. Na een borstsparende operatie behoudt de borst over het algemeen wel haar vorm, maar kan er volumeverlies zichtbaar zijn. 3.3 Pathologisch onderzoek Zowel de schildwachtklier als de verwijderde tumor worden door de patholoog onderzocht. De patholoog onderzoekt in het weggenomen weefsel of de tumor in zijn geheel, tot in het gezonde weefsel, is verwijderd. In de schildwachtklier wordt onderzocht of er tumorcellen (uitzaaiingen) aanwezig zijn. Bovendien wordt de grootte, de groeiwijze, delingssnelheid en de hormoongevoeligheid onderzocht. Deze pathologie (PA) uitslag is na vijf werkdagen bekend. Op grond van deze uitslag zal de chirurg met u het verdere behandelplan bespreken. Na een borstsparende operatie volgt per definitie bestraling van de borst en/of oksel. De PA uitslag en het behandelplan wordt door uw behandelend chirurg in een multidisciplinaire oncologiebespreking besproken in een team van zowel interne als externe oncologisch specialisten. Op grond van de pathologie uitslag wordt bepaald of een tweede operatie nodig is. Bijvoorbeeld om het weefsel rond de tumor ruimer weg te nemen. Het kan ook nodig zijn om alle lymfeklieren uit de oksel te verwijderen, of op de oksel te bestralen, als de schildwachtklier tumorcellen bevat. De behandelend chirurg bespreekt op de polikliniek uitgebreid met u de vervolgbehandeling(en). Wij adviseren u om samen met uw partner of naaste te komen. Twee mensen horen immers meer dan één. Naast deze mondelinge informatie over de vervolg behandeling(en) krijgt u ook de aanvulling voor uw informatie dossier uitgereikt. 3.4 MammaPrint Mammaprint is één van de recente ontwikkelingen in de medische wetenschap waarmee de individuele behandeling van borstkanker verbeterd kan worden. MammaPrint is een test van het tumorweefsel. De test kan ingezet worden als u nog geen nabehandeling heeft gehad met chemotherapie of hormoontherapie en er geen sprake is van uitzaaiingen in botten of organen. De test bepaalt hoe agressief de tumor is en geeft aan of er een verhoogd risico is op het ontstaan van uitzaaiingen of terug keer van de borstkanker binnen 10 jaar. De arts bepreekt met u of u in aanmerking komt voor de MammaPrint. Voor verdere informatie verwijzen wij u naar de folder MammaPrint of de website: U kunt uiteraard ook uw arts of verpleegkundig specialist om informatie vragen. 4 Voorbereiding op de opname Voor de opname krijgt u een afspraak mee voor de mammacareverpleegkundige en het preoperatieve (anesthesist) spreekuur. 4.1 Verpleegkundig spreekuur mammacareverpleegkundige De mammacareverpleegkundige is verantwoordelijk voor de specifieke zorg voor patiënten met een aandoening in de borst. Mammacare betekent letterlijk: borstzorg (mamma = borst en care = zorg). Een mammacareverpleegkundige is een verpleegkundige die zich door middel van een specifieke opleiding heeft gespecialiseerd in de zorg voor patiënten met borstkanker of andere borstafwijkingen. Door deze specialisatie is zij in staat voorlichting, begeleiding en praktische hulp te geven aan vrouwen met de hiervoor genoemde 5

6 aandoeningen. Patiënten worden doorverwezen door de specialist of verpleegkundig specialist mammacare. Ook kunt u zelf contact opnemen bij vragen over de opname, behandeling, erfelijkheid of reconstructiemogelijkheden. Onze ervaring is dat thuis allerlei vragen opkomen die te maken hebben met uw ziekte of operatie. Het is dan prettig om de informatie die u tijdens het bezoek aan de chirurg heeft gekregen, met iemand door te kunnen nemen. Om deze reden heeft de mammacareverpleegkundige een spreekuur voor patiënten die een borstoperatie zullen of hebben ondergaan. In het gesprek voorafgaand aan de operatie worden, naast het afnemen van een verpleegkundige vragenlijst (anamnese), de volgende onderwerpen met u besproken: opnamedag operatie dag na de operatie voorkomen van lymfoedeem en armmeting eventuele nabehandelingen nazorg thuiszorg patiëntenvereniging lotgenotencontact bewegen en gezonde voeding tijdens de behandelingen Voor de algemene informatie over een opname in het ziekenhuis verwijzen wij u naar het patiëntenblad Hofpoort Info. 4.2 De opnamedag U meldt zich op de dag van de operatie op de afgesproken afdeling. De verpleegkundige zal u vervolgens uw kamer wijzen en u begeleiden naar de operatieafdeling. 4.3 Wond Na de operatie heeft u een wond in de oksel en de borst. Deze zijn afgeplakt met zogenaamde steristrips en een wond(eiland) pleister, met daaroverheen een drukverband voor de eerste 24 uur. De eilandpleister kunt u na een dag zelf verwijderen. De steristrips kunt u na een aantal dagen zelf verwijderen. Douchen is geen probleem, in bad gaan en zwemmen kunt u beter uitstellen tot na het eerste polibezoek na opname Pijn Tijdens de opname krijgt u volgens protocol pijnmedicatie voorgeschreven. Dit wordt afgestemd op uw mate van pijn en pijnbeleving. Hiervan wordt 3 x daags bij u een pijnscore afgenomen. Voor ontslag krijgt u advies mee voor het gebruik van pijnmedicatie thuis. 4.5 Fysiotherapie Indien nodig geeft de fysiotherapeut u voor ontslag voorlichting en begeleiding bij het uitvoeren van schouder- en armoefeningen. 4.6 Ontslag en leefregels In principe kunt u na het bezoek van de arts de dag na de operatie weer naar huis. Adviezen ten aanzien van de leefregels thuis kunt u nalezen in de folder Leefregels na een borstsparende operatie. Deze krijgt u mee bij uw ontslag uit het ziekenhuis. 6

7 4.7 Mogelijke complicaties Bij elke operatie bestaat de kans op complicaties, zoals nabloeding, wondinfectie, trombose of longontsteking. Heeft u na de operatie klachten die mogelijk hierop wijzen dan adviseren wij u om contact op te nemen met: Polikliniek Chirurgie (maandag t/m vrijdag, van uur) T Spoed Eisende Hulp (buiten kantooruren) T Vervolg spreekuur mammacare verpleegkundige Na het ontslag uit het ziekenhuis begint vaak pas de verwerking van wat er allemaal met u gebeurd is. Naast de emotionele verwerking krijgt u mogelijk ook te maken met een fysieke nasleep van de behandeling. Op het mammaspreekuur wordt daarom terug gekeken naar wat er gebeurd is of wat u nog te wachten staat. Ook kunt u de problemen bespreken die u of uw partner als gevolg van uw ziekte ervaren. Gedurende een jaar krijgt u drie vervolggesprekken. In deze gesprekken komt de door u ingevulde lastmeter aan de orde. De lastmeter is een hulpinstrument om mogelijke lichamelijke, psychische, sociale en spirituele problemen of vragen duidelijk te krijgen. 6 Casemanager/contactpersoon Tijdens uw behandeling voor borstkanker krijgt u met diverse zorgverleners te maken en ook met verschillende ziekenhuizen. Gedurende het behandel- en nazorgtraject blijft de chirurg uw hoofdbehandelaar. Tijdens bijvoorbeeld de chemotherapie is de internist-oncoloog uw behandelaar en zal zij/hij u tijdens de chemotherapie begeleiden, maar de hoofdbehandelaar blijft de chirurg. Voor u is het belangrijk om één contactpersoon te hebben die van uw situatie en behandeltraject op de hoogte is en die u zal begeleiden, soms wat meer op de achtergrond. De casemanager voor de borstkankerzorg is de verpleegkundig specialist. Bereikbaarheid: Verpleegkundig specialist mammacare: Even weken: maandag t/m donderdag van uur Oneven weken: maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag van uur T E wbode@zuwehofpoort.nl of via mammacare@zuwehofpoort.nl Bij afwezigheid kunt u uw vraag stellen via de mail of bij (dringende) vragen contact opnemen met de mammacareverpleegkundigen of uw behandelend arts. 7 Vragen Heeft u na het lezen van deze informatie nog vragen, belt u dan gerust: Mammacareverpleegkundigen Spreekuur op donderdag van uur T E mammacare@zuwehofpoort.nl Polikliniek Chirurgie Maandag t/m vrijdag, van uur Afdeling Chirurgie Voor vragen over uw verblijf in het ziekenhuis: T

8 Psychosociale Zorg Voor vragen over sociale, psychische en maatschappelijk zorg rondom uw ziekte en herstel, kunt u contact opnemen met: T medisch maatschappelijk werk T dienst geestelijke verzorging 8 Medicijngebruik Neem altijd uw actueel medicatieoverzicht mee. Dit overzicht kunt u krijgen bij uw apotheek. Gebruikt u bloedverdunnende medicijnen, meld dit altijd vooraf aan uw arts. 9 Kosten In Nederland worden de meeste ziekenhuisbehandelingen rechtstreeks met de zorgverzekeraar afgehandeld. Niet alle ingrepen en behandelingen vallen onder het basispakket en daarbij heeft u een eigen risico. Informeer altijd vooraf bij uw zorgverzekeraar of u voor een (volledige) vergoeding van uw behandeling in ons ziekenhuis in aanmerking komt. Bent u onverzekerd dan krijgt u zelf de rekening van uw behandeling toegestuurd. Voor de vergoeding van ziekenhuiszorg heeft u altijd een verwijzing nodig van uw huisarts of andere specialist. Neem altijd uw legitimatiebewijs (paspoort, identiteitskaart of rijbewijs) en uw verzekeringspas mee bij een bezoek aan het ziekenhuis. Meer informatie vindt u op 10 Bron Deze folder is afkomstig van Mammacare Zuwe Hofpoort Ziekenhuis gebaseerd op informatie van de Richtlijn mammacarcinoom (2012), Vereniging Integrale Kankercentra (VIKC) en de Patiëntenvereniging Borstkanker Vereniging Nederland (BVN). 11 Interessante websites Voor meer informatie kijkt u op onze speciale website Hier vindt u ook links naar de websites van verschillende patiëntenorganisaties. 12 Ruimte voor vragen en aantekeningen De informatie in deze folder is van algemene aard en is bedoeld om u een beeld te geven van de zorg en voorlichting die u kunt verwachten. In uw situatie kunnen andere adviezen of procedures van toepassing zijn. Deze folder is dan ook een aanvulling op de specifieke (mondelinge) voorlichting van uw specialist of behandelaar. Zuwe Hofpoort Ziekenhuis Polanerbaan GN Woerden T I April 2015