Tekst: Rianne Gijzen & Eric Hermans
|
|
- Nathan Veenstra
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Veel kinderen en jongeren met nietaangeboren hersenletsel (NAH) hebben begeleiding en aanpassingen nodig op school. Maar hoe doe je dat als docent of begeleider als je niet bent opgeleid in onderwijs aan leerlingen met NAH? Het onlangs verschenen Onderwijsprotocol helpt je hersenletsel te signaleren en leerlingen met NAH passend onderwijs te geven. Tekst: Rianne Gijzen & Eric Hermans Jaarlijks wordt in ziekenhuizen in Nederland naar schatting bij kinderen en jongeren tot 24 jaar niet-aangeboren hersenletsel (NAH) vastgesteld: kinderen met traumatisch hersenletsel en met niet-traumatisch hersenletsel. 1 Traumatisch hersenletsel ontstaat als gevolg van uitwendig geweld tegen het hoofd, bijvoorbeeld door een verkeersongeluk, een val van de trap of een ongeluk tijdens de gymles. Niet-traumatisch hersenletsel is meestal het gevolg van een ziekte van de hersenen, zoals meningitis, een hersenbloeding, een hersentumor of epilepsie. 2 Naast deze kinderen en jongeren bij wie hersenletsel wordt vastgesteld, zijn er jaarlijks nog duizenden kinderen die na een val niet naar het ziekenhuis gaan en dus niet geregistreerd zijn. Meer dan vijftien procent van de kinderen en jongeren bij wie het hersenletsel in het ziekenhuis wordt vastgesteld heeft matig of ernstig hersenletsel. 1 Veel kinderen met matig of ernstig NAH ondervinden blijvende gevolgen van het letsel. Kinderen met licht NAH herstellen in de meeste gevallen volledig, maar voor 10 à 15 procent van deze groep geldt dat niet. 3 Dat lijkt een betrekkelijk gering percentage, maar het gaat toch om ongeveer 2000 kinderen per jaar. Veel voorkomende gevolgen van NAH bij kinderen en jongeren zijn: 1) Lichamelijke problemen, zoals motorische problemen, zintuiglijke problemen, vermoeidheid en hoofdpijn; 2) Cognitieve problemen, zoals problemen op het gebied van aandacht, geheugen, mentale flexibiliteit, snelheid van informatieverwerking, plannen en organiseren; 3) Problemen op het gebied van gedrag en emotioneel functioneren, zoals angst, somberheid, agressie, prikkelbaarheid, beperkte initiatiefname en verminderde sociale contacten. 4 Gelukkig ondervinden niet alle kinderen gevolgen van het opgelopen NAH. Maar we kunnen ook niet precies voorspellen wie wel gevolgen zal ondervinden en wie niet. Een extra moeilijkheid is dat gevolgen van hersenletsel soms pas maanden of jaren later aan het licht komen. Het kan zo zijn dat een kind op jonge leeftijd
2 letsel oploopt in een deel van de hersenen dat pas later tot ontwikkeling komt, waardoor de gevolgen zich ook pas jaren later gaan manifesteren. 5 Helaas wordt de relatie met hersenletsel dan vaak niet meer gelegd. De omgeving blijft verwachtingen houden waaraan het kind of de jongere niet kan voldoen. Dat leidt tot een situatie die voor het kind of de jongere uiterst moeilijk is. Op alle Nederlandse scholen voor speciaal onderwijs tezamen zitten maar een paar honderd leerlingen van wie bekend is dat zij NAH hebben. 6 De meeste leerlingen gaan na het oplopen van het NAH weer terug naar hun eigen reguliere school. Vaak weet de school niet dat er met een leerling iets gebeurd is waardoor hij of zij NAH heeft opgelopen. Als zo n leerling op school toch problemen laat zien, is er - zeker als het hersenletsel langer geleden is ontstaan - niemand die een relatie met NAH legt. De school tast dan volledig in het duister over de oorzaak en de aanpak van de problemen. Als wel bekend is dat de problemen van een leerling veroorzaakt worden door NAH is de handelingsverlegenheid in het onderwijs vaak groot. NAH is op de meeste scholen nog een onbekend fenomeen en weinig docenten en begeleiders zijn geschoold in het onderwijs aan leerlingen met NAH. Hoe het ook kan: een intern begeleider vertelt Simon was een voorbeeldige leerling. Hij liet aan het begin van zijn schoolcarrière prachtige scores zien: allemaal A-tjes en B-tjes. Maar later veranderde zijn gedrag; hij werd prikkelbaar en maakte ruzie. De scores veranderden in vooral E-tjes. Ik heb dit besproken met de ambulant begeleider die wekelijks op onze school komt. Het viel haar op dat er een duidelijke knik in de prestaties van Simon zichtbaar is en dit deed haar denken aan NAH. Bij navraag bleek die knik precies samen te vallen met het moment waarop Simon terugkwam op school na een verkeersongeluk. Hij is op de regionale NAH-poli onderzocht en hij blijkt inderdaad NAH te hebben. We hebben meteen de nodige aanpassingen doorgevoerd in zijn individuele leerplan. Nu gaat het op school gelukkig weer beter met Simon.
3 Leerlingen met niet-aangeboren hersenletsel (NAH) vormen een vergeten groep en zorgen in het onderwijs voor een dubbele uitdaging: 1) het signaleren van NAH en 2) het bieden van passend onderwijs aan leerlingen met NAH. Om deze dubbele uitdaging landelijk aan te pakken heeft Vilans, kenniscentrum voor de langdurende zorg, samen met een groep NAH-onderwijsexperts een onderwijsprotocol ontwikkeld voor leerlingen met NAH. 7 Dit protocol is ontwikkeld in opdracht van het Landelijk Expertise Centrum Speciaal Onderwijs (LECSO). Doel van het protocol is verbetering van het onderwijs aan deze kwetsbare groep leerlingen. Met behulp van het onderwijsprotocol kun je: * NAH bij leerlingen signaleren. Het protocol bevat een handzame signaleringslijst die je kunt gebruiken bij een vermoeden van NAH. De lijst is geen diagnostisch instrument, maar brengt mogelijke gevolgen van NAH in kaart op het gebied van cognitie, emoties, gedrag en sociaal functioneren. De lijst geeft advies over hoe te handelen bij een bepaalde score. * Kennis opdoen over NAH bij leerlingen en de route die ze doorlopen van zorg naar onderwijs. Het NAH-Onderwijsprotocol bevat informatie over NAH bij kinderen en jongeren en de oorzaken en gevolgen ervan. Daarnaast zijn er twee stroomschema s opgenomen in het protocol: één voor leerlingen met (een vermoeden van) licht NAH en één voor leerlingen met (een vermoeden van) matig of ernstig NAH. De stroomschema s beschrijven de stappen die de leerling idealiter doorloopt in de keten van ziekenhuis, revalidatie, huisarts, school en werk. * Passend onderwijs bieden aan leerlingen met NAH. Het NAH-Onderwijsprotocol beschrijft welke randvoorwaarden nodig zijn voor goed onderwijs aan leerlingen met NAH, zoals aanpassingen in de planning van onderwijsactiviteiten en de inrichting van de leeromgeving. Daarnaast biedt het handelingsadviezen bij de diverse gevolgen van NAH: hoe begeleid je een leerling die moeite heeft met het plannen en organiseren van zijn werk, en hoe kun je een leerling het beste helpen als hij instructies steeds vergeet? Draagt het onderwijsprotocol inderdaad bij aan vroegtijdige herkenning van signalen van NAH en voelen professionals zich inhoudelijk gesterkt door het onderwijsprotocol? Om deze vraag te beantwoorden, hebben we het protocol gedurende een periode van een half jaar uitgetest in de regio s Nijmegen, Arnhem, Haaglanden en noordelijk Noord-Holland. 8 De resultaten van de pilots waren bijzonder hoopgevend. In drie van de vier regio s zagen we een sterke toename van het aantal geïdentificeerde leerlingen met NAH. In twee regio s vond een verdubbeling plaats van het aantal in vergelijking met een gemiddelde periode van een half jaar voorafgaand aan de pilot. Deze resultaten zijn bereikt met deelname van een betrekkelijk gering aantal scholen voor regulier onderwijs, wat betekent dat er nog veel ruimte is voor verdere toename van identificatie van leerlingen met NAH. In één regio bleef het aantal geïdentificeerde leerlingen met NAH gelijk. Betrokkenen in deze regio gaven wel aan dat door de introductie van het protocol het bewustzijn ten aanzien van NAH is toegenomen.
4 Docenten, intern begeleiders en ambulant begeleiders zijn tevreden met het NAH-onderwijsprotocol. Dit blijkt uit enquêtes die wij gehouden hebben. Respondenten geven aan dat zij zich door het protocol competenter voelen om NAH te signaleren en dat het protocol zinvolle handelingsadviezen biedt voor de begeleiding van leerlingen met NAH. Sleutelfiguren in de regio s, zoals gedragskundigen, stichtingsdirecteuren en revalidatieartsen, geven aan dat het werken met het protocol heeft geleid tot verbetering in de regionale keten voor leerlingen met NAH. De volgende uitspraken illustreren de waardering van professionals voor het protocol: Een leerkracht in het reguliere onderwijs Mijn ervaring is dat de onduidelijkheden makkelijker verhelderd zouden zijn wanneer dit protocol er geweest was toen ik zelf een leerling in de klas had met NAH. Tevens zou het helderder geweest zijn welke prioriteiten we hadden moeten stellen voor deze leerling. Een docent van NAH-observatieklas Ik voel me heel erg gesterkt door het protocol. Als iedereen in de regio volgens dit protocol gaat werken, ervaar ik dat als een steun in de rug, en zal dat ten goede komen aan leerlingen met NAH. In de huidige situatie maak ik nog te vaak mee dat ouders zeggen: Wat goed dat jullie er zijn, maar wat jammer dat we niet eerder bij jullie terecht zijn gekomen. Het is belangrijk dat ook professionals buiten het onderwijs affiniteit gaan krijgen met het protocol, zoals de Jeugdgezondheidszorg, de vroeghulp en huisartsen. Een zorgdirecteur van een regionale stichting voor regulier onderwijs In het verleden was het opsporen van een leerling met NAH nog te vaak een toevalstreffer. In de huidige situatie laten we het opsporen van NAH niet meer afhangen van toeval en is er sprake van een systematische aanpak. Deze aanpak was voor de komst van het protocol al gaande, maar het protocol heeft hierin zeer stimulerend gewerkt. Ben je enthousiast geworden om de dubbele uitdaging aan te gaan? Download het Onderwijsprotocol, een brochure over het onderwijsprotocol en het eindrapport van de pilots op Wij helpen je graag op weg bij toepassing van het Onderwijsprotocol in jouw regio. We verzorgen een op maat gesneden plan van aanpak en adviseren je tijdens de implementatie. Regio s die met het Onderwijsprotocol aan de slag willen, kunnen daarvoor contact opnemen met: Rianne Gijzen, r.gijzen@vilans.nl/ of Eric Hermans, info@brainproject.nl
5 Rianne Gijzen is orthopedagoog en neuropsycholoog. Bij Vilans werkt Rianne in het team Innovatie & Onderzoek. Ze is onder meer betrokken bij de uitvoering van projecten voor kinderen, jongeren en volwassenen met nietaangeboren hersenletsel (NAH). Tot december 2012 werkte ze daarnaast op de Psychosociale Afdeling van het Emma Kinderziekenhuis van het AMC, met name voor kinderen en jongeren met een hersentumor. Eric Hermans is gezondheidswetenschapper en was tot eind 2011 werkzaam bij Vilans als coördinator van de programmalijn NAH. Thans heeft hij een zelfstandig adviesbureau Brain Project en is hij extern adviseur van Vilans. Eric spreekt geregeld over NAH bij kinderen en jongeren op nationale en internationale congressen en symposia. 1. De Kloet, A.J., Hilberink, S.R., Roebroeck, M.E., Catsman-Berrevoets, C.E., Peeters, E., Lambregts, S.A.M., et al. (2013). Youth with acquired brain injury in The Netherlands: A multi-centre study. Brain Injury, 27(7-8), Meihuizen de Regt, M.J., De Moor, J.M.H., & Mulders, A.H.M. (1996). Kinderrevalidatie. Assen: Van Gorcum. 3. Anderson, V.A., et al. (2001). Predictors of acute child and family outcome following traumatic brain injury in children. Pediatric Neurosurgery, 34, Vilans (2012). BrainSTARS. Een educatief programma voor kinderen met niet-aangeboren hersenletsel en hun opvoeders, leerkrachten en begeleiders. Utrecht. 5. McKinlay, A. (2010). Controversies and outcomes associated with mild traumatic brain injury in childhood and adolescences. Child: Care, Health and Development, 36(1), Hermans, E. (2010). Eindrapportage. Onderwijs aan leerlingen met nietaangeboren hersenletsel: Een inventarisatie van bestaande praktijken. Utrecht: Vilans. 7. Hermans, E. & Gijzen, R. (2013). Onderwijsprotocol voor leerlingen met niet-aangeboren hersenletsel (NAH). Utrecht: Vilans. 8. Hermans, E. & Gijzen, R. (2013). NAH-Onderwijsprotocol: een instrument dat werkt! Verslag van vier regionale pilots met het Onderwijsprotocol voor leerlingen met NAH. Utrecht: Vilans.
Kinderen en jongeren met. een dubbele uitdaging!
Kinderen en jongeren met niet-aangeboren hersenletsel (NAH) op school een dubbele uitdaging! Opdrachtgever van het project is LECSO, het Landelijk Expertise Centrum Speciaal Onderwijs. Het project is
Nadere informatieKinderen en jongeren met NAH. Annet Wielemaker Hersenstichting Rianne Gijzen - Vilans
Kinderen en jongeren met NAH Annet Wielemaker Hersenstichting Rianne Gijzen - Vilans NAH: Incidentie Elk jaar 19.000 in ziekenhuizen 15.000 traumatisch NAH 4.000 niet-traumatisch NAH En nog heel veel
Nadere informatieHet kind of de jongere met hersenletsel en het gezin in de participatie / chronische fase
Het kind of de jongere met hersenletsel en het gezin in de participatie / chronische fase Symposium Traumatisch Hersenletsel Kinderen en Jongeren 31 oktober 2018 Drs. Y. Boom MSc. - Neuropsycholoog Disclosure
Nadere informatieBrainSTARS: een verbindende schakel voor kinderen en jongeren met NAH. Rianne Gijzen Suzanne Lambregts 16 april 2015
BrainSTARS: een verbindende schakel voor kinderen en jongeren met NAH Rianne Gijzen Suzanne Lambregts 16 april 2015 Inhoud Incidentie & Oorzaken Gevolgen & Prognose Film: gevolgen van NAH Signaleren van
Nadere informatieNIEUWSBRIEF CA Afdeling Hoogeveen september 2018
SWV PO 2203 AFDELING HOOGEVEEN Crerarstraat 6b 7901 AE Hoogeveen T 0528 233 688 E-mail: e.konijnenburg.hgv@po2203.nl NIEUWSBRIEF CA Afdeling Hoogeveen september 2018 VAN DE REDACTIE Het was en is nog steeds
Nadere informatieIn Balans.met je zelf en binnen je gezin
In Balans.met je zelf en binnen je gezin PROGRAMMA De organisatie Hersenen - Hersenletsel Hersenletsel en gevolgen Moeilijkste hersenfuncties Waar iedereen last van heeft en waarom In balans in het gezin
Nadere informatieWat doet NAH met je hersenen? En wat te doen na signalering? Els Peeters kinderneuroloog
Wat doet NAH met je hersenen? En wat te doen na signalering? Els Peeters kinderneuroloog Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met
Nadere informatieNAH bij Kinderen en Jongeren. Dr. Eric Hermans
NAH bij Kinderen en Jongeren Dr. Eric Hermans Vilans Kennisinstituut voor de langdurende zorg (Vooral: gehandicaptenzorg, ouderenzorg, chronisch zieken) Ontwikkelen van vernieuwende, praktijkgerichte kennis
Nadere informatieSignaleringslijst. Voor kinderen en jongeren met hersenletsel
Signaleringslijst Voor kinderen en jongeren met hersenletsel Augustus 2008 Dr. Sascha M.C. Rasquin (werkzaam bij Vilans tot 01.06.08) Drs. Wilma J.M. Ritzen, Vilans Drs. Ieke Winkens, Vilans Dr. Caroline
Nadere informatieNiet Aangeboren Hersenletsel
Niet Aangeboren Hersenletsel diagnostiek en behandeling door de revalidatiearts Wie ben ik? Opleiding (neuro)psychologie in Utrecht (afgerond 2001) Opleiding geneeskunde in Utrecht Opleiding tot revalidatiearts
Nadere informatieNAH bij kinderen en jongeren: plasticiteit en herstel Caroline van Heugten
NAH bij kinderen en jongeren: plasticiteit en herstel Caroline van Heugten Universiteit Maastricht c.vanheugten@np.unimaas.nl Inhoud presentatie Plasticiteit van het brein Hersenletsel Schade en herstel
Nadere informatieAdviezen bij (licht) traumatisch hersenletsel Een hersenschudding
De arts heeft bij u of bij uw kind een hersenschudding vastgesteld. In deze brochure kunt u meer lezen hierover. is een vorm van licht traumatisch, waarbij de hersenen zelf niet zichtbaar beschadigd zijn.
Nadere informatieKINDEREN & JONGEREN MET NAH. Werkbezoek regio Hart van Brabant 28 maart 2017
Hartelijk welkom KINDEREN & JONGEREN MET NAH Werkbezoek regio Hart van Brabant 28 maart 2017 PROGRAMMA PLENAIR GEDEELTE 12.00 uur : Inloop & Ontvangst 12.15 uur : Elkaar ontmoeten tijdens de lunch 13.00
Nadere informatieKinderen met hersenletsel: hoe verder? Sterker in de samenleving.
Kinderen met hersenletsel: hoe verder? Sterker in de samenleving. Powered by Pluryn Bram valt van de schommel en is vijftien minuten buiten bewustzijn. Na een opname in het ziekenhuis keurt een arts hem
Nadere informatieNAH BIJ EEN KIND ONTREGELT HET HELE GEZIN. ÉN LANG!
NAH BIJ EEN KIND ONTREGELT HET HELE GEZIN. ÉN LANG! Eric Hermans VILANS SYMPOSIUM NAH. EN DAN? Maandag 13 december READE AMSTERDAM Traumatic brain injury without Bond Chapman, 2006 intervention Normal
Nadere informatieVertrouw ik jou? Over hersenletsel en argwaan. Jan Voortman MBA directeur Professionals in NAH, Lochem
Vertrouw ik jou? Over hersenletsel en argwaan Jan Voortman MBA directeur Professionals in NAH, Lochem Inhoud Voorstellen Argwaan, waar hebben we het dan over? Argwaan en ons brein Argwaan na ontstaan van
Nadere informatieAdviezen bij (licht) traumatisch hersenletsel. Een hersenschudding
Adviezen bij (licht) traumatisch hersenletsel Een hersenschudding 1 Inleiding De arts heeft bij u een hersenschudding vastgesteld. In deze folder kunt u hier meer over lezen. Een hersenschudding Een hersenschudding
Nadere informatieNAH-PrikkelS voor goede NAH-zorg
... NAH-PrikkelS voor goede NAH-zorg Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) kan u zomaar overkomen. Door bijvoorbeeld een verkeersongeval, een hersenbloeding, een val of een klap op je hoofd. Daarna is alles
Nadere informatieNiet-Aangeboren Hersenletsel (NAH) De Wielingen, Lindenhof en Reigerbos
Niet-Aangeboren Hersenletsel (NAH) De Wielingen, Lindenhof en Reigerbos Niet-Aangeboren Hersenletsel (NAH) De Wielingen, Lindenhof en Reigerbos Wat is de definitie van Niet-Aangeboren Hersenletsel (NAH)?
Nadere informatieJONG EN HERSENLETSEL
HERSENZ SPECIAL JONG EN HERSENLETSEL > OORZAKEN > GEVOLGEN > GRILLIG BELOOP > IMPACT > OUDERS > HET VERHAAL VAN JORDY >NICOLE SILLEKENS, BEHANDELAAR BIJ HERSENZ > TIPS: BREINSTRAAT / ALL OF ME / ZO WERKT
Nadere informatieNAH, HOE VERDER? Kies de hulp die bij je past
NAH, HOE VERDER? Kies de hulp die bij je past WAT IS NAH? NAH is de afkorting van Niet-Aangeboren Hersenletsel. Iedereen, jong of oud, kan hersenletsel oplopen door ziekte of ongeval, bijvoorbeeld door
Nadere informatieIeder kind lijkt op alle andere kinderen lijkt op sommige andere kinderen lijkt op geen enkel ander kind
Ieder kind lijkt op alle andere kinderen lijkt op sommige andere kinderen lijkt op geen enkel ander kind Geen enkel ander kind... zo n 19.000 per jaar (tm 24) Welke kinderen zijn dit binnen het onderwijs
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 11 Stille epidemie 14 Onmogelijk afscheid 16
Inhoud Voorwoord 11 Stille epidemie 14 Onmogelijk afscheid 16 Hoofdstuk 1 Achtergronden van een hersenletsel. Op weg naar een tweede leven na een Niet-Aangeboren Hersenletsel 17 1.1 Volwassenen met een
Nadere informatieOpvoeding & Ontwikkeling
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Opvoeding & Ontwikkeling Opvoeding & Ontwikkeling Ons kind is anders dan andere kinderen. Wat is er aan de hand? Mijn dochter is in de puberteit. Hoe ga ik
Nadere informatieEven voorstellen: Vanaf 2015 is Pauwer onderdeel van de Amarant Groep
Even voorstellen: Pauwer biedt zorg op maat aan kinderen, jongeren en volwassenen met een lichamelijke beperking, een meervoudige beperking of met nietaangeboren hersenletsel. Vanaf 2015 is Pauwer onderdeel
Nadere informatiePoliklinische Revalidatie voor kinderen en jongeren met Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) Revalidatiecentrum Breda
Poliklinische Revalidatie voor kinderen en jongeren met Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) Revalidatiecentrum Breda Informatie voor ouders/verzorgers Uw kind wordt aangereden door een auto, valt hard van
Nadere informatieGastspreker deze avond is Pauline Okkerse GZ-psycholoog en orthopedagoog-generalist bij SWZ.
Hoe werken de Hersenen? Een beschadiging aan je hersenen zorgt ervoor dat je hersenen niet meer normaal functioneren. De plaats van de beschadiging bepaalt de gevolgen en de klachten. Naast zichtbare gevolgen
Nadere informatieOnderzoek en behandeling bij volwassenen met visuele problemen door hersenletsel. Informatie voor verwijzers
Onderzoek en behandeling bij volwassenen met visuele problemen door hersenletsel Informatie voor verwijzers Mijn ogen zijn goed, maar ik zie de stoeprand niet Meer dan 50% van de mensen met niet-aangeboren
Nadere informatieZorgstandaard licht traumatisch hersenletsel
Zorgstandaard licht traumatisch hersenletsel Disclosure Disclosure belangenspreker (potentiële) Belangenverstrengeling Geen Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven1 Sponsoring of onderzoeksgeld2
Nadere informatieCHALLENGE DAY St.-Jozefmavo 13/14 november 2013
CHALLENGE DAY St.-Jozefmavo 13/14 november 2013 Vlaardingen 25-11-2013 Beste sponsoren Een week geleden heeft Challenge Day plaats gevonden. We kijken terug op twee zeer succesvolle dagen waar de leerlingen,
Nadere informatieNiet-aangeboren Hersenletsel (NAH) en Arbeidsparticipatie
Niet-aangeboren Hersenletsel (NAH) en Arbeidsparticipatie Richtlijn voor bedrijfs- en verzekeringsartsen Birgit Donker-Cools Haije Wind Monique Frings-Dresen Kenniscentrum Verzekeringsgeneeskunde Coronel
Nadere informatieNiet Rennen maar Plannen
Niet Rennen maar Plannen Projectgroep: Caroline Van Heugten Anne Visser-Meily Annette Baars-Elsinga Chantal Geusgens Cognitieve revalidatie Consortium cognitieve revalidatie Protocollen voor cognitieve
Nadere informatieNeuropsychologie en neuropsychologisch onderzoek
Neuropsychologie en neuropsychologisch onderzoek Inleiding Neuropsychologie is het vakgebied dat de relatie bestudeert tussen gedrag en de werking van de hersenen. De neuropsycholoog stelt met een psychologisch
Nadere informatieCognitieve revalidatie na niet-aangeboren hersenletsel voor patiënten met milde cognitieve problemen
HersenletselCongres 2013 5 november A7 Niet Rennen maar Plannen Cognitieve revalidatie na niet-aangeboren hersenletsel voor patiënten met milde cognitieve problemen Chantal Geusgens Consortium cognitieve
Nadere informatieZorgmogelijkheden na NAH: Waar vinden we hulp? Katrijn Van Den Driesche - maandag 3 oktober 2011
Deze activiteiten worden aangeboden in samenwerking met dynahmiek www.dynahmiek.be info@dynahmiek.be Gespreksavonden over NAH Praten met lotgenoten over de gevolgen van een niet-aangeboren hersenletsel
Nadere informatieOok al heb je geen klachten, willen we graag dat je de vragenlijst invult.
oktober 2013 Beste jongere, Tussen maart 2012 en maart 2013 ben je in het ziekenhuis geweest na het breken van je arm, sleutelbeen of been. Wij willen jou vragen mee te doen aan een onderzoek naar de gevolgen
Nadere informatieNiet-aangeboren hersenletsel (NAH) bij volwassenen
Rode Kruis ziekenhuis Patiënteninformatie Niet-aangeboren hersenletsel (NAH) bij volwassenen rkz.nl Niet-aangeboren hersenletsel (NAH) bij volwassenen U bent in het ziekenhuis geweest omdat u een mogelijk
Nadere informatieleerlingen sociale veiligheid
Verslag vragenlijst voor leerlingen over sociale veiligheid juni 2011 OBS De Rolpaal Samenvatting Eens in de 2 jaar wordt er een vragenlijst afgenomen over de sociale veiligheid op school. Dit is in 2009
Nadere informatieNiet Aangeboren Hersenletsel NAH in de klas
Niet Aangeboren Hersenletsel NAH in de klas 03 oktober 2017 Esther Jansen, Cognitieve Revalidatietherapeut / Ergotherapeut Janneke van der Linden, GZ-psycholoog / Orthopedagoog Opzet van de middag Introductie
Nadere informatieKinderen en jongeren met NAH
Kinderen en jongeren met NAH BCMB Vakdag 29 juni 2018 Dr. Eric Hermans Brain Project Introductie - Ex-hoofd NAH programma bij Vilans - Lid van bestuur International Pediatric Brain Injury Society / IPBIS
Nadere informatieHoofdpijn Duizeligheid Vermoeidheid Concentratieproblemen Vergeetachtigheid
Hersenschudding In deze folder vertellen we wat de gevolgen van een hersenschudding kunnen zijn en wat u kunt verwachten tijdens het herstel. Ook geven we adviezen over wat u het beste wel en niet kunt
Nadere informatieHoe nu verder? Voorgenomen landelijke aanpak voor kinderen, jongeren en jong volwassenen met NAH
Hoe nu verder? Voorgenomen landelijke aanpak voor kinderen, jongeren en jong volwassenen met NAH Tot nu toe Initiatiefgroep 2000-2010 Pedagogen/psychologen, revalidatieartsen, onderwijs, Eric Hermans VILANS,
Nadere informatieMEE Zuid-Limburg Ondersteuning bij leven met een beperking. Voor verwijzers
MEE Zuid-Limburg Ondersteuning bij leven met een beperking Voor verwijzers Voor verwijzers Werkt u als professional in het onderwijs, de kinderopvang, bij Bureau Jeugdzorg, gemeente of justitie? Of bent
Nadere informatieKINDEREN EN JONGEREN MET NAH EN ONDERWIJS. Nathalie Ansoms Gery Smans Revalidatiecentrum Pulderbos 25-03-2011
KINDEREN EN JONGEREN MET NAH EN ONDERWIJS Nathalie Ansoms Gery Smans Revalidatiecentrum Pulderbos 25-03-2011 INHOUD Definitie NAH Gevolgen Lichamelijke gevolgen Cognitieve gevolgen Gedrag en beleving Sociale
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/29658 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Kloet, Arend Johannes de Title: Participation of children and youth with acquired
Nadere informatieBrainSTARS. Een educatief programma voor kinderen met niet-aangeboren hersenletsel en hun opvoeders, leerkrachten en begeleiders
BrainSTARS Een educatief programma voor kinderen met niet-aangeboren hersenletsel en hun opvoeders, leerkrachten en begeleiders Louise Lindeboom (Siza) Krista Richter (Zozijn) Metty Deinum (Noorderbrug)
Nadere informatieDe (on)zichtbare gevolgen van hersenletsel. 13 november 2018
De (on)zichtbare gevolgen van hersenletsel Evelien Pirard Revalidatiearts Suzanne Lambregts Kinderrevalidatiearts 13 november 2018 NAH: Niet Aangeboren Hersenletsel Hersenletsel = NAH = verzameling van
Nadere informatieNeuropsychologisch. Anne M. Buunk Neuropsycholoog UMCG Wetenschappelijk onderzoek gevolgen SAB
Neuropsychologisch onderzoek (NPO) na een SAB Anne M. Buunk Neuropsycholoog UMCG Wetenschappelijk onderzoek gevolgen SAB Waarom? Ik wil graag weer aan het werk! Ik ben erg moe en prikkelbaar. Ik kan slecht
Nadere informatieTHUIS AAN DE SLAG DAISY TEEUWEN EN JOS BERENDS
THUIS AAN DE SLAG DAISY TEEUWEN EN JOS BERENDS NAH: IMPACT OP DE ONTWIKKELING BESCHADIGING HERSENEN EN INVLOED ONTWIKKELINGSPROCES GEVOLGEN HERSENLETSEL BIJ KINDEREN LICHAMELIJKE GEVOLGEN SPRAAKPROBLEMEN
Nadere informatieNiet Aangeboren Hersenletsel (NAH)
Niet Aangeboren Hersenletsel (NAH) 6 Kennisgroep Speciaal Kennisgroep Speciaal is een samenwerkingsverband van zes organisaties voor speciaal (Mytyl)onderwijs gericht op het delen en ontwikkelen van kwalitatief
Nadere informatieRekenen met de procentenstrook
Rekenen met de procentenstrook Volgens Bartjens Frans van Galen en Dolly van Eerde Kinderen weten aan het eind van de basisschool heus wel wat procenten zijn: een percentage geeft aan om hoeveel honderdsten
Nadere informatieRegelgeving & Geldzaken
MEE Gelderse Poort MEE maakt meedoen mogelijk Regelgeving & Geldzaken Regelgeving & Geldzaken Hoe regel ik mijn geldzaken? Ik vind het moeilijk om overzicht te houden en wil geen schulden maken. Wie zorgt
Nadere informatieFactsheet Hospital Elderly Life Program (HELP) Kwetsbare. ouderen
Factsheet Hospital Elderly Life Program (HELP) Kwetsbare ouderen Inhoudsopgave Factsheet Hospital Elderly Life Program (HELP) Gevolgen van een delier 3 Preventieve maatregelen 4 Inzet van geschoolde vrijwilligers
Nadere informatieNAH-Onderwijsprotocol: een instrument dat werkt!
NAH-Onderwijsprotocol: een instrument dat werkt! Verslag van vier regionale pilots met het Onderwijsprotocol voor leerlingen met NAH Dit project is mogelijk geworden door de steun van: Opgesteld door Eric
Nadere informatieVerstandelijke beperkingen
11 2 Verstandelijke beperkingen 2.1 Definitie 12 2.1.1 Denken 12 2.1.2 Vaardigheden 12 2.1.3 Vroegtijdig en levenslang aanwezig 13 2.2 Enkele belangrijke overwegingen 13 2.3 Ernst van verstandelijke beperking
Nadere informatieZorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders. Leony Coppens Carina van Kregten
Zorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders Leony Coppens Carina van Kregten Het zuurstofmasker Doe de zelfzorgcheck Wat gaan we vandaag doen? Wie zijn wij? Wat gaan we vandaag doen?
Nadere informatieNAH-poli Heliomare en E-mental health. Mechteld Dijkman, klinisch psycholoog coördinator NAH-poli
NAH-poli Heliomare en E-mental health Mechteld Dijkman, klinisch psycholoog coördinator NAH-poli Opzet workshop Wat doet de NAH-poli Heliomare? E-mental health: waarom en hoe? Ervaringen patiënten Ervaringen
Nadere informatienaar netwerken Sandra te Winkel
Gluren naar netwerken Sandra te Winkel Voorstellen Sandra te Winkel-Witlox kinderrevalidatiearts Klimmendaal aandachtsgebieden: NAH, SOLK, VSO s.tewinkel@klimmendaal.nl 13-10-2016 Sandra te Winkel pagina
Nadere informatieNAH en ONDERWIJS. de juf heeft nu meer tijd om mij te helpen. Germy Meijer Carla Hendriks
NAH en ONDERWIJS de juf heeft nu meer tijd om mij te helpen Germy Meijer Carla Hendriks Symposium Noord Holland actief op het gebied van hersenletsel 2015 Heliomare 1932 sanatorium aan zee 1950-1965 Heliomare1960
Nadere informatieZaken voor mannen. Verhalen van mannen met epilepsie
Zaken voor mannen Verhalen van mannen met epilepsie Introductie Niet alle mannen vinden het prettig om over hun gezondheid te praten. Ieder mens is anders. Elke man met epilepsie ervaart zijn epilepsie
Nadere informatiePatiënteninformatie. Medische Psychologie. Informatie over neuropsychologisch onderzoek
Patiënteninformatie Medische Psychologie Informatie over neuropsychologisch onderzoek Medische Psychologie Informatie over neuropsychologisch onderzoek U bent door een specialist van het ziekenhuis verwezen
Nadere informatieOpvoeding & Ontwikkeling
MEE Gelderse Poort MEE maakt meedoen mogelijk Opvoeding & Ontwikkeling Opvoeding & Ontwikkeling Ons kind is anders dan andere kinderen. Wat is er aan de hand? Mijn dochter is in de puberteit. Hoe ga ik
Nadere informatieWat is niet aangeboren hersenletsel?
Wat is niet aangeboren hersenletsel? Als hersenen beschadigd raken op latere leeftijd spreken we van (NAH) Niet aangeboren hersenletsel Niet-aangeboren hersenletsel is blijvende schade aan de hersenen
Nadere informatieParkinson en neuropsychiatrie
Parkinson en neuropsychiatrie Rosalie van der Aa- Neuropsycholoog Altrecht Opbouw Onze Hersenen en Parkinson Neuropsychiatrie Adviezen Onze Hersenen en Parkinson de ziekte van Parkinson: 2 de neurodegeneratieve
Nadere informatieZorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders
Zorgen voor getraumatiseerde kinderen: een training voor opvoeders Leony Coppens Carina van Kregten Symposium Pleegzorg 2014 Waar blijft het kind? 11 maart 2014 Wat gaan we vandaag doen? Wie zijn wij?
Nadere informatieCOGMED / NA HERSENLETSEL. Hoe zorg ik ervoor dat mijn brein ook weer meedoet?
COGMED / NA HERSENLETSEL Hoe zorg ik ervoor dat mijn brein ook weer meedoet? Na traumatisch hersenletsel, een hersenbloeding of een herseninfarct hebben sommige patiënten naast de lichamelijke gevolgen
Nadere informatieInhoud. 1 Wil je wel leren? 2 Kun je wel leren? 3 Gebruik je hersenen! 4 Maak een plan! 5 Gebruik trucjes! 6 Maak fouten en stel vragen!
1 Wil je wel leren? Opdracht 1a Wat heb jij vanzelf geleerd? 7 Opdracht 1b Van externe naar interne motivatie 7 Opdracht 1c Wat willen jullie graag leren? 8 2 Kun je wel leren? Opdracht 2a Op wie lijk
Nadere informatieLeefregels na opname kind met licht traumatisch hoofd-/hersenletsel
Leefregels na opname kind met licht traumatisch hoofd-/hersenletsel Uw kind is in het ziekenhuis opgenomen geweest met een licht traumatisch hoofd- of hersenletsel en mag weer naar huis. In deze folder
Nadere informatieRevalidatie Nietaangeboren. Hersenletsel (NAH) Patiënteninformatie
Patiënteninformatie Revalidatie Nietaangeboren Hersenletsel (NAH) Bestelnummer: 3677 Revalidatie R Re Versie: juli 2017 www.ziekenhuisamstelland.nl Telefoon: 020 755 7144 Voor u ligt de informatiefolder
Nadere informatieMEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Voor verwijzers
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Voor verwijzers Voor verwijzers Werkt u als professional in het onderwijs, de kinderopvang, bij Bureau Jeugdzorg, gemeente of justitie? Of bent u arts, bijvoorbeeld
Nadere informatieleven met vermoeidheid omgaan met de gevolgen van een beroerte
leven met vermoeidheid omgaan met de gevolgen van een beroerte CVA Cerebro Vasculair Accident is de medische term voor een ongeluk in de vaten van de hersenen. In het dagelijks taalgebruik heet een CVA
Nadere informatieRegelgeving & Geldzaken
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Regelgeving & Geldzaken Regelgeving & Geldzaken Hoe regel ik mijn geldzaken? Ik vind het moeilijk om overzicht te houden en wil geen schulden maken. Wie zorgt
Nadere informatieResultaten Bevraging. Pesten op school
Resultaten Bevraging Pesten op school Een initiatief van de drie ouderkoepels (KOOGO, GO! Ouders en VCOV) in het kader van de Vlaamse Week tegen Pesten Samen tegen pesten: wie doet er mee? De cijfers Wanneer
Nadere informatieProfessionals in NAH BEGELEIDING OP HET WERK NA ONTSTAAN NIET AANGEBOREN HERSENLETSEL. NAH Werktraject
Professionals in NAH BEGELEIDING OP HET WERK NA ONTSTAAN NIET AANGEBOREN HERSENLETSEL NAH Werktraject En dan... weer aan de slag? Als een donderslag bij heldere hemel, zo is het hersenletsel u overvallen.
Nadere informatieNiet aangeboren hersenletsel Van patiënt naar werknemer. Ageeth Bruinsma Revalidatie arts MCA
Niet aangeboren hersenletsel Van patiënt naar werknemer Ageeth Bruinsma Revalidatie arts MCA Gemini Ziekenhuis in Den Helder Kennemer Gasthuis in Haarlem Medisch Centrum Alkmaar in Alkmaar Waterlandziekenhuis
Nadere informatieLibra R&A locatie Leijpark. Niet Aangeboren Hersenletsel Algemene revalidatie. klinische opname kinderen/jongeren
Libra R&A locatie Leijpark Niet Aangeboren Hersenletsel Algemene revalidatie klinische opname kinderen/jongeren Deze folder is bedoeld voor kinderen/jongeren (of hun ouders/verzorgers) die met de diagnose
Nadere informatie1 Ben of word jij weleens gepest?
Onderzoeksresultaten TipHorstaandeMaas.nl Pesten Pesten is van alle generaties. Het kan bijna overal plaatsvinden en is daarom dichterbij dan mensen soms denken 8 1 Ben of word jij weleens gepest? 7 6
Nadere informatie1 Ontstaan van hersenletsel
1 Ontstaan van hersenletsel 11 Voor de trainer Voordat je begint is het goed om te inventariseren wat het beginniveau is van de groep mensen die je tegenover je hebt: Beginniveau 1: Onbekend met NAH Beginniveau
Nadere informatievragenlijsten leerlingen
vragenlijsten leerlingen Uitslagen Vragenlijst De Brink Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 Inleiding... 3 De vragenlijst... 3 Gegevens... 6 Schoolgegevens... 6 Periode van afname... 6 Aantal respondenten...
Nadere informatieLicht Traumatisch Hoofd-/ Hersenletsel (LTH)
SPOEDEISENDE HULP Licht Traumatisch Hoofd-/ Hersenletsel (LTH) bij kinderen tot en met 5 jaar KINDEREN Licht Traumatisch Hoofd-/ Hersenletsel (LTH) Uw kind heeft een licht traumatisch hoofd-/hersenletsel
Nadere informatieConcrete aanpak van (dreigend) thuiszitten:
Concrete aanpak van (dreigend) thuiszitten: dit is wat wij doen > Bundeling van krachten Activiteiten Passend onderwijs zonder thuiszitters een illusie? Wij denken van niet. Of eigenlijk weten we dat wel
Nadere informatie[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster
[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9
Nadere informatieNeuropsychologisch onderzoek en behandeling door de psycholoog in het ziekenhuis
Neuropsychologisch onderzoek en behandeling door de psycholoog in het ziekenhuis Inleiding In deze folder kunt u lezen over neuropsychologie in het Gemini Ziekenhuis. Aan de orde komen onder meer: met
Nadere informatieNiet-aangeboren hersenletsel... en nu? Heliomare Amsterdam Centrum voor niet-aangeboren hersenletsel
Niet-aangeboren hersenletsel... en nu? Heliomare Amsterdam Centrum voor niet-aangeboren hersenletsel 2 heliomare Inhoudsopgave Inleiding 5 Ontspannen en ontmoeten 9 Ontspannen en ontmoeten 11 Beweging
Nadere informatieSecundaire traumatisering
SECTORFONDSEN ZORG EN WELZIJN Secundaire traumatisering In de welzijnssector Informatie voor werknemers Weer een verhaal over incest: ik kan er niet meer tegen Als ik zo n lieve vader op de crèche zie,
Nadere informatieKijk maar naar enkele reacties van leerlingen en ouders.
Inleiding 7 Steeds vaker komen we op school leerlingen tegen van wie de ouders gescheiden zijn. Eén op de drie huwelijken wordt ontbonden en veelal zijn daarbij kinderen betrokken. Uit onderzoek blijkt
Nadere informatieHoofding school. Schooljaar 20 20 Naam leerling: Klas: MEDICATIE-inname Verklaring. www.vclb-koepel.be. Naam ouder. Datum.
www.vclb-koepel.be Hoofding school Schooljaar 20 20 Naam leerling: Klas: MEDICATIE-inname Verklaring Naam ouder Datum Geneesmiddel Toedieningsvoorschrift (pilletje of siroop, tijdstip, hoeveelheid, wijze
Nadere informatiePieternel van Giersbergen & Dieke de Koning EENZAAMHEID / 1
EENZAAMHEID Pieternel van Giersbergen & Dieke de Koning EENZAAMHEID / 1 Partners 'Aanpak eenzaamheid Hatert' EENZAAMHEID / 2 Programma Wat is eenzaamheid? Signalen Omgaan met EENZAAMHEID / 3 Wat is eenzaamheid?
Nadere informatie3. Rouw en verliesverwerking
3. Rouw en verliesverwerking 29 Voor de trainer De belangrijkste begrippen van dit gedeelte zijn: Grote verschillen tussen verschillende getroffenen Breuk in de levenslijn Rouw/Verliesverwerking/chronische
Nadere informatieLicht Traumatisch Hoofd-/ Hersenletsel (LTH)
SPOEDEISENDE HULP Licht Traumatisch Hoofd-/ Hersenletsel (LTH) bij volwassenen Licht Traumatisch Hoofd-/ Hersenletsel (LTH) Door een ongeval of een klap tegen het hoofd hebt u een licht traumatisch hoofd-/hersenletsel
Nadere informatieGezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft
Gezinsinterventie Gezinsgesprekken voor gezinnen waarbij de ouder psychische problemen heeft Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Zorgen en vragen 1 Gezinsinterventie 2 Tien praktische
Nadere informatieVoorwoord. Hoogbegaafdheid in kaart
Voorwoord In de afgelopen jaren is er meer aandacht gekomen voor hoogbegaafde kinderen in het onderwijs. We staan daarmee aan het begin van een leerproces en deze kaarten leveren daar een bijdrage aan
Nadere informatieBrainSTARS. Een educatief programma voor kinderen met NAH. Een mogelijke inspiratiebron? Dr. Eric Hermans Brain Project
BrainSTARS Een educatief programma voor kinderen met NAH Een mogelijke inspiratiebron? Dr. Eric Hermans Brain Project BrainSTARS Dr. Jeanne E. Dise-Lewis, Children s Hospital, Aurora, Colorado, USA, (2002)
Nadere informatieKinderen met hersenletsel: hoe verder? Sterker in de samenleving.
Kinderen met hersenletsel: hoe verder? Sterker in de samenleving. Powered by Pluryn Bram valt van de schommel en was een tijdje buiten bewustzijn. Na een opname in het ziekenhuis keurt een arts hem medisch
Nadere informatieCentrum Hersenletsel Limburg: een nieuw initiatief. Caroline van Heugten en Rudolf Ponds
Centrum Hersenletsel Limburg: een nieuw initiatief Caroline van Heugten en Rudolf Ponds 11 juni 2014, Maastricht Dept NP&PP, FPN Dept P&N, FHML azm Psychologie Adelante hersenletsel Niet aaangeboren hersenletsel
Nadere informatieOpvoeding & Ontwikkeling
MEE Zeeland Ondersteuning bij leven met een beperking Opvoeding & Ontwikkeling Opvoeding & Ontwikkeling Ons kind is anders dan andere kinderen. Wat is er aan de hand? Mijn dochter is in de puberteit. Hoe
Nadere informatieNeuropsychologisch onderzoek bij ouderen
Neuropsychologisch onderzoek bij ouderen Inhoudsopgave Inleiding... 1 Wat is neuropsychologie en wat is een neuropsycholoog... 1 Mogelijke gevolgen van een hersenbeschadiging... 1 Wat is een neuropsychologisch
Nadere informatieLichaamsbewustzijn bij kinderen met psychiatrische problematiek
Lichaamsbewustzijn bij kinderen met psychiatrische problematiek Workshop GNOON n.a.v. Onderzoek Master Daphne Uphof & Maloe Hofland Introductie Maloe Hofland Kind en Jeugd ambulant Master PMT Daphne Uphof
Nadere informatieSociale Veiligheid leerlingen 2014
Sociale Veiligheid leerlingen 2014 Uitslagen Vragenlijst R.K.basisschool Johannes Paulus Inhoudsopgave Inhoudsopgave... 1 Inleiding... 2 De vragenlijst... 2 Gegevens... 4 Schoolgegevens... 4 Periode van
Nadere informatieWaar jongeren met NF1 tegenaan lopen Voorlopige bevindingen SPOT-NF1: een impressie
Waar jongeren met NF1 tegenaan lopen Voorlopige bevindingen SPOT-NF1: een impressie De collegezaal zat 31 januari vol met zo n 55 geïnteresseerden die benieuwd zijn naar de voorlopige resultaten van SPOT-NF1.
Nadere informatie