JAARVERSLAG VERANTWOORD BELEGGEN 2014

Transcriptie

1 JAARVERSLAG VERANTWOORD BELEGGEN 2014

2 VERANTWOORD BELEGGEN VOLGENS PMT PMT STREEFT NAAR EEN GOED EN VERANTWOORD RENDEMENT. PMT BELEGT OP BASIS VAN DE ZOGENAAMDE ESG-CRITERIA: ENVIRONMENT (MILIEU), SOCIAL (SOCIALE OMSTANDIGHEDEN) EN GOVERNANCE (GOED ONDERNEMINGSBESTUUR). PMT HOUDT REKENING MET DE MAATSCHAPPELIJKE GEVOLGEN VAN HET BELEGGINGSBELEID. PMT WIL VOORKOMEN DAT ZIJN BELEGGINGEN BIJDRAGEN AAN HET ONTSTAAN OF VERGROTEN VAN MAATSCHAPPELIJKE PROBLEMEN. LIEVER NOG DRAAGT PMT MET ZIJN BELEGGINGEN JUIST BIJ AAN HET OPLOSSEN VAN MAATSCHAPPELIJKE KWESTIES. BEDRIJVEN MOETEN ZICH BIJVOORBEELD BEWUST ZIJN VAN DE EFFECTEN DIE ZIJ HEBBEN OP MILIEU, NATUUR EN BIODIVERSITEIT EN OP ZOEK GAAN NAAR MILIEUVRIENDELIJKE PROCESSEN EN TECHNOLOGIEËN. PMT WIL GRAAG BIJDRAGEN AAN ECONOMISCHE STABILITEIT EN DUURZAME ECONOMISCHE GROEI. PMT VERWACHT DAAROM VAN DE ONDERNEMINGEN EN LANDEN WAARIN HET BELEGT DAT ZIJ ZICH INZETTEN VOOR DE CREATIE VAN ECONOMISCHE WAARDE OP (MIDDEL)LANGE TERMIJN. PMT HOUDT MET DE BELEGGINGEN ZOVEEL MOGELIJK REKENING MET ESG-RISICO S. ALS EEN BEDRIJF ZICH ECHTER NIET AAN DE INTERNATIONALE VERDRAGEN HOUDT OF AAN DE RICHTLIJNEN UIT HET VERANTWOORD BELEGGEN BELEID, DAN MAAKT PMT ACTIEF GEBRUIK VAN ZIJN AANDEELHOUDERSRECHTEN OM TOT VERBETERINGEN AAN TE ZETTEN. DAT MOET WEL OP ENIG MOMENT TOT RESULTAAT LEIDEN. ANDERS BESLUITEN WE ALSNOG OM UIT DAT BEDRIJF OF LAND TE STAPPEN. PMT RESPECTEERT DE UNIVERSELE VERKLARING VAN DE RECHTEN VAN DE MENS EN AANVERWANTE VERDRAGEN. OOK HANTEERT HET DE KERNVERDRAGEN VAN DE INTERNATIONALE ARBEIDSORGANISATIE VAN DE VERENIGDE NATIES. ZO ZET PMT ZICH IN VOOR VRIJHEID VAN VAKVERENIGING EN HET RECHT OP COLLECTIEVE ONDERHANDELINGEN, MAAR OOK VOOR HET UITBANNEN VAN ELKE VORM VAN GEDWONGEN ARBEID, KINDERARBEID EN ARBEIDSDISCRIMINATIE. PMT HOUDT ZICH AAN HET MILIEUVERDRAG DAT IN 1992 IN RIO DE JANEIRO IS GESLOTEN. PMT WIL DAT BEDRIJVEN ZICH HOUDEN AAN DE OESO- RICHTLIJNEN VOOR MULTINATIONALE ONDERNEMINGEN. DIE REGELS GEVEN AAN WAT ER VAN BEDRIJVEN WORDT VERWACHT BIJ HET (INTERNATIONAAL) ZAKENDOEN OP HET GEBIED VAN MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN. BIJVOORBEELD ALS HET GAAT OM KWESTIES ALS MENSENRECHTEN, KINDERARBEID EN HET NEMEN VAN VERANTWOORDELIJKHEID IN DE HELE KETEN. PMT GAAT IN GESPREK MET BEDRIJVEN DIE ZICH SCHULDIG MAKEN AAN OMKOPING, CORRUPTIE, KARTELVORMING, AFPERSING EN ANDERE VORMEN VAN MARKTMISBRUIK OP WELKE MANIER DAN OOK EN STIMULEERT HEN NADRUKKELIJK OM HIERMEE TE STOPPEN. DIT GELDT OOK VOOR BEDRIJVEN DIE NORMEN OP HET GEBIED VAN MILIEU, ARBEID OF MENSENRECHTEN SCHENDEN. PMT BELEGT NIET (RECHTSTREEKS OF INDIRECT) IN ONDERNEMINGEN DIE PRODUCTEN MAKEN DIE IN STRIJD ZIJN MET DOOR NEDERLAND ONDERTEKENDE INTERNATIONALE VERDRAGEN. OOK BELEGGEN WE NIET IN LANDEN DIE IN STRIJD HANDELEN MET DE INTERNATIONALE VERDRAGEN OF DIE OP DE SANCTIELIJSTEN VAN DE VERENIGDE NATIES OF DE EUROPESE UNIE STAAN. PMT WIL GRAAG DAT DE ONDERNEMINGEN WAARIN WORDT BELEGD HUN CORPORATE GOVERNANCE OP EEN SOLIDE WIJZE VORMGEVEN. DAT BETEKENT DAT BEDRIJVEN OP EEN GOEDE MANIER OMGAAN MET ASPECTEN ALS ONAFHANKELIJK TOEZICHT OP DE ONDERNEMING, EEN GEPAST BELONINGS- BELEID, HET RESPECTEREN VAN NATIONALE WET- EN REGELGEVING, AANDACHT VOOR DE RECHTEN VAN (MINDERHEIDS)AANDEELHOUDERS EN TRANSPARANTE RAPPORTAGE. PMT MAAKT BEWUSTE KEUZES. BIJ TWIJFEL EN/OF DILEMMA S MAKEN WE EEN GEWETENSVOLLE, ETHISCHE KEUZE. DAARBIJ BASEERT PMT ZICH OP ZIJN VERANTWOORD BELEGGEN BELEID.

3 INHOUDSOPGAVE VOORWOORD 1. WAAROM KIEST PMT VOOR VERANTWOORD BELEGGEN 2. PRINCIPES EN PIJLERS 3. ACTIEF AANDEELHOUDERSCHAP 4. IMPACTINVESTERINGEN 5. ESG INTEGRATIE 6. UITSLUITING 7. BELEGGEN IN NEDERLAND 8. VOORUITBLIK 2015 BIJLAGE 1 UITSLUITING VAN BEDRIJVEN BIJLAGE 2 UITSLUITING VAN LANDEN BEGRIPPENLIJST 6 PMT Verantwoord Beleggen Jaarverslag

4 LEGENDA Deze iconen vertellen waar in dit verslag een koppeling is met het digitale aanvullende informatie. VIDEO ICON Verwijst naar een video. WEB ICON Verwijst naar een website, waar aanvullende informatie te vinden is. VOORWOORD De primaire verantwoordelijkheid van een pensioenfonds is het zo goed mogelijk waarborgen van de huidige en toekomstige pensioenuitkeringen van zijn deelnemers. Beleggingsopbrengsten spelen daarin een steeds belangrijkere rol. Ook voor PMT geldt dat de financiële ambitie van het fonds voorop staat. Met een totaal rendement van 20,6 % over 2014 bereikte PMT een van de hoogste beleggingsresultaten uit zijn geschiedenis. Maar ondanks deze gestegen waarde van de beleggingen slaat de uiteindelijke balans helaas negatief uit en daalde de dekkingsgraad ten opzichte van De verplichtingen stegen namelijk nog harder dan de beleggingen met meer dan 20,6% omdat de rente in 2014 weer sterk daalde. Dat betekent dat het rendement op de beleggingen toch niet voldoende is geweest om de waardestijging van de verplichtingen goed te maken. Gegeven de financiële ambitie streeft PMT ernaar om zo verantwoord mogelijk te beleggen. In 2014 hebben we daarom ons verantwoord beleggen beleid onverminderd voortgezet. Er zijn belangrijke stappen gezet in het verder integreren van de ESGfactoren in de aandelenportefeuilles in de ontwikkelde markten. Op basis van de uitkomsten van de in 2013 gehouden screening is begin 2014 besloten om niet meer te beleggen in 10% van de aandelen in de portefeuille die het minst goed scoorden op ESG-factoren. PMT rondt de implementatie van dat besluit af in Eind 2014 is ook gekeken naar de aandelenportefeuilles in de opkomende landen en is een min of meer vergelijkbaar besluit genomen, waarvan de nadere uitwerking in 2015 gestalte krijgt. Vanzelfsprekend is ook in 2014 de dialoog met ondernemingen verder voortgezet. Belangrijke onderwerpen waren goede milieu- en arbeidsomstandigheden, maar ook en vooral de kwaliteit, beloning en onafhankelijkheid van bestuurders. In 2014 had bijvoorbeeld de beloningsstructuur bij een aantal Amerikaanse financiële instellingen onze specifieke aandacht. Bij bedrijven als Wells Fargo en AIG stemden we tegen voorstellen om de bestuurdersbeloningen te verruimen. Naast het verantwoord beleggen beleid heeft PMT een warm hart voor investeringen in Nederland, mits deze een goede rendement/risicoverhouding hebben. PMT breidde het aantal woningen in de portefeuille uit en bleef werken aan verdere verduurzaming, o.a. door huurders de mogelijkheid te bieden zonnepanelen te laten installeren. Daarnaast startte PMT samen met twee andere pensioenfondsen met het via een tussenpersoon verstrekken van hypotheken. Op die manier investeerden we ook in 2014 in de Nederlandse economie. En dat komt, direct en indirect, onze deelnemers in de sector Metaal en Techniek ten goede. Verder besloot PMT in 2014 om deel te nemen in de nieuw opgerichte Nederlandse Investeringsinstelling (NLII). Daarmee levert PMT een bijdrage aan het stimuleren van de Nederlandse industrie en het bedrijfsleven in het algemeen en waar mogelijk de sector Metaal en Techniek in het bijzonder. VOORWOORD Rijswijk, 21 april 2015 Het bestuur 4 PMT Maatschappelijk Verantwoord Beleggen Verantwoord Jaarverslag Beleggen 2014 Jaarverslag

5 1 WAAROM KIEST PMT VOOR VERANTWOORD BELEGGEN? 1 WAAROM KIEST PMT VOOR VERANTWOORD BELEGGEN Het Pensioenfonds Metaal & Techniek (PMT) is verantwoordelijk voor de pensioenen van meer dan 1 miljoen Nederlandse werknemers en oud-werknemers in de sector Metaal en Techniek. PMT heeft als missie om, als grootste marktpensioenfonds, voor de metaal en techniekbranche toonaangevend een toekomstbestendig, collectief en kostenbewust pensioen met ruimte voor maatwerk binnen de regeling te realiseren. Om dat te kunnen bereiken, moet PMT allereerst zorgen voor voldoende vermogen. Het beleggingsbeleid van PMT is daarom gericht op het behalen van voldoende rendement op het belegde vermogen om een betaalbaar pensioen te combineren met het streven naar een waardevast pensioen. Om een goed rendement te behalen en de risico s te minimaliseren worden de beleggingen gespreid. De premies die PMT ontvangt, worden belegd in circa 2500 bedrijven in verschillende landen over heel de wereld. Dit wereldwijd beleggen wordt universal ownership genoemd. Gegeven de financiële ambitie streeft PMT ernaar om zo verantwoord mogelijk te beleggen. We willen een zo hoog mogelijk percentage van de beleggingsportefeuille laten voldoen aan de eisen van ESG-integratie (Environmental, Social, Governance). We willen negatieve effecten van onze beleggingen voorkomen en waar mogelijk positieve maatschappelijke impact realiseren. PMT benadert verantwoord beleggen als een integraal onderdeel van het beleggingsproces. Dat betekent dat verantwoord beleggen in elke investeringsbeslissing wordt meegewogen. Juist omdat PMT internationaal belegt en een investeerder van formaat is, hecht PMT veel waarde aan verantwoord beleggen. Wij willen weten hoe de keten van onze beleggingen eruit ziet en wat de gevolgen zijn van alle investeringen op het vlak van mens, milieu en maatschappij. HOE BELEGT PMT DE PENSIOENPREMIES? Het universal ownership maakt dat issues op het gebied van mens, milieu en maatschappij niet altijd direct zichtbaar zijn. Bedrijven besteden steeds meer activiteiten uit om kosten te besparen en risico s te spreiden. Dit leidt ertoe dat internationale productie- en toeleveringsketens steeds complexer worden. Een product gaat langs vele schakels voordat het bij de eindgebruiker belandt. PMT vindt dat ondernemingen verantwoordelijk zijn voor de manier waarop zij omgaan met mens, milieu en maatschappij en verwacht dat zij zorgvuldig, integer en verantwoord handelen. PMT gebruikt zijn invloed om eraan bij te dragen dat alle schakels in de keten verantwoord ondernemen. We zijn ervan overtuigd dat het verantwoord beleggen en het adequaat vervullen van de aandeelhoudersrol bijdragen aan een duurzame en stabiele samenleving en daarmee een stabiel rendement. Zo denkt de meerderheid van onze werknemers, gepensioneerden en werkgevers in de sector Metaal en Techniek er ook over. Zij vinden dat beleggingen niet alleen financieel rendement moeten opleveren. Milieu en sociale aspecten moeten ook meegewogen worden. Als daar niet zorgvuldig rekening mee wordt gehouden door de onderneming waarin PMT belegt, moet PMT zich soms als belegger terugtrekken. Daarmee sluit ons beleggingsbeleid aan bij de mening van de achterban PMT Maatschappelijk Verantwoord Beleggen Verantwoord Jaarverslag Beleggen 2014 Jaarverslag

6 2 PRINCIPES EN PIJLERS PMT gelooft in het samengaan van financieel en maatschappelijk rendement van beleggingen. Om de negatieve effecten op mens, milieu en maatschappij van ondernemingen te beperken, heeft PMT een Verantwoord Beleggingsbeleid geformuleerd. Dit beleid is afgeleid van de Principles for Responsible Investment (PRI) van de Verenigde Naties. Deze principes hebben betrekking op: het integreren van ESG-factoren (Environmental, Social, Governance) in beleggingsbeslissingen het nemen van verantwoordelijkheid als aandeelhouder het rapporteren over het verantwoord beleggingsbeleid Om deze principes kracht bij te zetten, heeft PMT ervoor gekozen om de zes PRI beginselen uit te breiden naar tien leidende beginselen waarbij aansluiting wordt gezocht bij internationale verdragen en richtlijnen op het gebied van mensenrechten, arbeidsnormen en milieu: Verantwoord Beleggen volgens PMT. Deze 10 punten staan voorin dit verslag. U vindt ze ook op onze website. PMT hanteert vier pijlers om verantwoord beleggen in praktijk te brengen, namelijk: Actief aandeelhouderschap: PMT stemt op aandeelhoudersvergaderingen, gaat waar nodig met de onderneming in gesprek over economische en ESG factoren, neemt juridische stappen om schades te verhalen en sluit bedrijven en landen uit als daar een reden voor is. ESG integratie: Het toepassen van criteria voor milieu-, sociaal- en goed bestuur beleid. Uitsluiting: er wordt niet belegd in bedrijven of landen die niet in overeenstemming met internationale verdragen handelen. Impact investeringen: bij impact investeringen worden investeringsmogelijkheden in kaart gebracht die zowel vanuit rendementsperspectief als vanuit ESG-pijlers interessant zijn. 2 PRINCIPES IN PIJLERS PRINCIPLES FOR RESPONSIBLE INVESTMENT (PRI) VN PMT is ondertekenaar van de Principles for Responsible Investment (PRI) van de Verenigde Naties. Aan de basis daarvan ligt de gedachte dat milieu, sociale factoren en corporate governance het resultaat van de beleggingen van het fonds beïnvloeden. Het toepassen van deze principes verenigt de belangen van pensioenfonds en samenleving. Deze zes principes voor verantwoord beleggen zijn door meer dan 900 investeerders wereldwijd ondertekend. Daarmee zijn ze een belangrijk middel om verantwoord beleggen wereldwijd te stimuleren. DEZE ZES PRINCIPES ZIJN: 1. Wij zullen milieu, sociale en governance aspecten betrekken bij ons beleggingsbeleid en onze investeringsbeslissingen; 2. Wij zullen actief invulling geven aan ons aandeelhouderschap en daarbij milieu, sociale en governance aspecten betrekken; 3. Wij streven naar openbaarheid over milieu, sociale en governance aangelegenheden door de entiteiten waarin wij investeren; 4. Wij streven naar acceptatie en implementatie van deze principes in de financiële sector; 5. Wij zullen samenwerken om de effectiviteit in de implementatie van deze principes te bevorderen; 6. Wij zullen rapporteren over de activiteiten en de voortgang bij de implementatie van deze principes. Deze zes principes vormen, samen met internationale verdragen als de Verklaring van de Rechten van de Mens, de basis van het verantwoord beleggen beleid van PMT. PMT heeft ervoor gekozen de PRI principes verder uit te breiden en hanteert tien principes, die de leidraad vormen bij verantwoord beleggen (zie voorin dit verslag of op onze website. WAT IS MAATSCHAPPELIJK BELEGGEN BIJ PMT? EN LEVERT DAT WEL VOLDOENDE RENDEMENT OP? 8 PMT Verantwoord Beleggen Jaarverslag

7 3 ACTIEF AANDEELHOUDERSCHAP Actief aandeelhouderschap betekent dat PMT ondernemingen aanspreekt op hun beleid en activiteiten op het vlak van de ESG-criteria. Wij vullen ons actief aandeelhouderschap in door de dialoog aan te gaan met bedrijven waar wij in beleggen. Daarnaast stemmen we op aandeelhoudersvergaderingen in binnen- en buitenland en nemen we indien nodig deel in juridische procedures. ACTIEF AANDEELHOUDERSCHAP PMT GOED GEFUNDEERD De manier waarop PMT invulling geeft aan het actief aandeelhouderschap sluit aan bij de standaarden en principes van verschillende organisaties, bijvoorbeeld: het principe rondom actief aandeelhouderschap van de PRI van de Verenigde Naties de Eumedion best practices voor betrokken aandeelhouderschap de uitgangspunten van de Gobal Compact van de Verenigde Naties de Richtlijnen voor multinationale ondernemingen van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) Deze richtlijnen bieden PMT handvatten om met kwesties zoals ketenverantwoordelijkheid, mensenrechten, kinderarbeid of milieu om te gaan. Gesprekken vinden schriftelijk, telefonisch en soms op basis van een persoonlijke ontmoeting plaats. Deze dialogen vinden ook plaats in samenwerking met andere institutionele beleggers (waaronder pensioenfondsen), nationaal en internationaal. Als een onderneming niet kan of niet wil verbeteren dan investeert PMT niet meer in dat bedrijf. NATIONAAL CONTACTPUNT (NCP) VOLGT PENSIOENFONDSEN Het Nationaal Contactpunt (NCP) ziet erop toe dat de richtlijnen van de organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) worden gevolgd door pensioenfondsen met een internationale beleggingsportefeuille. Het NCP heeft twee hoofdtaken: Bedrijven bekend maken met de OESO-richtlijnen en de toepassing ervan bevorderen Behandelen van meldingen van personen, maatschappelijke organisaties en bedrijven die een meningsverschil hebben over de toepassing van de Richtlijnen. Partijen die van mening zijn dat een bedrijf betrokken is bij schendingen van de richtlijnen van de OESO, kunnen dit melden bij het NCP. Het NCP toetst dit en helpt vervolgens bij het vinden van een oplossing waardoor escalatie en reputatieschade kan worden voorkomen. 3 ACTIEF AANDEELHOUDERSCHAP 1.1 DIALOOGPROGRAMMA Bij een dialoogprogramma gaat PMT in gesprek met bedrijven waar ESG factoren kunnen worden verbeterd. PMT selecteert de ondernemingen die betrokken zijn bij controverses of in overtreding zijn van internationale standaarden op het gebied van verantwoord ondernemen. Vervolgens gaan wij de dialoog aan met als doel verbeteringen op het gebied van maatschappelijke verantwoordelijkheid te realiseren. Tijdens het dialoogprogramma worden vorderingen gemeten en beoordeeld. De mate waarin een bedrijf wil meewerken en de openheid van zaken die zij geeft, zijn belangrijke graadmeters. PMT voert met drie groepen ondernemingen een dialoog: Ondernemingen die in strijd handelen met onze tien leidende beginselen die de leidraad vormen bij het verantwoord beleggen beleid van PMT Ondernemingen die risico s lopen op het gebied van mens, milieu en maatschappij (ESG factoren) Enkele Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen. PMT wil graag in gesprek blijven met ondernemingen die midden in de Nederlandse maatschappij staan. Om de voortgang van bedrijven te volgen gebruikt PMT een monitoringtool. Op basis van de volgende onderwerpen worden bedrijven beoordeeld: De strategie van de onderneming Bedrijfsethiek (hoe voorkomt een bedrijf corruptie) Goed ondernemingsbestuur (verantwoord beloningsbeleid, onafhankelijk toezicht) Milieu en mensenrechten Voeding en gezondheid Sociale- en arbeidsrechten Openbare verslaglegging 1.2 STEMMEN BIJ AANDEELHOUDERSVERGADERINGEN PMT vindt het stemrecht een zeer belangrijk recht en voert een op maat gemaakt stembeleid uit. Conform dit beleid stemde PMT in 2014 in 38 landen op aandeelhoudersvergaderingen. In het buitenland stemt PMT op afstand via een tussenpersoon die ook adviseert over hoe er in overeenstemming met het beleid per agendapunt gestemd zou moeten worden. In Nederland laat PMT ook zijn stem horen op aandeelhoudersvergaderingen. In sommige gevallen doet PMT dit zelf en in andere gevallen laten wij ons vertegenwoordigen door andere institutionele beleggers. Zo werken we onder andere nauw samen met leden van EUMEDION, een Nederlands samenwerkingsverband van institutionele beleggers op het gebied van corporate governance. Op deze manier kan PMT ondernemingen beïnvloeden. 10 PMT Verantwoord Beleggen Jaarverslag

8 EUMEDION: SAMEN STA JE STERKER PMT is aangesloten bij de stichting Eumedion. De missie van Eumedion is het corporate governance, milieu en sociale (ESG) beleid en de prestaties van beursvennootschappen te verbeteren en zijn deelnemers stimuleren ook naar hun eigen ESG-prestaties te kijken. Ook wil Eumedion de acceptatie en naleving van de standaarden en richtlijnen op zowel het terrein van corporate governance als duurzaamheid door beursgenoteerde ondernemingen en institutionele beleggers bevorderen, vooral in Nederland en Europa. Als onafhankelijke stichting tracht Eumedion dit doel onder meer te bereiken door: Het bevorderen en organiseren van overleg tussen institutionele beleggers onderling en met beursgenoteerde vennootschappen en hun belangenorganisaties; Het organiseren van overleg met de Nederlandse overheid, instellingen van de Europese Unie, andere relevante autoriteiten en brancheorganisaties; Het beïnvloeden van wet- en regelgeving; Het verlenen van diensten aan zijn deelnemers op het terrein van corporate governance en duurzaamheid; Het organiseren van andere activiteiten, zoals seminars, symposia en rondetafels, die voor het doel van Eumedion bevorderlijk zijn. Alle institutionele beleggers kunnen in principe deelnemer worden van Eumedion mits zij belangen hebben in Nederland. Momenteel zijn er ongeveer 70 institutionele beleggers deelnemer die gezamenlijk een belegd vermogen van meer dan 1000 miljard euro onder hun beheer hebben. STEMGEDRAG PMT Categorie Tegen Voor Onthouden Totaal Aandeelhoudersvoorstel - Beloning bestuur Aandeelhoudersvoorstel - Bestuurlijke aangelegenheden Aandeelhoudersvoorstel - Gezondheid & Milieu Aandeelhoudersvoorstel- Mensenrechten Aandeelhoudersvoorstel - Operationele zaken Aandeelhoudersvoorstel - Samenstelling bestuur Aandeelhoudersvoorstel- Overige zaken Anti-overname maatregelen Bestuur (beloning commissarissen, aanstellen of wegsturen bestuursleden etc.) ACTIEF AANDEELHOUDERSCHAP BELANGRIJK AGENDAPUNT: BELONING De beloning van bestuurders van een onderneming is een belangrijk onderdeel van het stembeleid van PMT omdat de samenstelling van beloningspakketten invloed heeft op de lange termijn prestaties van een onderneming. PMT begrijpt dat ondernemingen concurrerend moeten betalen om kwalitatief hoogwaardige bestuurders aan te trekken. Wel verwacht PMT dat bij de beloning rekening wordt gehouden met de prestaties van de onderneming op lange termijn en met de context waarin de onderneming opereert. PMT geeft extra aandacht aan bestuurdersbeloning en heeft gedetailleerde eisen die zwaarder zijn dan gemiddeld. Als de beloning niet in lijn is met het beleid stemt PMT tegen. In de tabel op pagina 13 is te zien hoe PMT in 2014 heeft gestemd. EUMEDION: SAMEN STA JE STERKER PMT is aangesloten bij de stichting Eumedion. De missie van Eumedion is het corporate governance, milieu en sociale (ESG) beleid en de prestaties van beursvennootschappen EUMEDION: SAMEN STA JE STERKER PMT is aangesloten bij de stichting Eumedion. De missie van Eumedion is het corporate governance, milieu en sociale (ESG) beleid en de prestaties van beursvennootschappen te verbeteren en zijn deelnemers stimuleren ook naar hun eigen ESG-prestaties te kijken. Ook wil Eumedion de acceptatie en naleving van de standaarden en richtlijnen op zowel het terrein van corporate governance als duurzaamheid door beursgenoteerde ondernemingen en institutionele beleggers bevorderen, vooral in Nederland en Europa. Als onafhankelijke stichting tracht Eumedion dit doel onder meer te bereiken door: Kapitalisatie van de onderneming Mensenrechten Operationele zaken (dividend goedkeuren, decharge verlenen etc.) Remuneratie vergoeding voor uitvoerende bestuurders (opties, bonussen) Reorganisaties, Fusies & Overnames Voorstellen voor houders van preferente aandelen en (converteerbare) obligaties 2 2 Totaal PMT Verantwoord Beleggen Jaarverslag

9 BELONING AMERIKAANSE FINANCIËLE INSTELLINGEN Tijdens het aandeelhoudersseizoen in 2014 was er veel aandacht voor beloning. Voornamelijk de beloning van Amerikaanse financiële instellingen heeft veel aandacht gegenereerd in de pers. Over het algemeen zijn de Amerikaanse beloningspakketten exorbitant te noemen. Het is ook regelmatig gebleken dat de beloningspakketten gericht zijn op de korte termijn en vaak strenge prestatiecriteria missen. Bij het stemmen wordt de beloning situatie in de VS altijd aandachtig bekeken. Hieronder een overzicht van de grootste Amerikaanse financiële instellingen en hoe er gestemd is op de verschillende beloningsvoorstellen. STEMGEDRAG PMT Omdat fysieke aanwezigheid bij ondernemingen overal ter wereld teveel kosten met zich meebrengt, brengt de serviceprovider Institutional Shareholder Service (ISS) onze stem elektronisch uit. In Nederland bezoeken we zo nodig wel aandeelhoudersvergaderingen en stellen we vragen over het gevoerde beleid en relevante issues. 3.3 JURIDISCHE PROCEDURES Een onderdeel van actief aandeelhouderschap is het programma van zogenoemde class actions. Deze collectieve rechtszaken zijn gericht op ondernemingen die wettelijke overtredingen hebben begaan en daarmee financiële schade veroorzaakt hebben voor aandeelhouders. Door middel van deze class actions trachten aandeelhouders, waaronder PMT, om geleden schade vergoed te krijgen. Wells Fargo: TEGEN GESTEMD Bank of America: VOOR GESTEMD Het totale beloningspakket overschrijdt de mediaan van de referentiegroep van de onderneming met meer dan 10 procent. Lange termijn beloning is niet in alle gevallen gekoppeld aan prestatiecriteria. Beloning is gekoppeld aan goede prestatiecriteria gericht op de lange termijn. OLYMPUS: VERGOEDING ONTVANGEN NA RECHTSZAAK Eind 2011 heeft het Japanse conglomeraat Olympus naar buiten gebracht dat het jarenlang een verkeerde voorstelling van zaken heeft gegeven. Deze onjuiste voorstelling had met name betrekking op de balans, verlies en winst rekening en het verbergen van operationele en investeringsverliezen. Hierop is de koers van Olympus sterk gedaald. Medio 2012 heeft PMT in Japan een rechtszaak gestart om het beleggingsverlies vergoed te krijgen. De rechtszaak heeft betrekking op investeringen in reguliere Olympus aandelen in de periode 29 juni 2001 tot en met 8 november ACTIEF AANDEELHOUDERSCHAP AIG: TEGEN GESTEMD JP Morgan: VOOR GESTEMD De korte termijn bonus overschrijdt 1/3 van het totale remuneratie pakket. Lange termijn beloning is niet in alle gevallen gekoppeld aan prestatiecriteria. De beloning commissie van de raad van bestuur heeft ervoor gekozen de CEO geen cash bonus te betalen over 2013 en daarnaast zijn variabele beloning volledig in aandelen te betalen. De variabele beloning is daarbij volledig gekoppeld aan prestatiecriteria die de lange termijn strategie van de onderneming en de aandeelhouders waarborgt. De raad van bestuur behoudt veel beslissingsbevoegdheid over het beloningsbeleid. PMT blijft de beloning bij JP Morgan dus in de gaten houden. Eind 2014 is deze rechtszaak geschikt. PMT heeft een vergoeding ontvangen. Naast een financiële tegemoetkoming heeft Olympus in een eerder stadium al vergaande corporate governance verbeteringen doorgevoerd. Er zijn onafhankelijke toezichthouders (non-executives) benoemd. Het beleid ten aanzien van omkoping en corruptie is aangescherpt. De verslaglegging en controle hierop is verbeterd. Daarnaast is dit de eerste grote rechtszaak in Japan waarin beleggingsverliezen vergoed zijn. Hiermee is een sterk precedent geschapen voor betere bescherming van minderheidsaandeelhouders. WAT IS KETENVERANTWOORDELIJKHEID BIJ BELEGGEN? UITVOERING STEMBELEID Voor de uitvoering van ons stembeleid maken we gebruik van serviceprovider Institutional Shareholder Service (ISS). Deze serviceprovider inventariseert op welke vergaderingen PMT kan stemmen en geeft een stemadvies voor alle belangrijke agendapunten, gebaseerd op het stembeleid van PMT. PMT heeft voor zijn stembeleid eigen criteria opgesteld en best practices op basis van diverse corporate governance codes en richtlijnen. Ons stembeleid kan soms strenger zijn dan wat er volgens een lokale corporate governance code van een onderneming wordt geëist. 14 PMT Verantwoord Beleggen Jaarverslag

10 4 IMPACT INVESTERINGEN Met impact investeringen streeft PMT doelbewust naar financieel rendement en positieve effecten op mens, milieu en maatschappij. PMT heeft als doel om een groter aandeel te beleggen op basis van deze vierde pijler van het verantwoord beleggen beleid. In 2014 zijn geen concrete resultaten bereikt. Daarom zal PMT in 2015 onderzoek doen naar mogelijke aanpassingen in de inrichting van de beleggingsportefeuilles. Dat wordt in nauw overleg gedaan met onze fiduciair manager. Op die manier kan PMT investeringen opnemen die behalve financieel rendement ook positieve effecten voor het milieu en/of sociaal rendement opleveren. 4 IMPACT INVESTERINGEN PMT Maatschappelijk Verantwoord Beleggen Verantwoord Jaarverslag Beleggen 2014 Jaarverslag

11 5 ESG-INTEGRATIE PMT streeft ernaar te investeren in financieel gezonde bedrijven die hun maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen. We beleggen op basis van de zogenaamde ESG-criteria. ESG staat voor Environmental, Social and Governance. ESG integratie wil zeggen dat PMT de criteria voor milieu- sociaal- en governancebeleid toepast bij zijn investeringsbeslissingen. Dit komt overeen met het eerste principe van de Principles for Responsible Investment (PRI) van de Verenigde Naties dat luidt: Wij zullen milieu, sociale en governance aspecten betrekken bij ons beleggingsbeleid en onze investeringsbeslissingen. PMT heeft in 2014 belangrijke stappen gezet met het integreren van ESG factoren in de aandelenportefeuilles voor de ontwikkelde markten. In 2014 is besloten om niet meer te beleggen in 10% van de aandelen in portefeuille die het minst goed scoorden op ESG-factoren. Vanwege risicospreiding laat PMT het vermogen door meerdere (externe) managers beheren. Daardoor kost het tijd om zo n overgang succesvol door te voeren. PMT implementeert dit besluit, waarbij ESG criteria expliciet worden toegepast, in de aandelenportefeuille in Eind 2014 is een enigszins vergelijkbaar besluit genomen voor opkomende markten. Dit wordt in 2015 verder uitgewerkt. 5 ESG-INTERGRATIE 18 PMT Verantwoord Beleggen Jaarverslag

12 6 UITSLUITING PMT vindt het belangrijk om maximaal gebruik te maken van zijn aandeelhoudersrechten bij ondernemingen. Daarmee kunnen we invloed uitoefenen op de bedrijven waarin we beleggen en hen oproepen om verantwoord te opereren. 6.1 UITSLUITING BEDRIJVEN Als PMT vindt dat de investering in bepaalde bedrijven nooit verantwoord gaat worden omdat de aard van de producten die deze bedrijven maken in strijd is met internationale verdragen, dan belegt PMT niet in deze bedrijven. PMT belegt bijvoorbeeld niet in bedrijven die controversiële wapens produceren zoals clusterbommen, biologische en chemische wapens. Er zijn ook bedrijven waarbij vooral de manier waarop er geproduceerd wordt onverantwoord is. Bijvoorbeeld op het gebied van arbeidsrechten of milieu. Als PMT in dialoog is met een bedrijf en het bedrijf verandert zijn gedrag niet op basis van gemaakte afspraken, dan kan PMT overgaan tot uitsluiting. Een onafhankelijk onderzoeksbureau beoordeelt elk kwartaal beursgenoteerde ondernemingen en stelt een lijst samen met bedrijven die mogelijk in aanmerking komen voor uitsluiting. Die bedrijven worden hierover geïnformeerd. Als wij in deze bedrijven beleggen, bouwen wij de portefeuille binnen afzienbare tijd af. In 2014 werden er 22 [1] ondernemingen uitgesloten als gevolg van het uitsluitingbeleid. Deze ondernemingen waren betrokken bij de productie van controversiële wapens of handelen in strijd met internationale verdragen. Een overzicht van deze ondernemingen is opgenomen in bijlage 1. VOORBEELD: RUSSISCHE MOTOVILIKHA PLANTS JSC In 2014 is het Russische bedrijf Motovilikha Plants JSC uitgesloten. Het bedrijf produceert en verkoopt het lanceersysteem en overplaatsingsysteem van multiple launch rocket systems (MLRS). Beide MLRS vuren raketten af die clustermunitie bevatten. Het uitsluitingbeleid geeft aan dat bedrijven die een kernonderdeel produceren van een clusterwapen uitgesloten worden. PMT sluit dit bedrijf daarom uit voor beleggingen. 6.2 UITSLUITING LANDEN PMT sluit ook landen uit als er sprake is van sancties uitgevaardigd door de Europese Unie of de Verenigde Naties tegen leiders van de betreffende landen. PMT belegt dan niet in staatsobligaties van dat land of in bedrijven die hun hoofdvestiging in dat land hebben. De Centraal Afrikaanse republiek is in 2014 toegevoegd aan de lijst van uitgesloten landen. In totaal sluit PMT 15 landen uit. Een overzicht van deze landen is opgenomen in bijlage 2. UITSLUITINGSLIJST UITGEBREID MET ARMS TRADE TREATY In 2014 is het Arms Trade Treaty (ATT) toegevoegd aan de lijst van verdragen die we hanteren in ons uitsluitingsbeleid. Het ATT heeft als doel de leveringen van conventionele wapens aan conflictgebieden te stoppen. PMT sluit bedrijven uit die direct zijn betrokken bij de ontwikkeling, productie en onderhoud van producten die niet in overeenstemming zijn met de volgende verdragen: Anti-persoonsmijnen, zoals gedefinieerd in de Ottawa-conventie Clusterwapens, zoals gedefinieerd in de Conventie over Clustermunitie Chemische en biologische wapens, zoals gedefinieerd in het Verdrag Chemische Wapens en het Verdrag Biologische Wapens. PMT hanteert naast deze internationale verdragen een eigen criterium voor witte fosfor dat voor militaire doeleinden wordt gebruikt (brandbommen, rookbommen, doelwitmarkering, etc.). Witte fosfor is niet opgenomen in het Verdrag Chemische Wapens, maar we willen niet in bedrijven beleggen die witte fosfor produceren met dit specifieke doel. PMT classificeert witte fosfor al jaren als controversieel wapen en sluiten de producenten van witte fosfor om die reden uit. Montréal Protocol (drijfgassen) en CITES-verdrag (internationale handel in bedreigde soorten wilde dieren en planten) Kernwapens, zoals gedefinieerd in het non-proliferatieverdrag dat verdere verspreiding van kernwapens verbiedt. Dit verdrag is door 190 landen ondertekend. Op basis van dit verdrag mogen het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Rusland, China en de Verenigde Staten kernwapens hebben. PMT sluit producenten van kernwapens in deze landen niet uit, tenzij deze bedrijven kernwapens of technologie verkopen aan (bedrijven in) andere landen. Bedrijven die betrokken zijn bij kerntechnologie of kernwapens of deze ontwikkelen in landen die geen kerntechnologie mogen hebben, worden door PMT uitgesloten. Arms Trade Treaty (het stoppen van de leveringen van conventionele wapens aan conflictgebieden) 6 UITSLUITING 1 exclusief eventuele dochterondernemingen die ook voor uitsluiting in aanmerking komen 20 PMT Verantwoord Beleggen Jaarverslag

13 Actief aandeelhoudersschap 28 Jaarverslag

14 7 BELEGGEN IN NEDERLAND PMT staat positief tegenover beleggen in Nederland. Deze positieve houding komt voort uit het belang van de deelnemers van PMT, die doorgaans zowel tijdens het opbouwen van het pensioen als tijdens de pensionering verbonden zijn met Nederland. Wij dragen daarom graag bij aan het stimuleren van economische groei en werkgelegenheid in Nederland. Onze deelnemers hebben baat bij een gezonde Nederlandse economie en een florerend bedrijfsleven met bijbehorende werkgelegenheid, ook in de sector Metaal en Techniek. Mede vanwege de achterban van PMT willen we in de toekomst ook beleggen in: MKB investeringen Energie- en infrastructuurprojecten, waarbij metaal en techniek een rol spelen in realisatie en onderhoud 7.1 VASTGOED PMT investeert in drie soorten vastgoed: Naast deze verbeteringen krijgen circa 1700 huishoudens de gelegenheid om zonnepanelen te laten installeren. Waar zonne-energie tot nog toe vrijwel alleen voor huiseigenaren mogelijk was, brengt PMT dit nu ook binnen het bereik van huurders. De zonnepanelen worden gefinancierd door PMT en door de huurders terugbetaald via een huurverhoging. De gegarandeerde besparing op de energiekosten (na aftrek van de huurverhoging) bedraagt 25%. Met de plaatsing van de zonnepanelen kan de co 2 -uitstoot met nog eens 1720 ton verminderen. PMT kiest ervoor waar mogelijk de eigen bedrijfstak te stimuleren. De installatie van bijvoorbeeld de zonnepanelen wordt door ondernemingen uit de eigen bedrijfstak uitgevoerd. PMT is daarmee één van de eerste pensioenfondsen in Nederland die op deze manier direct verband legt tussen ondernemingen in de eigen sector en de verduurzaming van de vastgoedportefeuille. Andere pensioenfondsen maken ook werk van verantwoord beleggen en duurzaamheid, maar schakelen daarbij (nog) niet de premiebetalende werkgevers en werknemers in. Overigens heeft PMT een onafhankelijk adviesbureau in de arm genomen voor de selectie van de installatiebedrijven uit de bedrijfstak. Met deze investeringen in vastgoed levert PMT een bijdrage aan het verder op gang brengen van de Nederlandse economie in het algemeen en de metaalsector in het bijzonder. Daarnaast doet PMT dat op een duurzame manier, met een positieve invloed op het milieu. Nederlands vastgoed Internationaal niet-beursgenoteerd vastgoed (fondsen) Internationaal beursgenoteerd vastgoed (vastgoedaandelen) ESG factoren worden altijd meegenomen in de beslissing om te investeren. Vastgoed moet bijvoorbeeld een gunstig energielabel hebben waardoor de co 2 uitstoot beperkt is. PMT maakt gebruik van de Global Real Estate Sustainability Benchmark. Hiermee worden milieu en maatschappelijke prestaties van beursgenoteerde en niet-beursgenoteerde vastgoedinvesteringen beoordeeld. Nederlands vastgoed is met een waarde van circa 1,5 miljard een belangrijk onderdeel in de beleggingsportefeuille van PMT. PMT let bij het beleggingsbeleid in de eerste plaats op de juiste verhouding tussen rendement en risico. Nederlandse vastgoedbeleggingen leveren stabiele en gezonde beleggingsresultaten op. Daarmee is vastgoed in eigen land een goede pensioenbelegging. Naast het investeren in vastgoed investeren we in het verduurzamen van woningen uit onze beleggingsportefeuille. Het investeren in nieuwbouw en verduurzaming van bestaande woningen levert ook extra werkgelegenheid op voor mensen in de bouw, de metaalsector en de rest van de keten. 7 BELEGGEN IN NEDERLAND 7.2 VERDUURZAMING WONINGPORTEFEUILLE PMT investeert enkele tientallen miljoenen in verduurzaming, groot onderhoud en renovatie van bestaande woningen. Tot het jaar 2020 komen 2200 bestaande woningen in aanmerking voor verbetering. Die krijgen daardoor een groen energielabel. Door de installatie van nieuwe HR-ketels en isolatiemaatregelen daalt de co 2 -uitstoot van de woningen met zo n 35%. In totaal besparen de woningen daarmee 4500 ton op de co 2 -uitstoot. 7 BELEGGEN IN NEDERLAND 24 PMT Verantwoord Beleggen Jaarverslag

15 7.3 HYPOTHEKEN Naast uitbreiding van het aantal woningen in Nederland en het verduurzamen van de portefeuille, startte PMT samen met twee andere pensioenfondsen met het verstrekken van Nederlandse hypotheken. In laatste maanden van 2014 zijn de eerste hypotheken via een tussenpersoon verstrekt. Door met meerdere pensioenfondsen te starten, ontstond de mogelijkheid om een volledig hypotheekproduct aan te bieden. Op die manier investeren we extra in de Nederlandse economie. Nederlandse woninghypotheken zijn voor institutionele beleggers een aantrekkelijke beleggingscategorie vanwege een goed rendement en beperkt risico. Banken trekken zich steeds verder terug en verstrekken steeds minder hypotheken. Daardoor ontstaat ruimte op de markt. Als de markt dan zoals verwacht nog aantrekt, maakt dat hypotheken ook op de lange termijn een aantrekkelijke investering. Dit initiatief past in de trend waarbij beleggers steeds vaker direct investeren zonder tussenkomst van banken. 7.4 NEDERLANDSE INVESTERINGSINSTELLING (NLII) PMT zoekt ook naar andere mogelijkheden om de Nederlandse industrie en het bedrijfsleven te stimuleren. Ook hier geldt dat banken zich steeds verder terugtrekken en minder financieringen verstrekken. Maar de Nederlandse economie heeft juist veel behoefte aan lange termijn financiering. Zo bestaat er bij het MKB structureel een sterke behoefte aan financiering. De investeringsvraag van deze en andere sectoren bereikt institutionele beleggers momenteel vaak niet omdat de vraag versnipperd, te klein of niet eenduidig is. PMT besloot in 2014 om te participeren in de nieuw opgerichte Nederlandse Investeringsinstelling (NLII). De NLII is een private instelling met als belangrijkste doelstelling de groei van de Nederlandse economie te bevorderen door aanvullend aan banken en overheidsfinanciering de vraag naar en het aanbod van lange termijnfinanciering in Nederland beter op elkaar te laten aansluiten. Dit doet de NLII door in samenwerking met institutionele beleggers proposities te ontwikkelen die voldoen aan de investeringswensen van deze beleggers enerzijds en voorzien in financieringsbehoeften anderzijds. De NLII richt zich op lange termijn financieringsvraagstukken van Nederlandse partijen op terreinen als infrastructuur, energie, verduurzaming van de samenleving, zorg en MKB. PMT neemt deel in het Bedrijfsleningen Fonds van de NLII en investeert hierin 100 miljoen. De NLII biedt PMT de mogelijkheid om kansrijke initiatieven van bedrijven te bevorderen en daarmee de hele Nederlandse economie te stimuleren. Dat komt direct ten goede aan de achterban van PMT: de deelnemers van PMT zijn immers zowel tijdens het opbouwen als het uitkeren van hun pensioen verbonden aan Nederland en hebben baat bij een gezonde Nederlandse economie met een florerend bedrijfsleven. Hetzelfde geldt voor de werkgevers in de sector Metaal en Techniek. 7 BELEGGEN IN NEDERLAND HOE HELPT HET BELEGGINGSBELEID VAN PMT DE NEDERLANDSE ECONOMIE VOORUIT? 26 PMT Verantwoord Beleggen Jaarverslag

16 KETENVERANTWOORDELIJKHEID BIJ UNILEVER: DUURZAAMHEID EN GROEI GECOMBINEERD DE NOODZAAK VAN KETENVERANTWOORDELIJKHEID De afgelopen jaren haalden schandalen over onveilige arbeidsomstandigheden, ecologische rampen en armoede regelmatig de kranten. Bedrijven zijn zich er ook bewust van dat grondstoffen opraken, en dat biodiversiteit en goede arbeidsomstandigheden belangrijk zijn. Deze ontwikkelingen zorgen ervoor dat markten verschuiven en zogenaamde handelsketens veranderen. Koplopers zien in dat relaties met ketenpartners essentieel zijn om te overleven op lange termijn en mee te werken aan het oplossen van urgente sociale en ecologische problemen. PMT is als belegger ook een ketenpartner en gebruikt zijn invloed om verantwoord ondernemen in de hele keten te stimuleren. UNILEVER EN KETENVERANTWOORDELIJKHEID Het voedings- en verzorgingsmiddelenconcern Unilever is een goed voorbeeld van een organisatie waar verantwoord ondernemen hoog in het vaandel staat. Deze onderneming laat zien hoe duurzaamheid geïntegreerd wordt in de hele bedrijfsketen. Unilever werkt samen met leveranciers in 170 landen. Unilever spoort haar toeleveranciers aan om duurzaamheid in acht te nemen bij het produceren van producten die Unilever inkoopt. Toch heeft Unilever ook te maken met lastige vraagstukken. Het toezien op de implementatie van het mensenrechtenbeleid bij al deze leveranciers is niet eenvoudig te garanderen. consumenten aan om minder water te verbruiken en koud te wassen. Met de introductie van milieuvriendelijke navulverpakkingen vermindert Unilever de impact van haar producten op het milieu. De milieubewuste consument kiest vanwege dit milieuaspect wellicht eerder voor een Unilever product. Zo wordt investeren in duurzaamheid beloond. VOORBEELD In 2013 heeft PMT, samen met andere PRI-ondertekenaars die ook deelnemen aan de Sustainable Palm Oil Investor Working Group, de palmoliesector aangeschreven. Er is steeds meer vraag naar palmolie wat leidt tot ontbossing om plantages te kunnen ontwikkelen. Dat heeft negatieve effecten op het milieu en ten aanzien van de lokale bevolking die vaak hun landrechten moeten opgeven. In een brief riep PMT de palmoliesector op om werk te maken van duurzame productie van palmolie en daarbij de internationale principes en criteria na te leven. Door haar schaalgrootte kan Unilever van de palmoliesector eisen dat de palmolie die zij levert verantwoord is geproduceerd. Zij koopt alleen maar palmolie in bij ondernemingen die duurzaam produceren en goede arbeidsomstandigheden hanteren. Een onderneming die gehoor geeft aan de wensen van o.a. Unilever en een groep van investeerders waar ook PMT deel van uitmaakt, is Wilmar International, de grootste palmolieproducent ter wereld. Zij hebben eind 2013 aangegeven dat zij bij de productie van palmolie ontbossing, het gebruik van veengronden en uitbuiten van arbeid zullen voorkomen. DOELSTELLING Unilever betrekt alle leveranciers in haar ambitie tot duurzame ontwikkeling. Unilever heeft zich tot doel gesteld om in 2020 de winst te verdubbelen maar ook om de milieuvoetafdruk te halveren. Er wordt ook een bijdrage aan duurzame ontwikkeling van de partners in de keten verwacht. Daarnaast streeft Unilever naar het verbeteren van de levensstandaard van miljoenen mensen die verbonden zijn aan de toeleveringsketen van de onderneming. Een gebrek aan veilig drinkwater, slechte sanitaire voorzieningen en slechte hygiëne zijn nog altijd de oorzaak van miljoenen sterfgevallen die voorkomen kunnen worden. Met de combinatie van voorlichtingscampagnes en het aanbieden van effectieve en betaalbare producten wil Unilever bijdragen aan de verbetering van gezondheid, hygiëne en toegang tot schoon water. Door de schaal waarop Unilever opereert, weet de onderneming de leefsituatie voor miljoenen mensen te verbeteren. Het realiseren van dit soort ambities is een flinke opgave maar PMT is van mening dat Unilever belangrijke stappen zet en zorgt voor positieve maatschappelijke impact vanuit de hele keten. De lange termijnstrategie die Unilever hanteert voor haarzelf en haar partners in de keten beperkt risico s. Ook zorgt de strategie ervoor dat de onderneming voorbereid is op toekomstige uitdagingen. De verwachting is dat daarmee goede prestaties bereikt worden. Dit uitgangspunt sluit aan bij de langetermijnvisie die past bij het beheren van de pensioenen van deelnemers van PMT. UNILEVER ONDERZOEK Unilever heeft nauwkeurig in kaart gebracht waar de meeste milieubelasting binnen de keten plaats vindt. Een groot deel is terug te voeren op de landbouw. Daarom voert Unilever al jaren een duurzaam landbouwprogramma en worden er voornamelijk duurzaam geproduceerde (en gecertificeerde) grondstoffen ingekocht. ACTIES Unilever onderneemt diverse initiatieven om haar eigen bedrijfsmodel duurzamer te maken. Enerzijds om duurzaam gedrag in de keten van leveranciers te bevorderen. En anderzijds om de consument bewust te maken van duurzaamheid. Ook aan het einde van de keten is bij de consument nog veel besparing mogelijk. Unilever spoort 28 PMT Verantwoord Beleggen Jaarverslag

17 FEITEN EN CIJFERS UNILEVER Productie van ca 400 merken. Bijvoorbeeld Unox, Biotex, Lipton, Cif, Robijn, Conimex, Becel, Bertolli, Ben en Jerry s, Prodent, Zwitsal, Zendium. In 2014 bedroeg de omzet 48,4 miljard. Opkomende markten vertegenwoordigen circa 57% van de omzet. Unilever heeft 14 merken met een omzet van meer dan 1 miljard per jaar; deze zijn gezamenlijk goed voor meer dan 54% van de activiteiten. Bij Unilever werken ruim mensen waarvan ca in Nederland. Op LinkedIn staat Unilever in de top drie van meest favoriete werkgevers wereldwijd (2014). 42% van de managers zijn vrouwen. Unilever heeft meer dan 300 miljoen mensen bereikt via onze programma s op het gebied van handenwassen, schoon water, gebitsgezondheid en zelfvertrouwen. Alle palmolie die Unilever inkoopt voor Europese voedingsmiddelenactiviteiten is 100% traceerbaar en gecertificeerd duurzaam. Van de meer dan 240 fabrieken in 67 landen is de afvoer van restafval naar de vuilstort volledig tot nul teruggebracht. 53% van onze grondstoffen wordt betrokken uit duurzame bron. Bron: UNILEVER 30 PMT Verantwoord Beleggen Jaarverslag

18 8 VOORUITBLIK 2015 PMT wil verder gaan op de ingeslagen weg door verantwoord beleggen nog verder te integreren in de verschillende vermogenscategorieën. De visie op verantwoord beleggen maakt onderdeel uit van het medio 2015 definitief vast te stellen strategisch beleggingskader voor de periode Het bestaat uit doelstellingen van het beleggingsbeleid, beleggingsbeginselen, uitvoeringsbeginselen en risicomanagementbeginselen. Daarmee vormt het een coherent kader dat toepasbaar is voor al onze beleggingen. Eind 2015 zal de VN in Parijs vergaderen over de opvolger van het Kyoto-verdrag waarin afspraken zijn gemaakt over co 2 reductie. Overheden en ondernemingen hebben al veel maatregelen genomen om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. PMT onderzoekt of het fonds kan bijdragen aan co 2 reductie door te investeren in zogenaamde groene obligaties. In 2015 evalueert PMT het uitsluitingbeleid. Naar aanleiding van de ontwikkeling omtrent sancties tegen Rusland onderzoekt PMT mogelijkheden om ondernemingen uit te sluiten die voor meer dan 50% in handen zijn van uitgesloten landen. Ook het dialoogprogramma wordt in 2015 herzien. PMT wil meer nadruk leggen op de thematische benadering waardoor efficiënter met kennis kan worden omgegaan. De lijst met ondernemingen wordt opnieuw vastgesteld en PMT zal nog meer sturen op monitoring en meetbare resultaten. Gezien de veranderende maatschappelijke opvatting over belastingontwijking en daarmee gepaard gaande reputatierisico s start PMT in 2015 een discussie over een eigen verantwoord belastingbeleid. Vanuit de maatschappij wordt pensioenfondsen gevraagd meer inzicht te geven in de samenstelling van de beleggingsportefeuille en de overwegingen die zij maken om tot deze portefeuille te komen. Door op haar onze website informatie over de samenstelling van de portefeuille te verstrekken en te zijner tijd het strategisch beleggingskader te publiceren, komt PMT tegemoet aan deze wens. Wij hopen dat het verstrekken van inzicht het draagvlak en begrip voor de gemaakte keuzes ondersteunt. 32 PMT Verantwoord Beleggen Jaarverslag VOORUITBLIK 2015

19 BIJLAGE 1 PMT UITSLUITINGSLIJST VAN BEDRIJVEN IN 2014 AANDELEN/ EQUITIES Aeroteh SA Alliant Techsystems Inc Aryt Industries Ltd Ashot -Ashkelon Industries Ltd BAE Systems PLC Chemring Group PLC China Aerospace International Holdings Ltd China Spacesat Co Ltd Elbit Systems Ltd Gail India General Dynamics Corp Hanwha Chemical Corporation Hanwha Corp Larsen & Toubro Ltd Motovilikha Plants JSC Norinco International Cooperation Ltd Poongsan Corp Poongsan Holdings Corp Rheinmetall AG Singapore Technologies Engineering Ltd Textron Inc Walmart OBLIGATIES/BONDS Alliant Techsystems Inc Ashot -Ashkelon Industries Ltd BAE Systems Finance Inc BAE Systems Holdings Inc BAE Systems PLC Chemring Group PLC Elbit Systems Ltd Gail India General Dynamics Corp Hanwha Chemical Corporation Hanwha Corp Hanwha E&C Hanwha Hotels & Resorts Co Ltd L&T Finance Ltd L&T InfraStructure Finance Co Ltd Larsen & Toubro Ltd Martin Marietta Corp Motovilikha Plants JSC PMX Industries Inc Poongsan Corp Rheinmetall AG ST Engineering Financial 1 Ltd Textron Financial Corp Textron Inc Walmart BIJLAGE 1 34 PMT Verantwoord Beleggen Jaarverslag