BSB. f.)i { ((I ~::r
|
|
- Leo de Jonge
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1
2 BSB f.) { (( ~::r
3
4 Dit afstudeerverslag is geschreven in het kader van het afstudeeratelier 'Extra Small' behorende bij de faculteit Bouwkunde, capaciteitsgroep Architectuur aan de Technische Universiteit te Eindhoven. n dit verslag zullen relevante aspecten met betrekking tot het afstudeerproject 'FOREVER' aan de orde komen. Het project 'FOREVER' omvat een ontwerp voor een multicultureel uitvaartcentrum. Het verslag is het sluitstuk van mijn afstuderen en tegelijkertijd een nieuwe periode: het begin van de beroepspraktijk. k wil graag iedereen bedanken voor de informatie die ze mij hebben aangeboden bij de totstandkoming van mijn project. n het bijzonder Crematoria Twente te Enschede voor de leerzame orientatie dag. Dankzij hen heb ik een goed beeld gekregen in de 'wereld van de uitvaart'. Tenslotte wil ik mijn afstudeerbegeleiders Prof. r. Bas Molenaar, Dr. Jacob Voorthuis en r. Gerhard Simonetti hartelijk bedanken voor de ondersteuning en begeleiding tijdens het afstuderen. Zij hebben veel tijd en energie in mijn project gestoken. Ook zou ik graag mijn familie en vriendin willen bedanken voor hen vooruitziende blik en steun, dankzij hen ben ik verder gekomen dan ik ooit had gedacht. Tot slot wil ik alle vrienden en medestudenten ook graag bedanken voor hun betrokkenheid, inspirerende gesprekken en de geboden afleiding.
5 ~ ~ Samenvatting 1. nleiding 2. Aanleiding 2.1 Aanleiding 2.2 Probleemstelling 2.3 Doelstelling 3. Analyse 3.1 Historie van de dodenbezorging in Nederland 3.2 Nederland: een multiculturele samenleving 3.3 Rouwrituelen in verschillende religies 3.4 Publiek en Prive 3.5 De architectuur van de multiculturele uitvaart 3.6 Conclusie 4. Locatie De plek van de multiculturele uitvaart De stad Den Haag De locatie Locatie analyse Concept 5.1 Programma van eisen 5.2 Architectonisch Concept 6. Ontwerp 6.1 Situatie 6.2 Functionele opzet 6.3 Ruimtelijke organisatie 6.4 Materialisatie 6.5 Constructie Nabeschouwing Literatuurlijst Bijlagen Tekeningen
6 De dood is voor vele van ons een onderwerp waar we liever niet over willen praten. We proberen het uit ons leven te zetten. Op zich is dat begrijpelijk, maar het maakt de dood er niet makkelijker op. Dood is immers een onvermijdelijk fenomeen dat niet te beheersen en te controleren valt. Zo onveranderlijk als het lot is dat ons uiteindelijk wacht, zo gevarieerd zijn de manieren in ons land waarop verschillende groepen omgaan met het sterven en de dood. Want graag of niet, het valt niet te ontkennen dat Nederland een multiculturele samenleving is. Momenteel wonen er in Nederland 1,8 miljoen allochtonen met een niet-westerse achtergrond. Maken ze nu nog 10,5% deel uit van de bevolking in Nederland, in 2020 is dat aandeel naar verwachting gestegen naar 14%. FOREVER wil niet alleen een plek scheppen waar!even en dood samenkomen, maar ook een plek waar meerdere culturen, meerdere religies samen het lot kunnen delen. Een plek waar men niet alleen afscheid neemt, maar ook waarvan men weet dat men er ongegeneerd op een eigen manier kan rouwen. Een plek waar men zich afgeschermd voelt van de buitenwereld, veilig en omarmend. Door het bestuderen van de rouwrituelen van de beoogde gebruikersgroepen is tot de conclusie gekomen dat het rouwproces binnen de verschillende religies zich op een vergelijkbare wijze ontwikkelt. De dood is een tussengebied en de verrichte handelingen, de route naar, na en van de dood zijn nagenoeg identiek. Het verschil zit in de manier waarop de verschillende gebruikersgroepen deze eenzelfde route doorlopen en ervaren. De locatie voor het multiculturele uitvaartcentrum bevindt zich in het stedelijke binnengebied van Den Haag. Het plangebied wordt aan de zuidwestzijde afgebakend door Het Haagse Bos en aan de oostzijde bevinden zich woningen. De locatie is een plek op de grens. Een gebied in een spanningsveld, tussen twee polen waar drukte en rust samenkomen. Een plek in de schaduw van de stad, maar er toch ook middenin. Het gebouw bestaat uit een lint dat drie massa's omarmt. De massa's symboliseren de drie algemene stadia van het rouwproces: wachten, afscheid nemen en condoleren. De levenden dringen door middel van beweging deze massa's binnen. Deze beweging kent een geleidelijke overgang: langzaam wordt men weer teruggebracht van het even, naar het!even. Naar buiten toe zijn de werelden van de beoogde gebruikersgroepen versmolten tot een geheel, een route, maar naar binnen toe is de benadering van het gebouw gerelateerd aan de manier waarop de gebruikersgroepen deze route beleven en ondergaan. Het moment waarop
7 het lint zichzelf kruist ter plaatse van de ingang, is het moment dat de verschillende gebruikersgroepen hun rouwproces een richting geven. Door hier de wanden als poorten te laten functioneren begeleiden ze het proces en geven ze er richting aan. 'De route van het ritueel' is dan voor ieder religie doorlopend en anders. Het gebouw telt in totaal drie bouwlagen. n de kelder van het gebouw bevinden zich de uitvaartgebonden personeelsvoorzieningen. Op de begane grond en verdieping van elk massa is achtereenvolgens een wachtruimte, afscheidsruimte en condoleanceruimte opgenomen. Het lint functioneert voornamelijk als verkeersruimte met uitzondering van het deel ter plaatse van de afscheidsruimte. Hier zijn de kantoorruimtes en de ruimtes voor de opbaar- en familiekamers gesitueerd. Het lint en de massa's zijn twee verschillende verschijningsvormen en hebben ieder hun eigen betekenis binnen het architectonische concept. Ze maken samen het verhaal compleet, maar leiden ieder hun eigen bestaan. Dit komt terug in de manier waarop het lint en de massa's zijn gematerialiseerd. Zo zijn het lint en de massa's in verschillende materialen uitgevoerd: het lint in ruw beton, en de massa's van glas gecombineerd met houten strips die dicht tegen elkaar aan staan en als een frame voor het glas geplaatst warden. Het gaat hier om de confrontatie tussen twee materialen met verschillende karaktereigenschappen, als tegenpolen, maar zodanig dat ze een dialoog aan gaan, elkaar versterken en eenheid uitstralen. Om het overstek binnen het lint ter plaatse van de wachtruimte en de condoleanceruimte op de begane grond kolomloos uit te voeren, wordt een beroep gedaan op het constructieprincipe van de massa. Door hier de vloeren van de massa's uit te kragen en hierop verder door te bouwen, ontstaat het gestreefde gevelbeeld. Door de wensen en behoeften van iedere religie tot in detail door te zetten, is FOREVER een gebouw geworden voor iedereen, van iedereen.
8 All stories, if continued far enough, end in DEATH... Ernest Hemingway
9 De dood is voor vele van ons iets waar men liever niet over na wil denken. 'Je leeft nu toch? En je leeft maar een keer, dus geniet er maar van en pluk de dag', zijn vaak de standaard antwoorden van mensen die liever niet over de dood willen spreken. Het uitbannen van de dood uit ons leven is begrijpelijk in de maatschappelijke context, maar maakt de dood er niet makkelijker op. Het is een feit dat het aardse leven uitmondt in de dood, een onvermijdelijk fenomeen dat niet te beheersen en te controleren valt. We leven er als het ware ons hele leven naartoe, maar wanneer het einde zich aandient, komt het toch steeds onverwacht. Onze onmacht om met het fenomeen van de dood om te gaan, is het uiteindelijke gevolg van onze planningsgedrag. Planning doet er alles aan elk conflict, elke confrontatie en elk daaruit voortvloeiend inzicht te ontwijken en is gericht om de verschillende aspecten van het 1leven van elkaar te scheiden. De sterkste scheiding leggen we op het einde, iets wat eigenlijk onlosmakelijk van het leven is en deel uitmaakt van elk afzonderlijk leven. Zo onveranderlijk als het lot is dat ons uiteindelijk wacht, zo gevarieerd zijn de manieren in ons land waarop verschillende groepen omgaan met het sterven en de dood. Want graag of niet, het valt niet te ontkennen dat Neder land een multiculturele samenleving is. Momenteel wonen er in Neder.land 1,8 miljoen allochtonen met een niet-westerse achtergrond. Maken ze nu nog 10,5% deel uit van de bevolking in Nederland, in 2020 is dat aandeel naar verwachting gestegen naar 14%. Het doel van het afstudeerproject is om een gebouw te ontwerpen dat gevormd wordt door naast elkaar bestaande religies, alien met hun eigen belevingswereld. Naar buiten toe de werelden versmolten tot een geheel, maar naar binnen toe de werelden van elkaar gescheiden en op een bepaalde manier in verband gebracht door grenzen die de architectuur stelt. Een gebouw waarvan mensen weten dat ze er ongegeneerd op hun manier kunnen rouwen. Een plek waar men beseft dat het ook anders kan, anders moet kunnen!
10
11 "' Z.1 UNLEDNG De dood is en blijft een onbegrijpelijk fenomeen. Een onderwerp waar het liefst niet of nauwelijks over wordt nagedacht, laat staan gesproken. Dat terwijl de dood toch onlosmakelijk verbonden is met het leven. edereen krijgt er op een bepaald moment in zijn of haar leven mee te maken. De omgang met de dood is echter in elke cultuur anders. n ons land leven verschillende religies naast elkaar. Deze verschillende religies hebben vanuit hun opvatting over leven en dood de plechtigheden rond het sterven en de uitvaart vrij nauwkeurig vastgelegd. Deze voorschriften bepalen de rituelen en handelingen bij de uitvaart en dienen nagekomen te worden. Z.Z PROBLEEMSTELUNG Er is nauwelijks aandacht voor de dood binnen ons leven. De manier waarop begraafplaatsen en crematoria zijn gelegen binnen de stad sluit aan bij deze tendens. Over het algemeen wil men op een rustige plek 'het laatste afscheid' nemen, maar de meeste begraafplaatsen liggen niet rustig omgeven door natuur, maar liggen langs de snelweg, weggedrukt uit de stad. En als men gecremeerd wil worden zijn de mogelijkheden beperkt. Vaak vindt de crematie plaats daar waar ruimte beschikbaar is. Daarbij komt dat men de meeste crematoria als onpersoonlijk ervaart. De aula's zijn vaak te llaag en missen sfeer. De condoleanceruimtes zijn sober ingericht. Bovendien zijn de inrichting, beleving en routing van de huidige crematoria, uitvaartcentra en begraafplaatsen voornamelij k toegespitst op de uitvaart van de grootste g roep in Nederland: de autochtone Nederlanders, groep die in te delen valt in niet-kerkelij ken en christelij ken. Echter vergeten wordt dat Nederland een multiculturele samenleving is, oftewel een samenleving waarbinnen verschillende bevolkingsgroepen, verschillende culturele orientaties, verschillende religies naast elkaar leven. Verschillende religies kennen ook weer verschillende rituelen rondom het afscheid van de dode, wat op zijn beurt verschillende eisen aan de uitvaartvoorzieningen in Nederland stellen, aangezien allochtonen een behoorlijk aandeel van de Nederlandse bevolking vormen. Z.3 OOELSTELUNG FOREVER wil niet alleen een plek scheppen waar leven en dood samenkomen, maar ook een plek waar meerdere culturen, meerdere religies samen het lot kunnen delen. Een plek waa r men niet al leen afscheid neemt, maar ook waarvan men weet dat men er ongegeneerd op een eigen manier kan rouwen. Een plek waar men zich afgeschermd voelt van de buitenwereld, veilig en omarmend.
12 3.1 HSTORE VAN DE DODENBEZORGNG N NmERUD Door de geschiedenis heen zijn er continu veranderingen geweest in de omgang met de dood. De eerste overblijfselen van dodenbezorging in Nederland zijn de hunebedden. Tussen 3400 en 3000 voor Christus zijn deze stenen grafmonumenten opgericht, waarin de doden van de gemeenschap bijgezet werden. n de periode 1100 tot 500 voor Christus zijn de eerste tekenen van een andere vorm van dodenbezorging te signaleren: het cremeren. De intrede van de Romeinen, enkele eeuwen voor het begin van de jaartelling, veranderde weinig aan de wijze van dodenbezorging. Zowel begraven als cremeren bestonden naast elkaar, beide toegestaan in de Romeinse wetgeving. De opkomst van het christendom in die tijd betekende echter wel een verschuiving van het cremeren naar begraven. Volgens het christelijke geloof moesten de doden begraven worden, zodat de overledene uit zijn graf kon herrijzen. n 785 stelde Karel de Grote vanuit deze christelijke motieven de doodstraf op cremeren. Lijken werden in die periode alleen nog gecremeerd bij wijze van straf en tijdens oorlogen en epidemieen. Daarnaast maakten de Romeinen scheiding tussen levenden en doden. De doden mochten de levenden niet storen en kregen een plek buiten de stad bij de poorten. Toen christenen vrijheid van godsdienstverering kregen, wilden de mensen wilden in nabijheid van de heilige relieken worden begraven in de hoop beschermd te worden door de heiligen bij het laatste oordeel. Later werden deze relieken overgebracht naar kerken in de steden en vervolgens werden daar ook de doden begraven. Zo werd de kerk en het omliggende terrein een begraafplaats: de rijken in de kerk en de armen op het kerkhof. Door deze belangrijke omwenteling in de geschiedenis van de dodenbezorging drongen de doden dus door tot in het hart van de stad, iets wat eeuwenlang taboe was geweest. Als centrum van het sociale leven vervulden de begraafplaatsen rondom de kerk een belangrijke publieke functie. Voor de doden was het een plaats om begraven te worden, voor de levenden een ontmoetingsplaats. De afstand tussen de doden en de levenden was dus erg klein. Een ander kenmerk van de dodenbezorging in die tijd was het belang van de gemeenschap. Het christelijke geloof was het geloof van de gemeenschap en ieder individu was hier een onderdeel van. Zodoende vind men op graven uit die tijd geen persoonlijke grafschriften plaats. Aan het einde van de Middeleeuwen, rond de veertiende eeuw, waren er veranderingen waar te nemen in de uitvaartcultuur en dodenbezorging. Er ontstond een behoefte om de relatie tussen de dode en het verhaal van het individu weer te herstellen. Zodoende kwamen de grafschriften weer terug en werden de doden meer en meer uit de anonimiteit gehaald.
13 Tot de zestiende eeuw werden de doden in en om de kerk begraven. Eind zestiende eeuw begon hier echter verandering in te komen. Door de bevolkingstoename begonnen de kerkhoven overvol te raken. Aanvankelijk kon dit nog verholpen worden door knekelhuizen op de kerkhoven. Om de vijf tot tien jaar werden de graven ontruimd en werden de botten opgestapeld en bewaard in deze zogenaamde knekelhuizen. Maar na verloop van tijd raakten ook deze knekelhuizen vol, zodat er een noodzaak ontstond voor nieuwe kerkhoven. Oak het uitbreken van epidemieen en het gevaar voor de volksgezondheid door de weinig hygienische kerkhoven vroegen om een oplossing. Naast deze rationele argumenten waren er oak emotionele argumenten voor een verandering. De aanwezigheid van al die lijken werd gezien als een ontheiliging van de kerk. Dit waren de voortekenen van de volgende revolutie: nieuwe begraafplaatsen werden aangelegd in de uithoeken van de steden of zelfs daarbuiten en niet meer in de buurt van de kerk. Hoewel het begraven in de kerken al vaker verboden was in de geschiedenis van de uitvaartcultuur, ging het in ons land door tot halverwege de negentiende eeuw. n 1810 werd Nederland door Napoleon bij Frankrijk ingelijfd en werden de Franse wetten ook in Nederland geldig. Dit betekende dat begraven in de kerk en binnen de bebouwde kom van steden en dorpen met meer dan 1000 inwoners verboden werd. Echter toen de Prins van Oranje in 1813 terugkeerde, werden de oude begrafenisrechten weer hersteld en kon weer in de kerken en in de steden begraven warden. n 1869 kwam hier toch een einde aan door de invoering van de Begrafeniswet: de eerste centrale, door Nederlanders zelfgeformuleerde regeling voor het begraven, de begraafplaatsen en de begrafenisrechten. Door de industrialisatie en verstedelijking werd in de negentiende eeuw de dood steeds vaker vanuit een technisch oogpunt bekeken. Zowel vanuit economisch als hygienisch punt leek de crematie een goed alternatief voor begraven. n Duitsland en talie verschenen er rand 1850 verschillende publicaties waaruit de sympathie voor cremeren sprak. De buitenlandse publicaties en berichten in de pers brachten in Nederland heel langzaam de discussie op gang. De nadruk werd daarbij gelegd op het hygienische en het economische aspect. n 1874 werd de 'Vereeniging voor Lijkverbranding' opgericht. De vereniging probeerde het cremeren te propageren. Vanaf 1914 werden crematies in Velsen, eerste crematorium in Nederland, oogluikend en vanaf 1955 wettelijk toegestaan. Jaren later, in 1968 volgde de gelijkstelling aan het begraven. Nu zijn we zover dat het aantal crematies in Nederland sinds enkele jaren het aantal begrafenissen overstijgt. En dit aantal zal naar alle verwachting alleen nag maar meer warden.
14
15 3.2 NEDERAND: EEN MUlTCUlBRElE SMENlEllNG Wanneer mensen het woord 'multicultureel' voorbij horen komen op televisie, in de krant of tijdens een discussie, ontstaan daar al snel negatieve gedachten bij. Een term dat iets essentieel lijk te zeggen over onze tijd en volledig geaccepteerd lijkt te zijn, lijkt door zijn veelvuldige gebruik als zand door onze vingers te slippen. Te pas en te onpas wordt deze term gemengd in allerlei discussies die in meer of minder mate de allochtone bevolking aangaan, zonder dat men weet waar deze term eigenlijk voor staat. Zo worden begrippen als allochtoon, vreemdeling, etnische of culturele minderheid, buitenlander en niet-nederlander door elkaar heen gebruikt, maar hebben alien een eigen betekenis en klank. We moeten ons afvragen hoe het mogelijk is een woord dat zo verrijkend klinkt toch zo'n negatieve sfeer is gaan ademen. Het zou voor kleur, afwisseling en interactie binnen een maatschappij moeten zorgen, maar wordt nu vooral geassocieerd met spanningen en een gevoel van onveiligheid. De term 'multicultureel' is geen eenduidig begrip. Het bestaat onder een scala aan condities en toepassingen en is niet eenvoudig te begrijpen zonder de achtergrond ervan te kennen. 'Multicultureel' is een samenvoegsel van de woorden 'multi' en 'cultuur'. Het woord 'multi' vindt haar oorsprong in het Latijn en stamt af van het woord 'multus' of 'multa' wat 'veel' of 'veelvoudig' betekent. Het woord 'cultuur' komt eveneens uit het Latijn van 'cultura' en is afgeleid van 'colere', wat 'beschaving' betekent. Het woord 'cultuur' is onmogelijk los te zien van 'identiteit'. 'dentiteit' komt van het Latijnse 'identitas' wat op zijn beurt weer kan worden afgeleid van 'idem', dat 'hetzelfde' betekent. Wanneer de begrippen 'multi' en 'cultuur' worden samengevoegd tot 'multicultuur' betekent het letterlijk een 'veelvoudige beschaving'. Het begrip 'multiculturele samenleving' ontstaat pas echt in de Nederlandse taal na de Tweede Wereldoorlog toen er in eerste instantie vooral migranten uit de (voormalige) kolonien, zoals ndonesie, de Molukken en de Antillen kwamen. n de jaren '60 kwamen de migranten vooral uit de mediterrane landen, zoals Spanje, Marokko en Turkije, naar Nederland om hier te komen werken. Het is vanaf deze periode dat de Nederlandse samenleving steeds heterogener van samenstelling wordt. Vanaf de jaren '80 komen hier nog diverse stromen vluchtelingen bij en ontstaat werkelijk het begrip 'multiculturele samenleving'. Op dit moment zijn er meer dan 110 verschillende culturen in Nederland woonachtig. Echter veel belangrijker dan de vraag wat 'multicultureel' en 'multiculturele samenleving' zijn, is de vraag wat het doet en betekent voor een multicultureel uitvaartcentrum. Daarbij dient een belangrijk onderscheid te worden gemaakt, te weten het onderscheid tussen functionaliteit en identiteit. Bij functionaliteit gaat het om een optimale afstemming tussen gebouw en de gebruikersgroepen. Bepaalde gebruiken in en om het
16
17 uitvaartcentrum hebben met cultureel bepaalde preferenties te maken: scheiding tussen formeel en informeel, grens tussen publiek en privaat, gebruik van openbare ruimte. Met dit type wordt het begrip 'multicultureel' in de functionele zin aangeduid. Maar ook op het gebied van zingeving en identiteit bestaan een eenduidig verband. Het gaat hier om de expressieve kant van het gebouw. Het uitvaartcentrum en de context waarin het zich bevindt, moeten antwoord geven op de behoefte aan zelfexpressie van de gebruikersgroepen. 3.2 OUWRTUElEN VERSCHlllENDE RWGES Het thema 'rouwrituelen in verschillende religies' is niet het meest eenvoudige thema. Ten eerste staat het thema dood te ver van onze leefwereld en maakt geen deel uit van ons dagelijkse omgeving. Ten tweede hebben verschillende religies elk hun eigen manier om met het sterven en de dood om te gaan. Voor geen van de religies is de dood het einde of simpelweg een overgang van bestaan naar niet bestaan. De realiteit van de dood wordt niet ontkend. Maar elk religie voegt aan de ervaring van einde en afscheid ook ideeen over een nieuw begin toe. Het sterven wordt bij iedere religie met belangrijke rouwrituelen omkleed. Rouwrituelen kenmerken zich door hun traditionele en herhalende karakter. Ze helpen het geloof uit te drukken, de stervende op weg te zetten naar de overkant, maar ook de herinnering aan de overledene een plaats te geven met de hoop dat de dood niet het laatste woord heeft. De zinvolheid van rituelen wordt vandaag de dag in vraag gesteld en plaatst men tegenover het traditionele karakter van het ritueel de persoonlijke creativiteit. Mensen willen uniek zijn en zoeken daarom naar nieuwe vormen van afscheid die aansluiten bij hun manier van leven en persoonlijke wensen. Ook uitvaartorganisaties spelen daar op in met behulp van commercials waarin mensen vertellen over hun laatste wens. Alles is mogelijk, er is een diversiteit ontstaan op het gebied van de uitvaart. Dit heeft deels te maken met het geleidelijke bewustwordingsproces over de dood als gevolg van ongeneeslijke ziekten, maar ook met de globalisering. Hierdoor zijn er tal van mogelijkheden waardoor de mens zich laat inspireren. Maar ondanks die afkeer tegen traditie hebben rituelen nog steeds grote betekenis, omdat die uit godsdienstige voorschriften ontstaan of daar onderdeel van zijn. En die hebben pas een functie als je de identiteit die je daar aan ontleent ook onderschrijft: 'Een grate daad moet in rust gesteld warden; daarom moet zij omgeven warden door een aantal vaste rubrieken, routinegebaren die de energie niet voortijdig opslorpen. Ats ik een brief moet schrijven naar iemand die ik graag een mooie brief gun, dan gaat daar enig rituee/ aan vooraf, zoa/s het vullen van de pen en het opruimen van de werktafel. Oat rituee/ is de voorbereiding en zelf al de eerste aanzet tot het schrijven van de mooie
18 brief. Het schept een klein eiland van orde in de chaos van ongeordende bezigheden; het trekt een kring rond het schrijven van de brief. Natuur/ijk heeft de omhaal en het hocus-pocus enkel zin, wanneer het inderdaad een beschermende kring is rond een authentiek gebeuren, daaraan ont/eent het immers zijn zin. Een kring zonder kern is zinloos. Het ritueel is altijd iets begeleidends; een ritus komt niet a/leen; zonder de belangrijke daad die het omgeeft, is hij willekeurig. De ritus is dus niet het feit ze/f of de gebeurtenis, hij is de begeleiding van dit feit; het feit vindt p/aats in de open ruimte, die de ritus schept en garandeert door ze uit te sparen uit de chaos. c. Verhoeven - Het grote gebeuren - Utrecht p.29 Het onderzoek met betrekking tot het vergelijken van de rouwrituelen van verschillende religieuze tradities, hebben wat betreft de rituelen vele gelijkenissen opgeleverd. Afhankelijk van de geloofsvoorstellingen van de verschillende religies zijn de rituelen meer of minder uitgebreid en warden ze over kortere of langere perioden uitgevoerd. Het uitvoeren van de rouwrituelen gebeurt met grate zorgvuldigheid. Van groat belang is dat de juiste handelingen op de juiste plaats en het juiste tijdstip plaatsvinden. De magische krachten die men aan de rituelen toeschrijft, moeten ervoor zorgen dat de God(en) gunstig wordt gestemd, omdat hij zich ontfermt over de ziel van de dode die dan tevreden kan voortleven in het hiernamaals. Als alles goed verloopt, kan men erop vertrouwen dat de dode de nabestaanden niet meer lastig zal vallen, maar een gunstige invloed op hun leven zal uitoefenen. Een bijkomend element van de rouwrituelen is dat de naaste familieleden warden vrijgesteld van hun dagelijkse plichten, zodat zij zich aan hun verdriet kunnen wijden. Het uiten daarvan gebeurt op een georganiseerde manier, waarbij ze meestal warden bijgestaan door leden van de gemeenschap. Het rouwbezoek is behalve om afscheid van de dode te nemen, vooral hiervoor bedoeld. Het tonen van emoties bij een uitvaart wordt in hoge mate bepaald door culturele traditie binnen een groep. Na een voorgeschreven periode van rouw, waarvoor gedrag en kleding nauwgezet zijn bepaald, mogen de nabestaanden in hun nieuwe status weer deelnemen aan het gemeenschapsleven. Achter de verschillende rituelen liggen echter zeer verschillende levensbeschouwelijke visies op het sterven en de dood. Zo is er de tegenstelling tussen een cyclisch en een lineair wereldbeeld. De christelijke religies in Nederland zijn het protestantisme en het roomskatholicisme. Ongeveer 17% van de Nederlandse bevolking beschouwt zicht als katholiek, en op zijn beurt 13% beschouwt zich als protestant. Het ritueel van de protestanten is zeer sober in tegenstelling tot dat van de katholieken. Bovendien kennen de protestanten geen specifieke rituele gebruiken rond het sterven, zoals de katholieken kennen in het 'sacrament van de zieken'. Het sacrament dient om bevrijd te warden van alle zonden en zonder angst voor het vagevuur en de duivel de overgang naar het
19 eeuwige leven te kunnen maken. Het opbaren en afleggen zijn kenmerkende aangelegenheden binnen het christelijke geloof. n de christelijke visie op de dood leeft de ziel van de overledene na de dood verder in het hiernamaals. Aan het einde zullen de zielen bevrijd worden en de doden herrijzen. Aanvankelijk was cremeren dan ook ten strengste verboden in het katholieke geloof, maar sinds de jaren '60 heeft de Kerk zich onwillig aangepast aan de belangstelling voor cremeren. Tegenwoordig kiest 30 tot 40% van de katholieken dan ook voor crematie. Daarentegen heeft het protestantse geloof van oudsher een voorkeur voor begraven, maar een algemeen verbod op cremeren is er nooit geweest. Door de ontkerkelijking is bovendien ook een nieuw ritueel ontstaan. Hierin spelen muziek en een persoonlijk afscheidswoord een belangrijke rol en staat het ritueel open voor speciale wensen. Ook in het jodendom en de islam denkt men analoog met de christelijke visie op de dood. Zij hebben ook een lineaire visie op het leven: wie goed en berouwvol hebben geleefd, worden ondergebracht in de hemel, terwijl de slechten naar de hel gaan. Noemenswaardig is het feit dat de islam de grootste 'vreemde' geloof binnen Nederland is waar vijf procent van de allochtone Nederlandse bevolking zich toe rekent. De verwachting is dat de huidige moslim gemeenschap zal toenemen, waardoor ze in 2015 acht procent van de Nederlandse bevolking zullen uitmaken. Zowel in de islam als bij het jodendom wordt de dood als onrein beschouwd. Door middel van een rituele wassing wordt het lichaam rein gemaakt. De rituele wassing binnen de islam wordt uitgevoerd naar sekse: mannen warden gewassen door mannen, vrouwen door vrouwen. Kinderen mogen zowel door vrouwen als mannen warden gewassen. Tevens is het belangrijk zowel in het jodendom als in de islam om zo snel mogelijk begraven te warden. n landen van herkomst volgt de begrafenis meestal binnen 24 uur na het overlijden. n Nederland schrijft de 'Wet op de Lijkbezorging" voor dat er minimaal 36 uur tussen tijdstip van overlijden en begrafenis moet liggen, maar daar kan ontheffing voor aangevraagd. Crematie is uit den boze voor joden en moslims en door het geloof in de wederopstanding is het bij beide niet toegestaan een graf te ruimen en ligt er een overledene per graf. Bij de islam moet de dode de mogelijkheid hebben rechtop in het graf te zitten en ligt de dode, zonder kist, op de rechterzijde met het gezicht naar Mekka. Ook ten aanzien van de uitvaart zijn er binnen de islam en het jodendom duidelijke regels. Tijdens het afscheidsritueel warden zowel in de islam als jodendom standaardteksten gebruikt die door een geestelijke warden voorgedragen. n tegenstelling tot de christelijke traditie waar de dood meer een prive aangelegenheid is, heeft een islamitische begrafenisplechtigheid een openbaar karakter en is iedereen van harte welkom. Als mensen een stoet voorbij zien lopen dan sluiten zij zich daar vaak bij aan. Het tonen van emoties is daar normaal, net zoals in veel andere culturen. Het laatste gebed wordt buitenshuis, op
20 een zuivere en waardige plaats verricht waar vrouwen niet aan deelnemen. Een joodse uitvaart wordt gekenmerkt door grote soberheid. De uitvaart verloopt volgens vaste regels en net als in de islam nemen hier alleen mannen aan deel. Echter bij de liberale joden wordt een dergelijk onderscheid niet meer gemaakt. De joden noemen hun begraafplaats 'huis der levenden'. De rechtvaardigen zijn bij hun dood levend. Op de begraafplaats mag bovendien geen beplanting worden aangebracht die de sappen aan de bodem onttrekt. Een geloof dat een heel andere visie over het sterven en de dood heeft is het hindoe'isme. Hindoes in Nederland maken twee procent deel uit van de Nederlandse bevolking en zijn afkomstig uit Suriname, maar ook uit Pakistan, ndia, Bangladesh, Zuid-Afrika en Oeganda. Re"incarnatie, oftewel wedergeboorte staat centraal in het!even van alle hindoes. De mens is opgenomen in een cyclus van leven en dood die zich telkens weer herhaalt: men wordt geboren, men leeft, sterft en de ziel wordt dan herboren en gere"lncarneerd in een nieuw lichaam dat al dan niet menselijk is. De wedergeboorte gebeurt telkens opnieuw tot men uiteindelijk veriest zal worden. De rituele verzorging van de dode neemt ook een belangrijke plaats in binnen het hindoe"isme. Het lichaam wordt op een speciale, voorgeschreven wijze gewassen. Om de ziel te bevrijden cremeren Hindoes hun doden, omdat dit de snelste manier zou zijn om het lichaam terug te laten keren naar de bron. De as wordt gestrooid boven stromend water. 3.3 PUBLEK EN PRlvt Door de genoemde, enigszins verschillende opvattingen wordt duidelijk dat het moeilijk is precies te omschrij ven wat de dood betekent en hoe men daar het beste mee om kan gaan. Elke bewering lijkt aan de ene kant te worden bevestigd en aan de andere kant weer te worden ontkracht. Echter, uit de verschillende culturele en rel igieuze benaderingen blijkt wel dat de omgang met de dood zich voortdurend beweegt in een spanningsveld. Een spanningsveld t ussen dichtbij en veraf. Het dichtbij van een geliefde persoon, de herinnering. Het veraf van de dood. Het is een beweging tussen publiek en prive. De beweging tussen publiek en prive wordt gekenmerkt door de positie die de dood inneemt in het geloof en de cultuur. Zo is in de islamitische cultuur iedereen welkom op een begrafenis en kent de christelijke cultuur het begraven in besloten kring. Wordt er bij een christelijke begrafenis dikwij ls een persoonlijk woord gesproken, maar geeft men de organisatie uit handen, zo draagt de familie van een overleden islamiet de overledene zelf in een doek naar het graf en leest zelf voor uit de koran. Maar hoe voorkom j e ongewenst contact? De relatie tussen publiek en prive biedt immers bescherming, maa r maakt ook kwetsbaar. Het is dan ook niet verantwoordelijk dat in de architectuur van de uitvaart de relatie tussen publiek en prive, t ussen binnen en buit en een grote rol speelt.
HC zd. 22 nr. 32. dia 1
HC zd. 22 nr. 32 een spannend onderwerp als dit niet waar is, valt alles duigen of zoals Paulus het zegt in 1 Kor. 15 : 19 als wij alleen voor dit leven op Christus hopen zijn wij de beklagenswaardigste
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28740 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Kadrouch-Outmany, Khadija Title: Islamic burials in the Netherlands and Belgium.
Nadere informatieWorkshop Sterven en Cultuur
Workshop Sterven en Cultuur Berbel Tanck (I) Ruth Ramaker (II) Workshop cultuur Pretoets Theorie Eigen ervaringen Stellingen Pretoets In het Boeddhisme moet de strevende vastgehouden worden door een naaste.
Nadere informatieGeboortedatum. Handtekening. Het versturen van rouwkaarten voor de uitvaart na de uitvaart geen rouwkaarten laat ik mijn nabestaanden bepalen
[mooi] afscheid voor een mooi en persoonlijk afscheid... zoals de dag uit de nacht treedt treedt het leven uit de dood er is liefde die niet sterft Toon Hermans mijn uitvaart In mijn uitvaart heb ik aangegeven
Nadere informatiewensenboek deel cliënten
wensenboek deel cliënten Wensenboek Iedereen gaat een keer dood. Weet jij wat doodgaan is? Wat denk jij dat er gebeurt als je dood gaat? Dit boek helpt je hierover te praten en op te schrijven wat voor
Nadere informatieWerkstuk Levensbeschouwing Is er leven na de dood
Werkstuk Levensbeschouwing Is er leven na de dood Werkstuk door een scholier 2852 woorden 11 maart 2009 5,3 191 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Inleiding. In dit werkstuk gaan we het hebben over
Nadere informatieWensen bij overlijden 1
Wensen bij overlijden 1 Voorwoord Doelstelling Het is niet gemakkelijk om te praten over verdrietige onderwerpen. Ziek zijn, doodgaan en op een goede manier afscheid nemen is zo n moeilijk onderwerp. De
Nadere informatieAANTEKENINGEN WAAROM WERD GOD EEN MENS?
AANTEKENINGEN Alles draait om de visie op Jezus Christus. Door de eeuwen heen is er veel discussie geweest over Jezus. Zeker na de Verlichting werd Hij zeer kritisch bekeken. De vraag is waar je je op
Nadere informatieMijn afscheid geregeld
Mijn afscheid geregeld Geeft uw wensen rondom uw afscheid weer. Het biedt ondersteuning voor uw nabestaanden en kan hun de nodige verlichting bieden bij het regelen van uw afscheid. woord vooraf 1 Woord
Nadere informatieBegraafplaatsen in Zwijndrecht
Begraafplaatsen in Zwijndrecht Begraafplaatsen in Zwijndrecht Inleiding Aan het einde van een mensenleven wacht onvoorwaardelijk de dood. Bij het eind van een leven hoort ook het proces van afscheid nemen.
Nadere informatieScenarium. http://www.verzekerjeeigenuitvaart.nl. Achternaam. Voornamen Geboortedatum Telefoon. Straat. Huisnr. Postcode Plaats.
Scenarium van: Scenarium http://www.verzekerjeeigenuitvaart.nl Achternaam Voornamen Geboortedatum Telefoon Straat Postcode Plaats Huisnr. Vrouw Man Datum Plaats 1 Na mijn overlijden wil ik worden begraven
Nadere informatieWensenboek. cliënten DIT WENSENBOEK IS VAN:
Wensenboek cliënten DIT WENSENBOEK IS VAN: Beste..., Iedereen gaat een keer dood. Weet jij wat doodgaan is? Wat denk jij dat er gebeurt als je dood gaat? Dit boek helpt je hierover te praten en op te schrijven
Nadere informatieMijn laatste wens. Verleyen Van Baelen
Mijn laatste wens Dit document is een handig hulpmiddel om uw persoonlijke wensen vast te leggen. U bepaalt zelf aan de hand hiervan hoe uw afscheid zal verlopen en dit helpt uw naasten bij de beslissingen
Nadere informatieMIJN UITVAART GOED GEREGELD
MIJN UITVAART GOED GEREGELD Mijn uitvaart goed geregeld Bijgewerkt op datum: 12-03-2008 pagina 1 Algemeen Rondom de uitvaart moet altijd heel veel worden geregeld. U kunt zelf diverse voorzorgsmaatregelen
Nadere informatieAnalyse en ontwerp Wallhouse
Analyse en ontwerp Wallhouse Groningen Het Wallhouse#2 is een woning naar ontwerp van de Amerikaanse architect John Hejduk. Hij was een groot bewonderaar van Le Corbusier en liet zich dan ook door hem
Nadere informatieGooische Uitvaartverzorging: Dicht bij u
2 Gooische Uitvaartverzorging: Dicht bij u Het overlijden van een naaste behoort tot de meest verdrietige gebeurtenissen in een mensenleven. Juist in die moeilijke periode moet u kunnen rekenen op een
Nadere informatiewil ik het wensen rond overlijden
ZO wil ik het wensen rond overlijden Als jij mij vertelt wat je wilt, Zet ik de wereld even stil Om jouw leven gedag te zeggen En jou in ons hart neer te leggen. Wilma van Grieken, teamleider De Vaart(2012)
Nadere informatieANTONIUS IN BEWEGING
ANTONIUS IN BEWEGING Laatste wensenlijst Praten over de eigen dood is voor veel mensen niet gemakkelijk. Maar als een naaste overlijdt en je moet de uitvaart regelen, dan kan het troostend zijn als je
Nadere informatieHet huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15
Het huis van de angst en het huis van de liefde Preek van Jos Douma over Romeinen 8:15 U hebt de Geest niet ontvangen om opnieuw als slaven in angst te leven, u hebt de Geest ontvangen om Gods kinderen
Nadere informatieMet vriendelijke groet, Miltenburg Uitvaartverzorging
Vrijwel alles in dit leven is onzeker, slechts één ding staat vast: voor iedereen komt een moment waarop aan dit leven een einde komt. Of de dood nu plotseling komt of niet- u kunt er voor zorgen dat uw
Nadere informatieD E G R A A N S I L O
D E G R A A N S I L O t r a n s f o r m a t i e d o o r d i a l o o g Door K.K.J.E. van de Braak Technische Universiteit Eindhoven Faculteit Bouwkunde Bouwtechniek Design and Lifespan s a m e n v a t t
Nadere informatiehttps://reports1.enalyzer.com/root/surveymanagement/getblob.aspx?blobid=31bfe83be43e4bf b98809f0f
In welke leeftijdscategorie valt u? Number / Percentage Jonger dan 25 jaar; 6% 66 Tussen de 25 en 34 jaar; 120 Tussen de 35 en 44 jaar; 13% 145 Tussen de 45 en 54 jaar; 205 Tussen de 55 en 64 jaar; 28%
Nadere informatiezondagmorgen 14 november 2010 Welkomkerk ds. W.H. Hendriks-Vogelaar
Gemeente van de Heer Jezus Christus, Jongeren, ouderen, kinderen van God, Zoals ik voor de lezing al gezegd heb; het gaat vanmorgen niet over trouwen of getrouwd zijn, dat is alleen een voorbeeld verhaal.
Nadere informatiePrintversie wilsbeschikking. Voorwoord
Printversie wilsbeschikking Voorwoord Indien u de vragen zorgvuldig invult, kunnen uw wensen in veel opzichten van nut zijn voor uw nabestaanden. u kunt de wensen aangeven, die na uw overlijden moeten
Nadere informatiePersoonlijke Wilsbeschikking
Persoonlijke Wilsbeschikking Uitvaartvereniging Wijhe Eert Uw Doden Ondergetekende, familienaam voornamen ongehuwd gehuwd met partner van weduwe/weduwnaar van gescheiden van postcode en woonplaats adres
Nadere informatieManifest onze manier van werken
6-11-2008 12:23 Manifest onze manier van werken De gemeente Lelystad ontwikkelt op dit moment de visie op haar toekomstige manier van werken. Hoe het stadhuis er na de renovatie uit komt te zien en ingedeeld
Nadere informatieRegistratieformulier. Handtekening
Registratieformulier Familienaam Voornamen Straat en huis nr. Postcode en woonplaats Telefoonnummer Geboortedatum en plaats Echtgenoot/wed./partner Contactpersoon familie Telefoonnr. contactpersoon Plaats
Nadere informatieDoel van Bijbelstudie
Bijbelstudie Hebreeën 4:12 Want het woord Gods is levend en krachtig en scherper dan enig tweesnijdend zwaard en het dringt door, zó diep, dat het vaneen scheidt ziel en geest, gewrichten en merg, en het
Nadere informatieBEGRAVEN. of CREMEREN? Vrije Evangelische Gemeente Heerde. Pastorale Handreiking 7
BEGRAVEN of CREMEREN? Vrije Evangelische Gemeente Heerde Pastorale Handreiking 7 STOF Een mens bestaat voor meer dan 90% uit water. En er blijft enkel stof van ons over. Dat stemt overeen met de woorden
Nadere informatieHET WENSENBOEK. Wensen die ik heb als ik erg ziek ben en niet meer beter wordt!
HET WENSENBOEK Wensen die ik heb als ik erg ziek ben en niet meer beter wordt! Beleidsnotitie Wensenboek Auteur(s) A.Trienekens Datum September 2009 Advies/instemming Managementteam 22 september 2009 Centrale
Nadere informatieCodicil Mijn laatste wens
Adiós con Amor Uitvaart organisatie & begeleiding Jet van der Heijden NIE ES X6207607E www.adiosconamor.com 03730 Jávea (Alicante) Tel.(+34) 661100390 info@adiosconamor.com Codicil Mijn laatste wens Steeds
Nadere informatieResearchverslag: rituelen Joanna Siccama GAR1-B 11-10-2014 leraar: Harald Warmelink
Researchverslag: rituelen Joanna Siccama GAR1-B 11-10-2014 leraar: Harald Warmelink Inleiding Om onderzoek te doen naar rituelen is het in eerste plaats belangrijk om te definiëren wat een ritueel is.
Nadere informatieUitvaartverzorging H. Jobse Zorg voor elkaar
Zorg voor elkaar Omdat ieder mens een eigen verhaal heeft. Omdat ieder mens uniek is. Omdat ieder mens, onze zorg verdient. Uitvaartverzorging H. Jobse is al ruim 25 jaar een begrip op Walcheren als het
Nadere informatieVoor u ligt het persoonlijk wensenboekje uitgegeven door Begrafenisvereniging Onstwedde
-2- Wensen bij overlijden en uitvaart Voor u ligt het persoonlijk wensenboekje uitgegeven door Begrafenisvereniging Onstwedde Waarom dit boekje Nabestaanden weten soms niet wat de wensen van de overledene
Nadere informatieSociaal huis MErksplas
Sociaal Huis Merksplas DE Omgeving 1 Zicht naar de kerk 2 Zicht over het kruispunt 3 Het oude gemeentehuis met plein 4 Koppeling oude en nieuwe gemeentehuis 5 Het nieuwe gemeentehuis met terras 6 Overkant
Nadere informatieMijn uitvaart goed geregeld
Mijn uitvaart goed geregeld April 2011 1 Algemeen Rondom een uitvaart moet altijd heel veel worden geregeld. U kunt zelf diverse voorzorgsmaatregelen treffen, zodat na uw overlijden alles zo verloopt zoals
Nadere informatieBEOORDELING VERBREDING Kennis en Onderzoek BIJ ONVOLDOENDE MOET DE STUDENT DE VOLGENDE REPARATIEOPDRACHTEN MAKEN:
CODE: KW DIV V BEOORDELING VERBREDING 2009-2010 Kennis en Onderzoek STUDIEPUNTEN: DATUM: juni 2010 Naam: Rianne Smit Studentnummer: Beoordeeld door: RBD BIJ ONVOLDOENDE MOET DE STUDENT DE VOLGENDE REPARATIEOPDRACHTEN
Nadere informatieRobert Saalmink Uitvaartverzorging. Uitvaartcodicil
Robert Saalmink Uitvaartverzorging Uitvaartcodicil 2 Wensen betreffende mijn uitvaart. Naam Adres Postcode/woonplaats Telefoon Geboortedatum Partner van Naam huisarts Tel. huisarts Ik heb een testament
Nadere informatieWensenformulier. Waar zijn de bescheiden te vinden? Marjanvandergiessenuitvaartzorg.nl // Kerkweg 235 2985AS Ridderkerk. Persoonlijke gegevens.
Wensenformulier Persoonlijke gegevens Postcode/woonplaats Geboortedatum Ο gehuwd met: Ο ongehuwd Ο geregistreerd partner van: Waar zijn de bescheiden te vinden? Codicil Sleutels bankkluis Filiaal bank
Nadere informatieWilsbeschikking. Wensen betreffende mijn uitvaart.
Wilsbeschikking Wensen betreffende mijn uitvaart. Naam _ Adres _ Postcode/woonplaats Telefoon Geboortedatum Partner van Naam huisarts Tel. huisarts Ik heb een testament opgemaakt: nee ja bij notaris Ik
Nadere informatieU bewaart deze bij uw belangrijke papieren of u geeft deze af aan degene die de uitvaart te zijner tijd met ons bespreekt. Geboortedatum: te: BSN:
1 Wilsbeschikking Bij een overlijden voelen nabestaanden zich gesteund als zij weten hoe de overledene dacht over zijn of haar afscheid en uitvaart. Om uw nabestaanden niet in onwetendheid achter te laten
Nadere informatieUitvaartverzorging Herman Bottenberg. Tel. 038-33 33 323 info@uitvaartbottenberg.nl www.uitvaartbottenberg.nl. Wilsbeschikking
Dag nacht bereikbaar 038-33 33 323 Dagenen nacht bereikbaar Tel. 038-33 33 323 info@uitvaartbottenberg.nl www.uitvaartbottenberg.nl Wilsbeschikking Wilsbeschikking blad 1/8 Naam Adres _ Postcode / woonplaats
Nadere informatieTheorieboek. Knuffel. Mensen zijn afhankelijk van elkaar, want de mens is een sociaal dier dat het liefst in
4c Relatie 1 Wat is een relatie? Wanneer je deze vraag aan een aantal verschillende mensen stelt dan zullen zij allen een antwoord geven. Want wat een relatie precies is, is voor ieder persoon verschillend.
Nadere informatieLaatste wensenformulier
Laatste wensenformulier Persoonsgegevens: Ondergetekende: Naam: Voornamen: Adres: Postcode/woonplaats: Telefoon: Geboortedatum: Geboorteplaats: Nationaliteit: BSN-nummer: Gehuwd met / partner van: Weduwe
Nadere informatieMijn Laatste Wensen. www.jansenuitvaartzorg.nl
Mijn Laatste Wensen Wensenformulier van: Naam: Voornamen: Adres: Postcode: Woonplaats: Geboortedatum: Geboorteplaats: Datum van invullen: Handtekening: Hierin staan de wensen beschreven die ik heb, na
Nadere informatieMijn uitvaart. Ondergetekende, De heer / mevrouw
Mijn uitvaart Mijn uitvaart In dit boekje kunt u op uw gemak alle persoonlijke wensen In dit document geeft u nu alvast het antwoord op een aantal Ondergetekende, en voorkeuren ten aanzien van uw eigen
Nadere informatieLaatste Wensen Formulier
tel. : 0900-5555560 (meldnummer bij overlijden) mobiel : 06-52 67 6220 e-mail : info@holtlanduitvaartzorg.nl internet : www.holtlanduitvaartzorg.nl Laatste Wensen Formulier Mijn eigen wensen voor mijn
Nadere informatiemijn afscheid mijn afscheid wensen rondom mijn uitvaart wensen rondom mijn uitvaart
mijn afscheid wensen rondom mijn uitvaart mijn afscheid wensen rondom mijn uitvaart MIJN PERSOONLIJKE GEGEVENS Aantal kinderen: Naam: Adres: Postcode en woonplaats: Telefoon: Geboortedatum: Geboorteplaats:
Nadere informatieBijzonder procesdoel 5: Exploreren, verkennen en integreren van de existentiële dimensies
Bijzonder procesdoel 5: Exploreren, verkennen en integreren van de existentiële dimensies Eerste leerjaar B 5.1. Herkennen en verkennen van (grens)ervaringen Wat het betekent voor mij - verdriet - pijn
Nadere informatieDe gelijkenis van het huis op de rots en op het zand.
De gelijkenis van het huis op de rots en op het zand. Eerst lezen. Daarna volgen er vragen en opdrachten. Gelijkenissen Toen de Heere Jezus op aarde was, heeft Hij gelijkenissen verteld om de mensen veel
Nadere informatieTer inleiding. Persoonlijke wensen
06-534 321 44 Ter inleiding Wanneer er een familielid overlijdt, wordt u met diep verdriet geconfronteerd en moet er in een korte tijd veel geregeld worden. Wij willen u bij deze wilsbeschikking informatie
Nadere informatieRebel's BEGRAFENISONDERNEMING. sinds 1815. Uitvaartcodicil
sinds 1815 Rebel's BEGRAFENISONDERNEMING Uitvaartcodicil SPECIALE WENSEN EN ANDERE GEGEVENS ONDERGETEKENDE: PERSOONLIJKE GEGEVENS Naam Postcode/woonplaats Geboortedatum Partner van Naam huisarts BIJ OVERLIJDEN
Nadere informatieHOE TE HANDELEN IN GEVAL VAN MIJN OVERLIJDEN
Ondergetekende, HOE TE HANDELEN IN GEVAL VAN MIJN OVERLIJDEN Postcode/woonplaats : Geboortedatum : telefoon: Partner van : Naam huisarts : Bij overlijden direct waarschuwen per telefoon, telegram, expresbrief:
Nadere informatieHet verstrooien van de as in de vrije natuur als persoonlijke wens.
Het verstrooien van de as in de vrije natuur als persoonlijke wens. De vrije natuur als bewuste keuze voor het verstrooien van as. Over de dood, rouwen en herdenken wordt tegenwoordig anders gedacht dan
Nadere informatieArtikelen Een uitvaart tussen kerk en niets
Artikelen Een uitvaart tussen kerk en niets Het omgaan met afscheid nemen, sterven en dood is in onze samenleving aan het veranderen. Steeds vaker zie je dat mensen zelf actief betrokken willen zijn bij
Nadere informatieWilsbeschikking. Persoonlijke gegevens: Naam: Voornamen: Roepnaam: Geboren op: in: Geslacht: Man / Vrouw. Adres: Postcode en woonplaats:
Wilsbeschikking Persoonlijke gegevens: Naam: Roepnaam: Geboren op: in: Geslacht: Man / Vrouw Adres: Postcode en woonplaats: Telefoon: mobielnr: Nationaliteit: Naam huisarts: telefoon: Burgerlijke staat:
Nadere informatieMet vriendelijke groet, Begrafenis en Crematie Onderneming Van Vuure
Vrijwel alles in dit leven is onzeker, slechts één ding staat vast: voor iedereen komt een moment waarop aan dit leven een einde komt. Of de dood nu plotseling komt of niet- u kunt er voor zorgen dat uw
Nadere informatieUitvaartwensenformulier
Uitvaartwensen. Zoals u het wilt. Uitvaartwensenformulier Uitvaartwensen zoals u het wilt. Vastgelegd en duidelijk, uitgevoerd met hart en ziel. Herinneringshuis De Einder is een inspiratie van Dokman
Nadere informatieWilsbeschikking. Medemblikker Begrafenis- en Crematievereniging Breedstraat 26 te Medemblik 0227-545161
Breedstraat 26 te Medemblik 0227-545161 De verzorgt en begeleidt uitvaarten, ongeacht uw overtuiging, met respect en zoveel mogelijk ingaand op uw specifieke wensen. Het invullen van deze wilsbeschikking
Nadere informatieVan mij. Een gezicht is geen muur. Jan Bransen, Universiteit Utrecht
[Gepubliceerd in Erik Heijerman & Paul Wouters (red.) Praktische Filosofie. Utrecht: TELEAC/NOT, 1997, pp. 117-119.] Van mij Een gezicht is geen muur Jan Bransen, Universiteit Utrecht Wij hechten veel
Nadere informatieZondag 19 januari 2014. Viering in de Week van Gebed. voor de eenheid van de christenen. Paulusgemeenschap en. Protestantse Gemeente de Eshof
Zondag 19 januari 2014 Viering in de Week van Gebed voor de eenheid van de christenen Paulusgemeenschap en Protestantse Gemeente de Eshof Hoevelaken Thema: Is Christus dan verdeeld? (1 Kor. 1,13) 1 / 7
Nadere informatieLaatste wensenboekje. Regel uw afscheid bij leven, dat is voor uw nabestaanden een hele zorg minder.
Laatste wensenboekje Regel uw afscheid bij leven, dat is voor uw nabestaanden een hele zorg minder. Het laatste wensenboekje Weinig is zeker in het leven. Hoewel we er liever niet al te vaak aan denken,
Nadere informatieMIJN PERSOONLIJKE WILSBESCHIKKING. Wilsbeschikking
MIJN PERSOONLIJKE WILSBESCHIKKING Wilsbeschikking Wilsbeschikking Wensen van nu, voor later. Voor de nabestaande is het een geruststellende gedachte te weten dat zij de uitvaart hebben kunnen regelen zoals
Nadere informatieOpeningsgebeden INHOUD
Openingsgebeden De schuldbelijdenis herzien Openingsgebeden algemeen Openingsgebeden voor kinderen Openingsgebeden voor jongeren INHOUD De schuldbelijdenis herzien De schuldbelijdenis heeft in de openingsritus
Nadere informatieDodenherdenking. Beuningen, 4 mei 2015
Dodenherdenking Beuningen, 4 mei 2015 Voor het eerst in mijn leven bezocht ik twee weken geleden Auschwitz en Birkenau. Twee plekken in het zuiden van Polen waar de inktzwarte geschiedenis van Europa je
Nadere informatieDat we hier vanavond bij elkaar zijn wordt vooral bepaald door de wereldse kalender. En niet de kalender van de christelijke feesten.
Preek op Oudjaarsavond 2013 Dat we hier vanavond bij elkaar zijn wordt vooral bepaald door de wereldse kalender. En niet de kalender van de christelijke feesten. Oudjaarsdag: het lijkt een dag als alle
Nadere informatieZwembad De Vijf Heuvels Potdijk 5 te Markelo BEELDKWALITEITPLAN
Zwembad De Vijf Heuvels Potdijk 5 te Markelo BEELDKWALITEITPLAN colofon SAB Arnhem bezoekadres: Frombergdwarsstraat 54 6814 DZ Arnhem correspondentieadres: postbus 479 6800 AL Arnhem T (026) 3576911 F
Nadere informatieEEN BIJZONDERE BEGRAAFPLAATS
EEN BIJZONDERE BEGRAAFPLAATS MET EEN NATUURBEGRAAFPLAATS VOLGEN WE EEN LANDELIJKE TREND OVER PARKSTAD LIMBURG De regio, de oostelijke mijnstreek, is door de mijnindustrie een verweven stedelijk gebied
Nadere informatieWensen voor mijn uitvaart. Iepie Lindeboom-Hospes útfeartbegelieder
Wensen voor mijn uitvaart Iepie Lindeboom-Hospes útfeartbegelieder Voor een afscheid met liefde en respect Wat heb ik u te bieden? Samen met u regel ik op de manier zoals u wenst de uitvaart. Door naar
Nadere informatieUitvaartwensen formulier (Scenarium of codicil)
Uitvaartwensen formulier (Scenarium of codicil) Email: Website: info@uitvaartjoure.nl www.uitvaartjoure.nl Waarom een Scenarium of codicil? Terecht wensen onze leden meer invloed uit te oefenen op hun
Nadere informatieBegraafplaats Oud-Kralingen
Begraafplaats Oud-Kralingen Vanaf het einde van de 20e eeuw zien we een herwaardering van lang bestaande waarden, een nieuwe bezinning ook op het thema van de dood en de beleving daarvan door de nabestaanden.
Nadere informatieGeloven in Jezus Christus
Geloven in Jezus Christus Zoon van God Jezus krijgt God een menselijk gezicht. Immanuel wordt Hij genoemd: God met ons. Het is de naam die Hij bij zijn geboorte krijgt. ZIn Daar begint zijn bijzondere
Nadere informatieMijn persoonlijke wilsbeschikking
Mijn persoonlijke wilsbeschikking wilsbeschikking Wensen van nu, voor later. Voor de nabestaanden is het een geruststellende gedachte te weten dat zij de uitvaart hebben kunnen regelen zoals de overledene
Nadere informatieEen Visioen van Liefde
Een Visioen van Liefde Orthen, april 2012 WIE ZIJN WIJ? De oorsprong van de gemeenschap San Salvator ligt in de rooms-katholieke traditie, en voelt zich van daaruit verbonden met de Bijbel, geïnspireerd
Nadere informatieDe leerlingen van Jezus zijn in afwachting. Ze voelen het.. er staat iets volkomen nieuws te gebeuren. Het is immers Jezus die spreekt over zijn vertrek bij hen. Voorgoed of is er nog wel een toekomst
Nadere informatieABOVO Uitvaartverzorging. John den Breejen
ABOVO Uitvaartverzorging John den Breejen Mag ik mij even voorstellen... Mijn naam is John den Breejen, ik ben de eigenaar van Abovo uitvaartverzorging te Spijkenisse Een stukje geschiedenis In 1991 kwam
Nadere informatiePersoonlijke wilsbeschikking
José Hummelink uitvaartzorg Persoonlijke wilsbeschikking Met behulp van ons persoonlijk wensenformulier kunt u kenbaar maken hoe uw afscheid eruit moet komen te zien. Nabestaanden zijn hierdoor volledig
Nadere informatieZo zie ik mijn uitvaart
Zo zie ik mijn uitvaart Staatssecretarislaan 11 8015 BA Zwolle 038 46 00 749 Geachte lezer, Voor u ligt het document Zo zie ik mijn uitvaart Speciaal door Arabesque uitvaartverzorging gemaakt om u in de
Nadere informatieSamen eenzaam. Frida den Hollander
Samen eenzaam Samen eenzaam Frida den Hollander Tweede editie Schrijver: Frida den Hollander Coverontwerp: Koos den Hollander Correctie: Koos den Hollander ISBN:9789402122442 Inhoud Inleiding 1 Ik ben
Nadere informatieGeloven is niet zomaar instemmen met een geheel aan abstracte waarheden. Geloven is een weg gaan, die voert tot gemeenschap met de levende God.
GELOVEN Encycliek Lumen Fideï zegt: Geloven is niet zomaar instemmen met een geheel aan abstracte waarheden. Geloven is een weg gaan, die voert tot gemeenschap met de levende God. PROBLEEM VAN PAROCHIES
Nadere informatieValance Vos Vos Uitvaart
Wensen Boekje Sterven is na onze geboorte de belangrijkste gebeurtenis in ons leven. Of de dood nu plotseling komt of niet, u kunt er voor zorgen dat uw nabestaanden niet naast hun verdriet ook nog de
Nadere informatieIn dit document kunt u uw uitvaartwensen neerschrijven. Op die manier bepaalt u hoe uw uitvaart eruit zal zien.
Mijn uitvaart Pagina 2 van 11 Mijn uitvaart Praten over de dood is niet gemakkelijk. Als een dierbare overlijdt zijn er veel dingen te regelen. Het is troostend wanneer uw dierbare zijn of haar wensen
Nadere informatieLAATSTE WILSBESCHIKKING SPECIALE WENSEN EN ANDERE GEGEVENS HOE TE HANDELEN IN GEVAL VAN MIJN OVERLIJDEN
LAATSTE WILSBESCHIKKING SPECIALE WENSEN EN ANDERE GEGEVENS HOE TE HANDELEN IN GEVAL VAN MIJN OVERLIJDEN PERSOONLIJKE GEGEVENS Naam Geboortedatum Partner van Telefoonnummer partner Huisarts Naam huisarts
Nadere informatieHeeft u bijzondere wensen voor uw uitvaart? Leg ze nu al vast. Dit kan via dit uitvaartcodicil van Begrafenis en Crematieonderneming Theo Arts.
Heeft u bijzondere wensen voor uw uitvaart? Leg ze nu al vast. Dit kan via dit uitvaartcodicil van Begrafenis en Crematieonderneming Theo Arts. Zij geven u de zekerheid dat uw uitvaart wordt verzorgd op
Nadere informatie1 Korintiërs 12 : 27. dia 1
1 Korintiërs 12 : 27 kerk in deze (21 e ) eeuw een lastige combinatie? want juist in deze tijd hoor je veel mensen zeggen: ik geloof wel in God maar niet in de kerk kerk zijn lijkt niet meer van deze tijd
Nadere informatieBeginsituatie: De leerlingen hebben in eerdere lessen gewerkt rond geloven en rond de verschillende wereldreligies (zie hoekenwerk wereldreligies).
TITEL ACTIVITEI T + beschrijving: Leven na de dood? 2 e graad In deze les gaan we dieper in op de gebruiken bij een overlijden. We bestuderen de visie op het hiernamaals of een leven na de dood in de verschillende
Nadere informatieBeginsituatie: De leerlingen hebben in eerdere lessen gewerkt rond geloven en rond de verschillende wereldreligies (zie hoekenwerk wereldreligies).
TITEL ACTIVITEI T + beschrijving: Leven na de dood? 3 e graad In deze les gaan we dieper in op de gebruiken bij een overlijden en een eventueel leven na de dood, dit voor de verschillende wereldreligies.
Nadere informatieIn dit werkstuk beantwoorden we de 6 levensvragen van drie godsdiensten; het Christendom, Jodendom en de Islam.
Werkstuk door Een scholier 2003 woorden 11 februari 2005 6,2 1000 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing In dit werkstuk beantwoorden we de 6 levensvragen van drie godsdiensten; het Christendom, Jodendom
Nadere informatieBegrafenisverzorging Van der Klooster Tel. 0187 49 48 34
BEGRAFENISVERZRGING VAN DER KLSTER Begrafenisverzorging Van der Klooster Tel. 0187 49 48 34 Broekweg 27 3253 XB uddorp E: info@begrafenisverzorgingvanderklooster.nl W: www. begrafenisverzorgingvanderklooster.nl
Nadere informatieWat houdt natuurbegraven in? Respect voor overledene en natuur
Wat houdt natuurbegraven in? Respect voor overledene en natuur 3 Natuurbegraven is de oudste en meest natuurlijke manier om een overledene te begraven. Een manier om het lichaam terug te geven aan de natuur.
Nadere informatieMijn persoonlijke wensen
Mijn persoonlijke wensen Groenewoudlaan 4, 6004 VE Weert 0495-543815 www.uitvaart-vangansewinkel.nl Patersveld 19, 6001 SN Weert Fax. 0495-546184 info@uitvaart-vangansewinkel.nl Persoonlijke gegevens Achternaam
Nadere informatieWENSEN BIJ OVERLIJDEN NAAM:..
WENSEN BIJ OVERLIJDEN NAAM:.. Ine Kooi Uitvaartzorg, J. Wiersumstraat 26, 9981 JJ Uithuizen 0595-432277 / 06-21981877 info@inekooiuitvaartzorg.nl Waarom een wensenlijst? Bij leven en welzijn staan we niet
Nadere informatieEnkele vragen aan Kristin Harmel
Enkele vragen aan Kristin Harmel Waar gaat Zolang er sterren aan de hemel staan over? Zolang er sterren aan de hemel staan gaat over Hope McKenna- Smith, eigenaresse van een bakkerij in Cape Cod. Ze komt
Nadere informatieWensenformulier voor mijn uitvaart
Wensenformulier voor mijn uitvaart Naam:... Achternaam:... Geboortedatum:... Contactpersoon familie:... Telefoonnummer contactpersoon:... Handtekening Plaats Datum......... 1 Begraven of cremeren Ik wens
Nadere informatieInhoudsopgave. Voorwoord 5. Inleiding 11
Inhoudsopgave Voorwoord 5 Inleiding 11 1 Eerste verkenning 15 1.1 Waarom is kennis van religie belangrijk voor journalisten? 16 1.2 Wat is religie eigenlijk? 18 1.2.1 Substantieel en functioneel 18 1.2.2
Nadere informatiewilsbeschikking Uitvaartvereniging de Laatste Eer
wilsbeschikking 1 wilsbeschikking Speciale wensen en belangrijke gegevens voor nabestaanden Wat te doen bij overlijden Neem contact op met Uitvaartvereniging De Laatste Eer 071 402 86 89 Beantwoord de
Nadere informatiePersoonlijke wensen rondom de uitvaart van:
Persoonlijke wensen rondom de uitvaart van: Persoonlijke gegevens: Naam: Voornamen: Adres: Telefoonnummer: Postcode en woonplaats: Emailadres: Geboortedatum/ -plaats: Gehuwd/samenwonend met: Geloofsovertuiging:
Nadere informatieMijn persoonlijke wilsbeschikking
Mijn persoonlijke wilsbeschikking wilsbeschikking Wensen van nu, voor later. Voor de nabestaande is het een geruststellende gedachte te weten dat zij de uitvaart hebben kunnen regelen zoals de overledene
Nadere informatieVan: De heer/mevrouw. Geboortedatum. Geboorteplaats 06-29 24 11 83. info@carlabasjes.nl - www.carlabasjes.nl
Van: De heer/mevrouw Geboortedatum Geboorteplaats 06-29 24 11 83 info@carlabasjes.nl - www.carlabasjes.nl Wilsbeschikking Het invullen van deze wilsbeschikking biedt u de mogelijkheid gegevens van u vast
Nadere informatieCremeren of begraven?
Cremeren of begraven? Voor sommige mensen is het glashelder hoe hun laatste afscheid eruit moet zien. Zonder twijfel kiezen zij voor cremeren of begraven. Voor de meeste nabestaanden is zo n duidelijke,
Nadere informatie