Gaandeweg. Loven en danken. In liefde gedenken. De navolging van Thomas. Oktober 2008

Transcriptie

1 Gaandeweg Oktober 2008 In liefde gedenken Loven en danken De navolging van Thomas Magazine voor alle leden van de Protestantse Gemeente Zwolle, de Evangelisch-Lutherse Gemeente en De Hoofdhof Berkum

2 t Schildersbedrijf sinds 1921 telfordstraat RM Zwolle tel fax Adres: Hessenweg 63a 7722 PJ Dalfsen Fax: Gespecialiseerd: Kleine verbouwingen Serres - Dakkapellen Tevens nieuwbouw vrije sector Voor alle informatie over uitvaart. Yarden biedt u een persoonlijke uitvaart en een passend advies. Bij ons in Zwolle kunt u vertrouwen op de deskundigheid van Yarden uitvaartverzorgers. Zwolse Begrafenis Vereniging (v/h Oostindiën) Al meer dan 100 jaar is de Zwolse begrafenis vereniging gevestigd in de binnenstad van Zwolle. Nadat de Zwolse begrafenis vereniging zich heeft aangesloten bij Yarden kwam er al snel behoefte aan een informatiecentrum. Het Yarden informatiecentrum is aan de Willemsvaart 2 te Zwolle. U kunt hier terecht met al uw vragen met betrekking tot uitvaart. Uitvaartwensen Yarden biedt een Eigen-Wensenformulier: een vragenlijst, waarin u - zo eenvoudig of zo uitgebreid als u wilt - stap voor stap uw wensen kunt aangeven. Het Eigen-Wensenformulier kunt u aanvragen of afhalen bij ons informatiecentrum. Yarden informatiecentrum Willemsvaart 2 (parallelweg van de nieuwe Veerallee) 8019 AB Zwolle Op werkdagen geopend van uur Voor informatie kunt bellen met Voor het melden van een overlijden kunt u dag en nacht bellen met

3 In deze Gaandeweg Op de voorpagina: aan het eind van een doopdienst in de Lutherse kerk spreekt ds. Chica van Dam de zegen uit Aandacht voor onder andere de uitvoering van Paulus door de musicalgroep Oosterkerk pagina 4, 5, 8, 9 en 19 De gavengerichtheid van het diaconaat en ander diaconaal nieuws pagina 6 In liefde gedenken pagina 7 PGZ zet beheer van gebouwen in meerjarenperspectief pagina 10 Columnist Menno van Oel over proper Nederland pagina 11 Reportage: de Evangelisch-Lutherse Gemeente Zwolle pagina 12, 13 en 14 Zingen is gezond pagina 15 Gemeente richt gedachtenishoek in pagina 16 Twintig jaar Stichting Thomas a Kempis pagina 17 Informatie van het Kerkelijk Bureau Colofon pagina 18 De kerkdiensten voor de komende twee maanden pagina 20, 21 en 22 Naar aanleiding van Psalm 10 vers 14: U ziet het wél, want U aanschouwt de moeite en het verdriet, opdat men het in Uw hand geeft. Twee woorden Moeite en verdriet. De zorg voor je leven, de verantwoordelijkheid voor jezelf, je omgeving, de schepping. Dat is de moeite. Kun je het aan? Of wordt de last van je leven te zwaar? Zie je het zitten om morgen weer op te staan? Of zou je liever blijven liggen? Verdriet, je leven gaat over een kruispunt waar je nooit voor gekozen zou hebben. Het kwaad eet je leven op. Ziekte en dood, sociale en emotionele problemen. Zorgen over je loopbaan, als die nog amper begonnen is. Anderen die je in de weg lijken te zitten. Moeite en verdriet. Ziet God? Hoe sta je er mee tegenover de Here God? Doet Hij er iets aan? Kan Hij het lot niet keren? Hij verbergt zich. Dat is de eerste reactie van de dichter. Waarom bent U zo ver weg? Waarom verbergt U zich in tijden van benauwdheid? (Psalm 10:1). De Here God verstopt zich. Hij heeft zich teruggetrokken. Als een kind dat z n vader juist mist op het moment dat deze het hardst nodig is. Waar was je nu? God helpt me niet mee dragen in de last, de moeite van het leven. Gods bewarende hand was er even niet, bij dat ongeluk. Waarom bent u zo ver weg? Andere mensen Dan zijn er vandaag ook nog legers mensen die het heel zeker weten: Hij ziet in eeuwigheid niet (Psalm 10:11). In de psalm zijn dat de goddelozen. Dat is een hard woord, maar velen houden het daar wel op. God ziet in eeuwigheid niet. Waar tob je nog over. Houd je met zinvollere dingen bezig. Pijnlijk. Door die God aangeraakt, zoek je Hem. Maar anderen stimuleren je niet. Die drijven je alleen nog maar verder van Hem weg. God ziet Moeite en verdriet Midden in die psalm: U ziet het wél. Een schot voor de boeg of in de roos? De dichter kent de Here. De Helper van de wees (Psalm 10:14). De Here die de zachtmoedige hoort. Hij kent de Here, een Helper voor hen die geen Helper hebben. Om het in Zijn handen te leggen. Alsof we in de Psalm de Here Jezus horen spreken: Komt allen tot Mij die vermoeid en belast zijn en Ik zal u rust geven (Mattheus 11:28). Hij ziet, voor wie draagt wat niet te dragen is. Hij ziet, om in Zijn hand rust te vinden. J. Mulderij, predikant Grote Kerkgemeente 3

4 De Musicalgroep Oosterkerk voert sinds twaalf jaar musicals op. Zingend en acterend brengt het gezelschap met name Bijbelverhalen tot leven. Het leuke is dat leden verschillende kwaliteiten hebben. Sommigen zingen prachtig, anderen acteren goed, weer anderen zijn goed in kostuums maken. En vergeet niet de decors, het schminken en licht en geluid. Aan het woord is scheidend dirigente Jannet Loode (43). Samen met regisseur Rob van Harten heeft zij de leiding over de groep, die momenteel de musical Paulus uitvoert. 4 A A N D A C H T V O O R Paulus boodschap vertolkt door Musicalgroep Oosterkerk Bijbelverhalen komen tot leven Jannet werd twaalf jaar geleden gevraagd een groepje te begeleiden dat in de Oosterkerk de musical Esther wilde opvoeren. De groep kreeg de smaak te pakken en in totaal begeleidde ze zeven musicals. Tekst en muziek van de meeste musicals zijn geschreven door theoloog Piet van Midden en musicus Gerard van Amstel en uitgegeven door Stichting Godsdienst en Opvoeding (SGO). Paulus is uitgegeven door de PKN. De combinatie muziek en toneel spreekt me aan, zegt Jannet. De totstandkoming van een musical is een leuk proces. Het is een enthousiaste groep. Eén van de hoogtepunten voor mij was de Matteus Passie. Eigenlijk is deze populaire versie van Bachs Matthäus Passion meer een muziekstuk. We hebben er een verstilde uitvoering van gemaakt met een ingetogen stuk drama dat recht doet aan het lijdensverhaal. De dirigente slaat binnenkort een andere weg in. Ik wil me verder oriënteren in de klassieke muziek. Ik heb overigens het volste vertrouwen dat de musicalgroep een goede opvolger zal vinden. Enthousiaste reacties Henk Selhorst (56) en zijn vrouw Ans (55) stonden aan de wieg van de musicalgroep. Samen met hun dochter Inge en schoonzoon Hans Gerritsen hebben zij de groep in 1996 opgericht. Ans: We waren door Hans meegevraagd voor de try out van Esther. Op de terugweg ontstond het idee om zo n musical in te studeren met mensen uit de Oosterkerk. We kregen enthousiaste reacties. We begonnen met twintig mensen. Er moest kleding komen, een decor en een geluidsinstallatie.we gaven aandelen uit en vergaarden een startkapitaal. We hebben Esther zeker tien keer uitgevoerd in de regio. Henk en ik vinden het heerlijk samen te brainstormen en dingen te ontwikkelen voor de decors. Het mag niet te duur zijn en moet vervoerd kunnen worden. Wij zagen Esther als een eenmalig project en zijn nog steeds verbaasd over hoe het is gegaan. Koos Schaafsma (37) doet ruim zes jaar mee. Zingen doe ik graag. De open sfeer van de groep bevalt me. Behalve in zingen heb ik ook lol in acteren. Juist de combinatie maakt het aantrekkelijk. Koos had diverse hoofdrollen zoals die van Scrooge (naar A Christmas Carol van Charles Dickens) en de rol van Mozes in de gelijknamige musical. Zingen vind ik leuk en het gaat me goed af, vertelt hij. Nu speelt hij Fred, medewerker van een reclamebureau die voor de PKN het verhaal van Paulus aan de man moet brengen. Koos: En daarmee de boodschap van de kerk. Wel jammer dat Fred niet solo zingt. Direct een klik Marinus Corée (45) zingt en speelt nu acht jaar mee. In Paulus heeft hij de hoofdrol. Na het lezen van de tekst had ik direct een klik met Paulus. Een gedreven man, die staat voor wat hij zegt en zijn leven ten dienste van de gemeente van Christus stelt. Zijn doorzettingsvermogen, maar ook zijn wil om mensen te binden, spreekt me aan. Wat trekt Marinus aan in de musicalgroep? Ik hou van zingen. Daarnaast vind ik het ook een leuke manier om iets met mijn geloof te doen. Solo zingen is en blijft een avontuur. Ik vind het een uitdaging. Telkens als ik er voor sta, denk ik waarom doe ik dit? Ik doe het graag perfect en hoop dat mensen ervan genieten. Lenen Bijbelverhalen zich wel voor musicals? Marinus vindt van wel. In Paulus tijd telden vrouwen en slaven nauwelijks mee. Ook in onze tijd zijn er mensen die niet meetellen of die gevangen zitten in een systeem. Ook zij verdienen aandacht of iemand die voor hen opkomt. Zo kun je Paulus optreden in onze tijd plaatsen. En Ans Selhorst vult aan: De verhalen zijn ook vaak erg mooi. Als je naar het verhaal over Esther kijkt, over discriminatie en racisme, dan zie je dat er helaas weinig veranderd is. De link met het heden maakt zo n Bijbelse musical juist interessant. De musical Paulus wordt zaterdag 1 november om uur opgevoerd in de Oosterkerk. De toegang is gratis met een collecte om de kosten te dekken. De Musicalgroep Oosterkerk repeteert wekelijks op woensdagavond en staat open voor nieuwe leden. Contact: marinuscoree@hetnet.nl

5 Jona - journaal van een reis met God Het geloof wordt dikwijls vergeleken met een reis. Een reis op zoek naar God. En die reis gaat voor velen langs vreemde en kronkelende wegen, over hoge bergen en door diepe dalen, door dorre vlakten en diepe zeeën! Het komt zelfs voor dat de reis naar God toe begint met een desperate vlucht, van Hem af. We weten ons immers vaak geen raad met de roeping van God. En dan slaan we intuïtief met alle middelen die we tot onze beschikking hebben op de vlucht. Om dan te ontdekken dat God ons inhaalt en bijstuurt én brengt bij Zijn bestemming. Deze bestemming houdt ook altijd een zegen in voor andere mensen. Lezing in Open Kring Engelen op ikonen Maar dat moet je zelf gaan ontdekken! In dit jaar van de reis wil de Jeruzalemkerkgemeente samen met de Dominicanen Jona volgen op zijn wel heel bijzondere reis. In de Bijbel is een prachtig poëtische weergave van die reis te vinden. Door dit verhalenspoor te volgen, kunnen lezers dezelfde ontdekkingen doen. Op 14 oktober was de eerste bijeenkomst over Jona, maar belangstellenden (uit alle wijken) kunnen nog steeds insteken. Het vervolg van de reis vindt plaats op de dinsdagen 28 oktober en 11 en 18 november, om uur in het Dominicanenklooster. Begeleiders zijn pastor Anneke Grunder en ds. Henk Zeeman. Gemeente-avond rond Iona en Present Donderdag 20 november om uur is er in de Jeruzalemkerk een bijzondere gemeenteavond die in het teken zal staan van het jaarthema Op reis. De groep uit de Hoeksteen die in het voorjaar een reis maakte naar het Schotse eiland Iona en te gast was bij de christelijke gemeenschap die daar leeft, zal vertellen over wat zij daar heeft beleefd. Verhalen van dichter bij huis komen van Stichting Present. Op een heel concrete manier zet deze stichting zich in voor mensen die hulp nodig hebben. Ook mensen van buiten de Jeruzalemkerk die in deze onderwerpen geïnteresseerd zijn, zijn deze avond van harte welkom. Engelen zijn in vrijwel alle culturen en religies over de hele wereld bekend. Door de eeuwen heen hebben engelen als verbinding tussen het hemelse en het aardse tot de verbeelding van veel mensen gesproken. In het Ikonenmuseum Kampen wordt in het najaar van 2008 een expositie geopend over engelen op ikonen. Ter gelegenheid van deze bijzondere expositie verschijnt ook een fraai geïllustreerd boek, getiteld Hemelse helpers engelen op ikonen. Dit boek toont engelen in de meest uiteenlopende verschijningsvormen. Te gast in de Ulu-moskee Op woensdag 12 november is er gelegenheid kennis te maken met een andere wereld vlak bij huis. In de Ulu-moskee aan de Coetsstraat worden gasten ontvangen uit de Jeruzalemkerk. Wie mee wil, wordt verzocht om uur bij de kerk bijeen te komen, om gezamenlijk naar de moskee te wandelen. Gespreksgroep 50-plus in Oosterkerk De Gespreksgroep 50-plus komt van oktober tot april maandelijks samen in de Oosterkerk. De bijeenkomsten beginnen om uur. Kosten: 3.50 euro, inclusief koffie en thee. Programma: 19 november: mevr. Bloemert-Schijf presenteert haar reis: te voet naar Santiago de Compastela. 21 januari: ds. Han Wilmink houdt een inleiding rond het onderwerp: Koken en de Bijbel. 25 februari: dr. Lieke Werkman, docent ethiek, verzorgt een inleiding over de multiculturele samenleving. 18 maart: Wim Brandse, docent en muziekcriticus. 15 april: er zijn contacten met Huub Oosterhuis. In november wordt bekend of hij komt. Namens de voorbereidingsgroep: Tineke Diekema, tel. (038) , catharinadiekema@home.nl Joost Heutink, lid (en een van de organisten) van de Open Kring is als vaste gastconservator van het Ikonenmuseum Kampen nauw betrokken bij de totstandkoming van expositie en catalogus. Aan de hand van veel illustraties vertelt Joost een avond over de belangrijkste iconografische en theologische thema s die betrekking hebben op dit onderwerp. De lezing is op donderdag 11 december, vanaf uur in de Open Kring. Voor de voorbereiding van de avond willen de organisatoren weten hoeveel mensen zij ongeveer kunnen verwachten. Belangstellenden wordt verzocht zich op te geven bij: Dirk van Keulen ( dirkvankeulen@planet.nl; telefoon: (038)

6 Gavengericht Geven hoort bij christen zijn. Je kunt geld geven, maar ook je gaven en mogelijkheden. Onder andere 1 Korinthiërs 12 maakt duidelijk dat de Geest gaven geeft aan ieder gemeentelid. Die verschillen. Sommige gaven horen bij iedereen, andere juist niet. Niet iedereen kan altijd de eigen gaven inzetten. Soms is er even geen ruimte voor bijvoorbeeld een taak in de kerk. Een taak is niet een gave. Een taak is iets wat de organisatie of de leiding wil. Die zet mensen aan het werk binnen een vast stramien. Ontstaat er een te groot takenpakket voor een te kleine groep mensen, dan is het tijd om vragen te stellen: wat willen we met deze taak en welke gaven zijn daarvoor nodig? Moeten we wel blijven denken vanuit vast omschreven taken, of kunnen we vanuit de mogelijkheden van mensen gaan denken? Het laatste heet gavengericht werken. Het is denken vanuit gaven, niet vanuit taken. Niet de vacatures zijn de voornaamste zorg, de gaven en mogelijkheden van mensen staan voorop. Taken worden aan hun gaven en mogelijkheden aangepast. Dit vergt omdenken. Wij zijn niet zo gewend over onze gaven na te denken. Welke gaven jou zijn toevertrouwd, ontdek je vaak via anderen die jou erop wijzen en je bevestigen in je gave(n). Helaas blijken we in Nederland niet zo sterk te zijn in bemoedigen en bevestigen. Kritiek wordt snel gegeven, maar meestal niet direct aan de betrokkene. Bemoediging en bevestiging vinden we al snel overdreven. Toch krijg je op die manier energie om je gaven te delen. Diakenen collecteren die gaven gericht. Lútzen Miedema, diaconaal predikant D I A C O N A A L Achter de schermen Wat doet de diaconie? Veel mensen weten dat de diaconie mensen helpt, maar niet dat dit direct en indirect gebeurt. Direct, door mensen geld of goede raad te geven. Indirect, door mensen te wijzen op hulp die in Zwolle voorradig is. Op woensdag 26 november kan ieder die dat wil een kijkje achter de schermen nemen van organisaties die zich in Zwolle voor mensen inzetten, zoals het Noodfonds, de Schuldhulpverlening, de Voedselbank en de Gehandicaptenraad. Deze en andere organisaties presenteren zich op de jaarlijkse Diaconale Toerustingsavond, woensdag 26 november uur in de Oosterkerk. Belangstellenden wordt verzocht zich op te geven bij de diaconie ( Cabaret-imam Emha Ainun uit Indonesië is imam en cabaretier. In oktober was hij op tournee door Europa, onder meer in Zwolle. Zoals altijd en overal gaf Emha ook hier zijn artistieke bijdrage aan het publieke debat over integratie. Emha schuwt maatschappelijk gevoelige zaken niet. Hij stelt deze ter discussie en zoekt concrete oplossingen. Informatie: Samen kerk De diaconie richt zich dit seizoen op het leggen van contact met het toenemend aantal christelijke groepen in Zwolle. Hier worden in vele wereldtalen kerkdiensten gehouden. Alle reden om elkaar als christenen op te zoeken hoe moeilijk dat ook kan zijn vanwege het verschil in taal, cultuur en manier van geloven. Misschien niet allereerst om één kerk te willen worden, maar eerder om samen kerk te leren zijn in de stad. Zwolle mag best weten dat het christendom hier veelzijdig en veelkleurig aanwezig is. Bemiddelen In Zwolle proberen joden, christenen en moslims elkaar te ontmoeten in de beweging Samen leven anders geloven (SLAG). Dat ligt niet gemakkelijk, vanwege de geloofsverschillen en de misverstanden die altijd weer ontstaan. Toch kreeg SLAG meer actieve leden en wordt voorzichtig met de uiteenlopende islamitische groeperingen in Zwolle contact gezocht. De diaconie zet zich hiervoor in, omdat bemiddeling (mediation) en contactlegging belangrijke functies zijn van de diaconie. Speciaal programma voor 72-plussers Leden van de Hoeksteengemeente, de Jeruzalemkerk, de Open Kring en de Oosterkerk die ouder zijn dan 72, zijn op zaterdagmiddag 8 november welkom in De Hoeksteen. Daar wordt de jaarlijkse middag van ontspanning en ontmoeting gehouden, georganiseerd door de voorbereidingsgroep van de diaconie. De middag, die begint om uur en omstreeks uur is afgelopen, belooft deze keer iets heel speciaals te worden. Maar natuurlijk is er ook koffie en kan er bij een borrel met hapjes worden bijgepraat. De middag wordt besloten met een broodmaaltijd en een korte meditatie door ds. Iemke Epema. Meer informatie is te vinden op de uitnodigingen, die persoonlijk worden bezorgd. Aanmelden kan tot 24 oktober bij de contactpersonen die op de uitnodiging staan. 6

7 November is in veel kerken de maand van het gedenken van overledenen. In de katholieke kerk gebeurt dat rond 1 en 2 november, op Allerzielen en Allerheiligen. In protestantse kerken, ook in Zwolle, gebeurt dat op 23 november, de laatste zondag van het kerkelijk jaar. De laatste jaren is er veel aandacht voor persoonlijke invullingen van afscheid nemen en rouwen. Het kan op allerlei manieren goed, als het maar in liefde gebeurt. In liefde gedenken wij S T E L L I N G N A M E In rituelen en symbolen zit veel ruimte Dominee Jelle Vonk heeft, als geestelijk verzorger van de verzorgingstehuizen van Driezorg, veel met het thema te maken. Hij leidt geregeld uitvaartdiensten. Je wilt dan recht doen aan de overledene, maar ook aan de achterblijvers. Ik betrek de familie erbij. Niet altijd is die vertrouwd met kerk en geloof. Al pratend komen we er altijd wel uit. Eén keer niet. Toen heb ik voorgesteld dat ze het zelf zouden doen of een humanistisch verzorger zouden vragen. Ik word gevraagd als dominee en laat mijn ambt niet buiten de deur. Ik hoef mensen niet te bekeren, maar wil wel ruimte hebben om te bidden en de Bijbel ter sprake te brengen. Er kan veel in zo n dienst. In rituelen en symbolen zit veel ruimte. Een kaars verwijst naar Pasen, naar het licht van Christus, maar geeft ook gewoon warmte. Verder is Vonk betrokken bij de Nagedachtenisbijeenkomsten die in de tehuizen worden gehouden. We nodigen de familie uit, maar ook het personeel en de bewoners van de instellingen. Er is muziek en stilte, er wordt een gedicht gelezen en er is een korte toespraak. Het is goed om alle namen nog één keer met eer te noemen, midden in het huis waar altijd zoveel bedrijvigheid is. Vergeet je niet het belangrijkste? Jolan van de Waeter volgde de Mikojelopleiding, afstudeervakken drama en dans. Ze ziet overeenkomsten tussen kerk en theater. In een voorstelling zet je de tijd stil en vergroot je zaken uit. In een kerkdienst en bij een uitvaart doe je dat ook. Het komt wel op aan het juiste beeld. Zo zag ik bij iemand die zijn hele leven veel in de tuin heeft gewerkt, een schoffel en een alpinopet bij de kist staan. Een schoffel en een alpinopet, heel treffend. Aan de andere kant zijn mensen soms zo met rituelen bezig, dat ik denk: vergeet je niet het belangrijkste? Dat je verdriet hebt, dat er iemand dood is gegaan. Het is belangrijk om zo n afscheidsplechtigheid goed af te sluiten. Na de uitvaart een kopje koffie en cake. Dan zet je de tijd weer in beweging; het leven gaat verder. De kerk doet lang niet alles goed, maar het is wel een organisatie die veel ervaring heeft met afscheid nemen. Ik vind vooral de katholieke rituelen mooi. Als er wijwater wordt gesprenkeld en wierook, het zijn voor mensen vertrouwde en daarmee troostende beelden. In mijn wijkkerk, de Jeruzalemkerk worden op de laatste zondag ven het kerkelijk jaar de overledenen herdacht door de naam te noemen en een roos in de vaas te zetten. Daarna mag iedereen naar voren komen om zelf iemand te gedenken. Dat gebeurt eerbiedig, heel ontroerend. Geen rouwdienst, maar een dankdienst Vijfenhalf jaar geleden, op 25 maart 2003, overleed Renske Zijlstra, de vrouw van Gerrit Vissser (toen Oosterkerk, nu de Hoofdhof in Berkum). De laatste jaren had ze steeds meer verzorging nodig. Visser gaf haar die zoveel mogelijk zelf: Ik had haar ruim 50 jaar daarvoor trouw beloofd. Op het laatst kreeg ze longontsteking en daar was niks tegen opgewassen. Het was zwaar, maar toch heeft Visser aan die periode goede herinneringen. Het was goed om voor haar te zorgen, samen met mijn kinderen en andere mensen. Een bijzonder moment was een paar dagen voor haar dood. Alle kinderen en hun partners waren er. De dominee las Psalm 84, sprak een gebed uit en een zegen en we zongen uit Psalm 27, de lievelingspsalm van mijn vrouw. De afscheidsdienst was geen rouwdienst, maar een dankdienst. Mijn kleinkinderen brachten de kist binnen. Een dochter haalde herinneringen op, een ander las een gedicht en er was muziek van Aafje Heynis: Dank sei dir Herr. Visser gaat geregeld naar het graf toe. Ze hield van bloemen. Ik zorg dat er altijd een mooie bos staat. Je vindt er niks, zeggen sommige mensen. Maar ik weet waar ze naar toe is. Op de steen staat een regel uit Psalm 27: God is getrouw. 7

8 8 A A N D A C H T V O O R Zin in Film in Oosterkerk In het kader van het jaarthema Er zit muziek in de Oosterkerk wordt De advents- en kersttijd wordt gekenmerkt door de prachtigste liederen, de mooiste in het Liedboek. Ook in de Engelse traditie zijn liederen ontstaan, die wereldwijd hun kracht hebben laten zien: de Christmas carols. Die brengen bijna iedereen vanzelf tot meezingen. Op 10 december kan dat in De Hoeksteen, Scheldelaan 141, onder leiding van cantrix Geeske Koopman en met orgelbegeleiding van Gerrit Hoving. Vierstemmig zullen de liederen ingestudeerd worden. Aan het eind van de avond worden ze als een klein concert uitgevoerd. De avond begint om uur. Muziek is aanwezig en er wordt koffie geschonken voor 1,-. Voor informatie: Margo Jonker, tel. (038) , of margojonker@kpnplanet.nl Tieners die benieuwd zijn naar wat mensen in de tijd van de Bijbel aten en hoe zij kookten, zijn op dinsdag 25 november welkom in De Hoeksteen. Vanaf uur wordt daar religieus gekokkereld! En om uur kan er dan bijbels worden gegeten. Wie komt koken, mag voor de maaltijd zijn of haar familie uitnodigen. De kosten zijn 3,- per persoon. Opgeven kan tot dinsdag 18 november bij Lieke van Houte, lieke@van-houte.nl - Uit Shine: Geoffrey Rush als David Helfgott. de film Shine vertoond. Een film van Scott Hicks over het waargebeurde verhaal van de beroemde pianist David Helfgott. Als jongen wordt hij gedomineerd door zijn strenge joodse vader. Moeizaam kan hij zichzelf ontplooien als concertpianist. Dan neemt zijn leven een dramatische wending. Na de film is er gelegenheid om na te praten. Ook Zin in film? Kom dan op dinsdag 25 november naar de Oosterkerk. Aanvang uur. Avonddiensten over nieuw liedboek Een aantal avonddiensten ( s zondags om uur) in de Oosterkerk staat dit seizoen in het teken van het toekomstige nieuwe liedboek. Zo gaat het in de avonddienst van zondag 9 november over liederen uit de 16e en 17e eeuw die in het proefbundeltje voor het nieuwe liedboek staan. Meer informatie over kerkdiensten en activiteiten van de Oosterkerk op Advent bezingen - carols meezingen Bijbels koken met tieners Kennismaken met de Islam Op woensdag 3 december is in wijkcentrum SIO een open avond over de Islam. Enerzijds wordt een introductie gegeven op de islam, anderzijds komen specifieke onderwerpen die een rol spelen in de dialoog islam-christendom aan de orde. De avond wordt verzorgd door Martha Frederiks, bijzonder hoogleraar missiologie aan de Universiteit Utrecht. Zij is gespecialiseerd in godsdienstwetenschappen en islam. Leeskring over boek Manenschijn Op zes dinsdagavonden wordt in het wijkcentrum SIO (Thorbeckelaan 2, Zwolle-Zuid) een leeskring gehouden rondom Religie terug van even weggeweest Maar waar is God?, het nieuwste boek van Gerrit Manenschijn. Hij is theoloog en was als hoogleraar ethiek verbonden aan de Protestantse Theologische Universiteit Kampen. Manenschijn verzet zich in dit boek tegen de gedachte dat God een ondefinieerbaar iets is en dat geloven iets heel persoonlijks is, alleen voor jezelf. Geloof schept gemeenschap en gemeenschap schept geloof, aldus Manenschijn. De weg naar God verloopt niet verticaal, maar horizontaal, via de medemensen en het zoeken van God op aarde doe je samen met anderen. Dat is voor Manenschijn het kenmerk van geloven. In een heldere en prikkelende stijl daagt Manenschijn de lezer uit tot een eigentijds geloven, in deze tijd en in deze samenleving. Het is de bedoeling de inhoud van dit boek systematisch te bespreken en leeservaringen uit te wisselen in ongeveer zes bijeenkomsten. Ds. Nelleke Eygenraam leidt de bijeenkomsten, van tot uur op 11 en 25 november, 9 en 16 december, 20 januari en 3 februari. De kosten bedragen 2,- per keer voor koffie en thee. Opgave: tel. (038) ; raad.vent@adventskerk.nl Literatuur: Gerrit Manenschijn, Religie terug van even weggeweest. Maar waar is God? Uitgeverij Meinema, 17,50 De bijeenkomst wordt gehouden van tot uur, de kosten zijn 2 per persoon. Opgave is niet nodig. Voor nadere informatie: Louisa Vos tel. (038) , levos@pthu.nl

9 Predikant Stinskerk gaat zending in Begin september maakte ds. Gert de Goeijen bekend dat hij, samen met zijn vrouw Elizabeth, de zending in gaat. Zij vertrekken, met hun kleine kinderen (de derde komt begin oktober), naar de plaats Rantepao in het Torajagebied op Sulawesi in Indonesië. Ds. De Goeijen is sinds 18 mei 2003 verbonden aan de Stinskerk in Westenholte. Per 1 november treden hij en zijn vrouw in dienst bij de Gereformeerde Zendingsbond (GZB). De contacten met de GZB zijn al enkele jaren geleden gelegd, maar het wachten was op de juiste vacature op het juiste moment. Ds. De Goeijen gaat werken bij het Theologisch Instituut van de Torajakerk. Samen met drie Indonesische collega s gaat hij bijna afgestudeerde studenten begeleiden die stage lopen. Bovendien gaat hij toerustingscursussen organiseren voor beginnende predikanten. Ook maakt hij deel uit van een denktank van het Instituut over vragen van missionaire aard. Het gezin moet voor het vertrek naar Indonesië eerst zelf diverse cursussen volgen. De Goeijen: In maart gaan we als gezin drie weken naar het Hendrik Kreamer Instituut, de zendingsopleiding van de PKN. Daar leren we bijvoorbeeld over visies op zending, gewoonten en gebruiken van andere culturen. We krijgen een veiligheidscursus: hoe te leven in spanning of bij dreiging. Verder moeten we Indonesisch leren. In de maanden april tot en met juni gaan we naar Engeland, voor een internationale zendingscursus. Daarnaast moeten we ons via zelfstudie inlezen over het gebied waar we komen te wonen. Grote stap Het is een grote stap om te gaan en het valt het gezin zwaar om Zwolle en de Stinskerk achter te laten. We wonen en werken hier met heel veel dankbaarheid. Ik ben bevoorrecht met een zeer plezierige en hardwerkende kerkenraad en een vriendelijke Het gezin De Goeijen, dat binnen afzienbare tijd naar Indonesië vertrekt. gemeente vol vrijwilligers. We konden hier nog best een aantal jaren werken. Maar nu was daar die gelegenheid en is het met het oog op de kinderen ook een goede tijd om te gaan. Als we terugkomen kan onze oudste naar de middelbare school. We hopen in de zomer van 2009 te vertrekken en terug te komen in januari Tienerdiensten in Stinskerk Van september tot en met juni is er in de Stinskerk op één zondag in de maand tijdens de normale kerkdienst een tienerdienst. De tienerdienst is voor de jeugd van 12 tot 16 jaar. De tieners zijn allereerst welkom in de kerk en vertrekken voor de preek naar jeugdhonk het Keldertje, om daar in ongedwongen sfeer met leeftijdsgenoten te praten of op een andere manier bezig te zijn met de geloofsbeleving. Mogelijke onderwerpen zijn: relaties, muziek, school, sport, internet, MSN, geluk, gebed, communicatie, andere manieren van geloof en natuurlijk ook het persoonlijk geloof. De link naar het geloof en de plek van God in het leven staat centraal. De tienerdienst gaat nu zijn derde seizoen in en voorziet in een behoefte. Voor de meeste jongeren is het een verplichting om s zondags mee te gaan naar de kerk; op deze manier kunnen zij op een gezelllige manier met het geloof bezig zijn en krijgen ze een eigen plek in de kerk waar zij zich thuis voelen. De data voor de tienerdiensten zijn te vinden op Bijbel en Kunst in Sionskerk Het jaarthema van de Sionskerk is: Laat u inschakelen in Gods werk, laat u als levende stenen gebruiken. De Bijbel staat vol met verhalen over mensen die door God werden ingeschakeld, gebruikt in Zijn plan. In de Bijbel en Kunstdiensten wordt op een bijzondere manier naar deze mensen gekeken en naar hun levensverhaal geluisterd, aan de hand van een schilderij. De diensten vinden plaats op de eerste zondag van de maand om uur. Voorganger is mw. ds. H. Evers. In de eerste Bijbel en Kunstdienst, op 5 oktober, stond Rembrandts schilderij Mozes met de stenen tafelen centraal. Op 2 november: draait de dienst om het schilderij Jozef in Egypte van Marc Chagall. Meer informatie over deze speciale diensten, die ook in januari, februari en maart 2009 worden gehouden, en alle andere activiteiten van de Sionskerk zijn te vinden op de nieuwe website: 9

10 Beheer gebouwen vraagt om meerjarenperspectief D E S G E V R A A G D In zijn beleidsplan voor de komende jaren stelt de Algemene Kerkenraad van de Protestantse Gemeente Zwolle (PGZ) vast, dat het beheer van de gebouwen niet de belangrijkste taak van de kerk is. Pastoraat en diaconaat, voor onze leden en voor degenen die (nog) niet bij ons horen, staan voorop. Toch zijn de gebouwen, kerken en kerkelijke centra, belangrijk voor de Zwolse protestanten, al was het alleen maar omdat het onderhoud en beheer van het onroerend goed een forse plaats innemen op de exploitatierekening van de PGZ. De centrale verantwoordelijkheid voor dat onderhoud en beheer ligt bij het College van Kerkrentmeesters (CvK), waarvan Gerrit Jan Timmerman sinds december 2005 voorzitter is. In deze aflevering van Desgevraagd beantwoordt hij een aantal vragen over de gebouwen van de PGZ. Pastoraat en diaconaat zijn belangrijker dan gebouwen. Kan dat betekenen dat er in geval van geldnood (kerk)gebouwen worden afgestoten om predikanten in dienst te kunnen houden? En wordt de opbrengst van de verkoop van zo n gebouw dan ook aangewend voor pastoraat en diaconaat? GJT: Om de exploitatie van de PGZ weer in evenwicht te krijgen is verkoop van één van de (kerk)gebouwen een mogelijkheid. Dat zal een ingrijpende gebeurtenis zijn die met de nodige zorgvuldigheid moet gebeuren. Om een structureel begrotingsevenwicht te krijgen, is het echter noodzakelijk niet alleen aan de verkoop van onroerend goed te denken. We moeten nagaan of de inkomsten niet kunnen worden verhoogd en of een daling van de kosten te realiseren is. De Algemene Kerkenraad heeft op 1 september 2008, besloten tot het opstellen van een meerjarenperspectief voor een evenwichtige begrotingsopzet van de PGZ, als uitvloeisel van het nieuwe Beleidsplan Een door de AK ingestelde schrijfgroep gaat binnenkort aan de slag. Het streven is gericht op besluitvorming door de AK tussen april en juni De wijkgemeenten worden nadrukkelijk ingeschakeld bij dit proces. Op basis daarvan kan uiteindelijke de AK besluiten nemen. Welke criteria (in het beleidsplan relevante factoren genoemd) hanteert de PGZ als het aankomt op het maken van dit soort keuzes? GJT: Als belangrijke factoren kunnen de kernactiviteiten van de PGZ worden genoemd: vieren - pastoraat - diaconaat. De veelkleurigheid van de PGZ en de solidariteit met elkaar zijn eveneens aandachtspunten. Gebouwen kosten niet alleen geld, de verhuur aan derden levert ook geld op. Hoe verhoudt zich deze opbrengst tot de kosten? GJT: De Baten onroerende zaken, verkregen uit de verhuur van kerkgebouwen, de verhuur en buffetexploitatie van wijkcentra, de verhuur van overige gebouwen en de huuropbrengsten van pastorieën, bedroeg in (afgerond op duizendtallen). De Lasten kerkgebouwen ( ) en Lasten overige gebouwen ( ) bedragen in 2007 afgerond Naast de pastorieën die aan een aantal predikanten zijn verhuurd, heeft de PGZ kerkgebouwen en wijkcentra die kunnen worden verhuurd aan derden. Bij de verhuur moet worden bedacht dat daarvoor ook personele inzet nodig is. Werken met vrijwilligers is maar in beperkte mate mogelijk. Het meer inzetten van onze beroepskrachten, de kosters/beheerders, voor niet-levensbeschouwelijke getinte activiteiten, heeft ook zijn grenzen. Wanneer de inkomsten van deze laatst genoemde activiteiten te groot worden, komt de vrijstelling van de Onroerend Zaak Belasting (OZB) te vervallen. 10

11 Bovendien kunnen de mogelijkheden voor de wijkgemeenten tot gebruik van deze ruimtes daardoor ook onder druk komen te staan. Als de kerkrentmeesters van de wijkgemeenten dankzij een actief verhuurbeleid inkomsten binnenhalen, profiteert de wijkkas van hun gemeente daar dan ook zelf van? GJT: Ja dat is meestal het geval. Voor de Adventskerkgemeente is dat niet mogelijk omdat deze wijkgemeente niet beschikt over een eigen kerkgebouw en wijkcentrum. Deze ruimtes worden door het College van Kerkrentmeesters gehuurd van de Stichting SIO. In hoeverre zijn de wijkgemeenten verantwoordelijk voor het onderhoud van hun eigen gebouwen? Kan het centrale CvK hen aanspreken op hun verantwoordelijkheid? GJT: Het onderhoud van de gebouwen die in het bezit zijn van de PGZ berust bij de PGZ. In die gevallen waarin het centrale CvK over onvoldoende middelen kan beschikken, kan een wijkgemeente met middelen uit de eigen wijkkas onderhoudswerken laten verrichten, of bijvoorbeeld apparatuur aanschaffen. Dit gebeurt dan in overleg met het centrale CvK. Uiteraard worden de wijkgemeenten aangesproken op een verantwoord en zorgvuldig gebruik van de gebouwen en apparatuur. Groot onderhoud gaat via een 10-jarig onderhoudsplan, dat wordt opgesteld door Monumentenwacht. De wijkgemeente heeft hierin ook haar inbreng. Monumentale gebouwen, met name de Grote Kerk, vragen veel extra geld en aandacht. Vormt dit bezit een bedreiging of toch vooral een kans? GJT: Door de relatief hogere kosten van het onderhoud en het gebruik van het gebouw, denk bijvoorbeeld aan de stookkosten van de Grote Kerk, kan dat een bedreiging zijn. Door een meer planmatige aanpak van het beheer van deze monumenten en daarmee meer verhuur, kunnen er wellicht meer inkomsten worden gegenereerd. Maar ook hier gelden de beperkingen die ik al noemde in het antwoord op een van vorige vragen. Soms besteden de (locale) media aandacht aan het gebouwenbeheer van de PGZ, bijvoorbeeld inzake de verkoop van de voormalige Scheppingskerk en de ontwikkelingsplannen van de Molenhof. Vaak kloppen dat soort berichten niet of maar ten dele. Wat doet de PGZ om de communicatie naar buiten over dit onderwerp te verbeteren? GJT: Vaak is het zo dat journalisten, wanneer zij een artikel voorbereiden over een zaak die ook de PGZ aangaat, daarover contact opnemen met de PGZ. Afhankelijk van de zaak kunnen we dan bijvoorbeeld inhoudelijke, aanvullende informatie geven. Daarmee kan worden bereikt dat een bericht goede, zakelijke informatie bevat. Soms is het mogelijk vooraf het concept van het te plaatsen artikel te becommentariëren. We informeren de media ook wel eens vooraf, als zaken van de PGZ voor de (Zwolse) burgers van belang of interessant zijn. Mocht blijken dat een geplaatst artikel onjuiste informatie bevat, dan wordt, afhankelijk van de inhoud van dat artikel, besloten al dan niet te reageren. Bijvoorbeeld door de juiste informatie te verschaffen en te vragen een correctie te plaatsen. Column Nederland is het land van de properheid. Alles is hier keurig opgeruimd en strak georganiseerd. Die reputatie is niet van vandaag of gisteren. Ik herinner mij een opmerking van een buitenlandse bezoeker die vol bewondering keek naar de schone stoepjes die hij in zijn eigen land niet kende. Geweldig, zei hij. Maar, voegde hij er flauw aan toe, het stoepje van de Hollander is schoner dan zijn hart. Dat was nog uit de periode van de VOC-mentaliteit, toen we kunstboter maakten (margarine) en die exporteerden voor de prijs van echte boter. Niet alleen stoepjes worden geschrobd, ook het verleden krijgt geregeld een beurt. De Amerikaans-Nederlandse historicus Kennedy omschreef ons als het land van de afgerekende tijdvakken. We zijn inmiddels toe aan de tachtiger jaren. Terugkijkend blijkt er nog ongerechtigheid op de paadjes te liggen die er uiteraard achteraf niet had mogen zijn. De laatste tijd wordt vaak de milieubeweging bekeken alsof het een terroristenkwekerij is. Idealisme in gedresseerde vorm is natuurlijk prachtig, maar wie zich niet houdt aan de brave marges van de smalle politiek, kan kwaad. Was het niet milieu-activist Volkert van der G. die Fortuyn vermoordde? Collega-activist Duyvendak schreef dat hij in de jaren 80 de paden van het polderoverleg had verlaten om informatie over kerncentrales te stelen. Je zou denken dat in een volwaardige democratie dergelijke informatie gewoon op straat hoort te liggen, maar dat is niet zo. Openheid is namelijk niet het meest vooraanstaande kenmerk van ons land. Waarom dacht u dat dat Irak-onderzoek er, anders dan in Amerika, nog niet is gekomen? Wijnand weg: vrije wandeling op wegen en paden, maar daarbuiten is men struikrover. Sporenonderzoek bracht aan het licht dat milieuminister Cramer, onder een waarschijnlijk opzettelijk zeer valse schuilnaam (Kramer), een oproep had gesteund om een griezelige organisatie niet strafrechtelijk te vervolgen. Dat riekt naar - u voelt het al aankomen - goedpraten van terrorisme. En omdat halve geruchten en vage aanduidingen voldoende zijn, volgt er een soort heksenjacht. Achter de façade van orde en netheid gaat namelijk een tamelijk neurotisch land schuil. Ik vraag me af of deze preoccupatie met orde, organisatie en netheid te maken heeft met de calvinistische volksgeest. Hield dat niet in dat ieder zijn eigen ziel gedurig onderzocht op de aanwezigheid van zonde? Wie zonder zonde is, gooie de eerste steen. Stenen gooien? Wie rept daar over kraken? Het straatterrorisme van toen! Van wie komt die oproep eigenlijk? Menno van Oel Proper 11

12 Jubilerende cantorij past in traditie Evangelisch-Lutherse Gemeente Zwolle Loven en danken in woord en toon Al bijna 360 jaar komen ze bij elkaar in hun kerk aan de Koestraat, de leden van de Evangelisch- Lutherse Gemeente Zwolle. Hun kerkgebouw dateert van 1649 en is gebouwd als schuilkerk in het destijds nogal onverdraagzame, calvinistische Nederland. Als kerkgemeenschap zijn de Lutheranen binnen de landelijke PKN de kleinste partner, die tegelijkertijd deel uitmaakt van de grote, wereldwijde Lutherse Kerk. In Zwolle kiest de ELGZ er vooralsnog voor niet te fuseren met de Protestantse Gemeente. Een van de redenen is dat de circa 450 Lutheranen uit Zwolle en zeer wijde omgeving komen. Dat buitengebied loopt van Hoogeveen tot Heerde, van Wijhe tot Zwartsluis. De ELG Zwolle onderhoudt wel nauwe contacten met de PGZ. Zo zullen de Lutheranen een waarnemer sturen naar de Algemene Kerkenraad, gaan geregeld PGZ-predikanten voor in de Lutherse kerk en krijgen ook de leden van de ELGZ elke twee maanden Gaandeweg. 12 R E P O R T A G E Is ze echt een vreemde eend in de calvinistische bijt, deze Lutherse zwaan? Wat beweegt de mensen die kerken achter de gevelsteen met het symbool van hun grondlegger? Onze traditie is ons veel waard en we vinden het een uitdaging om daar op eigentijdse wijze vorm aan te geven, lezen we op de website van de ELG Zwolle. In Zwolle zijn we een groeigemeente, aantrekkelijk voor zoekers naar zingeving en voor mensen die verlangen naar een open, ruime Evangelieverkondiging, naar kwaliteit in liturgie en naar een gemeenschap waar je gekend wordt. Op zondag en door de week bruist het van activiteiten. Kijk maar eens rond op onze website! Gaandeweg heeft rondgekeken op die inderdaad een beeld geeft van een levende gemeente, en is gaan praten met leden van de ELGZ. Wat zijn de kenmerken van hun gemeente, wat inspireert en beweegt hen? Er is een feestelijke aanleiding voor die aandacht: de cantorij viert het dertigjarig bestaan en muziek en zang zijn een belangrijk onderdeel van de Lutherse traditie. Het loven en danken in woord en toon, is volgens Maarten Luther een plicht van Gods kerk. Kerkmuziek zit de Lutheranen in de genen. Daar zijn cantor Gea Hoven en de cantorijleden met wie we praten het over eens. Luther heeft er alles aan gedaan om de gemeente in de volkstaal te laten zingen; tot die tijd werd er in de kerk alleen in het Latijn en door de geestelijken gezongen, kijkt Gea terug naar de zestiende eeuw. Luther schreef liederen die hij aan de kinderen leerde, zodat zij de ouderen konden leren zingen. En hij gaf componisten in zijn tijd opdracht kerkmuziek te componeren. Dat zijn Lutherse componisten blijven doen. Bach is van hen de beroemdste. Voor ze in 2003 cantor werd, begeleidde Gea gemeentezang en cantorij al vier jaar als organist, nu zit ze s zondags nog steeds bijna altijd op de orgelbank. Voor een cantor en een organist is het een genot om te werken met mensen die van kerkmuziek houden, vindt ze. Veel gemeenteleden zijn op hoog niveau met muziek bezig en we beschikken over een flink aantal instrumentalisten. Ze spelen bijvoorbeeld harp, gitaar, piano en verschillende blaasinstrumenten. In allerlei combinaties werken ze mee aan de kerkdiensten. Ook jongeren zijn met kerkmuziek bezig en in de kerstnacht vormen we met de kinderen een orkestje.

13 Uniek En dan is er al dertig jaar de cantorij. Opgericht door gemeentelid Jo Kanning en predikant Hans Mudde. Het kerkkoor telt iets meer dan twintig leden, evenveel mannen- als vrouwenstemmen en dat is vrij uniek voor een koor. Wekelijks repeteren ze in de kerk, onder leiding van de motiverende, corrigerende en inspirerende Gea Hoven. Als we een lied voor de eerste keer horen, denken we vaak: dat wordt niets. Maar na een paar weken oefenen klinkt het steeds beter, vertelt Chris Eekel. Soms is er nauwelijks tijd om te repeteren, als de cantorij gevraagd wordt aan een rouwdienst mee te werken. Chris: Dan staat er binnen een paar dagen een koor en hoe emotioneel ook, dat zingt prachtig. De cantorij luistert ook trouwdiensten op, maar het zwaartepunt ligt bij het zingen in de kerkdiensten, eens in de vijf weken. Johanna Wildeman zingt al 29 jaar in de cantorij en is - naast voorzitter van de kerkenraad - ook 25 jaar secretaris van de cantorij geweest. Wat voor haar een hoogtepunt was in de afgelopen decennia? De Goede Week in 1998, toen we bijna dagelijks op radio en tv waren met de cyclus Zoektocht naar het leven. Met Dia Vrugteveen, destijds onze cantor en onze predikant Hans Günther hebben we daar heel veel tijd in gestoken. In datzelfde jaar hebben we ons twintigjarig jubileum gevierd, ook een hoogtepunt. Opgekrikt De cantorijleden vinden dat hun niveau de laatste jaren flink is opgekrikt ; de cantor laat hen dan ook hard werken. Maar we hebben ook veel lol met elkaar en er is een hechte onderlinge band, zegt Liesbeth Schuring. Zij is een van de cantorijleden van buiten de gemeente, maar voelt zich helemaal thuis tussen de Lutherse koorleden. We zijn het echt niet altijd eens, maar we hebben vertrouwen in elkaar en voeden elkaar over en weer, verklaart Gea de goede sfeer. En dat geldt ook voor mijn samenwerking met Chica van Dam, de predikant. Wij overleggen met elkaar over de liederen die in een kerkdienst gezongen moeten worden. We zijn beiden van mening dat je het aantal eendagsvliegen sterk moet beperken. Dat zijn liederen, meestal voor de kinderen, die voor een project worden gemaakt en die zijn vaak van mindere kwaliteit. In tegenstelling tot Jaap Dragt, een van haar voorgangers achter het orgel, schrijft Gea Hoven zelf geen muziek. Zij kiest het repertoire van de cantorij uit de hele kerkmuziekgeschiedenis, van Maarten Luther tot Toon Hagen. Kerkmuziek, ook de hedendaagse, staat in een traditie, een lange lijn die ook na ons doorgaat, benadrukt ze. Met kerkmuziek bezig zijn is een leerproces, voor de cantorij, maar ook voor de gemeente. Die is, als het op zingen aankomt, minstens zo belangrijk als de cantorij. Als de gemeente niet meedoet, gebeurt er niets in de kerk. Het moet van twee kanten komen, het is een wisselwerking. Muziek is een gave, het is onze plicht Gods Woord ook daarin te laten klinken. Met kerkmuziek bezig zijn is een leerproces Is de cantor/organist blij met haar gemeente, ook ds. Chica van Dam voelt zich al bijna tien jaar op haar plaats in Zwolle. Het is een luxe fulltime predikant te mogen zijn in een kleine gemeente, waarvan je bijna alle leden kent, zegt ze. Die verwevenheid, ook van de leden onderling, is in ontwikkeling, die groeit. Natuurlijk zijn er wel eens misverstanden en botsende meningen, maar als het er op aankomt overheerst de gehechtheid. Als één lid lijdt, lijden alle leden mee. Op de website wordt gezegd dat de ELGZ een gemeenschap is waar je gekend wordt, en dat is geen loze kreet, vindt Johanna Wildeman. Wie hier voor het eerst komt, wordt aangesproken en welkom geheten. 13

14 Het uitnodigende karakter van de website komt over, merken de Lutheranen Al jaren sluiten nogal wat jonge stellen zich aan bij de ELGZ; Sipco Bosma, die de nevendiensten leidt, ziet dat ook aan het groeiende aantal kinderen. Bovendien komen er mensen over uit andere PGZ-wijkgemeenten. Frans Dijk bijvoorbeeld, was lid van de opgeheven, hervormde Scheppingskerkgemeente. In die gemeente was vanouds de liturgie belangrijk en dat vind ik in de Lutherse kerk terug, legt hij uit. Volgens hem zijn de Lutheranen open en tolerant, karakteristieken die Harry Konings volledig onderschrijft. Zelf van huis uit rooms-katholiek vertegenwoordigde hij de ELGZ in het Zwolse combi-moderamen, in de jaren op weg naar een PGZ. Als voorzitter voelde hij zich in het midden staan, als een bruggenbouwer tussen de andere twee kerken. wel over nagedacht. Net als over het ruimteprobleem, dat is ontstaan door de aanwas van de laatste tijd, die de ELG eigenlijk een beetje is overkomen. De sfeervolle, voormalige schuilkerk aan de Koestraat kan ruim tweehonderd mensen bergen, maar zit dan wel mudvol. En dat gebeurt nogal eens. Er moeten grenzen worden opgerekt, maar dat is de gemeente gewend, meent Johanna. Met ons grote buitengebied moeten we ook altijd al over de grenzen van Zwolle heen denken. Het vraagt extra inspanning om het contact met iedereen te onderhouden, dat is mede een taak van Chica. Zij organiseert bijvoorbeeld een of twee keer per jaar avonden in het gebied Meppel/Hoogeveen, waar de leden die in ten noorden van Zwolle wonen elkaar kunnen ontmoeten. Gaandeweg is voor mensen die buiten Zwolle wonen minder interessant, maar ze kunnen het blad wel meenemen uit de kerk. 14 R E P O R T A G E Identiteit De leden van die kerken weten meestal heel weinig van wat Lutheranen zijn en belijden, dat beaamt Chris Eekel. Hij is een van de weinige geboren Lutheranen binnen de ELG Zwolle; een groot gedeelte van zijn familie is zelfs al generaties lang Luthers. Hoe hij de identiteit van zijn kerk omschrijft? Wij zingen graag, zijn open en gastvrij en zeker ook tolerant. We geloven in de genade van God, er is altijd een weg terug. We kennen geen dogma s, geen opgeheven vingertje, vult Johanna aan. En het belang van de liturgie, hè, dat is ook typisch Luthers. Die heeft zich in de loop van eeuwen ontwikkeld en vernieuwt zich ook voortdurend. In alle Lutherse kerken, waar ook ter wereld, verlopen de kerkdiensten volgens dezelfde liturgie, aldus Sipco, die jarenlang in Duitsland heeft gewoond. Chica van Dam noemt een andere karaktertrek van haar geloofsgenoten: We zijn allergisch voor een top-downmentaliteit en houden niet van onnodig vergaderen. Ook dat maakt ons huiverig voor echt fuseren met de PGZ, al wordt daar in onze kerkenraad Activiteiten En verder zijn er de website, waarop onder meer de kerkdienst te volgen is, en het maandelijks verschijnende contactblad De Flambouw. Allemaal geproduceerd door vrijwilligers, die zich veelal ook buiten de gemeente verdienstelijk maken op maatschappelijk gebied. Via hen komen bijvoorbeeld de Wereldwinkel en Amnesty International de kerk in. Daar zijn ook doordeweeks allerlei activiteiten, zoals gespreksgroepen voor diverse leeftijden, catechese- en werkgroepen, mensen die intercultureel Bijbellezen, een kerkdienst voorbereiden of met een diaconaal project bezig zijn. De website geeft een uitgebreid overzicht. En de toekomst? Ik denk niet dat er veel verandert, zegt Chris. Ik hoop dat we lekker zo doorgaan, ook nadat Chica van Dam per 1 januari 2010 met pensioen is gegaan. Haar opvolger zal vast weer veel van muziek houden en de liturgie belangrijk vinden. Hetzelfde geldt als onze cantor mocht besluiten ermee te stoppen. Wat blijft is de Lutherse traditie, die bestaat al eeuwen en die houden we in ere. De foto s op deze pagina s geven een beeld van kerkdiensten en activiteiten. Ze zijn ook te vinden op

15 Zingen is gezond. Voor lijf en leden. En het zingen van liederen met een inhoud die je raakt, bevorderen een gezonde geest in een gezond lichaam. En wat ik dan ook nog toe kan voegen, is een citaat van een van de dirigenten die onze cantorij had: zingen is topsport. Aldus Teuntje Lindhoud, die als vele jaren zingt in de Adventskerkcantorij. Zij vertelt welke liederen haar het meest aanspreken. Een lied is mooi als de tekst mij raakt M I J N L I E D In mijn herinnering was ik in het begin zo bezig met het leren van de nootjes, dat ik toen minder genoot van de teksten en melodieën. Nu is het zingen van religieuze liederen voor mijn eigen geestelijk leven al jaren van groot belang. Na een repetitieavond waar de dirigent ons flink laat werken voel ik mij weer een stuk beter. Zingen werkt ook therapeutisch. De opbouw van het kerkelijke jaar heeft door het meezingen in de cantorij veel meer betekenis voor mij gekregen. En daarmee mijn betrokkenheid bij de kerkelijke gemeente. We zingen met de Adventskerkcantorij behalve psalmen en gezangen ook liederen die de liturgie verrijken zoals antifonen, tafelgebeden, motetten en liederen met een thema. Zo zijn we niet alleen met ondersteuning van de gemeentezang bezig maar vormt ons repertoire ook een bescheiden bron van vernieuwing. Van tijd tot tijd worden de voorbeden ingevuld met het zingen van Groter dan ons hart van Huub Oosterhuis, elke keer weer is het lied actueel en raakt het me. Eenmaal opgenomen in ons repertoire, komen liederen soms al jaren achtereen op bepaalde tijden aan bod. Zo komt De steppe zal bloeien in de Adventskerk regelmatig terug in de viering van de liturgie. In 2006 werd dit lied uitgeroepen tot het mooiste Nederlandse religieuze lied. Ik vind een lied mooi als de tekst mij raakt. Het kunnen woorden zijn die passen bij mijn godsbeeld, mijn wereldbeeld, mijn gevoel, mijn verlangen, mijn ideeën over milieu en natuur. De muziek die erbij geschreven is, is net zo belangrijk. Woord en muziek mogen elkaar steunen, versterken, kleuren, vernieuwen. Voor mij zijn het vaak de liederen van Huub Oosterhuis waarin tekst en muziek prachtig op elkaar zijn afgestemd. Door zijn eigentijdse en meteen ook dichterlijke teksten komen woorden heel dichtbij en zijn voor jong en oud goed te begrijpen. Bij zijn liederen voel ik dat wij mensen er samen alles aan moeten doen om onze wereld een rechtvaardiger plaats te maken. Ik kan met gemak een toptien van het repertoire van Huub Oosterhuis samenstellen. Door het zingen van een motet kan het gebeuren dat een (over)bekende Bijbeltekst plotseling een veel diepere betekenis krijgt. Persoonlijk heb ik dat bij het zingen van Jezus, zoon van David, een evangeliemotet van Willem Vogel bij de genezing van Bartimeüs. De laatste zin luidt: Word weer ziende. Dit heeft voor mij een inhoud die ik met woorden nauwelijks kan beschrijven. Het houdt een groots geschenk in, het grenst aan een diep gevoel van vertrouwen, van geloof in een God die ondanks alle ellende die je als mens kan overkomen, je kan laten zien! Je ziet het weer zitten, de wolk trekt weg en de zon is er weer. En hij riep luid, zeggend: "Jezus, zoon van David, ontferm U over mij." En die vooraan gingen voeren uit tegen hem; dat hij zou zwijgen! Maar hij schreeuwde temeer: "Zoon, zoon van David, ontferm U over mij. Jezus stond stil en hij beval hem bij zich te brengen. En toen hij nader gekomen was, vroeg Hij hem: "Wat wilt gij dat ik u zal doen?" Hij zei: "Dat ik weer ziende zal mogen zijn." En Jezus zei tot hem: "Word weer ziende, uw geloof heeft u gered. Halleluja!" 15

16 De Hoeksteen richt gedachtenishoek in: Gemeente gedenkt overledenen met nieuw ritueel Na jaren van zorgvuldige voorbereiding is op 5 oktober in De Hoeksteen een gedachtenishoek geïnstalleerd: een plaats waar de namen van overledenen langere tijd zichtbaar zijn. Ellen Oldenburg en Adriaan Velsink, gemeenteleden van De Hoeksteen, waren betrokken bij de voorbereiding. Zij vertellen hoe het idee, een gedachtenishoek in te richten, is ontstaan. Eigenlijk uit de vraag van gemeenteleden, zegt Ellen, Zij vroegen zich af hoe in de kerk iets meer zichtbare aandacht kon komen voor een ingrijpende gebeurtenis als een overlijden. Er was behoefte aan ritueel bij een overlijden, ook een zichtbaar ritueel, voegt Adriaan toe. M I J N I N S P I R A T I E De voorbereiding, waarbij ook gemeenteleden betrokken waren, heeft veel tijd gevraagd. Ellen en Adriaan kijken terug. Het onderwerp sterven en rouwen is persoonlijk en vraagt om zorgvuldigheid. Een voorbereidingsgroep heeft informatie verzameld en daarna een reeks van avonden belegd. Daar werden rituelen rondom sterven en rouwen vanuit verschillende kanten bekeken. Aansluitend vond een gesprek plaats in de gemeente. Het geheel leidde tot een concreet voorstel aan de kerkenraad. Op welke manier heeft de gedachtenishoek een functie in de gemeente? De gedachtenishoek is eigenlijk een zichtbaar vervolg op een manier van gedenken die al bestond in De Hoeksteen. Op de zondagmorgen na een overlijden wordt als gewoonlijk het overlijden afgekondigd, gevolgd door stilte en een lied. Vanaf nu komt daar een ritueel bij. De naam van de overledene staat geschreven op een steen. Na het afkondigen van het overlijden wordt de steen naar de gedachtenishoek gebracht. Daar blijft die gedurende een jaar liggen. Een jaar na het overlijden is het gebruikelijk dat contact wordt gezocht met nabestaanden. De steen zal dan aan hen worden gegeven. Waar is de gedachtenishoek geplaatst? Adriaan: In het midden van een zijvleugel van de kerkzaal was ruimte gemaakt. Voor sommige gemeenteleden bleek deze gedachtenishoek confronterend, daar het zien van deze plaats raakt aan eigen pijn en rouw. Nu is er een mooie, bescheiden plek gevonden, die zichtbaar is, maar niet prominent vooraan. Bijkomend voordeel: een rommelhoek wordt nu een sfeervolle plek. Annemiek Punt, de kunstenares die het maakte, schreef bij het kunstwerk: Tijdelijkheid - verbonden met eeuwigheid Perspectief over grenzen heen Geborgenheid dragen in onverwacht licht Ellen Oldenburg en Adriaan Velsink in de nieuwe gedachtenishoek Kunnen jullie iets vertellen over de inrichting van de gedachtenishoek? Adriaan: De vormgeving sluit aan bij het bestaande interieur. De plek, namelijk onder een raam, heeft het kunstwerk bepaald: een voor het raam geplaatst glaskunstwerk van Annemiek Punt uit Ootmarsum. Er komt een tafel met daarop een kandelaar, met een kaars die altijd brandt tijdens de vieringen. De stenen met namen komen op de tafel te liggen. Deze stenen zijn meegenomen door gemeenteleden die in april van dit jaar naar Iona zijn geweest: afgeronde stenen uit de baai van St. Columbus. Het is een lang traject geweest om tot de installatie van de gedachtenishoek te komen. Hebben jullie er met plezier aan gewerkt? Ellen: Het was een heel proces, dat is waar. Maar het is erg leuk om dat helemaal met elkaar mee te maken en te volbrengen. Ik zelf voel mij aangesproken door het beeld en vind het mooi om iets zichtbaar te maken. Adriaan: Voor mij gaat het in een viering niet alleen om het woord. Mijn beleving wordt versterkt door muziek en verbeelding, door een ritueel. Of door een sprankelend kunstwerk. Een kunstwerk hangt samen met al het andere in een viering. Die gedachten gaven mij inspiratie om van de gedachtenishoek iets moois te maken. 16

17 V A N B U I T E N A F Twintig jaar gaandeweg met Thomas van Kempen Op 17 oktober 1988 is de Stichting Thomas a Kempis opgericht, als voortzetting van de zogeheten Werkgroep Thomas a Kempis. Van meet af aan was de samenstelling van het bestuur oecumenisch, dat wil zeggen dat personen uit protestantse en katholieke kring elkaar vonden in hun betrokkenheid bij het gedachtegoed van Thomas van Kempen. Henk Olde, destijds missionair predikant, organiseerde in de jaren tachtig de zaterdagavondontmoetingen bij de gedenksteen van Thomas van Kempen, die toen op camping Agnietenberg stond. Campinggasten kwamen er niet zo veel, wel in Thomas geïnteresseerde Zwollenaren. Onder hen Ton Hendrikman, van katholieke huize. Beider namen staan onder de stichtingsakte. Een van de doelstellingen van de Stichting Thomas a Kempis is het uitdragen van de waarden van de Moderne Devotie, vanuit het gemeenschappelijk draagvlak van de verschillende christelijke kerken te Zwolle, zoals blijkt uit de samenstelling van het Podium van Kerken. Gaandeweg is benieuwd hoe die oecumenische insteek in het bestuur van de Stichting Thomas a Kempis wordt ervaren. Daarover vertellen Henk Olde, inmiddels al weer enkele jaren oud-bestuurslid en Gerard Schoutsen, katholiek en ongeveer twee jaar bestuurslid. Toen ik gevraagd werd voor het bestuur vond ik dat een uitdaging, begint Gerard Schoutsen, hoewel ik tijdens mijn opleiding het boek De Navolging van Christus eigenlijk een vervelend boekje vond. Inmiddels heeft het een plaats gekregen in mijn persoonlijke invulling van gelovigheid. Ik ervaar in het bestuur geen kerk-zijn in de zin van moeizaamheid, wel mensen met verschillende achtergrond. Henk Olde toont zich wat ongemakkelijk. Was er tussen het missionaire werk op de camping Agnietenberg en de kerken, katholiek en protestant, een relatie? Nee, niet echt. De kerkelijke hiërarchie was, zacht gezegd, niet geïnteresseerd. Men wilde zich niet branden aan Thomas a Kempis of iets dergelijks. Daarom is ook de Stichting Thomas a Kempis opgericht: het is een zaak van personen geworden, niet van de gevestigde kerken. Schoutsen: Ik vind het wel sterk dat de Stichting Thomas a Kempis er ook los van mág staan. Nieuwe spiritualiteit Zou Thomas de samenwerking tussen katholieken en protestanten hebben toegejuicht? Schoutsen: Ik denk dat die vraag voor Thomas helemaal niet aan de orde was. Er was nog geen sprake van reformatie, maar wel van verzet, noem het protest, tegen alle uitwassen binnen de kerk zoals baantjesjagerij, machtsstreven, het niet zo nauw nemen van de beloften van armoede en kuisheid. Tegen die achtergrond predikte Thomas (en ook Geert Grote en anderen) de gewoonheid, de Zaterdagavondontmoeting bij de gedenksteen van Thomas van Kempen. Hoe bestaat het dat die mensen het durfden? soberheid. Tegenover de uiterlijkheid zette hij de innerlijkheid, tegenover de theologie waarin de dogma s overheersten zette hij het vertrouwelijke gesprek met God. Olde wijst op de invloed van allerlei veranderingen en vernieuwingen in het Europa van rond 1400, zoals een zoeken naar nieuwe spiritualiteit. Opvallend hoe ook in deze tijd de spiritualiteit van de Moderne Devotie weer doorklinkt, vindt hij. Voor mij was Thomas een vormingswerker voor zijn studenten, een soort vader die zijn kinderen leert, de samenleving te begrijpen en daar een andere levensstijl tegenover te stellen. Authentiek Wat betekenen Thomas en de Moderne Devotie voor jullie? Schoutsen: Thomas is de maatschappelijke ontwikkeling niet uit de weg gegaan, hij heeft interesse gehad voor de samenleving en de mensen. Het geestelijke zette hij boven het lichamelijke, het materiële. Soms voel ik me een beetje Thomas: dat je authentiek bent. Eigenlijk is dat een mooier woord dan protestant, er zit iets in van de positieve onaangepastheid. Hoe bestaat het dat die mensen het durfden. Olde formuleert het zoekend naar woorden: Moderne Devotie helpt mij dingen een plaats te geven, teleurstellingen in het werk, in het leven, het je niet begrepen voelen. Het is in de verte vergelijkbaar met de menswording, de incarnatie van Christus. De moeite en de inspanning die iets kost, dat dat lijden en offer met zich mee kan brengen, worden dan begrijpelijker, meer invoelbaar. Schoutsen: Ik heb onlangs een oude versie van De Navolging cadeau gekregen. Daarin vond ik een tekst die mij raakte: Zo gij iets goeds bezit, geloof van anderen het betere, opdat gij de nederigheid moogt bewaren. We waren even stil En we ontdekten dat we het niet meer gehad hebben over katholieken en protestanten. Inderdaad, Moderne Devotie is een zaak van mensen geworden en niet van instituten. En dat is goed. 17

18 Veranderingen in ledenadministratie Hoewel veranderingen via de landelijke ledenadministratie ook worden doorgegeven, wil het Kerkelijk Bureau graag op de hoogte worden gesteld van geboorte, doop, huwelijk, echtscheiding, verhuizing, naamswijziging, overlijden, etc. 18 K E R K E L I J K B U R E A U C O L O F O N Protestantse Gemeente Zwolle Centraal adres voor Algemene Kerkenraad Kerkrentmeesters en Diakenen Kerkelijk Bureau: Molenweg 241, 8012 WG Zwolle Tel.: (038) Fax: (038) administratie@pknzwolle.nl Website: Geopend: maandag t/m vrijdag uur Bankrekeningen: College van Kerkrentmeesters Postbank : Bankrekening : College van Diakenen: Postbank : Bankrekening : Gaandeweg Bankrekening : Beheer en Exploitatie Grote Kerk: Postbank : Bankrekening : Schnitgerorgel: Oud papier De maandelijkse inzameling van oud papier vindt telkens plaats op de laatste vrijdag/zaterdag van de maand. Er staat een container in de buurt van de Bagijnesingel (naast de Turfmarkt) en op het parkeerterrein bij de Hoeksteen (daar graag alleen op zaterdag tussen 9.00 en uur papier brengen). Gaandeweg is het magazine voor alle leden van de Protestantse Gemeente Zwolle, de Evangelisch-Lutherse Gemeente Zwolle en De Hoofdhof Berkum Oktober 2008 Verschijnt zes keer per jaar Oplage: Redactie: Ds. Iemke Epema (hoofdredacteur), Gery Bruins (eindredacteur), Saskia Dankers, Rob van Harten en Menno van Oel Redactionele bijdragen aan dit nummer: Joost van Belois, Theo Brand, Margo Jonker en scribenten van wijkgemeenten en kerkelijke organisaties Aanvragen kerkelijke huwelijksbevestiging Bruidsparen, die hun huwelijk kerkelijk willen laten bevestigen, wordt verzocht deze aanvraag twee maanden van tevoren in te dienen bij het Kerkelijk Bureau. Hiervoor dient u persoonlijk langs te komen (bij voorkeur tijdens de openingstijden tussen 8.00 en uur). Een aantal zaken moet namelijk doorgesproken worden. Ook zijn aan het gebruik van de kerk kosten verbonden. Prijzen zijn op te vragen bij het Kerkelijk Bureau. Collectepenningen Er zijn penningen verkrijgbaar van: 0,20, 0,50, 1,-, 2,-, 5,- en 10,-. Verkoopadres: Kerkelijk Bureau, op werkdagen van uur. Hier kan contant, per pin of door middel van een eenmalige machtiging worden betaald. Overige verkoopadressen: Emmauskerk: 1e maandag van de maand uur Adventskerk: 1e maandag van de maand uur Stinskerk: 1e maandag van de maand uur Sionskerk: 1e donderdag van de maand uur Open Kring: 1e maandag van de maand van uur In Zwolle-Noord: E. van Buiten, Welle 58 K. Smit, Meppelerdiep 92 In Zwolle-Zuid: A. Renting-van Veen, Steggingmarke 13 W.A. Stomp-de Koning, Rendierveld 41 Stadshagen/Westenholte/Spoolde: mw. L. Blauw, Knopenmakerstraat 27 (tel ) Op deze adressen kan contant of door middel van een eenmalige machtiging betaald worden. Fotografie: Theo Brand, Gery Bruins, Henk Janssen, Cor Noorda, Carl Withaar en anderen Vormgeving en grafische productie: Drukkerij Upmeyer Zwolle De volgende Gaandeweg verschijnt omstreeks 17 december. Kopij en foto s dienen uiterlijk woensdag 19 november te zijn aangeleverd via Gaandeweg@pknzwolle.nl of schriftelijk bij het Kerkelijk Bureau. Advertentiebeheer Kerkelijk Bureau tel. (038) Aandacht voor In de rubriek Aandacht voor is ruimte voor berichten uit de wijken en van kerkelijke organen en organisaties, die van belang zijn voor zoveel mogelijke lezers.

19 Michaëlsvieringen Nieuws van PERKI A A N D A C H T V O O R Voor de Michaëlsvieringen, georganiseerd door de Commissie Grote Kerk, wordt dit jaar gebruik gemaakt van het thema dat Klaas Hendrikse ons heeft aangereikt in zijn boekje over wat het betekent als we het hebben over het bestaan van God. In de septemberviering is daar voor het eerst bij stilgestaan, op 26 oktober wordt de ui verder afgepeld door Genesis 1 opnieuw te lezen. Het thema: Scheppen is scheiden. Als je met andere ogen kijkt en met andere oren luistert, blijkt het scheppingsverhaal niet over toen te gaan, maar over het leven nu. Requiem Op zondag 23 november staat het Requiem van Maurice Duruflé centraal. Het is de laatste zondag van het kerkelijk jaar en traditiegetrouw is er dan extra aandacht voor nabestaanden met hun herinneringen en vragen. Duruflé schreef dit Requiem toen zijn vader was gestorven. Zo probeerde hij een brug te slaan naar de andere kant. In de muziek gaf hij zijn vader een laatste wens mee: rust in vrede en engelen zullen je naar het paradijs begeleiden. Michaëlscantorij en orkest o.l.v. Toon Hagen zijn de uitvoerenden. Ze worden bijgestaan door Daniël Otto Herman Mostert (bas) en Astrid Krause (mezzosopraan). Voorgangers zijn ds. Chica van Dam en ds. Ineke Schoorel. Advent en Kerst In de Adventstijd organiseert de Oecumenische Vespergroep ook dit jaar weer een aantal vespers en wel op 30 november, 7 en 14 december. In de Kerstnachtdienst op 24 december klinken de bekende kerstliederen en treedt het Bachcantatekoor o.l.v. Toon Hagen op. Met medewerking van solisten voeren koor en orkest de eerste cantate uit het Weihnachtsoratorium van J. S. Bach uit (BWV 248). Voorganger in de dienst is ds. Nelleke Eijgenraam. De kerkdiensten van PERKI zijn weer in de Oosterkerk op elke eerste zondag van de maand om uur. In september week PERKI vanwege de startzondag van de Oosterkerk uit naar de Sionskerk. Het is goed dat zoiets kan en dat we zo samen gemeente kunnen zijn. De advents- en kerstdienst is op 7 december, want, zo wordt al jaren gezegd: Kerst begint bij PERKI Zwolle. In die dienst gaat ds. Marla Winckler-Huliselan voor. Twee zaken zijn op dit moment bij PERKI Zwolle te melden. In de eerste plaats het feit dat dr. Hommo Reenders, oud hoogleraar uit Kampen, ernstig ziek is. En dan gaan de gedachten vanzelf uit naar het vele werk dat hij op Java voor de protestantse kerken daar heeft gedaan. In deze voor hen spannende tijd proberen we met hem en zijn vrouw mee te leven. Ds. Henk Olde is naar Sumba 1 november jubileumuitzending vertrokken om daar aan de synode op Sumba een boek aan te bieden, dat hij heeft geschreven op verzoek van de kerk van Sumba. Het is een leerboek waarin hij op een geheel Indonesische wijze het christelijk geloof beschrijft en uitlegt. Typisch is daarbij de manier waarop hij de eigenheden in het denken van de Sumbanezen laat doorklinken. PERKI Zwolle heeft daarvan al enkele malen kunnen proeven. Kerken in Zwolle 20 jaar in de ether Het radioprogramma Kerken in Zwolle van Radio Zwolle bestaat twintig jaar en is daarmee één van de langstlopende programma s van deze omroep. Dat feit wordt op zaterdag 1 november gevierd met een speciale twee uur durende uitzending. Deze jubileumuitzending is op de vaste uitzendtijd van Kerken in Zwolle, namelijk van 8.00 tot uur s morgens. In het eerste uur zal presentatrice Judith Knigge muziek draaien die een weerspiegeling is van de voorkeuren van de vier presentatoren die momenteel het programma gestalte geven: Judith Knigge, Wien Breet, Rob van Harten en Hylke van der Zee. In het tweede uur worden verleden, heden en toekomst van het programma belicht. Ook de identiteit van het programma komt aan de orde. Wien Breet, Rob van Harten en Hylke van der Zee nemen elk een deel van de presentatie voor hun rekening. Gasten in de studio zijn onder meer mensen die bij de start van het programma betrokken waren en mensen die hun visie geven op de functie van een identiteit-gebonden programma als Kerken in Zwolle. Ook een trouwe luisteraar komt aan het woord. Geen programma zonder technicus, dus ook de rol van de man achter de knoppen wordt in deze jubileumuitzending belicht. Radio Zwolle zendt uit op FM 105 mhz (ether) of op mhz (kabel). Elke zondagavond om uur brengt Radio Zwolle een dienst in een van de Zwolse kerken in de ether. Op zondag 2 november is dit de dienst in de Emmauskerk en op zondag 30 november de dienst in de Stinskerk. Op zondag 14 december is de dienst in de Jeruzalemkerk te beluisteren. 19

20 K E R K D I E N S T E N Adventskerk Talmaplein 2 Zwolle Zuid Mw. ds. N.A. Eygenraam Ds. J.J.N. Wilmink Mw. W. Treep D.J. Steenbergen Tel. scriba: (038) Emmauskerk Campherbeeklaan 53 Zwolle Berkum Ds. D. Jorissen Tel. scriba: (038) Grote Kerk Grote Markt 18 Zwolle Centrum Ds. J. Mulderij Tel. scriba: (038) De Hoeksteen Scheldelaan 141 Zwolle Aa-landen Mw. ds. M.E. Jonker Mw. L. van Houte Tel. scriba: (038) oktober 9.00 uur mw. L.E. Vos uur mw. L.E. Vos uur ds. A. Pietersma uur ds. A. Naijen, Nunspeet uur ds. H. Dekker, Vollenhove uur prof. dr. J. Hoek, Veenendaal uur Michaëlsviering 9.30 uur ds. M.E. van Oel 2 november 9.00 uur ds. J.J.N. Wilmink uur ds. J.J.N. Wilmink uur ds. H. Frijling uur ds. D. Jorissen (opname radio Zwolle) uur Dienst uur ds. J. Mulderij uur ds. A.W. v.d. Griend, Oostwold uur mw. ds. M.E. Jonker Woensdag 5 november Dankdag uur zie De Hoofdhof 9 november 9.00 uur mw. ds. N.A. Eygenraam uur mw. ds. N.A. Eygenraam uur mw. W.J. Treep uur Prof. dr. J.C. Borst, Welsum uur dhr. D. Klompjan (zangdienst) uur kand. P. Baas, Kampen uur mw. drs. E.B.van Houte 16 november 9.00 uur ds. J.J.N. Wilmink (dienst Kerk, school, gezin) uur ds. J.J.N. Wilmink (dienst Kerk, school, gezin) uur Taizé-viering uur dienst Kerk, school en gezin in De Hoofdhof uur ds. J.P. v. Ark, Wezep uur jeugddienst uur ds. J. Mulderij (Doopdienst) uur ds. J. Mulderij uur mw. ds. N.A. Eygenraam 23 november (laatste zondag kerkelijk jaar) 30 november (Eerste Advent) 9.00 uur en uur mw. ds. N.A. Eygenraam, mw. W.J. Treep en ds.j.j.n.wilmink (gedachtenis overledenen) uur ds. I.P. Epema 9.00 uur mw. ds. N.A. Eygenraam uur mw. ds. N.A. Eygenraam (Schrift en Tafel) uur mw. L.E. Vos (vesper) uur ds. D. Jorissen (herdenking overledenen) uur dr. J.D. Th. Wassenaar, Hellendoorn uur ds. H. Frijling, (voorbereiding H.A.) uur ds. D. Jorissen (gez. dienst v/h O.D.) uur ds. J. Mulderij uur Michaëlsviering (Requiem) uur ds. J. Mulderij (voorbereiding H.A.) uur Michaëlsvesper uur ds. J. Holtslag, Vollenhove uur mw. ds. M.E.Jonker (herdenking overledenen, Heilig Avondmaal) uur mw.ds. M.E. Jonker 7 december (Tweede Advent). 14 december (Derde Advent) 9.00 uur ds. J.J.N. Wilmink uur ds. J.J.N. Wilmink (doopdienst) uur mw. W.J. Treep (vesper) 9.00 uur mw. ds. N.A. Eygenraam uur mw. ds. N.A. Eygenraam uur mw. ds. N.A. Eygenraam (vesper) uur ds. D. Jorissen (Heilig Avondmaal) uur ds. D. Jorissen uur ds. D. Jorissen (dienst met verstandelijk gehandicapten) uur dhr. D. Klompjan (Adventszangdienst) uur ds. J. Mulderij (H.A.) uur Michaëlsvesper uur ds. J. Mulderij (viering en dankzegging H.A.) uur ds. H.J. van Wijnen, Nieuwegein uur Michaëlsvesper uur ds. S. van der Zee uur ds. W. Hortensius Collectedoelen In de PGZ-gemeenten is de derde collecte bestemd voor de volgende doelen. 20 Op zondag 26 oktober: begrotingstekort Protestantse Gemeente Zwolle; op zondag 2 november: zending/gzb; op woensdag 5 november (Dankdag): Werelddiaconaat; op zondag 9 november: wijkkas; op zondag 16 november: Zwolse migrantenkerken; op zondag 23 november: Onderhoudsfonds; op zondag 30 november: jeugddiaconaat; op zondag 7 december: Onderhoudsfonds en op zondag 14 december: diaconale noodhulp.