Wmo-raad Maastricht. Aan het College van Burgemeester en Wethouders van Maastricht Postbus BZ MAASTRICHT

Transcriptie

1 Wmo-raad Maastricht Aan het College van Burgemeester en Wethouders van Maastricht Postbus BZ MAASTRICHT Onderwerp: Advies 01 Gevolgen AWBZpakketmaatregelen voor de Wmo in Maastricht Maastricht, 24 augustus 2009 Geachte College, Onder de benaming AWBZ-pakketmaatregelen zijn er door met ministerie van VWS ingrijpende wijzigingen doorgevoerd die ernstige gevolgen zullen hebben voor burgers en voor de gemeente Maastricht. In bijlagen geven wij een samenvatting van hetgeen wij ervan begrepen hebben. Mensen met een lichte lichamelijke of psychiatrische beperking, die moeite hebben met participeren in de samenleving, zijn uit de AWBZ geschrapt. Ook mensen met psychosociale problemen komen niet langer in aanmerking voor begeleiding vanuit de AWBZ (zie bijlage 1). Het gaat om uiteenlopende klantgroepen (zie de bijlage 2). De gemeente, die met een groot deel van deze groep al een Wmo-relatie onderhoudt, mag een uitbreiding van haar taak in het kader van de Wmo verwachten, m.n. in prestatievelden 5 en 6 (en deels ook in prestatievelden 7, 8 en 9); een taak die in dit geval is: waar nodig voor (ondersteunende) begeleiding te zorgen. Daar nog veel op dit gebied onduidelijk is, geven wij hierover slechts een richting van een advies, alsmede formuleren wij een aantal vragen om meer duidelijkheid te verkrijgen. Richting van een Advies De Wmo-raad Maastricht is van mening dat ondersteunende begeleiding, gericht op het kunnen meedoen in de maatschappij en het ontmoeten van medemensen en op basis daarvan aangaan van sociale verbanden, valt onder de compensatieplicht van de gemeente t.a.v. kwetsbare groepen die niet of onvoldoende hierin zelf kunnen voorzien. De Wmo-raad is tevens van mening dat dit volledig valt binnen het Beleidsplan Wmo , Samen Maastricht. Maastrichtenaren die niet kunnen participeren kunnen aankloppen bij de gemeente Maastricht. Dit maakt deel uit van prestatievelden 5 en 6. De Wmo-raad verneemt gaarne van het College dat het deze interpretatie deelt. De Wmo-raad adviseert de gemeente, en wil graag vernemen of het College van plan is, om in ieder geval collectieve vormen van ondersteunende begeleiding, zoals vormen van opvang M A I S H E G G E JT M A A S T R I C H T e - m a i l w m o m a a s t r i c h g m a i l. c o m

2 en dagbesteding, die tot heden rechtstreeks danwel uit pgb s krachtens de AWBZ worden gefinancierd, te behouden. Dit ofwel d.m.v. een rechtstreekse gemeentelijke financiering, ofwel door toekenning van een pgb uit de Wmo voor de betreffende cliënten. Voorts stelt de Wmo-raad voor om na te gaan hoe een voorziening ondersteunende begeleiding binnen prestatieveld 6 kan worden ontwikkeld. Vragen De Wmo-raad geeft hiermee vooralsnog slechts een richting van een advies aan, daar nog veel onduidelijk is. De Wmo-raad Maastricht formuleert daarom de volgende vragen aan het College van B&W van Maastricht : 1. Heeft de gemeente reeds in beeld (door inventarisatie bij het CIZ en/of zorgkantoor of door het opvragen van cliëntadressen bij VWS) van wat in deze op haar afkomt? 2. Is de gemeente voornemens de getroffenen actief op te sporen en voorlichtend te benaderen? 3. Acht de gemeente zich al voldoende op de hoogte inzake de aard en omvang van de problematiek (en de eventuele andersoortige vraag) waarom het hier gaat? 4. Is de gemeente van opvatting dat burgers moeten worden gecompenseerd voor het verlies van de mogelijkheid van participatie als gevolg van de pakketmaatregelen AWBZ? 5. Zijn er bestaande voorzieningen op het gebied van ondersteunende begeleiding in de gemeente, rechtstreeks danwel via pgb s gefinancierd? Komen deze nu onder druk te staan? 6. Welk aanvullend beleid op het vlak van de Wmo is de gemeente voornemens te ontwikkelen om in te spelen op de op haar afkomende vragen? Gaat ze alleen uit van toekenning van bestaande (individuele) voorzieningen of is ze bereid te onderzoeken of wellicht een specifieke nieuwe begeleidingsvoorziening gecreëerd moet worden? 7. Is de gemeente toegerust om de doelgroep mensen met een psychiatrische of psychosociale problematiek en vooral met chronisch psychiatrische problematiek te onderkennen? 8. Zijn met name de medewerkers van het Wmo-Loket voldoende in staat om de psychiatrische of psychosociale problematiek en de vraag achter de vraag te achterhalen? 9. Gaat de gemeente haar burgers extra informeren n.a.v. deze ontwikkelingen en over waar zij terecht kunnen met vragen? 10. Hoe pakt de gemeente zijn taak als Centrumgemeente op het punt van decentralisatie Maatschappelijke Opvang, Openbare Geestelijke Gezondheidszorg en Verslavingszorg op als gevolg van de pakketmaatregelen? Graag vernemen wij uw reactie op hetgeen wij in deze adviesbrief aan de orde stellen. Met vriendelijke groet, namens de Wmo-raad Maastricht, René Erckens, voorzitter Stan Verdult, secretaris

3 Bijlage 1. Advies gevolgen AWBZ-pakketmaatregelen voor de Wmo in Maastricht De functies ondersteunende begeleiding (OB) en persoonlijke verzorging (PV) op grondslag psychosociaal, zijn uit de AWBZ geschrapt. De OB algemeen per 1 januari 2008, de OBdagdelen en PV per 1 januari Doel van deze maatregelen zou zijn dat de afbakening van de AWBZ met het gemeentelijk domein scherper wordt. Maar hoofddoel was toch wel: de AWBZ terugbrengen naar de oorspronkelijke opzet: bestemd voor onverzekerbare en langdurige zorg. In de gemeentelijke nota Ondersteunende begeleiding algemeen op psychosociale grondslag van 21 oktober 2008 ( ) is deze problematiek wat betreft de per 1 januari 2008 geschrapte OB-algemeen op basis van psychosociale problematiek adequaat behandeld werd daarbij aangewezen als overgangsjaar, waarin een subsidierelatie werd aangegaan met uitvoerende instellingen om de bestaande collectieve voorziening te handhaven. Over het vervolg hierop én over het inspelen op de nieuwe beëindigingen per 1 januari 2009 is de Wmo-raad nog niets bekend. Nieuwe indicatiesteling Er zijn nieuwe beleidsregels indicatiestelling AWBZ opgesteld. Alleen mensen met matige of ernstige beperkingen, die vallen in de indicatiecategorie matig/zwaar komen nog in aanmerking voor de functie begeleiding vanuit de AWBZ. Het gaat dan om matige of ernstige beperkingen in: sociale zelfredzaamheid (de regie over het eigen leven); bewegen en verplaatsen (het zelfstandig voortbewegen); probleemgedrag (agressief of dwangmatig); psychisch functioneren (denken, concentreren en waarnemen); geheugen- en oriëntatiestoornissen (geheugen en bewustzijn). De anderen vallen af. Dus geen AWBZ-begeleiding krijgt men meer als het alleen gaat om lichte beperkingen op het gebied van: persoonlijke verzorging en het sociale leven (stimuleren bij eten en drinken, wassen en aankleden); huishoudelijk leven (maaltijden en kleding verzorgen, lichte schoonmaak); maatschappelijk leven (sociale contacten en activiteiten buitenshuis); psychisch welbevinden (depressie, angst, eenzaamheid). Door deze maatregelen behoort alleen het bevorderen van de zelfredzaamheid van mensen die een matige/zware beperking hebben (bijvoorbeeld w.b. dagstructuur, het besluiten kunnen nemen en/of zelf de regie voeren) nog tot de AWBZ en is de participatiedoelstelling (het kunnen meedoen in de maatschappij) uit de AWBZ geschrapt. Deze laatste is nu precies mede de doelstelling van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning, die immers niet alleen een voorzieningenwet is. Artikel 4 van de Wmo noemt niet alleen het compenseren van kwetsbare burgers in een huishouden voeren; zich verplaatsen in en om de woning; zich lokaal verplaatsen per vervoermiddel; maar ook: medemensen ontmoeten en op basis daarvan sociale verbanden aan gaan. Overgangs- en gewenningsperiode 2009 geldt als overgangsjaar. Mensen die in 2009 hun begeleiding geheel verliezen, krijgen een gewenningsperiode. Daarna moeten zij hun begeleiding op een andere manier organiseren. Let wel: degenen die hun begeleiding gedeeltelijk verliezen (dus minder uren ondersteuning krijgen) komen niet voor de gewenningsregeling in aanmerking. 1 De huidige aanspraak activerende begeleiding gaat deels naar de nieuwe aanspraak begeleiding en deels naar de aanspraak behandeling. Bijlagen bij Advies 01 Wmo-raad Maastricht van 21 aug Gevolgen AWBZ-pakketmaatregelen voor de Wmo in Maastricht - blz 3

4 Wie bij indicatie vóór 1 juli 2009 het recht op begeleiding verliezen, krijgen een gewenningsperiode van 6 maanden. Degenen bij wie het recht op begeleiding afloopt tussen 1 juli en 30 september 2009 krijgen een gewenningsperiode van 3 maanden; degenen bij wie die indicatie vervalt tussen 1 oktober en 31 december maximaal 3 maanden, tot uiterlijk 1 januari De gewenningsperiode loopt hoe dan ook af per 1 januari De dienstdoende momentele begeleider wordt geacht actief mee te kijken naar hoe de cliënt verder in begeleiding kan voorzien. Ook van MEE wordt hulp bij een zachte landing verwacht. Het doel is dat MEE de cliënt die zonder ondersteuning komt te zitten tijdelijk ondersteunt om weer op eigen benen te kunnen staan, d.w.z. ofwel zelfstandig te functioneren of zelf ondersteuning te organiseren. Consequenties/gevolgen Het gaat in de meeste gevallen om burgers met een lichte beperking die niet matig/zwaar regieverlies lijden en dus niet voor matige/zware begeleiding worden geïndiceerd, omdat zij niet meer voldoen aan nieuwe eisen voor toegang tot deze functie (d.w.z. het hebben van tenminste matige beperkingen op tenminste één van vijf kerndomeinen van zelfredzaamheidproblemen). De mensen die zich mogelijk tot de gemeente gaan wenden, zijn de mensen met lichte beperkingen. Een groot deel van deze mensen zal zo hoopt VWS de eigen verantwoordelijkheid nemen en hun eigen netwerk aanspreken (zoals het ook hoort volgens de Wmo). Een wellicht relatief beperkt aantal mensen zal mogelijk een zorgvraag neerleggen bij bijvoorbeeld jeugdzorg of bij de gemeente. De verwachting van VWS is dat over het hele land tussen de 2000 en 2500 mensen in 2009 hun zorgvraag zullen neerleggen bij de gemeenten. Anderen verwachten dat méér mensen de gang naar de gemeenten zullen maken. Om hoeveel burgers van Maastricht gaat het? We weten het niet. Een bijlage geeft inzicht in de mogelijk getroffen klantgroepen van de AWBZ-pakketmaatregelen 2009, alsmede een omschrijving van de mogelijk te verwachten begeleidingsaanvragen die bij de gemeenten zullen worden neergelegd. Het geeft een vanuit de praktijk typologisch geschetst beeld van wat ons te wachten kan staan. Te vrezen is vooral voor een terugval in de participatiemogelijkheden van mensen met een lichte psychiatrische of psychosociale problematiek. Compensatie Per brief van 23 juli 2009 ontvingen de met zorg en welzijn belaste wethouders een brief van het Ministerie van VWS over de gevolgen van de zgn schrappen grondslag psychosociaal probleem. Ook in deze brief wordt de verwachting uitgesproken dat burgers met lichte beperkingen/lichte psychosociale problemen vaker een beroep op door de gemeente gefinancierde (Wmo-) voorzieningen gaan doen. De gemeenten worden daarvoor door het Rijk jaarlijks structureel gecompenseerd. 2 De gemeenten zijn vrij in het nemen van maatregelen. Samenvattend Mensen met een lichte lichamelijke of psychiatrische beperking, die moeite hebben met participeren in de samenleving, zijn uit de AWBZ geschrapt. Ook mensen met psychosociale 2 Maastricht ontvangt in 2009 voor Wmo uit het Gemeentefonds Idem in Als zgn. centrumgemeente ontvangt Maastricht ivm decentralisatie Maatschappelijke Opvang, openbare geestelijke gezondheidszorg en verslavingszorg in [bron mei2009-circulaire gemeentefonds; Bijlagen bij Advies 01 Wmo-raad Maastricht van 21 aug Gevolgen AWBZ-pakketmaatregelen voor de Wmo in Maastricht - blz 4

5 problemen komen niet langer in aanmerking voor begeleiding vanuit de AWBZ. Het gaat om uiteenlopende klantgroepen (zie de bijlage). De gemeente, die met een groot deel van deze groep al een Wmo-relatie onderhoudt, mag een uitbreiding van haar taak in het kader van de Wmo verwachten, m.n. in prestatievelden 5 en 6 (en deels ook in prestatievelden 7, 8 en 9); een taak die in dit geval is: waar nodig voor ondersteunende begeleiding te zorgen. Bijlagen bij Advies 01 Wmo-raad Maastricht van 21 aug Gevolgen AWBZ-pakketmaatregelen voor de Wmo in Maastricht - blz 5

6 Bijlage 2. Advies gevolgen AWBZ-pakketmaatregelen voor de Wmo in Maastricht, samengesteld uit de Nota van Bureau Hoeksma, Homans & Menting AWBZ pakketmaatregelen 2009: Getroffen klantgroepen [Enschede, 26 maart 2009] *) Getroffen klantgroepen AWBZ pakketmaatregelen Ouderen met beginnende ouderdomsklachten, zoals vergeetachtigheid en mobiliteitsproblemen, zonder dat een duidelijke diagnose is gesteld 2. Ouderen met beginnend geheugenverlies en concentratiestoornissen die vaak kampen met gemis van partner of vrienden 3. Ouderen waarbij beginnende dementie is gediagnosticeerd, die doorgaans nog thuis wonen en vaak een partner hebben en/of mantelzorg krijgen 4. Volwassenen die als gevolg van chronische invaliderende aandoeningen beperkt zijn in de Persoonlijke Verzorging 5. Volwassenen die als gevolg van chronische invaliderende aandoeningen licht beperkt zijn in hun MOGELIJKE BEGELEIDINGSVRAAG AAN DE GEMEENTE Deze groep cliënten heeft ten gevolge van beginnende ouderdomsklachten moeite met structuur aan te brengen in de dagelijkse activiteiten. Omdat cliënten beperkt zijn in het bewegen dreigt voor deze cliënten een sociaal isolement wanneer er weinig mantelzorger/familie is. De cliënten dienen gestimuleerd te worden om activiteiten buitenshuis te ondernemen. Dagbesteding heeft het karakter van een sociale voorziening en wordt ook ingezet om de mantelzorg te ontlasten. Cliënten kunnen behoefte hebben aan het bespreken van de situatie, alternatieve activiteiten die mogelijk zijn (in verband met dreiging van sociaal isolement) en tevens kan er behoefte zijn aan informatie omtrent het aanvragen en gebruiken van hulpmiddelen. Vaak zal er behoefte zijn aan ondersteuning bij het ordenen van de woonomgeving, omdat de cliënten veelal gebrek aan initiatief en regelvermogen hebben. Daarnaast kan het wenselijk zijn te beoordelen hoe de situatie van aanwezige mantelzorgers (indien aanwezig) kan worden ontlast. Veel cliënten in deze klantgroep zijn zeer passief en zouden geactiveerd en gestimuleerd moeten worden. Zij hebben hulp nodig bij het terugkrijgen van de regie over het eigen leven. Cliënten voelen zich eenzaam en hebben weinig momenten in het leven om naar uit te kijken. Bij cliënten die recent een partner/familielid hebben verloren is er vaak behoefte aan ondersteuning in de rouwverwerking. Cliënten willen bovendien geholpen worden bij zaken als hulpmiddelen aanvragen, het kopen van kleding en het adviseren in en kopen van gezonde voeding. Deze cliënten kunnen zelf geen extra taken uitvoeren en hebben vaak weinig mantelzorg of andere eigen hulpbronnen. Doordat deze groep cliënten beperkt is door geheugenverlies, is er een sterke behoefte aan begeleiding bij bezoeken aan instellingen/instanties en structuur aan te brengen in de dag/week. De oriëntatie buitenshuis is beperkt. Cliënten zijn afhankelijk van de begeleiding voor het ondernemen van activiteiten buitenshuis, zeker wanneer er nauwelijks mantelzorg is. De cliënten in deze groep zijn vooral fysiek beperkt, waardoor zij moeite ondervinden met de persoonlijke verzorging en het huishoudelijke werk. Bij een deel van de cliënten worden deze zaken overgenomen door mantelzorgers. Daarnaast hebben cliënten veelal behoefte aan individuele begeleiding om problemen die ontstaan door hun beperkingen te bespreken en te zoeken naar oplossingen. Deze gesprekken kunnen de cliënt activeren om bepaalde activiteiten te ondernemen. Cliënten hebben begeleiding nodig bij het aanbrengen van structuur in hun dag- of weekindeling, hun (financiële) administratie en contacten met instanties. Een wekelijks contact is doorgaans noodzakelijk om het overzicht te behouden. Bij een deel van de cliënten is een specifieke benadering vereist vanwege de moeizame informatieverwerking. Bijlagen bij Advies 01 Wmo-raad Maastricht van 21 aug Gevolgen AWBZ-pakketmaatregelen voor de Wmo in Maastricht - blz 6

7 psychisch functioneren 6. Chronisch psychiatrische patiënten, zowel stabiel als instabiel, die niet of niet altijd zelfstandig kunnen functioneren 7. Volwassenen met somatische of psychiatrische problematiek die ondersteund worden in de gezinssituatie 8. Mensen met lichte verstandelijke beperkingen die zelfstandig of thuis bij de ouders wonen 9. Jongeren en jongvolwassenen met lichte gedragsproblemen als gevolg van een lichte verstandelijke beperking, die buiten andere sectoren (zoals psychiatrie, jeugdzorg of justitie) vallen 10. Mensen met zintuiglijke beperkingen die met diverse Cliënten hebben behoefte aan psychosociale begeleiding bij het inzicht krijgen en aanleren van positieve communicatie, bij het aangaan en onderhouden van sociale contacten en/of bij het leren zich te verplaatsen in andermans gevoelens. De begeleiding is dan gericht op het ontwikkelen van maatschappelijk aanvaardbaar gedrag. Er kan ook behoefte zijn aan het leren omgaan met tegenslagen, stress en problemen die zij tegenkomen in het dagelijks leven en bij zelfverzorging. Er is veelal begeleiding nodig bij het zelfstandig wonen, onder andere post doornemen en regelen en ordenen van administratieve en financiële zaken. Er is behoefte aan structuur en continuïteit. De begeleiding heeft veelal tevens een klankbord functie, wat inhoudt dat cliënten zich kunnen ventileren en dat men door de begeleiding kan worden geholpen bij de terugkeer in de maatschappij. Ook kan de begeleiding gericht zijn op structuur aanbieden voor kinderen van cliënten en observatie van omgang en opvoeding van kinderen. Dagbestedingsactiviteiten zijn veelal gericht op maatschappelijke participatie en het bieden van structuur, het verkrijgen van een gezond dagritme en een zinvolle dagbesteding. Indien er een behoefte is aan activerende begeleiding dan is deze meestal gericht op het structureren en organiseren van een ontregelde huishouding. Cliënten die Gespecialiseerde Gezinsverzorging ontvangen hebben binnen hun gezin vaak te maken met tal van problemen; zoals opvoedproblemen, financiële problemen, relatieproblemen, weinig sociale contacten en daarbij eventuele psychiatrische problemen bij één of beide ouders. In een deel van de gevallen zijn de ouders licht verstandelijk beperkt. De Gespecialiseerde Gezinsverzorging wordt vaak ingeschakeld door de huisarts, MEE of Bureau jeugdzorg. In een aantal gevallen houdt dit in dat de GGV ouders begeleid in een bezoekregeling met de kinderen. Cliënten hebben veelal behoefte aan begeleiding bij het benaderen van de kinderen en het bieden van structuur in hun leven. Ook wordt de opvoeding van de kinderen geobserveerd en waar nodig worden aanpassingen in opvoeding besproken. Daarnaast is behoefte aan het aangaan en onderhouden van sociale contacten, het leren omgaan met tegenslagen, stress en problemen die zij tegenkomen in het dagelijks leven; bij het doornemen van bijvoorbeeld post en het regelen en ordenen van administratieve en financiële zaken. Er is behoefte aan structuur en continuïteit. De begeleiding heeft tevens een klankbordfunctie. Cliënten hebben begeleiding nodig bij het aanbrengen van structuur in hun dag- of weekindeling, hun (financiële) administratie en het onderhouden van sociale relaties. Regelmatig (minimaal eenmaal per week) contact is doorgaans nodig om de cliënt voldoende houvast te bieden. Deze groep cliënten heeft vaak weinig sociale contacten waardoor zij slechts in beperkte mate een beroep op mantelzorgers kunnen doen. Cliënten hebben begeleiding nodig bij het aanbrengen van structuur in hun dag- of weekindeling, hun (financiële) administratie en het bespreken van hun dagelijkse leven (om depressies te voorkomen). Regelmatig (minimaal eenmaal per week) contact is doorgaans nodig om de cliënt voldoende houvast te bieden en voldoende in te kunnen spelen op preventie van psychische klachten. Deze groep cliënten heeft vaak weinig sociale contacten waardoor zij slechts in beperkte mate een beroep op mantelzorgers kunnen doen. Bovendien is de zorgvraag van deze groep cliënten vaak erg specifiek vanwege de aanleg voor psychiatrische klachten die deze groep cliënten heeft. Cliënten uit deze groep hebben een fysieke beperking waardoor zij niet alle dagelijkse taken uit kunnen voeren. Door hun beperking hebben zij moeite met praktische zaken als het afhandelen van post, het voeren van een eigen Bijlagen bij Advies 01 Wmo-raad Maastricht van 21 aug Gevolgen AWBZ-pakketmaatregelen voor de Wmo in Maastricht - blz 7

8 hulpmiddelen redelijk tot goed zelfstandig kunnen wonen A. Kinderen met lichte beperkingen die begeleiding krijgen om vaardigheden te oefenen B. Kinderen en jongeren met lichte beperkingen waarbij de ouders ontlast moeten worden C. Kinderen met lichte beperkingen waarvan de ouders niet in staat zijn het kind voldoende te ondersteunen D. Kinderen met lichte beperkingen die geen begeleiding accepteren van ouders administratie en het doen van boodschappen. Ook het uitvoeren van (zware) huishoudelijke taken vormt voor deze cliënten een struikelblok. Wanneer cliënten samenwonen met een partner kan deze veel taken overnemen, in andere gevallen zijn er mantelzorgers die de praktische ondersteuning van een cliënt met een zintuiglijke beperking op zich kunnen nemen. Wanneer een cliënt geen partner heeft en er geen inzet van mantelzorg mogelijk is, zou het uitvoeren van praktische zaken door vrijwilligers uitgevoerd kunnen worden. Daarbij is wel van belang dat er een vertrouwensrelatie bestaat tussen de vrijwilliger en de cliënt, de vrijwilliger gaat namelijk deel uit maken van het persoonlijk leven van de cliënt. Cliënten uit deze groep hebben belang bij individuele ondersteuning bij het aanleren, oefenen en toepassen van vaardigheden met name op het gebied van sociale vaardigheden. Als de begeleiding uit de AWBZ wegvalt, lopen zij het risico in een sociaalisolement te raken. Daarbij bestaat dan het risico op bijvoorbeeld depressieve gevoelens. Ook voor het bieden van structuur is het belangrijk dat deze kinderen begeleid worden. Kinderen uit deze groep hebben vaak problemen met hun concentratie. Bovendien zijn deze kinderen vaak druk en maken zij moeilijker contact met leeftijdgenoten. De zorg voor deze kinderen is voor ouders soms een grote belasting omdat de kinderen veel aandacht vragen en regelmatig claimend gedrag vertonen. Ouders hebben behoefte aan ondersteuning om de zorgverlening aan hun kind beter vol te houden. De ontlasting van ouders kan gecombineerd worden met specifieke doelen voor het kind, zoals verbeteren van sociale vaardigheden (middels groepscontact). Zonder begeleiding uit de AWBZ bestaat het risico dat er geen zorg meer wordt geboden aan [sommige] kinderen. Sommige ouders vinden het moeilijk om zelf om hulp te vragen en zonder vinger aan de pols kan de ontwikkeling van sommige kinderen komen. Het is daarom belangrijk contact te onderhouden met het gezin en een vinger aan de pols te houden. Wanneer de situatie dreigt te verergeren kan direct een intensievere vorm van hulpverlening worden ingeschakeld. [opm. geherformuleerd] Cliënten uit deze groep vinden het moeilijk om structuur in hun dagelijkse leven aan te brengen. Op jongere leeftijd waren ouders in staat om hun kinderen hierbij te helpen. Kinderen uit deze groep accepteren echter veelal geen adviezen van ouders meer als gevolg van de puberteit. Het gevaar bestaat dat de problemen van de kinderen erger worden. Ouders doen daarom een beroep op hulpverleners om kinderen te helpen bij het aanbrengen van structuur en het aanleren van bepaald gedrag in sociale situaties. *In de nota worden uitvoerige en inzichtelijke casebeschrijvingen geboden. Bron: DDD7FDB24E4C/0/AWBZpakketmaatregelen2009getroffenklantgroepenND pdf Bijlagen bij Advies 01 Wmo-raad Maastricht van 21 aug Gevolgen AWBZ-pakketmaatregelen voor de Wmo in Maastricht - blz 8