Geestelijke Hulp bij Ongevallen en Rampen (GVOR)

Transcriptie

1 Procesplan Geestelijke Hulp bij Ongevallen en Rampen oktober 2008 Regio Groningen Geestelijke Hulp bij Ongevallen en Rampen (GVOR) Regio Groningen Procesplan GVOR Bureau GHOR Groningen In samenwerking met GVOR organisaties en in Afstemming met Gemeente Groningen, en Lentis

2 Samenvatting Voor u ligt het (regionaal 1 ) procesplan Geestelijke Hulp bij Ongevallen en Rampen (GVOR) (regio) Groningen. Dit (regionale) procesplan is ontwikkeld naast de wettelijke procesplannen waar de GHOR verantwoordelijk voor is. De drie wettelijke GHOR-processen zijn het proces Geneeskundige Hulpverlening somatisch (procedure GHOR), de Psychosociale Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen (PSHOR) en het proces Preventieve Openbare Gezondheidszorg (proces POG,). Het doel van het procesplan GVOR is het beschrijven van de gecoördineerde geestelijke hulpverlening aan direct en indirect getroffenen van een ongeval of ramp. Dit procesplan moet een handvat geven aan organisaties die betrokken zijn bij de geestelijke hulpverlening bij kleinschalige en grootschalige ongelukken en rampen. De betrokken organisaties zijn: Alle religieuze stromingen in de regio Groningen, verenigd door Raad van Kerken en Evangelisch Contact Groningen, de Islamitische Gemeenschap, de Joodse Gemeente en het Humanistisch Verbond. De geestelijke hulpverlening heeft als doel het begeleiden van en hulpverlening geven aan mensen, die bij een ongeval of ramp betrokken zijn (geweest) gericht op zingeving aan hun bestaan. De geestelijke hulpverlening bij ongevallen en rampen vereist enige mate van coördinatie en afstemming. Voor de procedure van de Geestelijke Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen zijn de Raad van Kerken en het Evangelisch Contact de coördinerende partijen. Dat wil zeggen dat zij het aanspreekpunt zijn voor de geestelijke Hulpverlening bij Ongevallen en Rampen voor zowel GHOR Groningen als de andere betrokken hulpverleningsorganisaties. De procedure GVOR is schematisch weergegeven op pagina 9. Hierin is te zien dat het actiecentrum GVOR een belangrijke rol speelt bij de procedure en het aanspreekpunt is voor het Hoofd Sectie GHOR. In de procedure zijn er drie manieren van optreden Bij proces van opvang en verzorgen. Bij proces van uitvaart en herdenken: Bij proces van nazorg klein/groot De betrokken GVOR organisaties geven hun goedkeuring aan dit procesplan GVOR en regelen de samenwerking en de uitwerking van de procedure in een intentieverklaring Dit convenant heeft nog geen uitwerking in de regio. Eerst is het samen met de organisaties in de gemeente Groningen opgezet en zal uitgebouwd worden voor de gehele regio. 1 Procedure is nog niet regionaal uitgezet. Eerst start in stad Groningen, daarna uitwerking naar de regio 2

3 Inhoudsopgave pag Samenvatting 2 Hoofdstuk 1 Geestelijke Verzorging bij Ongevallen en Rampen 4 Aanleiding Doel Omschrijving Geestelijke Verzorging Procesverantwoordelijkheid GVOR Actiecentrum GVOR Geestelijk Verzorgers Planning 5 Hoofdstuk 2 Crisisstructuur Geestelijke Verzorging bij Ongevallen en Rampen 6 Opvangen en Verzorging Uitvaart en Herdenken Nazorg Hoofdstuk 3 Werkwijze Geestelijke Verzorging bij Ongevallen en Rampen 8 Fasen psychosociale hulpverlening Registratie Nazorg Hoofdstuk 4 Beheer en Scholing 9 Beheer Scholing Hoofdstuk 5 Schema Alarmering 10 Hoofdstuk 6 Crisismanagement en positie Geestelijke Verzorging in Opvangcentrum 11 Bijlage 1 Overzicht GVOR organisaties 12 Raad van kerken Evangelisch Contact Groningen Islamitische Gemeenschap Joodse Gemeente Humanistisch Verbond Bijlage 2 Geestelijke Verzorging Checklist 13 Bijlage 3 Voorbeeldhesje GVOR 13 Bijlage 4 Taken en verantwoordelijkheden vertegenwoordiger GVOR in Actiecentrum GVOR 14 Bijlage 5 Uitrusting 14 Bijlage 6 Actiecentrum te alarmeren personen 15 Bijlage 7 Afkortingen 15 Bijlage 8 Belangrijke telefoonnummers 16 3

4 Hoofdstuk 1 Geestelijke Verzorging bij Ongevallen en Rampen Aanleiding: De historie van rampen (Bijlmer, Enschede en Volendam) laat zien dat de rol van de geestelijke verzorgers steeds belangrijker wordt. De geestelijk verzorgers, vanuit hun maatschappelijke positie, voelen zich verantwoordelijk voor mensen die getroffen worden door calamiteiten en rampen en willen nadrukkelijk een rol spelen. Daarnaast doen getroffenen een specifieker beroep op de geestelijke verzorgers die zij kennen en vertrouwen. In Rotterdam heeft deze analyse geleid tot een convenant tussen de belangrijkste organisaties op het gebied van de geestelijke verzorging en de gemeente. In Groningen is vanuit de GHOR organisatie het initiatief gekomen om dit in deze regio ook te regelen en te zorgen dat de geestelijk verzorgers hun verantwoordelijke rol ook binnen de structuur van Crisismanagement kunnen spelen. Vanuit dit gegeven zijn er meerdere overleggen geweest met vertegenwoordigers van de geestelijke verzorgers (GVOR). In overleg met elkaar hebben we gekozen voor een eenvoudige maar toch efficiënte operationele structuur, waarbij alle gezindten een rol in spelen. Ter afstemming heeft ook de PSHOR vertegenwoordiger deelgenomen aan dit overleg. De afgelopen maand is er overleg geweest met de gemeentelijke crisiscoördinatoren Groningen en het GHOR bureau. Dit heeft duidelijk gemaakt dat GVOR raakvlakken heeft met meerdere deelplannen, nl, opvang en verzorging, uitvaart en herdenken en nazorg. Tot op heden is de geestelijke verzorging niet ingebed in die gemeentelijke structuur. Er is de afspraak gemaakt de uitgangspunten op papier te zetten en de GVOR als product aan de deelplannen te koppelen. Daarnaast was het overleg van menig dat er eerst in de gemeente Groningen het akkoord gegaan met de lijn dit via de gemeente Groningen te laten uitwaaieren naar de andere gemeenten. Doel: Te komen tot een intentieverklaring tussen GVOR organisaties, gemeenten en GHOR. Als subdoel is gekozen dit proces eerst te regelen met de gemeente Groningen. Omschrijving Geestelijke Verzorging In de beroepsstandaard voor de geestelijk verzorger in zorginstellingen wordt geestelijk verzorging als volgt gedefinieerd: de professionele en ambtshalve begeleiding van en hulpverlening aan mensen bij zingeving aan hun bestaan, vanuit en op basis van geloofs- en levensovertuiging en de professionele advisering inzake ethische en/of levenbeschouwelijke aspecten in zorgverlening en beleidsvorming. Procesverantwoordelijkheid GVOR De verantwoordelijkheid voor het inschakelen van de Geestelijke Verzorging bij Ongevallen en Rampen bij een (dreigende) ramp ligt bij het Hoofd Sectie GHOR. De GVOR is zelf verantwoordelijk voor de inhoud en werkwijze van de geboden geestelijke hulp. Actiecentrum GVOR Om de geestelijk verzorgers bij dergelijke situaties hun werk goed te kunnen laten doen is er een actiecentrum GVOR beschikbaar. Het actiecentrum GVOR wordt bemensd door vertegenwoordigers van de Raad van Kerken, het Evangelisch Contact Groningen en het Humanistisch Verbond. Als de GVOR wordt ingezet, dan voorziet dit actiecentrum de geestelijk verzorgers informatie over hun werkzaamheden in een opvangcentrum, bij een herdenking of rouwdienst. Zij zorgen tevens voor vervanging als er een langdurige inzet wordt verwacht. Ook kunnen zij zorgdragen voor de continiteit t.a.v. geestelijke verzorging. Het actiecentrum krijgt regelmatig informatie van het HS-GHOR. Het actiecentrum houdt een logboek bij. Het Actiecentrum is ingericht in de Helperkerk of in de Immanuelkerk 2. De opkomsttijd voor de vertegenwoordigers van het actiecentrum is maximaal 2 uur. Het ligt in de bedoeling dat in de toekomst ook de Islamitische Gemeenschap zich in het actiecentrum vertegenwoordigt. Geestelijk Verzorgers Geestelijke verzorgers kunnen worden ingezet door het actiecentrum GVOR. Zij maken afspraken over de werkwijze, voortgang en communicatie. De geestelijk verzorgers kunnen hun standaard uitrusting afhalen bij het actiecentrum GVOR. 2 Zie voor adressen en bereikbaarheid bijlage 6 4

5 Planning Productbeschrijving: GVOR start juli gereed eind juli Afstemming met gemeentelijke coördinatoren start augustus gereed augustus Afstemming met geestelijke verzorgers start augustus gereed eind augustus Bijeenkomst 8 oktober met alle betrokken geestelijke verzorgers. Intentieverklaring november 2008 BC december ter kennisname Deelname multidisciplinaire oefening 9 december

6 Hoofdstuk 2 Crisisstructuur Geestelijke Verzorging bij Ongevallen en Rampen Melding van de gemeente aan HS GHOR de Geestelijke Verzorging bij ongevallen en rampen (GVOR) te activeren in een opvangcentrum, bij een bijeenkomst of rouwdienst en/of ten behoeve van nazorg. Bij een kleinschalig incident met grote impact informeert HS GHOR de gemeente over evt. inzet van de GVOR. HS GHOR activeert: Actiecentrum GVOR conform belboom. Belboom stopt nadat het HS GHOR met het eerste aanspreekpunt contact heeft. Actiecentrum 3 richt zich in. Geestelijke verzorgers gaan langs het actiecentrum en halen daar hun standaarduitrusting 4 op. Is het geen specifieke doelgroep dan gaan vertegenwoordigers van het Christendom (ECG of RvK) of Humanistisch Verbond. Betreft het een specifieke doelgroep, dan rechtstreeks door actiecentrum GVOR naar doelgroep vertegenwoordiging. De taken 5 en verantwoordelijkheden van de GVOR vertegenwoordiger in het actiecentrum zijn beschreven. De werkwijze (structuur) is in algemene termen door de GVOR vertegenwoordigers onderschreven. Deze werkwijze is van toepassing in principe voor de gehele regio. De kosten die door de GVOR gemaakt worden bij een inzet worden door de gemeente vergoed, conform de reguliere richtlijnen bij rampen en calamiteiten. De inzet duurt tot zolang deze noodzakelijk is. Er wordt vooraf een inzettijd afgesproken. Is dit niet mogelijk dan zal na 2 uur overleg gepleegd worden tussen actiecentrum GVOR en het HSGHOR en alsnog een inzettijd worden vastgesteld. Na inzet zal er met het actiecentrum GVOR en de ingezette Geestelijk Verzorgers een evaluatie plaatsvinden. Opvang en verzorging 6 Gaat het om een specifieke doelgroep, dan wordt er rechtstreeks door het actiecentrum naar vertegenwoordiging van de doelgroep verwezen. Deze sturen dan de geestelijk verzorgers naar het opvangcentrum Er gaan altijd minimaal 2 personen naar een opvangcentrum. Is het geen specifieke doelgroep dan gaan geestelijk verzorgers van het christendom, ECG of het Humanistisch Verbond naar het opvangcentrum. Eén van de geestelijk verzorgers is aanspreekpunt voor de andere vertegenwoordigers, zoals bv. de centrumleider van de opvang of Leider Psychosociaal Opvang Team (PSHOR) en onderhoudt contact met het actiecentrum GVOR. 3 Het actiecentrum wordt ingericht in de Helperkerk. Mocht dit door onvoorzienbare omstandigheden niet mogelijk zijn, dan wordt de Immanuelkerk beschikbaar gesteld als actiecentrum. In beide kerken ligt het standaard materiaal opgeslagen. 4 Dit zijn hesjes, pen en papier, checklist, het procesplan, legitimatie en situatierapportageformulieren 5 zie bijlage 4 6 Specifiek voor het deelproces opvang en verzorging verantwoordelijkheid gemeente 6

7 De geestelijk verzorger is herkenbaar aan het lichtblauwe hesje met achterop Geestelijk Verzorger. Er wordt een werkstructuur afgesproken tussen de verschillende instanties in het opvangcentrum. In het opvangcentrum is de centrumleider eindverantwoordelijk voor het proces aldaar. Geestelijk Verzorger is autonoom en werkt onder de verantwoordelijkheid van het Actiecentrum GVOR en indirect van het HS GHOR. Als er afgeschaald wordt dan wordt dat beslist door HS GHOR op advies van de centrumleider opvanglocatie. Er vindt een terugkoppeling plaats door HS GHOR met de deelplancoördinator van de gemeente. Uitvaart en herdenken 7 Bij een rouwdienst of herdenking heeft de geestelijk verzorger een aanspreekpunt van de gemeente, zijnde de gemeentelijke vertegenwoordiger ter plaatse. De geestelijk verzorger is herkenbaar aan het lichtblauwe hesje met achterop Geestelijk Verzorger. Er vindt een terugkoppeling plaats door HS GHOR met de deelplancoördinator van de gemeente. Nazorg 8 Bij een verzoek om nazorg 9 vanuit de gemeente wordt in overleg met het Actiecentrum GVOR gekozen voor een passende werkstructuur. Er vindt een afstemming en terugkoppeling plaats door HS GHOR met de deelplancoördinator van de gemeente. 7 Specifiek voor het deelproces uitvaart en herdenken verantwoordelijkheid gemeente 8 Specifiek voor het deelproces nazorg verantwoordelijkheid gemeente 9 Het proces nazorg is nog onvoldoende beschreven. Zodra daar meer helderheid over is worden afspraken gemaakt over de inpassing in het deelplan nazorg. 7

8 Hoofdstuk 3 Werkwijze van de Geestelijke Verzorging bij Ongevallen en Rampen Fasen psychosociale hulpverlening Het proces van de geestelijke hulpverlening kent, net als bij de PSHOR, drie fasen: 1. De acute fase: beslaat de periode direct na de gebeurtenis. Grootschalig optreden: bij een grootschalig optreden duurt de acute fase in principe 3 x 24 uur, met een verlengingsmogelijkheid tot maximaal 7 x 24 uur. De plaats van inzet is voornamelijk in een opvangcentrum. Kleinschalig optreden: de acute fase beslaat de periode direct na de gebeurtenis en duurt in principe 24 uur. Het kleinschalige optreden bestaat ook alleen uit deze acute fase. De benodigde nazorg en verdere hulpverlening wordt door de reguliere hulpverlening uitgevoerd. 2. De eerste nazorgfase: na sluiting van het gemeentelijke opvangcentrum c.q. centra wordt het Actiecentrum GVOR belast met de continuïteit van de geestelijke begeleiding van getroffenen. Tijdsduur van deze fase is ongeveer 3 maanden (maximaal). Na afloop van deze fase wordt het Actiecentrum GVOR afgeschaald. 3. De tweede nazorgfase: de start van deze fase is afhankelijk van de behoeften van de getroffenen en deze fase kan jaren duren. De GHOR is niet verantwoordelijk voor deze fase. De activiteiten op het gebied van geestelijke verzorging die nog nodig zijn dienen ingebed te worden in het Gemeentelijk Proces Nazorg. De ervaring is, dat een integraal nazorgplan, waarin huisvesting, schadeafhandeling, psychosociale hulpverlening en geestelijke verzorging uitgewerkt worden het meest effectief is. In sommige gevallen zal er een aparte projectorganisatie opgericht worden. Registratie GVOR-registratie van slachtoffers Het registreren van contacten met slachtoffers is ook een taak voor de geestelijk verzorgers. Het gaat hierbij vooral om het vastleggen van gegevens van slachtoffers waarmee contact is geweest. De geestelijk verzorgers zullen het actiecentrum GVOR voorzien van deze gegevens. Het actiecentrum zal de gegevens doorsturen naar het HS GHOR. Deze informatie zal worden gebruikt voor onder andere de evaluatie van de inzet. Met betrekking tot de registratie zal uitwisseling plaatsvinden met het CRIB proces van de gemeente. Nazorg Het actiecentrum GVOR adviseert het Hoofd Sectie GHOR over de follow-up van de geestelijke hulpverlening. De uitvoering wordt in principe zo snel mogelijk overgedragen aan de reguliere geestelijke verzorging, tenzij deze niet beschikbaar is. Het Actiecentrum GVOR zorgt voor opvang van de geestelijk verzorgers die ingezet zijn. Er wordt een korte evaluatie gehouden. 8

9 Hoofdstuk 4 Beheer en scholing Beheer Het procesplan wordt jaarlijks geactualiseerd door een medewerker van het bureau GHOR in overleg met de GVOR-partners. De vertegenwoordigers van de participerende instellingen in de GVOR en de Regionaal Geneeskundig Functionaris plaatsen hun handtekening na goedkeuring van de actualisering. Het procesplan wordt door GHOR Groningen verspreid onder relevante organisaties en instellingen. Het GHOR-bureau beheert de verzendlijst voor de verspreiding van het procesplan en de actualisatie. Door de betrokken organisaties wordt de gedetailleerde procedures up to date gehouden, evenals het adressenoverzicht van alle medewerkers van de geestelijke hulpverleningsorganisaties Scholing van deelnemers GVOR De deelnemers aan de GVOR dienen 1 x per jaar geschoold te worden. De scholing zal in overleg tussen de betrokken organisaties en de GHOR worden georganiseerd. Dit zal voornamelijk een bijeenkomst te zijn met daarin de aandacht voornamelijk gericht op de actuele structuur van Crisismanagement. Tevens wordt bekeken of de GVOR mee kan doen aan de jaarlijkse grootschalige multidisciplinaire oefening. 9

10 Hoofdstuk 5 Schema Alarmering Melding deelplancoördinator gemeente van calamiteit aan HS GHOR (via MKA) of Analyse GHOR noodzaak GVOR Verzoek om Geestelijke Verzorging Belboom Actiecentrum GVOR 10 Persoon x van ECG Persoon x van RvK Persoon x van Humanistisch Verbond Persoon x van Islamitische Gemeenschap Specifieke doelgroep Ja Nee Geen specifieke doelgroep Christendom Islam Christendom, of Humanitisch Verbond Jodendom Humanistisch Vervolgtraject Specifieke doelgroep 10 Eerste Lokatie is Helperkerk, bij evt. niet beschikbaar is het de Immanuelkerk Tevens wordt nog gezocht naar een vertegenwoodiger van de Islamitische Gemeenschap om zitting te nemen in het actiecentrum GVOR (vandaar nog de lichtblauwe stippellijnen) 10

11 Hoofdstuk 6 Crisismanagement en positie Geestelijke Verzorging in Opvangcentrum Burgemeester Gemeentelijk Beleidsteam RGF OT bezetting Bezetting opvangcentrum Operationeel leider Politie Brandweer Gemeente Operationeel Team Leider CoPI Eenheden parate diensten + gemeente + voorlichting HS GHOR Voorlichting Gemeente GCC GHOR GVOR Waterschap Opvangcentrum Centrumleider NRK PSHOR Geestelijke Verzorging Behandelcentrum Provincie 11

12 Bijlage 1 Overzicht GVOR organisaties Raad van Kerken Protestantse Gemeente Groningen Gereformeerde kerken Vrijgemaakt Christelijk Gereformeerde Kerk Rooms Katholieke Kerk Baptisten Gemeente Groningen Vrije Baptisten Gemeente Doopsgezinde Gemeente Evangelisch Lutherse Gemeente Remonstrantse Gemeente Groningen Oud-Katholieke parochie Nieuw Apostolische Kerk Russisch Orthodoxe parochie Leger des Heils Evangelisch Contact Groningen Nederlands Gereformeerde Kerk Christelijke Centrum Groningen New Dimension Church Evangelie Gemeente Groningen Noordelijk Heils Gemeente Groningen Ichtus Gemeente Vaders Hart Christen Gemeente Groningen Herstel Gemeente Destiny Church Zevendedagadventisten Volle Evangelische Gemeente Islamitische Gemeenschap Turkse Moskee Selwerd Moskee Humanistisch Verbond Joodse Gemeente 12

13 Bijlage 2 Geestelijke Verzorging Checklist: Geen onderscheid naar levensbeschouwing of godsdienst; Presenteer u als geestelijk verzorger Maak duidelijke afspraken onderling / met Actiecentrum GVOR Bied steun en structuur Aanvaard gevoelens, focus primair op de groep (soms individu) Geef ruimte aan culturele verschillen en uitingen; respecteer deze Openheid: Volg mensen in hun directe behoeften Maak geen afspraken die u niet waar kunt maken Ken uw eigen grenzen en schakel ondersteuning in als dat nodig is Mensen zijn vrijwillig, laat ze gaan (wel registreren) Geef HS GHOR via Actiecentrum GVOR advies over de nazorg Bijlage 3 Voorbeeldhesje GVOR 13

14 Bijlage 4 Taken en verantwoordelijkheden GVOR vertegenwoordiger in het actiecentrum GVOR Levert een bijdrage aan de geestelijke verzorging in de regio Groningen Zorgt voor (eigen) continuïteit in de geestelijke verzorging Draagt zorg voor afstemming met relevante andere hulp- en dienstverleners die betrokken zijn bij de inzet Communiceert met betrokkene(n) conform afgesproken communicatielijnen Registreert zijn/haar activiteiten en houdt een logboek bij Is bekend met de structuur van de rampenbestrijding en de eigen rol daarin Zorgt voor alarmering van de noodzakelijke hoeveelheid geestelijk verzorgers Is adviserend richting HS GHOR inzake de geestelijke verzorging. Meldt knelpunten en denk mee in de verbetering uitvoering van de structuur GVOR Zorgt er voor dat eigen middelen up to date zijn Bijlage 5 Uitrusting De uitrusting van de GVOR ligt in het actiecentrum GVOR. Daarvan is er 1 koffer voor het actiecentrum zelf en 1 voor de geestelijk verzorgers die uitvoerend worden ingezet. In de koffer zitten in ieder geval de volgende zaken: Schrijfblok en pennen Lichtblauwe hes Registratieformulier Verwerkinigsfolders Checklist Het GVOR plan 14

15 Bijlage 6 Ter alarmeren personen Het actiecentrum is voor het HS GHOR het gremium waarmee de communicatie over de geestelijke verzorgen wordt geregeld. Er is besloten dat 6 personen te benaderen zijn om het actiecentrum te activeren. Dit zijn 2 vertegenwoordigers van de Raad van Kerken, 2 van het Evangelisch Contact Groningen en 2 van het Humanistisch Verbond. In het actiecentrum hebben altijd in principe 3 personen 11 zitting. 1. ECG 2. RvK 3 HV 4 ECG 5 RvK 6 HV Het actiecentrum in de Helperkerk, Waldeck Pyrmontplein 13 te Groningen is te bereiken onder nummer: Het actiecentrum in de Immanuelkerk, Overwinningsplein 1 Groningen is te bereiken onder nummer: Bijlage 7 RGF = GHOR = OT = CoPI = PSHOR = NRK = ECG = GCC= RvK= HS GHOR = GVOR = MKA = HV = Afkortingen Regionaal Geneeskundig Functionaris hoogste ambtenaar voor de gezondheidskundige en geneeskundige zaken Geneeskundige Hulp bij Ongevallen en Rampen Operationeel Team tactisch leiding gevend over de calamiteit of ramp Commando Plaats Incident bestrijding ter plaatse + coördinatie Psychosociale hulp bij Ongevallen en Rampen Nederlandse Rode Kruis Evangelisch Contact Groningen Gemeentelijk Coördinatie Centrum Raad van Kerken Hoofd Sectie GHOR tactisch leidinggevende over de calamiteit of ramp Geestelijke Verzorging bij Ongevallen en Rampen Meldkamer Ambulancezorg Humanistisch Verbond 11 Zolang de islamitische gemeenschap nog geen vertegenwoordiger heeft. 15

16 Bijlage 8 Telefoonlijst belangrijke telefoonnummers 16