uitstoot (PM1O) van oude dieselautos zonder roetfilter is 10 tot 25 keer zo hoog als van een moderne (indirect

Transcriptie

1 dan die van een benzineauto. De uitstoot van stikstof De uitlaatgassen van een dieselauto zijn meer vervuilend Ook fijnstof is slecht voor de gezondheid. De fijnstof ZIJN HET MEEST VERVUILEND? WELKE EMISSIES 5 Bron: cartype.com/pics/6975 fufl/areascr-system.jpg NOK-vermindering bepaalt het motomanagementsysteem -. dient wel een voldoende hoge temperatuur te hebben. de hoeveelheid in te spuiten AdBlue. SCR control unt urea tank Afhankelijk van de gewenste en technisch haalbare die achter de motor is geplaatst. In de SCR-katalysator voor de katalysator wordt ingespoten. De katalysator en water. De ammoniak is afkomstig van AdBlue, die vlak 4.. t 4 wordt met behulp van ammoniak NO omgezet in stikstof. De uitlaatgassen komen terecht in de SCR-katalysator, SCR SELECTIVE CATALYTIC REDUCTION ikea injector SCRconverter environrnent-etv-egr-eng f4rn Bron: bepaalt het motomanagementsysteem van de motor de stand van de EGR-klep. utlaatgas EGR.klep. Afhankelijk van de gewenste en technisch haalbare NOvermindering De hoeveelheid uitlaatgas die wordt gerecirculeerd. wordt geregeld door de Hierdoor is de verbranding minder intens, waardoor minder N0 wordt gevormd. verbrandingsgassen. Als EGR wordt toegepast bevat de inlaatlucht minder zuurstof.,. van de motor. Een deel van de inlaatlucht wordt zo vervangen of aangevuld door Bij EGR wordt een deel van het uitlaatgas uit de motor teruggevoerd naar de inlaat EGRkI EGR - EXHAUST GAS RECIRCULATION wordt de temperatuur van het uitlaatgas verhoogd, bijvoorbeeld door extra brandstof in te spuiten. om het roet te verbranden. In dat geval wordt zogenaamde actieve regeneratie toegepast. Bij actieve regeneratie het roet dat is opgevangen in het filter vanzelf. Het kan voorkomen dat de uitlaatgassen onvoldoende warm worden diesel. Een roetfilter is in de uitlaat van een dieselmotor geplaatst. Als de uitlaatgassen heet genoeg zijn, verbrandt DPF - DIESEL PARTICULATE FILTER Een Diesel Particulate Filter (DPF) is een roetfilter dat de roetdeeltjes opvangt die ontstaan bij de verbranding van WELKE SYSTEMEN BRENGEN NOx- EN FIJNSTOFEMISSIES OMLAAG? terug te dringen, zijn hieraan Europese eisen gesteld luchtkwaliteit. Om de NO,-uitstoot van het wegverkeer de gezondheid en leiden tot smog en zure regen. Voor samen aangeduid met NOK. Stikstofoxiden zijn slecht voor voor stlkstofrnonoxide (NO) en stikstofdioxide (NOt), vaak benzinepersonenauto. Stikstofoxiden is een verzamelnaam kilometer 15 tot 30 keer zo hoog als van een moderne stikstofdioxide (NO middels de zogenaamde Euro limieten. (PM1O) daarom geen rol meer. 2) gelden Europese normen voor de af. Bij moderne dieselauto s speelt de uitstoot van fijnstof roetfilters vangen nagenoeg alle schadelijke roetdeeltjes wegverkeer terug te dringen, zijn ook hiervoor Europese ingespoten) benzineauto. Om de fijnstofuitstoot van oxiden van een moderne dieselpersonenauto is per limieten van kracht. Daarom zijn moderne dieselauto s voorzien van een affabriek gemonteerd roetfilter. Deze is 10 tot 25 keer zo hoog als van een moderne (indirect uitstoot (PM1O) van oude dieselautos zonder roetfilter ) UITSTOOT VAN STIKSTOFOXIDEN EN FIJNSTOF DOOR DIESELVOERTUIGEN

2 TNO meet de emissies van voertuigen in het laboratorium TNO heeft ruimschoots 30 jaar ervaring met het uitvoeren ) UITSTOOT VAN STIKSTOFOXIDEN EN FIJNSTOF DOOR DIESELVOERTUIGEN Rollenbank TNO - Wegtransportmlddelen, Delft Rollenbank Horiba Oberursel, op de weg met specifieke meetapparatuur nodig. Rollenbanktesten vinden onder zeer goed gecontroleerde standaardisering nodig om resultaten van typegoedkeurings vaststelling van praktijkemissies zijn daarom metingen testen, die op verschillende locaties worden uitgevoerd, emissieprestaties te hebben dan op de rollenbank. Voor moderne voertuigen blijken in de praktijk vaak andere gespecificeerde omstandigheden. Dit is uit oogpunt van openbare weg blijken echter veel meer te variëren en goed te kunnen vergelijken. De omstandigheden op de en de meetapparatuur opereren daar onder nauwkeurig omstandigheden in een laboratorium plaats. Het voertuig METINGEN OP DE ROLLENBANK IN HET LABORATORIUM op de weg worden uitgevoerd onder praktijkornstrnciighdnn herhaalbare, gecontroleerde omstandigheden. De metingen metingen zijn nauwkeurig en worden uitgevoerd onder én op de openbare weg. De metingen in het laboratorium worden op een rollenbankproefstand uitgevoerd. Deze en leveren inzicht in de praktijkprestaties van voertuigen. Er zijn nog verbeteringen in de procedure nodig om lage Het PEMS-systeem geinstalleerd op een Euro VI langeafstands 1 vrachtwagen. 6 van een PEMS-meting. brengt de importeur van het voertuig altijd op de hoogte krijgt indien nodig vervangend vervoer aangeboden. TNO Nederlandse voertuigvloot. De eigenaar van het voertuig PEMS-meting betrekt TNO doorgaans voertuigen uit de personeel kan worden ingebouwd en gebruikt. Voor een PEMS is een complex systeem, dat alleen door deskundig Brussel onderhandeld. PEMS-test voor personenwagens wordt momenteel in een test op de rollenbank. Over de invoering van een Voor de typekeuring van personenwagens is een meting emissies in binnenstedeljke gebieden te waarborgen. de praktijkemissies van vrachtwagens sterk zijn gedaald. vaste procedure. Deze procedure heeft ervoor gezorgd dat wagens is een meting met PEMS verplicht volgens een met PEMS niet verplicht, maar mag worden volstaan met System, kortweg PEMS, kan TNO de praktijkemissies nauwkeurig vaststellen. Voor de typekeuring van vracht Met het zogenaamde Portable Emission Measurement PEMS met twee verschillende meetsystemen. Metingen op de openbare weg kunnen worden uitgevoerd METINGEN OP DE OPENBARE WEG van Horiba in Duitsland. Infrastructuur en Milieu uitgevoerd bij het testlaboratorium metingen in opdracht van TNO en het Ministerie van van rollenbankmetingen. Tegenwoordig worden rollenbank EMISSIES GEMETEN? HOE WORDEN

3 L. 7 bijvoorbeeld een maand, worden verzameld. meetdata over langere perioden van normaal gebruik, normaal worden ingezet en zo kunnen grote hoeveelheden kan gemakkelijk worden in- en uitgebouwd. Het voertuig kan van een voertuig. SEMS is geen gereglementeerd meetinstrument en is minder nauwkeurig dan PEMS, maar het worden gemeten. SEMS is door TNO ontwikkeld om snel een grove inschatting te kunnen maken van de NO-emissies kunnen ook bepaalde emissies van het voertuig op de weg Met het Smart Emission Measurement System, of SEMS, SEMS Het SEMS-systeem maakt gebruik van onder meer een of twee op de uitlaat van een voertuig. NO,-sensoren en een NH 3-sensor, die gemakkelijk zijn aan te brengen Een PEMS.systeem geïnstalleerd op een Euro 6 personenwagen. blijven gebruiken. in beslag. De eigenaar kan het voertuig tijdens de metingen gewoon Een PEMS-systeem geïnstalleerd op een Euro Vi stadsbus. SEMS-apparatuur is compact en neemt in het voertuig weinig ruimte ) UITSTOOT VAN STIKSTOFOXIDEN EN FIJNSTOF DOOR DIESELVOERTUIGEN

4 Dit hoofdstuk behandelt achtereenvolgens de emissie- Om aan op de Euro VI normen voor NO te voldoen, hebben TNO report TNO 2014 R In-service Emissons Testing Programme for Heany-Duty May 1 Vermeden, Vern,euen. Spreen. ligterink and Vonk. The Netherlands test was in de Euro V wetgeving nog optioneel. zijn gemeten tijdens de typekeurtest. Een praktijkemissie aan de Europese typekeuringsprocedure. In deze praktijktest stemming zijn met de emissielimieten die in het laboratorium gecontroleerd of de emissies van het voertuig in overeen een praktijkemissietest als verplicht onderdeel toegevoegd meetapparatuur op de openbare weg gemeten. Zo wordt worden de emissies van het voertuig gemeten met mobiele testprocedures flink aangescherpt. Vanaf Euro VI is namelijk Naast de emissielimieten zijn in de Euro VI wetgeving ook de minder NO uit dan vorige generaties vrachtwagens (Vermeulen, 2014). Figuur 1. Euro VI vrachtwagens voor lange afstand stoten significant Euro VI. trekker oplegger, n 7 Euro III, Versit emissiemodel Euro v, 1e generatie, trekker oplegger, n 5 Euro 2e V, generatie, trekker oplegger, n = 6 Voertuigsnelheid (km/u) > schoner dan eerdere generaties vrachtwagens (Figuur 1). terug te brengen, zijn deze voertuigen voor N0 significant geavanceerde SCR-katalysator om de uitstoot van N0 Daarnaast zijn zij uitgerust met een roetfilter, waarmee Doordat Euro VI vrachtwagens zijn voorzien van een ook de emissie van roetdeeltjes flink wordt teruggebracht. stap gezet in het schoner maken van zware vrachtwagens. Met de introductie van de Euro Vi wetgeving is een grote INVOERING EURO VI WETGEVING SCHONE ZWARE VRACHTWAGENS DOOR van fijnsto cionr alle bovengenoemde voertuigcategorieën. vergeleken. Tot slot wordt kort ingegaan op de emissies Vervolgens worden deze emissieprestaties met elkaar trucks, dieselbestelwagens en dieselpersonenwagen. prestaties van zware vrachtwagens, bussen en distributie ) UITSTOOT VAN STIKSTOFOXIDEN EN FIJNSTOF DOOR DIESELVOERTUIGEN 8 in de huidige Europese typekeuringstesten, zowel in de komt doordat typische stadscondities worden onderbelicht omgeving dat niet alle voertuigen echt schoon zijn. Dit toegevoegd. Desondanks blijkt met name in een stedelijke als in de praktijktest die aan de Euro VI typekeuring is in de Europese typekeuring, zowel in de laboratoriumtest bussen voldoen allemaal aan de eisen die worden gesteld De geteste zware vrachtwagens, distributietrucks en stads en bovendien erg wisselende NOK-uitstoot zien. lieten onder deze omstandigheden echter relatief hoge technologie. De andere bus en het distributievoertuig Deze goede emissieprestatie geeft het potentieel aan van de in Euro VI voertuigen toegepaste emissiereductie vergelijkbaar met de eerder geteste zware vrachtwagens. omstandigheden een erg lage en stabiele NOn-uitstoot zien, Een van de geteste bussen liet ook onder zware stedelijke tijdens typisch dagelijkse inzet, zoals Figuur 2 laat zien. TNO testte twee stadsbussen en een distributietruck dan de rijomstandigheden van zware vrachtwagens, die grote afstanden op de snelweg afleggen. uitstoten. Het gaat dan met name om distributietrucks een grotere uitdaging voor het reduceren van NOK-uitstoot de vrachtwagens voor lange afstand nog relatief veel NO en stadsbussen. Onder stedelijke omstandigheden is vaak worden de uitlaatgassen, en daarmee de SCR-katalysator, condities sommige Euro VI voertuigen in vergelijking met Metingen hebben aangetoond dat onder stedelijke niet warm genoeg voor het voldoende terugbrengen van de NO,-uitstoot. Stedelijke rijomstandigheden vormen daarom SCHOON NOG NIET ONDER ÂLLE OMSTANDIGHEDEN sprake van een lage belasting van de motor. Hierdoor EURO VI DISTRIBUTIETRUCKS EN BUSSEN inspanningen van wetgevers én voertuigfabrikanten. veel schoner geworden. Dit succes is het resultaat van de vrachtwagens zijn door invoering van de nieuwe wetgeving EGR, een systeem voor uitlaatgasrecirculatie. Zware (SCR) katalysator, en door Exhaust Gas Recirculation ot free!ysn or, de zogenaamde Selective Cata i?ytic Redtictfon wordt sterk teruggebracht door toepassing van een speciale uitstoot van vervuilende uitlaatgassen. De uitstoot van NO met geavanceerde systemen voor het terugbrengen van de voertuigfabrikanten nieuwe motoren ontwikkeld in combinatie NIEUWE DIESELAUTO S UITSTOOT VAN

5 mg/km 2 Opvallend was bovendien dat de resultaten gedetailleerd onderzoek op een rollenbank in het Eén bestelwagen werd onderworpen aan een meer voor bestelwagens naar boven bijgesteld. naar aanleiding van deze metingen de emissiefactoren de voertuigen stootten allemaal veel NO, uit. TNO heeft van de tien voertuigen relatief weinig spreiding vertoonden: S 0-50 > z 10 tijdens praktijkritten op de openbare weg gemiddeld vijf tot markt verkrijgbare moderne dieselbestelwagens zijn Euro 5 gecertificeerd; Euro 6 is voor zware bestelwagens pas vanaf van tien Euro 5 bestelwagens gescreend. De huidige op de zware bestelwagens heeft TNO eind 2014 de NO,-emissies Naar aanleiding van berichten over hoge N0,-emissies van ZES HOGER DAN EURO 5 LIMIETWAARDE PRAKTIJK GEMIDDELD FACTOR VIJF TOT NOUITSTOOT EURO 5 BESTELWAGENS IN stedelijke omstandigheden. Een dergelijke verbetering stelt hebben. verbruik en bijbehorende hogere C0 Reductie van de NO,-emissies kan een hoger brandstof balanceren tussen lage schadelijke emissies enerzijds en is. Daarbij moet worden opgemerkt dat voertuigfabrikanten De metingen hebben aangetoond dat dit technisch mogelijk NO,-uitstoot te realiseren onder alle rijomstandigheden. fabrikanten voor de technische uitdaging om een zeer lage de typekeurprocedure door voor bussen en distributie voertuigen de testcondities meer toe te spitsten op de optimaal brandstofverbruik en C0 2-emissies anderzijds. 2-emissies tot gevolg Deze resultaten pleiten voor een verdere verbetering van worden dus nog onvoldoende afgedekt in de typekeuringstest. en daardoor ook de katalysator van een stadsbus of rijomstandigheden, waarbij de uitlaatgassen van de motor distributietruck niet voldoende op temperatuur komen, laboratoriumtest als in de praktijktest. Typische stedelijke weergegeven emissies In Figuur 1. voertuigen en Euro VI trekker-opleggers, weergegeven in respectievelijk stad nog niet zo schoon als de gemeten Euro VI trekkers, terwijl bus B omstandigheden lieten twee van deze Euro VI voertuigen In vergelijking laat zien dat dat technisch wel mogelijk Is. De emissies van de EurO V onder voor deze voertuigen representatieve condities. Onder stedelijke groen en oranje, komen overeen met de in groen en oranje Voertuigsnelheici (km/u) Euro V, oplegger. n 2 6 Euro VI, generatie, oplegger, trekker n 7 Euro VI, trekker A, n 1 Euro VI, stadsbus 8, n 1 Euro VI, stadsbus distributietruck. n = 1 Figuur 2. TNO testte twee stadsbussen en een disc ributievoertuig met Euro VI trekker-opleggers nog een relatief hoge NO,-uitstoot zien. Wettigt de uitstoot In vergelijking met Euro V voertuigen flink lager. Euro VI bussen laten sterk verschillende emissies zien: bus A Is In de bij het ontwerp van Euro VI voertuigen zorgvuldig moeten 1 september 2016 verplicht. De geteste voertuigen stootten 2 t(adiik, 2015b. Kadijk. Ligterink and spreen. On-road NO, and C0 investigations of Cum 5 Light commercial Vehicles, 9 March 2015, TNO report TNO 2015 R UITSTOOT VAN STIKSTOFOXIDEN EN FIJNSTOF DOOR DIESELVOERTUIGEN Brussel wordt ontwikkeld. Driving Emissions, zie kader) wetgeving, die momenteel in brengen van de praktijkemissies moet worden gezocht in tijdens typekeurtests is onderdeel van de nieuwe RDE (Real WLTP-testprocedure, biedt naar verwachting weinig soelaas mobiele meetapparatuur. Het op de weg meten van emissies het op de weg meten en monitoren van voertuigen met voor dit probleem. De oplossing voor het onder controle Een aanpassing van de testcyclus, zoals de nieuwe 0,6 0,4 0,2-0,8 eisen aan deze praktijkemissies worden gesteld. is mogelijk. Daarvoor is robuuste wetgeving nodig waarin uit ( mg/km). Verbetering van deze emissies de NO,-praktijkemissies. Zware bestelwagens van de nieuwe emissienormen niet heeft geleid tot daling van soort voertuigen. De figuur laat zien dat de invoerïng van van bestelwagens de meest relevante emissies voor dit onder stedelijke rijomstandigheden; gezien de inzet Euroklassen 1 tot en met 5 stoten ongeveer evenveel NO, Figuur 3 toont de NO,-emissies van bestelwagens groeit, maar de oorzaken hiervan zijn meervoudig en lastig Het verschil tussen de typekeuringswaarde en de praktijk en dieselbestelauto s in de praktijk al jaren niet gehaald. aanscherping van de emissielimfeten worden beoogde reducties van NO,-emissies van dieselpersonenauto s vast te stellen. NO,-uitstoot vaak echter fors hoger. Ondanks de aan de typekeuringsnorm voldoen; in de praktijk ligt de in eerdere studies: dieselauto s kunnen in het laboratorium 1,8 S 1,6 1,4 1,2 1 0 Limiet Praktijk stad Figuur 3. NO,.emissies van zware bestelwagens In de stad, In vergelijking met de emlssiellmiet. 9 laboratorium. Dit onderzoek bevestigt resultaten gevonden voertuigen varieerden in de praktijk tussen de 1421 en 280 mg/km; de N0,-emissies van de geteste Euro 5 zes maal meer NO, uit dan de Euro 5 limietwaarde van

6 bij deze Euro 6 voertuigen. te schrijven aan de aanwezigheid van gesloten roetfilters ruim beneden de wettelijke norm van 4,5 mg/km. Dit is toe Limiet Praktijk stad De deeltjesemissies (PMIO) van de voertuigen waren wel Euro 1 Euro 2 Euro 3 Euro 4 Euro 5 Euro 6 praktijk lopen de N0,-emissies van de verschillende typen test aan de Euro 6 NO,-norm van 80 mg/km voldoen. In de als op de openbare weg. De testen laten zien dat alle zestien geteste voertuigen op basis van de typekeurings Euro 6 diesel personenwagens, zowel in het laboratorium Euro 6 dieselvoertuigen uiteen van 150 tot 600 mg/km. TNO heeft emissiemetingen uitgevoerd aan in totaal zestien WAGENS ONVERANDERD HOOG NOUITSTOOT EURO 6 DIESELPERSONEN 2015, TNO report TNO 2015 R real world emission pertormance of Eu,o 6 diesel passenger sam, 18 May 3 Kadijk, 2015a. Kadiik. Mensch, van and Spreen. Oetailed irivestlgations and de lucht. diverse steden in en buiten Nederland nog altijd kampen met luchtkwaliteitsproblemen. Hoge N0,-emissies van voertuigen dragen bij aan de hogen0 2-concentraties in soms zelfs stijgen, ondanks aanscherping van de emissielimieten voor NO,. Praktijkemissies zijn belangrijk omdat Het is duidelijk te zien dat praktijkemissies van dieselpersonenwagens al jaren niet of nauwelijks afnemen en Figuur 5 toont per Euroklasse de N0,-praktijkemissies van personenwagens onder stedelijke rijomstandigheden. voert uigmodellen een Euro 6 variant beschikbaar. De Euro 6 praktijk wordt nog gemeten. op het moment van schrijven zijn nog niet van alle in gram per kilometer afgelegde afstand. Aan Euro 6 personenwagens de stad zijn gewogen tot een gemiddelde waarde voor de NO,-uitstoot het jaar 2015 weer: de emissles op de snelweg, op de buitenweg en in emlssles kunnen in de toekomst nog wijzigen op basis van nieuwe toe. De getallen in de figuur geven zogenaamde emissiefactoren voor uit. Bovendien neemt het verschil tussen norm- en praktijkwaarden Figuur 4. Personenwagens stoten In de praktijk nog altijd veel NO, ljmiet Praktijk gemiddeld metingen en zijn daarom gearceerd weergegeven. Eurol Euro2 Euro3 Euro4 Euro5 Euro6 verschilt van een typekeuringstest. In tegenstelling tot bij het praktijkgebruik van personenwagens aanzienlijk geen onderdeel uit van de typekeurprocedure. praktijkuitstoot wordt bovendien groter. Dit komt doordat gesteld in de wetgeving. Het verschil tussen de limiet en de vrachtwagens maakt bij personenauto s een praktijktest dieselpersonenwagens al jaren hoger dan de limieten voor de gemiddelde Nederlandse situatie op de weg van Zoals Figuur 4 laat zien, zijn de praktijk-n0 5-emissies ) UITSTOOT VAN STIKSTOFOXIDEN EN FIJNSTOF DOOR DIESELVOERTUIGEN 10 combinatie van SCR en EGR de potentie heeft om bij alle realiseren. Met de huidige grootte van de SCR-katalysatoren Euro 6 dieselpersorlenauto s lage NO,-praktijkemissie te Dit ene goed presterende voertuig laat zien dat de 150 mg/km, beschikte net als de andere voor fase 3 praktijkomstandigheden sterk wordt teruggebracht. een NO,-reductie van 500 mg/km in het SCR-systeem. de motor van 650 mg/km gerealiseerd, in combinatie met Door de effectieve EGR wordt een lage NO,-emissie van Slechts één van de voor fase 3 geteste Euro 6 productievoertuigen liet tijdens de metingen lage NO,-praktijkemissies de motor, de SCR-katalysator en het EGR-systeem bij dit voertuig zodanig dat de NO,-uitstoot ook onder alle In tegenstelling tot de andere voertuigen is de regeling van geteste voertuigen over een combinatie van EGR en SCR. zien. Dit voertuig, dat een praktijk-no,-uitstoot heeft van 80 mg/km voldeed. Het is opmerkelijk dat de NO,-uitstoot gerealiseerd. praktijkrit niet zodanig zijn dat een lage NO,-emissie wordt keuringswaarde. Het verschil toont aan dat de regelingen van circa 650 mg/km, terwijl dit voertuig in het laboratorium van de motor, de EGR en de SCR tijdens een gecombineerde praktijkritten op de weg een gemiddelde NO,-uitstoot zien tijdens alle rollenbankmetingen, dus ook tijdens andere cycli dan de typekeuring, ruimschoots aan de Euro 6 limiet van in het laboratorium. Eén voor fase 3 getest voertuig laat in in de praktijk meer dan acht maal zo hoog is als de type. op de weg fors meer NO, uit dan tijdens een typekeuringstest Bijna alle gemeten Euro 6 voertuigen stoten in een praktijkrit Euro 6 auto s. In 2013 (fase 2) zijn zes allereerste productieauto s gemeten en in 2015 (fase 3) zijn zes nu op de markt verkrijgbare productiemodellen met SCR en EGR getest. aan vier voor de Amerikaanse markt bestemde pre-productie Voor het meetprogramma met in totaal zestien Euro 6 dieselpersonenauto s zijn in 2010 (fase 1) metingen uitgevoerd nieuwe metingen en zijn daarom gearceerd weergegeven. wagens wordt nog gemeten. Op het moment van schrijven zijn nog niet emissielimieten voor NO, nemen deze praktijkemissies van dieselpersonenwagens aljaren niet of nauwelijks af. Aan Euro 6 personen rijomstandigheden per Euroklasse. Ondanks aanscherping van de praktijkemissies kunnen In de toekomst nog wijzigen op basis van Figuur 5. NO,-praktijkemissies van personenwagens onder stedelijke van alle vr i,nod&le,i een Eijio 6 vanent bescliikbae,. De Luro 6

7 onderhoud bijgevuld. Om in de praktijk te voldoen aan de beschikbare voertuigen een 45 tot 80% grotere AdBluetank Euro 6 limiet van 80 mg/km hebben de meeste nu circa 15 tot 25 liter groot en wordt meestal tijdens regulier De AdBluetank van dieselpersonenwagens is momenteel personenauto s onder praktijk-rijomstandighecten overeenstemming bereikt over de invoering van RDE NOK-uitstoot van dieselpersoneriwagens voldoende te voldoende; ook een effectief EGR-systeem is nodig om de teruggebracht. Een SCR-systeem alleen is daarom niet reduceren. Emissions of RDE, moet de NO,-uitstoot van diesel Motorvoertuigen (TCMV) van de Europese Commissie Op 10 mei 2015 is in het Technisch Comité reguleren. Deze wetgeving, ook wel aangeduid met Real Dri ving VOOR LAGE PRAKTIJKEMISSIES kan de NON-uitstoot met maximaal circa 500 mg/km worden bij emissiemetingen aan deze voertuigen de komende een dieselmotor nog tegenvallende resultaten ligt de focus Gezien de voor personenwagens en bestelwagens met nog geen sprake van een praktijktest. personenwagens en bestelwagens is momenteel helemaal van de typekeuring uitmaakt. In de Euro 6 wetgeving voor het feit dat in de wetgeving voor vrachtwagens (Euro VI) de eerder genoemde praktijktest een verplicht onderdeel Dit verschil wordt voor het grootste deel veroorzaakt door een grote stap gemaakt; zowel in absolute als in relatieve dat deze vrachtwagens 5 tot 10 keer zwaarder zijn. wagens komen dicht in de buurt van de praktijkemissies factor 2-3 hoger dan die van Euro VI vrachtwagens, ondanks overgang van Euro V naar Euro VI is bij de zware voertuigen NO,-emissies van zware Euro 5 bestelwagens liggen een zin. De geboekte resultaten bij de overgang van Euro 5 naar van Euro 6 dieselpersorienwagens (Figuur 6). Bij de praktijkemissies per gereden kilometer van Euro VI vracht met die van vrachtwagens geeft een opvallend beeld: de Een vergelijking van de NO-emissies van personenwagens Euro 6 bij personenauto s zijn echter klein. De stedelijke VRACHTWAGENS VERGELUKING NOEMISSlES PERSONEN WAGENS EN BESTELWAGENS MET DIE VAN die effectief de emissies in op de weg vermindert. Wel wordt momenteel in Brussel gewerkt aan wetgeving voor aan de praktijkemissies van personen- en bestelwagens, een nieuwe typekeuringstest (zie kader). Tot op heden ontbreekt het aan wetgeving die eisen stelt het de verwachting dat ook de praktijkemissies van deze Gezien de praktijk bij de reeds geteste Euro 5 voertuigen is Bij kleinere voertuigen kan namelijk met alleen EGR, dus voertuigen die in 2015 op de markt komen net als Euro 5 voertuigen zijn uitgerust met alleen EGR-technologie. zonder SCR, aan de Euro 6 norm voor NO worden voldaan. voertuigen op de weg relatief hoog zullen blijken te zijn. Het is de verwachting dat de kleinere Euro 6 diesel het voldoende verlagen van de NO,-uitstoot. voertuigen heeft een AdBluetank die groot genoeg is voor intervallen door worden bijgevuld. Eén van de geteste nodig of moet de huidige AdBluetank tussen de onderhouds UITSTOOT VAN STIKSTOFOXIDEN EN FIJNSTOF DOOR DIESELVOERTUIGEN 11 afgelegde afstand. emissies op de snelweg, op de buitenweg en In de stad zijn gewogen geven zogenaamde emissiefactoren voor het jaar 2015 weer: de van een Euro 5 en zelfs Euro 6 personenauto. De getallen in de figuur NON-uitstoot komt voor een Euro Vi zware vrachtwagen op het niveau dieselpersonenwagens en Euro W1/l dieseivrachtwagens. De absolute Figuur 6. Vergelijking van de N0,uitstoot van Euro 5/6 benzine- en tot een gemiddelde waarde voor de N0-uitstoot in gram per kilometer benzine benzine diesel diesel diesel diesel EuroVI wagen diesel Euro 5 Euro 6 Euro 5 Euro 6 Euto 5 Euro V III auto auto auto auto auto zwaar wagen Personen- Personen- Personen- Personen- Bestel- Vracht._1 Vracht 0 0,5 1 1, ,5 3,5 5 4 van Infrastructuur, de RDW en TNO hebben gezamenlijk van een --?ve wetgeving. de uiteindelijke resultaten in de praktijk, Het Ministerie testprocedures en protocollen van grote invloed zijn op problemen. Bovendien zuilen de kwaliteit van deze bijdragen aan oplossingen voor de luchtkwaliteits onwaarschijnlijk dat deze als op korte termijn kan wetgeving en vooral de kwaliteit van de onderliggende invoering van RDE-wetgeving in Het is daarom zitting in het TCMV en dragen zo bij aan de ontwikkeling De Europese auto-industrie heeft echter voorkeur voor verplicht. eind 2018, wordt de procedure voor alle nieuwe auto s te leggen, waarna 2 jaar later, eind 2017, de limietwaarden dwingend kunnen worden toegepast op dan te verlenen typegoedkeuringen. Weer een jaar later, doel de gehele wetgeving voor het eind van 2015 vast tijd vastgesteld. De Europese Commissie stelt zich tot praktijkeinissies moeten voldoen, wordende komende RDE-wetgeving, waaronder de limieten waaraan de voor personen- en bestelwagens. De details van deze REAL DRI VING EMISSIONS : WETGEVING

8 0.05] O,15 kan de goede resultaten consolideren voor de groep vracht en distributietrucks. Het ministerie van Infrastructuur en Milieu en TNO gebruiken de meetresultaten uit d emissie van een effectieve praktijktest als onderdeel van de van de eisen voor vrachtwagens. 0,3 0, S 0,1 0 Euro 1 Euro 2 Euro 3 Euro4 Euro5 Limiet Praktijk stad verbetering van de Euro VI wetgeving voor vrachtwagens meetprogramma s om in Brussel te pleiten voor de invoering typegoedkeuring voor personenwagens en aanscherping ii jaren op de NOK-uitstoot van dieselwagens. Een verdere wagens die nu nog wel eens achterblijft: de stadsbussen Dieselbestelwagens laten een zelfde trend zien (Figuur 8). emissies van deze voertuigen zijn nauwelijks meetbaar en der jaren flink is afgenomen. De verscherpte afname na fijnstof door dieselpersonenauto s in de stad in de loop kader van een stimuleringsprogramma ook reeds uitgerust door voertuigen affabriek uit te rusten met roetfilters. Ongeveer de helft van alle Euro 4 voertuigen zijn in het autofabrikanten alleen aan de wetgeving konden voldoen de fijnstofnorm voor dieselpersonenwagens. De vervolgens de Euro 5 regelgeving van 2009 heeft ervoor gezorgd dat met een roetfilter. Figuur 7 laat zien dat de uitstoot van introductie van de Euro 5 norm is goed te zien. De praktijk daarom niet te zien in de figuur. UITSTOOT VAN STIKSTOFOXIDEN EN FIJNSTOF DOOR DIESELVOERTUIGEN zijn de PM-emissies in de praktijk zeer laag. Eurol Euro2 Euro3 Euro4 Euro5 Euro6 Limiet Praktijk stad Figuur 7. De uitstoot van fljnstof door personenwagens is in de loop der jaren fors afgenomen. Euro 5 en 6 personenwagens zijn voorzien van een gesloten roet filter en hebben een zeer lage deeltjesemissie. De praktljkemissies van deze voertuigen zijn ver onder de norm en nauwelijks meetbaar. Met de introductie van de Euro 4 norm in 2005 halveerde nog vijfmaal strengere limiet voor de uitstoot van fijnstof in Bij Euro 5 dieselbestelauto s werden af-fabriek roetfilters rond 2010 geintroduceerd. reductie van fijnstof PM) Voor deze voertuigcategorieén Moderne personenauto s, vrachtwagens en bussen op dieselzijn allemaal voorzien van een roetfilter voor de DIESELVOERTUIGEN UITSTOOT VAN FIJNSTOF (PM) DOOR emissies monitoren. In de dagelijkse praktijk is zekerstelling opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu deze effectief roetfilter een vereiste. Een dergelijke controle kan wagens gezorgd voor een scherpe daling van de uitstoot p.lijkln:.ies van deze o,iucn zijn ver oude, de nonu en Figuur 8. Ook de fijnstofemissies van bestelwagens zijn de laatste decennia flink gereduceerd. Euro 5 bestelwagens zijn voorzien van een gesloten roet filter en hebben een zeer lage deeltjesemissie. De nauwelijks meetbaar. De introductie van roetfilters heeft ook bij zware vracht van fijnstof (Figuur 9). 0,9 0,8 0,7 S 0.6 0,5 0, ,2 0 Euro t Euro II Euro II Euro IV Euro V Euro VI Figuur 9. De uitstoot van fljnstof van zware vrachtwagens In de stad is flink teruggebracht. PMIO-emissles zijn In de wetgeving voor zware vrachtwagens niet in g/km genormeerd omdat voor deze voertuig. categorie eisen zijn gesteld aan de motoren van de voertuigen. Daarom zijn In deze figuur geen limietwaarden weergegeven. Omdat van Euro VI vrachtwagens nog niet alle praktijkinzichten bekend zijn, zijn de praktijkemissies voor deze voert uigkiasse gearceerd weergegeven. Voor handhaving van deze lage fijnstofemissies blijft TNO in van de aanwezigheid en een goede werking van een bijvoorbeeld bij een APK-keuring kunnen plaatsvinden. 12

9 De praktijktest in de Euro VI wetgeving heeft bij van 650 mg/km, in combinatie met een NON-reductie CONCLUSIES NO-emissies niet of nauwelijks zullen afnemen. typekeuringstest in het laboratorium. De NOK-praktijk aan de Euro 6 limiet van 80 mg/km voldeed. Het is productie-dieselpersonenwagens met EGR en SCR gerealiseerd door een lage NOK-emissie van de motor De N0-emissie van 150 mg/km van dit voertuig wordt de stad worden ingezet, is het wenselijk dat ook de worden verwacht. Omdat deze voertuigen vooral in praktijkrit op de weg fors meer NO uit dan tijdens een factor 2-3 vervuilender dan zware Euro VI vrachtwagens. Emissies (RDE) is de verwachting dat de praktijk aan hogen0 jaren zullen bestelwagens aan Euro 6 wetgeving 2-concentraties in de lucht. In de komende Zij dragen in de toekomst daarom nog substantieel bij liggen een factor 5 â 6 boven de Euro 5 typekeurings norm voor NOK. Bestelauto s zijn hiermee voor NO een zijn als op basis van de nieuwe Euro VI limieten mag NO-praktijkemissies niet in alle gevallen zo laag te praktijkemissies van deze voertuigen laag zijn. moeten voldoen. Zonder wetgeving voor Real Drivirig tijdens andere cycli dan de typekeuring, ruimschoots gerealiseerd. praktijkomstandigheden sterk wordt teruggebracht. 5 Eén van de zes in 2015 geteste Euro 6 huidige de typekeurtest en bevinden zich gemiddeld net onder het niveau van zware Euro VI vrachtwagens. de EGR en de SCR tijdens een gecombineerde praktijkrit de SCR en de EGR zodanig dat de NO,,-uitstoot onder de andere voertuigen is de regeling van de motor. zien van circa 650m g/km, terwijl dit voertuig in het praktijkritten op de weg een gemiddelde NOK-uitstoot laboratorium tijdens alle rollenbankmetingen, dus ook wagens zijn tot 8 keer hoger dan de limietwaarde van heeft wel lage praktijkemissies. In tegenstelling tot 6 Slechts één van de zes in 2015 geteste huidige emissies van huidige Euro 6 productie-dieselpersonen productie-dieselpersonenauto met EGR en SCR laat in 2 Voor bussen en distributievoertuigen lijken de 3 De praktijkemissies van zware Euro 5 bestelwagens 4 Bijna alle gemeten Euro 6 voertuigen stoten in een van NO-praktijkemissies. Het verschil toont aan dat de regelingen van de motor, zware vrachtwagens geleid tot significante verlaging opmerkelijk dat de N0-uitstoot in de praktijk meer dan 8 maal zo hoog is als de typekeuringswaarde. niet zodanig zijn dat een lage N0-emissie wordt ) UITSTOOT VAN STIKSTOFOXIDEN EN FIJNSTOF DOOR DIESELVOERTUIGEN 13 huidige wetgeving geen eisen zijn gesteld aan praktijk wordt de procedure voor alle nieuwe auto s verplicht. worden gecontroleerd op aanwezigheid en de juiste werking van het roetfilter. voldoende verlagen van de N0-uitstoot. wagens, de combinatie van SCR en EGR de potentie maar zelden gerealiseerd. waarna 2 jaar later, eind 2017, de limietwaarden typegoedkeuringen. Weer een jaar later, eind 2018, dergelijke wetgeving. De details van de RDE-wetgeving, wetgeving voor het eind van 2015 vast te leggen, dwingend kunnen worden toegepast op dan te verlenen De Europese Commissie stelt zich tot doel de gehele praktijkemissies voor Euro 6 personenwagens, is waaronder de limieten waaraan de praktijkemissies moeten voldoen, worden de komende tijd vastgesteld. emissies, worden lage NO-praktijkemissies momenteel overeenstemming bereikt over de invoering van emissies wordt gerealiseerd. Op 19 mei 2015 is N0- praktijkemissie te realiseren. Omdat er in de 8 Daarmee is aangetoond dat, net als bij zware vracht 9 De invoering van RDE-wetgeving, die eisen stelt aan heeft een AdBluetank die groot genoeg is voor het heeft om bij alle Euro 6 dieselpersonenauto s lage bijgevuld moeten worden. Eén van de geteste voertuigen SCR-systemen. Dit betekent veelal dat de AdBluetanks mogelijk door aangepaste afstellingen van de EGR- en optimaal te functioneren. Lagere praktijkemissies zijn 25 liter groot zijn, tussen onderhoudsbeurten door noodzakelijk om ervoor te zorgen dat bij alle dieselvoertuigen een aanzienlijke daling van NOK-praktijk voertuigen met deze roetfiltertechnologie wel te lage fijnstofemissies in de praktijk dienen deze roetfilter blijken de fijnstofemissies in de praktijk typekeuring te liggen. Voor zekerstelling van deze 10 Voor alle voertuigen die voorzien zijn van een gesloten bij aan de ontwikkeling van een effectieve wetgeving. hebben gezamenlijk zitting in het TCMV en dragen zo ruimschoots beneden de limietwaarden van de Het Ministerie van Infrastructuur, de RDW en TNO Euro 6 dieselpersonenwagens blijken in de praktijk niet 7 De toegepaste EGR- en SCR-systemen in de geteste van 500 mg/km in het SCR-systeem. van dieselpersonenwagens, die momenteel circa 15 tot

10 A V B2(E) N3 EN590 (diesel) Tractor Semi-trailer V B2(D) N3 EN590 (diesel) Rigid klasse klasse (kw) (liter) Voertulgcode Euro- Voertuig Brandstof Voertuigtype Vermogen VerplaatsIng LIJST MET GETESTE VRACHTWAGENS EN BUSSEN BIJLAGEN AE VI N3 EN590 (diesel) Tractor Semi-trailer AJ VI M3 EN590 )diesel) City bus AK VI M3 EN590 (diesel) City bus Al VI M3 EN590 (diesel) Rigid AD VI N3 EN590 (diesel) Tractor Semi-trailer AG VI N3 EN590 (diesel) Garbage truck AF VI N3 EN590 (diesel) Tractor Semi-trailer K V 82(G) N2 EN590 (diesel) Rigici V V B2(G) N2 EN590 (diesel) Rigid Y VI N3 EN590 (diesel) Rigid + Trailer N V B2(G) N3 EN590 (diesel) Tractor Semi-trailer U VI N3 EN590 (diesel) Tractor Semi-trailer X VI N3 EN590 (diesel) Tractor Semi-trailer W EEV C(K) N2 EN590 (diesel) Rigid T V B2)G) N3 EN590 (diesel) Tractor Semi-trailer V 82(G) N3 EN590 (diesel) Tractor Semi-trailer P V B2(G) N3 EN590 (diesel) Tractor Semi-trailer V B2(G) N3 [NO Tractor Semi-trailer L V B2(D) N3 EN590 (diesel) Tractor Semi-trailer G V B2D) N3 EN590 (diesel) Tractor Semi-trailer H EEV C(l) M3 EN590 (diesel) Standard Bus V B2(G) N2 Dual Fuel Diesel / LPG Rigid Q EEV C(K) N3 EN590 (diesel) Tractor Semi-trailer F EEV C(I) N2 EN590 (diesel) Rigid IV 81(C) N2 EN5 J0 (diesel) Rigid E V 82(0) N3 LN59O (diesel) Tractor Semi-trailer M VI Prototype N3 EN590 (diesel) Rigid + Trailer Z EEV 0(K) N3 Dual Fuel Diesel! CNG Tractor Semi-trailer D V B2(D) N3 EN590 (diesel) Rigid AA EEV 0(K) N3 Dual Fuel Diesel! [NG Tractor Semi-trailer C V B2(G) N3 EN590 (diesel) Tractor Semi-trailer AC VI N3 EN590 (diesel) Tractor Semi-trailer B V 82(0) N3 EN590 (diesel) Tractor Semi-trailer R EEV 0(K) N2 EN590 (diesel) Rigid UITSTOOT VAN STIKSTOFOXIDEN EN FIJNSTOF DOOR DIESELVOERTUIGEN 14

11 Ond fase Voertuigtype. Diesel Euro Wagon LNT Diesel Euro MPV Diesel LNT [ Fase 1 prototypes H Fase 2 eerste Luro 6 productiemodellen H4 7 - testen (#) (#) (#). - Voertuigcode H3 3 - A E4 6 - H6 9 - H Rolienbank- PEMS4esten SEMS-testen Ov.rzlchtg.teste voertuigen en type emissietesten per voertuig LIJST MET GETESTE PERSONENWAGENS VoertuIgcode Xl K2 11 Ml Nl 01 Emissieklasse - Kilometerstand (km) Brandstof - Fase 3 Selectie van Euro 6 voertuigen uitgerust met een SCR-systeem, getest in 2014 en 2015 Kilometerstand (km) Brandstof - Systeem voor reductie van NOK-uitstoot - Emissieklasse - Voertuigcode - H4 H6 H7 E6 ii i2 Fase 2 Eerste Euro 6 productiemodelien, getest in 2012 en 2013 Kilometerstand (km) Brandstof - Systeem voor reductie van N0-uitstoot - Voertuigcode A2 E4 Emissieklasse - Euro 6 Euro 6 Euro 6 Euro 6 Fase 1 Euro 6 prototypes, getest in 2010 Totaal aantal testen Nl 7 - [ Fase 3 selectie van Euro 6 wagens met SCR Ki 19 - Ml Ji 8 - ) UITSTOOT VAN STIKSTOFOXIDEN EN FIJNSTOF DOOR DIESELVOERTUIGEN - J K Vermogen (kw) >150 >150 > Motorinlioud (cm Diesel Diesel Diesel Leeggewicht (kg) Type voertuig - Sedan Sedan Sedan Sedan LNT SCR SCR * Drie voertuigen Vermogen (kw) Motorinhoud (cm3) Diesel Diesel Diesel Diesel Diesel Leeggewicht (kg) Type voertuig - 6 Euro 6 Enro 6 Euro 6 Euro 6 Euro 6 Sedan Sedan Sedan MPV MPV LNT LNT SCR EGR EGR Vermogen (kw) >150 >150 Motorinhouci (om Diesel Diesel Diesel Diesel Diesel Leeggewicht (kg) Type voertuig - 6 Euro 6 Euro 6 Euro 6 Euro 6 Euro 6 MPV Wagon Sedan MPV Sedan 15 Systeem voor reductie van N0-uitstoot SCR SCR SCR SCR SCR SCR 3) >2000 >2000 >2000 3) >2000 >2000 >

12 TNO.NL 2628 XE Delft 2600 AA Delft Postbus 49 Van Mourik Broekmanweg 6 Earth, Life & Social Sciences TNO TNO.NL

13 Willar Vonk Robin Vermeulen Jordy Spreen Pim van Mensch Norbert Ligterink Gerrit Kadijk AUTEURS ) UITSTOOT VAN for life 1 nnovation STI KSTOFOXI DEN ) RAPPORTNUMMER: TNO 2015 R10733 DATUM: 26 mei 2015 DIESELVOERTUIGEN EN FIJNSTOF DOOR

14 TNO-RAPPORT 2015 TNO Alle rechten voorbehouden. wijze dan ook, zonder voorafgaande toestemming van TNO. Is toegestaan. liet ter inzage geven van het TNO-rapport aan direct belanghebbenden betreffende terzake tussen de partijen gesloten Overeenkomst. en verplichtingen van opdrachtgever en opdrachtnemer verwezen naar de Algemene Voorwaarden voor opdrachten aan TNO, dan wel de Indien dit rapport in opdracht werd uitgebracht, wordt voor de rechten gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd en/of openbaar Ministerie van Infrastructuur en Milieu OPDRACHTGEVER Willar Vonk Robin Vermeulen Jordy Spreen Norbert Ligterink Gerrit Kadijk AUTEURS Pim van Mensch 26 mei 2015 DATUM Uitstoot van stikstofoxiden en fijnstof door dieselvoertuigen TNO 2015 R10733 UITSTOOT VAN STIKSTOFOXIDEN EN FIJNSTOF DOOR DIESELVOERTUIGEN 2

15 Moderne zware Euro VI vrachtwagens stoten in de praktijk Wanneer SCR-technologie effectief wordt toegepast, kan functioneren. De NO-emissies zijn nog relatief hoog. genoeg is voor het voldoende verlagen van de NQ-uitstoot. die momenteel circa 15 tot 25 liter groot zijn, tussen van de geteste voertuigen heeft een AdBluetank die groot dieselpersonenwagens in de praktijk niet optimaal te onderhoudsbeurten door bijgevuld moeten worden. Eén veelal dat de AdBluetanks van dieselpersonenwagens, afstellingen van de EGR- en SCR-systemen. Dit betekent Lagere praktijkemissies zijn mogelijk door aangepaste De EGR- en SCR-systemen blijken in cle geteste Euro 6 gassen kan afbreken. EGR is een technologie die al langer toegepast. EGR- en SCR-technologie ook in personen- en bestelwagens technologie bereikt. Inmiddels wordt de combinatie van zogenaamde SCR-katalysator in combinatie met EGR vrachtwagens worden voornamelijk met EGR- en SCR te brengen. De lage praktijkemissies van zware Euro VI van personen- en bestelwagens in de praktijk significant door fabrikanten wordt toegepast om de NQ,-uitstoot terug kunnen worden verlaagd door toepassing van een toevoeging van AdBlue, stikstofoxiden (NOk) in de uitlaat voorziening in de uitlaat van een dieselauto die, onder Emissiemetingen hebben aangetoond dat de NO-emissies technologie. Een SCR-katalysator is een technische belang. de NON-uitstoot van het Nederlandse wegverkeer van groot voor de luchtkwaliteit te voldoen is het terugdringen van schadelijke NO 2 in de lucht. Om aan de Europese normen belangrijke mate aan bij aan de concentratie van het De N0-uitstoot door auto s en vrachtauto s draagt in daarmee fors hoger dan de opeenvolgende Euro-limieten dieselpersonen- en dieselbestelwagens de afgelopen twee blijft namelijk de praktijkuitstoot van NO van nieuwe durende aanscherping van Europese emissielimieten decennia nagenoeg onveranderd. De praktijkuitstoot ligt gesteld in de emissiewetgeving. De emissies van Euro 6 dieselpersonen- en bestelwagens dan eerdere generaties Euro IV en Euro V vrachtwagens. gemiddeld een factor 10 minder stikstofoxiden (NOj uit laten echter een heel ander beeld zien. Ondanks voort UITSTOOT VAN STIKSTOFOXIDEN EN FIJNSTOF DOOR DIESELVOER1UIGEN 3 modernste wegvoertuigen in de praktijk ruimschoots beneden de limietwaarden van de typekeuring liggen. roetfilter heeft ervoor gezorgd dat fijnstof-emissies van het zeer effectieve gesloten roetfilter. De introductie van dit Euro VI vrachtwagens en bussen zijn allemaal voorzien van sterk afgenomen. Euro 6 personen- en bestelwagens en De fijnstof-emissie door het wegverkeer is de laatste jaren lage NON-uitstoot hebben. stedelijke rijomstandigheden te waarborgen. Uit de laatste gebieden, niet alle Euro VI vrachtwagens en bussen een inzichten blijkt namelijk dat, juist in binnenstedelijke vrachtwagens en bussen om een lage NON-uitstoot onder Dergelijke Europese wetgeving is ook noodzakelijk voor en beoordeeld. meetapparatuur op de openbare weg worden gemeten ingevoerd, waarbij de praktijkemissies met mobiele Europese typekeuring van auto s moet namelijk een nieuwe Europese wetgeving noodzakelijk die normen stelt Om ervoor te zorgen dat SCR-katalysatoren bij dieselpersonen- en bestelauto s effectief worden toegepast is aan de NO-emissies in de praktijk. Als onderdeel van de zogenaamde nieuwe Real Driving Emission test worden van meer dan 10 afgenomen. de uitstoot van vervuilende emissies ook met een factor benzineauto s en het affabriek roetfilter bij dieselauto s, succesvolle innovaties, zoals de driewegkatalysator bij schoner te maken. In het verleden is door invoering van het een succesvolle innovatie zijn om voertuigen aanzienlijk SAMENVATTING MANAGEMENT-

16 In opdracht van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu 1 Eerst geeft het rapport een beknopte uitleg over de INLEIDING vervuilende uitlaatgassen door dieselvoertuigen. Hierbij vervuilende uitlaatgassen, met name de emissies van NOK, fijnstof (PM1O) door deze voertuigen. rapporten uitgebracht over de uitstoot in de praktijk van personenwagens. Ook gaat het kort in op de uitstoot van gaat het om metingen aan in totaal meer dan 20 personenen bestelwagens en 30 zware vrachtwagens en bussen. en distributietrucks, (3) Euro 5 bestelwagens en (4) Euro 6 van (1) moderne Euro VI zware vrachtwagens, (2) bussen Het schetst de laatste inzichten op het gebied van Dit document is een samenvatting van deze vier rapporten. De afgelopen twee jaren heeft TNO in dit kader vier en of zij ook in de praktijk schoon zijn. onderzoeken of zij aan de EL typel eurirgsr rvcn voldoen bussen uit. In deze programma s meet TNO op regelmatige basis de uitlaatgasemissies van deze voertuigen om te voor personen- en bestelwagens en voor vrachtwagens en voert TNO sinds 1986 de steekproefcontroleprogrammas ) UITSTOOT VAN STIKSTOFOXIDEN EN FIJNSTOF DOOR DIESELVOERTUIGEN 4 - en gaat het kort in op de uitstoot van fijnstof in de praktijk. bussen en distributietrucks, en personen- en bestelauto s prestaties van achtereenvolgens zware vrachtwagens, worden gecontroleerd en hoe deze worden gemeten. Vervolgens behandelt en vergelijkt het de praktijkemissie uitlaatgasemissies van wegvoertuigen, hoe deze kunnen

17 De uitlaatgassen van een dieselauto zijn meer vervuilend Ook fijnstof is slecht voor de gezondheid. De fijnstof dan die van een benzineauto. De uitstoot van stikstof stikstofdioxide (NO middels de zogenaamde Euro limieten. terug te dringen, zijn hieraan Europese eisen gesteld voor stikstofmonoxide (NO) en stikstofdioxide (NO benzinepersonenauto. Stikstofoxiden is een verzamelnaam kilometer 15 tot 30 keer zo hoog als van een moderne 2), vaak de gezondheid en leiden tot smog en zure regen. Voor luchtkwaliteit. Om de NO,-uitstoot van het wegverkeer 2) gelden Europese normen voor de samen aangeduid met NOK. Stikstofoxiden zijn slecht voor oxiden van een moderne dieselpersonenauto is per ) UITSTOOT VAN STIKSTOFOXIDEN EN FIJNSTOF DOOR DIESELVOERTUIGEN 5 (PM1O) daarom geen rol meer. af. Bij moderne dieselauto s speelt de uitstoot van fijnstof limieten van kracht. Daarom zijn moderne dieselauto s voorzien van een affabriek gemonteerd roetfilter. Deze wegverkeer terug te dringen, zijn ook hiervoor Europese ingespoten) benzineauto. Om de fijnstofuitstoot van is 10 tot 25 keer zo hoog als van een moderne (indirect uitstoot (PM1O) van oude dieselauto s zonder roetfilter roetfilters vangen nagenoeg alle schadelijke roetdeeltjes ZIJN HET MEEST VERVUILEND? WELKE EMISSIES

18 TNO meet de emissies van voertuigen in het laboratorium Wegtransportmiddelen. TNO heeft ruimschoots 30 jaar ervaring met het uitvoeren en de meetapparatuur opereren daar onder nauwkeurig goed te kunnen vergelijken. De omstandigheden op de op de weg met specifieke meetapparatuur nodig. Rollenbanktesten vinden onder zeer goed gecontroleerde standaardisering nodig om resultaten van typegoedkeurings vaststelling van praktijkemissies zijn daarom metingen testen, die op verschillende locaties worden uitgevoerd, emissieprestaties te hebben dan op de rollenbank. Voor moderne voertuigen blijken in de praktijk vaak andere gespecificeerde omstandigheden. Dit is uit oogpunt van openbare weg blijken echter veel meer te variëren en omstandigheden in een laboratorium plaats. Het voertuig METINGEN OP DE ROLLENBANK IN HET LABORATORIUM op de weg worden uitgevoerd onder praktijtnmstandigheden herhaalbare, gecontroleerde omstandigheden. De metingen metingen zijn nauwkeurig en worden uitgevoerd onder én op de openbare weg. De metingen in het laboratorium worden op een rollenbankproefstand uitgevoerd. Deze en leveren inzicht in de praktijkprestaties van voertuigen. ) UITSTOOT VAN STIKSTOFOXIDEN EN FIJNSTOF DOOR DIESELVOERTUIGEN Rotlenbank TNO. Rotlenbank Horiba Oberursel, Delft Er zijn nog verbeteringen in de procedure nodig om lage Het PEMS-systeem geïnstalleerd op een Euro VI langea (stands vrachtwagen. 6 van een PEMS-meting. brengt de importeur van het voertuig altijd op de hoogte krijgt indien nodig vervangend vervoer aangeboden. TNO Nederlandse voertuigvloot. De eigenaar van het voertuig PEMS.meting betrekt TNO doorgaans voertuigen uit de personeel kan worden ingebouwd en gebruikt. Voor een PEMS is een complex systeem, dat alleen door deskundig PEMS-test voor personenwagens wordt momenteel in Voor de typekeuring van personenwagens is een meting emissies in binnenstedelijke gebieden te waarborgen. de praktijkemissies van vrachtwagens sterk zijn gedaald. met PEMS niet verplicht, maar mag worden volstaan met vaste procedure. Deze procedure heeft ervoor gezorgd dat wagens is een meting met PEMS verplicht volgens een een test op de rollenbank. Over de invoering van een nauwkeurig vaststellen. Voor de typekeuring van vracht Brussel onderhandeld. System, kortweg PEMS, kan TNO de praktijkemissies Met het zogenaamde Portable Emission Measurement PEMS met twee verschillende meetsystemen. Metingen op de openbare weg kunnen worden uitgevoerd METINGEN OP DE OPENBARE WEG Infrastructuur en Milieu uitgevoerd bij het testlaboratorium metingen in opdracht van TNO en het Ministerie van van rollenbankmetingen. Tegenwoordig worden rollenbank van Horiba in Duitsland. EMISSIES GEMETEN? HOE WORDEN

19 bijvoorbeeld een maand, worden verzameld. meetdata over langere perioden van normaal gebruik, kunnen ook bepaalde emissies van het voertuig op de weg normaal worden ingezet en zo kunnen grote hoeveelheden worden gemeten. SEMS is door TNO ontwikkeld om snel een grove inschatting te kunnen maken van de NO-emissies kan gemakkelijk worden in- en uitgebouwd. Het voertuig kan van een voertuig. SEMS is geen gereglemertteerd meetinstrument en is minder nauwkeurig dan PEMS, maar het Met het Smart Emission Measurement System, of SEMS, SEMS Een PEMS-systeem geïnstalleerd op een Euro 6 personenwagen. Een PEMS-systeem geinstalleerd op een Euro VI StadsbuS. ) UITSTOOT VAN STIKSTOFOXIDEN EN FIJNSTOF DOOR DIESELVOERTUIGEN 7 Het SEMS-systeem maakt gebruik van onder meer een of twee op de uitlaat van een voertuig. NO-sensoren en een NH 3-sensor, die gemakkelijk zijn aan te brengen blijven gebruiken. In beslag. De eigenaar kan het voertuig tijdens de metingen gewoon SEMS-apparatuur Is compact en neemt In het voertuig weinig ruimte z:-

20 Dit hoofdstuk behandelt achtereenvolgens de emissie- Om aan op de Euro VI normen voor NO, te voldoen, hebben 2014, TNO report TNO 2014 R In-Service Emissions Testing Programme for Heavy-Duty May 1 Vermeulen, Vermeulen, Spreen. Ligterink ans Vonk. The Nethertands test was in de Euro V wetgeving nog optioneel. zijn gemeten tijdens de typekeurtest. Een praktijkemissie Naast de emissielimieten zijn in de Euro VI wetgeving ook de stemming zijn met de emissielimieten die in het laboratorium aan de Europese typekeurirtgsprocedure. In deze praktijktest gecontroleerd of de emissies van het voertuig in overeen meetapparatuur op de openbare weg gemeten. Zo wordt worden de emissies van het voertuig gemeten met mobiele een praktijkemissietest als verplicht onderdeel toegevoegd testprocedures flink aangescherpt. Vanaf Euro VI is namelijk minder NO, uit dan vorige generaties vrachtwagens (Vermeulen, 2014). Figuur 1. Euro Vi vrachtwagens voor lange afstand Stoten signhlicant Euro v, le generatie, trekker oplegger, n = 5 Euro vi, trekker oplegger, n = 7 1Euro III, Versit emissiemodel Euro V. 2 generatie, trekker oplegger, n = 6 Voertuigsneiheid lkm/u) > ook de emissie van roetdeeltjes flink wordt teruggebracht. terug te brengen, zijn deze voertuigen voor NO, sgnificant geavanceerde SCR-katalysator om de uitstoot van NO, schoner dan eerdere generaties vrachtwagens (Figuur 1). Daarnaast zijn zij uitgerust met een roetfilter, waarmee Doordat Euro VI vrachtwagens zijn voorzien van een stap gezet in het schoner maken van zware vrachtwagens. Met de introductie van de Euro VI wetgeving is een grote INVOERING EURO VI WETGEVING SCHONE ZWARE VRACHTWAGENS DOOR van fijnstof door alle bovengenoemde voertiiigcategorieën. vergeleken. Tot slot wordt kort ingegaan op de emissies Vervolgens worden deze emissieprestaties met elkaar trucks, dieselbestelwagens en dieselpersonenwagen. prestaties van zware vrachtwagens, bussen en distributie UITSTOOT VAN STIKSTOFOXIDEN EN FIJNSTOF DOOR DIESELVOERTUIGEN 8 in de Europese typekeuring, zowel in de laboratoriumtest in de huidige Europese typekeuringstesten, zowel in de komt doordat typische stadscondities worden onderbelicht omgeving dat niet alle voertuigen echt schoon zijn. Dit toegevoegd. Desondanks blijkt met name in een stedelijke als in de praktijktest die aan de Euro VI typekeuring is bussen voldoen allemaal aan de eisen die worden gesteld De geteste zware vrachtwagens, distributietrucks en stads en bovendien erg wisselende NO,-uitstoot zien. lieten onder deze omstandigheden echter relatief hoge tijdens typisch dagelijkse inzet, zoals Figuur 2 laat zien. technologie. De andere bus en het distributievoertuig van de in Euro VI voertuigen toegepaste emissiereductie Deze goede emissieprestatie geeft het potentieel aan vergelijkbaar met de eerder geteste zware vrachtwagens. omstandigheden een erg lage en stabiele NO,-uitstoot zien, Een van de geteste bussen liet ook onder zware stedelijke TNO testte twee stadsbussen en een distributietruck dan de rijomstandigheden van zware vrachtwagens, die grote afstanden op de snelweg afleggen. en stadsbussen. Onder stedelijke omstandigheden is vaak de vrachtwagens voor lange afstand nog relatief veel NO, worden de uitlaatgassen, en daarmee de SCR-katalysator, condities sommige Euro VI voertuigen in vergelijking met uitstoten. Het gaat dan met name om distributietrucks sprake van een lage belasting van de motor. Hierdoor een grotere uitdaging voor het reduceren van NO,-uitstoot Metingen hebben aangetoond dat onder stedelijke niet warm genoeg voor het voldoende terugbrengen van de NO,-uitstoot. Stedelijke rijomstandigheden vormen daarom SCHOON NOG NIET ONDER ÂLLE OMSTANDIGHEDEN EURO VI DISTRIBUTIETRUCKS EN BUSSEN inspanningen van wetgevers én voertuigfabrikanten. vrachtwagens zijn door invoering van de nieuwe wetgeving EGR, een systeem voor uitlaatgasrecirculatie. Zware (SCR) katalysator, en door Exhaust Gas Recirculation of katalysator, de zogenaamde Selective Catalytic Reduction wordt sterk teruggebracht door toepassing van een speciale veel schoner geworden. Dit succes is het resultaat van de uitstoot van vervuilende uitlaatgassen. De uitstoot van NO, met geavanceerde systemen voor het terugbrengen van de voertuigfabrikanten nieuwe motoren ontwikkeld in combinatie NIEUWE DIESELAUTO S UITSTOOT VAN