Migratie, Remittances & Ontwikkeling: Nickerie, Suriname

Transcriptie

1 Migratie, Remittances & Ontwikkeling: Nickerie, Suriname Joram Spijker Masterscriptie, Universiteit van Amsterdam Begeleiders: A.F.M. Zaal & G.A. de Bruijne Amsterdam, maart 2007

2 Masterscriptie Sociale Geografie Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen, Universiteit van Amsterdam Begeleiders: A.F.M. Zaal, G.A. de Bruijne Migratie, Remittances & Ontwikkeling: Nickerie, Suriname Joram Spijker Lodewijk Boisotstraat ZM Amsterdam Tel.: maart

3 Voorwoord Bij het onderzoek doen en het schrijven van deze scriptie zijn een aantal personen erg belangrijk geweest. Die mensen wil ik op deze plek bedanken voor hun inzet, die ertoe geleid heeft dat dit onderzoek succesvol kon worden afgerond. Om te beginnen ben ik mijn begeleiders zeer erkentelijk. Fred Zaal en Ad de Bruijne hebben er vanaf het begin aan bijgedragen dat het onderzoek doen soepel verliep. Ad de Bruijne heeft er voor gezorgd dat wij goed voorbereid op weg konden naar Suriname. Ook was er lokale begeleiding en een verblijfplaats geregeld. Fred Zaal is met name bij het schrijven van de scriptie van grote waarde geweest, met nuttige opmerkingen en correcties. In Suriname kregen wij bij het veldwerk hulp van lokale begeleiding. Mevrouw Usha Schalkwijk en mevrouw Celestine Weidum stonden drie maanden lang voor ons klaar. Zo regelde Celestine onze woning in Nickerie en een mooie trip naar het binnenland (Apoera). Tevens arrangeerde zij de eerste ontmoetingen met studenten Aardrijkskunde in Nickerie. Usha had immer haar eigen kantoor en bibliotheek in Paramaribo ter beschikking, waarvan geregeld gebruik is gemaakt. Naast het onderzoek zorgden beide begeleidsters voor de afhandeling van formele zaken alsmede voor de nodige gezellige etentjes. Het onderzoek had onmogelijk plaats kunnen vinden zonder de hulp van de 150 respondenten, waarvoor mijn grote dank. Het was vaak een genoegen de interviews af te nemen en daarna met een drankje wat te praten over Suriname, Nederland, voetbal of wat dan ook. Deze gastvrijheid, die ik erg vaak tegen ben gekomen, heeft het onderzoek doen zeer aangenaam gemaakt. Mijn dank gaat ook uit naar de 20 sleutelinformanten in zowel Nickerie als Paramaribo die mij, ieder op hun eigen gebied, van zeer nuttige informatie hebben voorzien. Hoewel allen onder werktijd bezocht werden, werden de vragen meestal met geduld en kunde beantwoord, waarmee ik erg ben geholpen. Bij het schrijven van mijn scriptie heb ik in de laatste fase belangrijke hulp gehad van Maaike Diender en Paula Wortelboer, die nog vele schoonheidsfoutjes wisten op te sporen waar ik al lang overheen las. Bedankt voor jullie steun! Daarnaast bedank ik Paula voor haar bezoek in 2

4 Suriname, waarbij wij gedurende twee prachtige weken veel van het land hebben mogen bewonderen. Tot slot mijn dank aan degenen die het verblijf in Suriname zeer aangemaakt hebben gemaakt. Allereerst mijn reisgenoten Rob, Hanneke en Judith, bedankt voor de gezellige maanden. Studenten Aardrijkskunde in Nickerie, bedankt voor het lenen van de fietsen en de informatie over het gebied. Herman, dank voor de mooie trip naar Guyana, deze was zeer bijzonder. Margriet en de stagiaires in Paramaribo, het was gezellig! En natuurlijk Elly Windzak, met wie Rob en ik vele uren hebben ge(zaal)voetbald, het WK hebben gekeken en Parbo s hebben gedronken. Foto: Nieuw Nickerie, het kanaal (eigen archief) 3

5 Samenvatting De stijgende trend in wereldwijd verzonden remittances (overdrachten in geld of goederen van emigranten naar hun familie thuis) hebben geleid tot dit onderzoek. Suriname is daarin een interessant land vanwege de hoge emigratiecijfers de afgelopen decennia en de vele inkomende remittances momenteel, grotendeels vanuit Nederland. Het onderzoek is uitgevoerd in het district Nickerie, een district waar nog nauwelijks onderzoek heeft plaatsgevonden. Naast het in kaart brengen van de migratie- en remittances stromingen van en naar Nickerie is binnen dit onderzoek ook gekeken naar de aanwending van deze remittances; worden deze productief ingezet of slechts gebruikt voor consumptie? Ongeveer de helft van de huishoudens in Nickerie ontvangt remittances. Dit varieert van af en toe een pakketje met levensmiddelen of tweedehands kleding tot aan vaste geldbedragen per maand. In bijna alle gevallen worden deze remittances gebruikt voor consumptie. Soms wordt er een deel gespaard, meestal voor noodgevallen. Zelden leiden deze overdrachten van familie in het buitenland tot een duurzame investering. Remittances zorgen wanneer zij grotendeels geconsumeerd worden voor een korte termijn ontwikkeling. Deze korte termijn ontwikkeling kan leiden tot toenemende afhankelijkheid van de zender. Om ontwikkeling te genereren voor de langere termijn dient te worden geïnvesteerd met remittances. Omdat er nog altijd veel emigratie plaatsvindt vanuit Nickerie zullen remittances vanwege de vaak hechte familiebanden waarschijnlijk blijven komen in de toekomst. 4

6 Inhoudsopgave. Pag. Voorwoord 2 Samenvatting 4 Lijst van figuren, tabellen en afbeeldingen 8 1. Inleiding Theoretisch kader Onderzoeksvragen Begrippenkader Migratie Remittances Ontwikkeling Relevantie van het onderzoek Conceptueel model Methodologie Dataverzameling Secundaire literatuur Oriëntatie onderzoeksgebied Huishoudeninterviews Interviews met sleutelinformanten Participerende observatie Aard, selectie en beperkingen onderzoek Aard van het onderzoek Selectie eenheden Beperkingen onderzoek 25 5

7 4. Studiegebied Suriname Geografie en bestuur Geschiedenis Economie Demografie Nickerie Geografie Geschiedenis Demografie Nieuw Nickerie Resultaten: migratie en remittances Migratie Familie in het buitenland Achtergrond en bestemming Emigratie: waarom en wanneer? Ontvangen remittances Macro cijfers Suriname Remittances in Nickerie Perceptie respondenten Remittances: soort en regelmaat Soort remittance Pakketten Geld Regelmaat Inkomen & waardering Remittances: Aanwending en etniciteit Investeren, sparen en consumeren; ontwikkeling of afhankelijkheid? Aanwending remittance Afhankelijkheid 62 6

8 6.2 Indirecte remittances in Nickerie Stichting Vrienden van Nickerie Stichting Sahara Stichting Win Streekziekenhuis Nickerie Etniciteit Remittances per etniciteit Hindoestanen Creolen Javanen Migratie en remittances in Nickerie: de toekomst Toekomstige migratie en remittances Migratie in de toekomst Familieband Soort remittance Economische vooruitzichten Nickerie en Suriname: ontwikkeling of stagnatie? Nederlandse economie Remigratie Conclusie Subvragen Beantwoording hoofdvraag Aanbevelingen voor verder onderzoek en beleid 89 Literatuurlijst 91 Bijlage 1: Interviewlijst huishoudens 96 Bijlage 2: Lijst geïnterviewde sleutelinformanten 98 7

9 Lijst van figuren, tabellen en afbeeldingen Figuren Figuur 3.1: De Vesting, Nieuw Nickerie: spreidingspatroon interviews. Figuur 3.2: Deel district Nickerie met onderzoeksgebieden. Figuur 4.1: Migratie van Surinamers naar Nederland per decennium Figuur 4.2: Nieuw Nickerie uit de lucht Figuur 5.1: Emigratiereden ten opzichte van het emigratiejaar Figuur 5.2: Remittances naar Suriname vergeleken met andere inkomende geldstromen Figuur 5.3: Inkomende (geld)stromen in Suriname, (2004; 2005). Figuur 5.4: Ontvangen remittances naar soort familie Figuur 6.1 en 6.2: Afhankelijkheid per regelmatige en onregelmatige ontvangers Figuur 7.1: Emigratiejaar ten opzichte van ontvangsten Tabellen Tabel 4.1: Bevolking, oppervlakte en dichtheid, per district. Tabel 4.2: Inwoneraantal per ressort, district Nickerie Tabel 4.3: Inwoners district Nickerie naar etniciteit, geslacht en geloofsovertuiging. Tabel 5.1: Familieleden in het buitenland Tabel 5.2: Familieleden woonachtig in het buitenland, naar soort familie. Tabel 5.3: Huidige residentie Nickeriaanse emigranten Tabel 5.4: Redenen tot emigratie van familieleden Nickerianen Tabel 5.5: Emigratiejaar Nickeriaanse familieleden Tabel 5.6: Remittances ontvangende huishoudens in Nickerie Tabel 5.7: Trend ontvangen remittances in perceptie respondenten Tabel 5.8: Welke soort remittance wordt ontvangen? Tabel 5.9: Inhoud van de ontvangen pakketten Tabel 5.10: Regelmaat ontvangen remittances Tabel 5.11: Micro-verdieping: remittances naar inkomen en waardering 8

10 Tabel 6.1: Aanwending remittances Tabel 6.2: Micro-verdieping (2): remittances naar aanwending. Tabel 6.3: Afhankelijkheid van remittances Tabel 6.4: Verdeling steekproef en remittances ontvangers naar etniciteit. Tabel 7.1: Emigratie (eventuele) kinderen in toekomst? Afbeeldingen Afbeelding 3.1: Bezochtte vestiging Western Union, Corantijnpolder Afbeelding 4.1: Regionale ligging: Suriname in Zuid-Amerika Afbeelding 4.2: Suriname Afbeelding 4.3: Suriname per district Afbeelding 4.4: Nickerie, ressorten 9

11 1. Inleiding De afgelopen decennia zijn migratiestromen wereldwijd gestegen. In toenemende mate maken emigranten gebruik van remittances, overdrachten naar familie die nog steeds woonachtig is in het land van herkomst. In menig ontwikkelingsland vormen deze overdrachten een grotere bron van inkomsten dan ontwikkelingshulp en buitenlandse investeringen. De totale hoogte van remittances in de wereld wordt inmiddels geschat op ruim 167 miljard US Dollar per jaar (World Bank, 2006). Het effect van deze remittances is afhankelijk van de aanwending ervan. Een consumptieve aanwending geeft korte termijn voordelen, maar zou op de langere termijn kunnen leiden tot meer afhankelijkheid. Investeringen met remittances zouden kunnen leiden tot duurzame ontwikkeling van een gebied. Dit onderzoek heeft plaatsgevonden in het Surinaamse district Nickerie. Als voormalige kolonie is er tussen Suriname en Nederland veel verkeer van personen, goederen en kapitaal. Veel Surinamers zijn de afgelopen decennia geëmigreerd van Suriname naar Nederland en deze stroom is nog geenszins ten einde. De emigranten steunen, wanneer mogelijk, de achtergebleven familieleden met het zenden van geld en/of pakketten. Het onderzoek is uitgevoerd met als doel inzicht te krijgen in migratiepatronen, de stroom remittances en de aanwending hiervan. Wat is de impact van deze ontvangsten op het district Nickerie? Om dit te onderzoeken is er in Suriname gedurende drie maanden onderzoek verricht. Door middel van het interviewen van huishoudens in Nickerie en sleutelinformanten in zowel Nickerie als de hoofdstad Paramaribo is een duidelijk beeld verkregen van de stroom remittances en de impact daarvan. Tevens is hierbij wetenschappelijke literatuur aangaande dit onderwerp geraadpleegd, waarmee de onderzoeksresultaten kunnen worden ingebed in de huidige discussie rond remittances in de ontwikkelingsliteratuur. De scriptie is opgebouwd uit 8 hoofdstukken, welke ieder bestaan uit een aantal paragrafen en subparagrafen. Na deze inleiding volgt in hoofdstuk 2 de theoretische inbedding van het onderzoek. De onderzoeksvragen worden hier gepresenteerd, gevolgd door een toelichting bij de gebruikte begrippen en het uiteenzetten van een aantal theorieën omtrent migratie, remittances en de impact hiervan op een gebied. Ook wordt de relevantie van het onderzoek in hoofdstuk 2 besproken. Hoofdstuk 3 toont vervolgens de methodologie. Uitgelegd wordt 10

12 hoe tijdens het veldwerk en het schrijven van de scriptie te werk is gegaan en welke middelen zijn gebruikt bij het doen van het onderzoek. De plaats van het onderzoek, het district Nickerie in Suriname, wordt in hoofdstuk 4 toegelicht. Dit gebeurt door middel van korte beschrijvingen op het gebied van geschiedenis, geografie, economie en demografie, over zowel het land als het district. Hoofdstuk 5 is het eerste hoofdstuk waarin een aantal onderzoeksresultaten worden getoond. Migratiepatronen en remittances worden besproken, gefocust op volume, soort en regelmaat van de remittance. Hoofdstuk 6 gaat verder met de aanwending van de remittances, bespreeekt afhankelijkheid en ontwikkeling, indirecte remittances (via stichtingen of NGO s) en gaat in op de verschillen per etnische groep wat betreft remittances. Hoofdstuk 7 kijkt naar de toekomst. Hoe zullen migratie en remittances zich ontwikkelen? Aan de hand van prognoses op het gebied van migratie en economie wordt de kwestie remittances naar een breder niveau getrokken. Hoofdstuk 8 tenslotte vat de belangrijkste resultaten samen in de conclusie, waarbij tevens antwoord wordt gegeven op de onderzoeksvragen en aanbevelingen worden gedaan tot beleid en verder onderzoek. Geraadpleegde literatuur volgt na de conclusie, waarna twee bijlagen (interviewlijst veldwerk en een lijst met geïnterviewde sleutelinformanten) de scriptie afsluiten. 11

13 2. Theoretisch kader Dit hoofdstuk bevat de theoretische inbedding van het onderzoek. De onderzoeksvragen zullen worden gepresenteerd, evenals een toelichting bij de gebruikte begrippen. Ook zal duidelijk worden gemaakt dat het onderwerp, migratie en remittances, deel uitmaakt van een brede wetenschappelijke discussie die momenteel gaande is. Na de in paragraaf 2.1 getoonde hoofdvraag en subvragen zullen in paragraaf 2.2 de belangrijkste begrippen uitgewerkt worden. Het gaat hierbij om de begrippen migratie, remittances en ontwikkeling en de relaties tussen deze verschillende verschijnselen. De aansluitende paragraaf (2.3) beschrijft de relevantie van het onderzoek. Het theoretisch kader wordt in paragraaf 2.4 afgesloten met het conceptueel model voor dit onderzoek. 2.1 Onderzoeksvragen De hoofdvraag voor het onderzoek is als volgt geformuleerd: Wat zijn de effecten van migratie en remittances op de sociaal-economische ontwikkeling van huishoudens in Nickerie? Aan de hand van de volgende subvragen zal deze hoofdvraag worden beantwoord: Migratiepatronen in Nickerie: waarom migreren mensen, wanneer vindt dit plaats en wat is de bestemming of herkomst? Aantallen, soort en regelmaat; hoe kan de stroom remittances in Nickerie gekarakteriseerd worden? Remittances in gebruik: consumptie of investering? Leiden ontvangsten tot afhankelijkheid en verschilt dit per etniciteit? Wat is voor Nickerie het te verwachten toekomstbeeld omtrent migratie en remittances? Op welke wijze past dit in een bredere geografische en economische context? 12

14 2.2 Begrippenkader Migratie, remittances en ontwikkeling. De begrippen die de leidraad vormen in dit onderzoek dienen te worden toegelicht, zodat duidelijk wordt wat precies met deze termen bedoeld wordt. Daarnaast zullen ook theorieën en ideeën rondom deze begrippen behandeld worden, om een idee te krijgen wat er precies gaande is Migratie Migratie is een beweging van een persoon die een verandering in verblijfplaats voor deze persoon met zich meebrengt, permanent of tijdelijk. In dit onderzoek zal met name gekeken worden naar internationale migratie, een beweging van een land naar een ander land (Knox en Marston, 1998). Migratie wordt in de huidige literatuur grotendeels verklaard door het feit dat er inkomensverschillen bestaan in de wereld. Zolang er loonverschillen zijn zal ook de migratiestroom niet uitputten (Van Dalen e.a., 2005). Dit wordt uitgelegd in de Neoclassical Economic Theory van Todaro (1976), waarin gesteld wordt dat geografische verschillen in loon, werkgelegenheid en kapitaalinvesteringsmogelijkheden ten grondslag liggen aan migratiebewegingen. Deze benadering is gericht op het individu en focust op maximalisatie van inkomen en ontwikkeling van vaardigheden (Todaro, in FRW, 2003a). Een migratie benadering die niet uitgaat van een individuele beslissing presenteren Stark en Bloom (1981, in FRW, 2003b). Deze benadering stelt dat migratiebeslissingen genomen worden op het niveau van het huishouden. Migratie draagt bij deze New Economics of Labour Migration (NELM) bij aan de diversificatie van inkomensbronnen en verspreiding van inkomensrisico s. Remittances van migranten zijn een vaste stabiele bron van inkomen voor het huishouden (Stark en Bloom in FRW, 2003b). Van Dalen e.a. (2005) geven aan dat wanneer uitgegaan wordt van modellen waarbij individuele beslissingen beïnvloed zijn door huishoudens, de kwestie van remittances aan belang wint. Zolang migranten deel blijven uitmaken van het huishouden in het land van herkomst blijft er interactie in de vorm van het transfereren van inkomen, goederen of informatie (Van Dalen e.a., 2005). De twee besproken migratietheorieën behandelen het begin van een migratieproces. Er zijn ook theorieën die een latere fase in dit proces proberen te verklaren. De voortgang van migratie door andere leden van het huishouden bijvoorbeeld. Hierbij spelen remittances eveneens een grote rol. Een theorie die dit proces verklaart is de Social Network Theory 13

15 (Massey, in Boyle e.a., 1998). Connecties tussen migranten en hun familie genereren nieuwe migratie stromen. De bestaande sociale netwerken zorgen ervoor dat de kosten voor nieuwe migranten lager zijn omdat zij al iemand kennen die op de hoogte is van de nieuwe situatie en hulp kan bieden, zoals tijdelijk onderdak. Het al of niet sturen van nieuwe migranten door huishoudens is afhankelijk van het succes van de eerste migrant (Massey, in Boyle e.a., 1998). Succes betekent hier onder andere de hoeveelheid van de remittances. Het eventuele succes van de voorganger en het feit dat voor een nieuwe migrant de drempel tot migreren lager is omdat hij of zij zich beweegt binnen een bestaand netwerk, zorgen ervoor dat kan worden besloten het migratieproces te herhalen. De drie gepresenteerde migratietheorieën bespreken verschillende motieven die leiden tot migratie. Deze theorieën verschaffen een raamwerk voor het onderzoek en maken duidelijk dat een motief tot migratie van invloed kan zijn op de situatie van de thuisblijvers. Immers bij de NELM benadering, die uitgaat van een huishoudensbeslissing, is de kans op remittances groter omdat hier tevoren afspraken over zijn gemaakt. Dit sluit het zenden van remittances bij andere motieven overigens niet uit. Tevens kunnen remittances voor zowel individu als huishouden een motief vormen om het migratieproces te herhalen Remittances Remittances zijn delen van de inkomsten van migranten, die in de vorm van stromen geld en of goederen naar familie worden gestuurd om die te ondersteunen (Ratha, 2005). Remittances zijn er in een aantal verschillende vormen. De bekendste en meest gebruikte vorm is het sturen van geld. Dit kan op een aantal verschillende manieren zoals via banken, geldtransferbureaus of door het persoonlijk (laten) overhandigen. Ook goederen kunnen gestuurd worden, bedoeld voor consumptie of om in het thuisland te verkopen. Remittances worden om verschillende redenen gestuurd. Loyaliteit speelt hierin een belangrijke rol. Gowricharn (2003) spreekt van moreel transnationalisme; emigranten vinden dat zij een verantwoordelijkheid dragen voor de thuisblijvers en helpen hen met remittances. Ook gebeurt het dat er voor vertrek afspraken worden gemaakt over ondersteuning. Migratie en remittances kunnen in het laatste geval worden opgevat als een strategie om kapitaal te verkrijgen. De genoemde NELM theorie van Stark en Bloom, gericht op een huishoudenbeslissing tot migratie, sluit hier op aan. 14

16 Een punt van discussie wat betreft remittances vormt de gevolgen voor landen die migranten wegzenden. Taylor (1999) stelt dat er over de impact van migratie en remittances veel onduidelijkheden zijn, die kunnen worden gegeneraliseerd naar twee extremen. Aan de ene kant is er het idee dat remittances een investeringsstroom in gang zet die de lokale economie stimuleert; remittances dragen hier dus op een positieve manier bij tot ontwikkeling in het thuisland. De andere kant van het verhaal is dat deze remittances een nieuwe stroom van emigranten uitlokken, waardoor na verloop van tijd een gebied als het ware uitgehold raakt door emigratie naar economisch succesvollere gebieden. De realiteit ligt ergens tussen deze extremen (Taylor, 1999). Het is lastig de impact van remittances te meten. Zo moet er altijd in ogenschouw worden genomen wat de migrant verdient zou hebben wanneer hij thuis was gebleven omdat dat deel bij migratie niet meer voorkomt. Algemene data over de impact van remittances op economieën van ontwikkelingslanden zijn schaars. Remittances vergroten direct het inkomen van de ontvanger en vergroten meestal ook de diversiteit van het inkomen. Ze verkleinen daarmee de kwetsbaarheid van de huishoudens. Dit kan weer zijn weerslag hebben op onderwijs en gezondheidszorg, waarmee remittances indirect zorgen voor een hogere levensstandaard (World Bank, 2006). De keerzijde is het gat dat migranten achterlaten wanneer zij in economisch betere gebieden hun geld gaan verdienen. Dit gaat richting de tweede extreme die Taylor (1999) bespreekt, de uitholling van een gebied. De World Bank (2006) is het daar gedeeltelijk mee eens. De hoger opgeleiden die vertrekken, de zogenaamde brain-drain, laten een gat achter wat de ontwikkeling van een gebied niet ten goede komt. Daar tegenover staat een mogelijk goed opgeleide diaspora, wat via een invloedrijk wereldwijd netwerk alsnog voordelen op kan leveren. Lager opgeleiden zijn in ontwikkelingsgebieden vaak talrijk en de emigratie van een deel van deze groep zou voordelen op kunnen leveren voor de achtergebleven laag opgeleiden, wanneer er schaarste ontstaat. Op de korte termijn kan dit de werkgelegenheid en lonen omhoog stuwen, echter op de lange termijn is dit geen goede basis voor ontwikkeling omdat een gebied beter zelf voor voldoende werkgelegenheid zou kunnen zorgen in plaats van dit te bereiken door gedeeltelijke emigratie (World Bank, 2006). Of remittances bijdragen aan ontwikkeling of de ontwikkeling van huishoudens tegenwerken hangt af van op welke manier deze aangewend worden en hoe ze het gedrag van ontvangers 15

17 beïnvloeden (Van Dalen, 2005). Geld of goederen kunnen direct geconsumeerd worden, maar ook geïnvesteerd. Het eerste kan leiden tot een toenemende afhankelijkheid van de ontvanger, het tweede tot een duurzame ontwikkeling. Volgens Taylor (1999) wijst het grootste deel van de studies over het gebruik van remittances op een consumerend in plaats van een investerend gebruik van remittances. Dit zou dus duiden op een korte termijn voordeel voor remittances ontvangende huishoudens en niet op een structurele verandering voor een gebied. Echter de met consumptie gepaard gaande contacten met lokale markten zorgen ervoor dat de voordelen van remittances, door middel van een multiplier effect, doorwerken (Taylor, 1999). Een nadeel van het direct consumeren van remittances is dat de afhankelijkheid van de ontvanger kan toenemen. Deze afhankelijkheid kan worden tegengegaan door, indien mogelijk, een deel van de ontvangsten opzij te leggen ofwel te investeren Ontwikkeling De meest gebruikte variabelen om ontwikkeling en haar relatie met migratie en remittances te meten, zijn inkomensgroei, ongelijkheid in inkomen tussen huishoudens en het verminderen van armoede (Taylor, 1999). Echter, deze variabelen vinden vaak tegelijkertijd en afhankelijk van elkaar plaats. Inkomensgroei bijvoorbeeld kan leiden tot een grotere ongelijkheid binnen een plaats. Dit kan weer leiden tot meer of tot minder armoede. Ook is economische vooruitgang niet de enige manier waarop ontwikkeling plaats kan vinden. Sen (1999) omschrijft ontwikkeling in termen van vrijheid voor het individu en tracht in het ontwikkelingsproces de beperkingen weg te nemen. Dit hangt weliswaar vaak samen met economische ontwikkelingen, maar beperkt zich niet tot materialisme. Het gaat hier met andere woorden om de mogelijkheden en de beperkingen die mensen hebben als maatstaf voor ontwikkeling. Bij dit onderzoek is met een brede kijk op het begrip ontwikkeling te werk gegaan. Er is niet beperkt tot enkel de economische zijde van ontwikkeling. 16

18 2.3 Relevantie van het onderzoek Over remittances is de afgelopen decennia veel geschreven. Nog steeds is dit verschijnsel een onderwerp van discussie binnen de huidige ontwikkelingsliteratuur. Consensus over het belang hiervan is nog niet bereikt. Wel is er in de literatuur overeenstemming over de steeds toenemende hoogte van remittances wereldwijd. De World Bank (2006) stelt dat de stroom remittances inmiddels tweemaal zo groot is als de officiële ontwikkelingshulp. Het geld dat de migranten terugsturen naar huis is een belangrijke bron van inkomsten geworden voor hun families en ontwikkelingslanden (World Bank, 2006). De hoogte van de officiële stroom remittances is de laatste 5 jaar verdubbeld, tot ongeveer 167 miljard US dollar wereldwijd in 2005 (World Bank, 2006). Dit komt volgens de World Bank (2006) door een vijftal factoren. Allereerst is er sinds de terroristische aanslagen van 11 september 2001 een verscherpt toezicht op stromen goederen en geld, waardoor een beter beeld is ontstaan van het belang van remittances. Daarnaast hebben er veranderingen plaatsgevonden in de remittancesindustrie de laatste jaren die het verzenden naar het thuisland vergemakkelijken; lagere commissiekosten en zich uitbreidende financiële en sociale netwerken zijn voorbeelden daarvan. Ook worden als oorzaken genoemd de gunstigere lokale valutakoersen ten opzichte van de US dollar, de betere mogelijkheden voor het verzamelen van data omtrent remittances en de groei van het aantal migranten en hun inkomens (World Bank, 2006). Ondanks deze stijging is dit nog maar een beperkt deel van de werkelijke situatie. Overdrachten die niet geregistreerd worden, bijvoorbeeld het persoonlijk overhandigen van geld, worden niet tot de eerdergenoemde 167 miljard gerekend. Dit noemt men de onofficiële of informele stroom remittances. Ook zijn er landen die data omtrent remittances niet rapporteren, of deze data onderbrengen onder andere categorieën op de betalingsbalans. Analyses en eerdere huishoudenonderzoeken suggereren dat dit getal nog wel met 50 % of meer kan stijgen als de complete stroom remittances in beeld wordt gebracht (World Bank, 2006). Migratie, remittances en ontwikkeling zijn begrippen die wereldwijd een toenemende rol spelen en vrijwel overal belangrijk zijn. De importantie van migratie en remittances verschilt per gebied. Bijvoorbeeld door de relatie tussen een emigratie land en een immigratieland, alsmede door de reden waarmee een migrant besluit te vertrekken. Volgens Taylor (1999) is de fundamentele kwestie niet of remittances nou wel of niet economische ontwikkeling 17

19 genereren, maar de vraag waarom migratie in sommige gebieden wel en in andere gebieden niet tot economische ontwikkeling leidt. Het is relevant een onderzoek te verrichten naar de impact van migratie en remittances, een actueel onderwerp uit de literatuur, in een gebied waar dit nog niet gebeurd is. Hiermee zou het huidige onderzoek een toegevoegde waarde kunnen hebben in het wetenschappelijk debat over remittances. 18

20 2.4 Conceptueel model Huishoudens district Nickerie, Suriname Migratie huishouden Geen migratie huishouden Migratie Geen remittances Etniciteit huishouden Soort familie in buitenland Remittances Aard remittance Regelmaat ontvangsten Aanwending remittance Consumptie Sparen Investeren Ontwikkeling/afhankelijkheid Korte termijn Lange termijn Continuerende migratie familieleden? 19

21 3. Methodologie Dit hoofdstuk zal inzicht geven in de onderzoekswijzen. Duidelijk zal worden gemaakt hoe de gegevens, die hebben geleid tot de antwoorden op de onderzoeksvragen, zijn verzameld. Methoden en selectie worden toegelicht. Daarnaast wordt aangegeven wat voor soort onderzoek het betreft en wat de beperkingen zijn van dit onderzoek. 3.1 Dataverzameling De data zijn op een aantal verschillende manieren verzameld. Zowel voor, tijdens als na het veldwerk is er gezocht naar gegevens die van belang zouden kunnen zijn bij het schrijven van deze scriptie Secundaire literatuur In de periode voor het veldwerk is er veel secundaire literatuur verzameld en gelezen. Dit is gedaan om met een brede theoretische basis naar het onderzoeksgebied te vertrekken. In het veld heeft dit geholpen doelgericht te werk te gaan en dieper in te gaan op kwesties. Ook nadien, tijdens het schrijven van de scriptie, is veelvuldig gebruik gemaakt van secundaire literatuur om de in het veld verzamelde data in te bedden in het wetenschappelijke debat omtrent dit onderwerp Oriëntatie onderzoeksgebied In Nickerie en Paramaribo zijn vervolgens de primaire data verzameld. Vanwege de relatieve onbekendheid van het onderzoeksgebied is begonnen met een aantal informele gesprekken met onze begeleidsters ter plaatse, alsmede met studenten van het lerareninstituut Aardrijkskunde (IOL) te Nickerie. Ook is in de beginfase al begonnen met het interviewen van enkele sleutelinformanten in Nickerie. Aan de hand van de informatie die in deze fase verkregen is, is besloten op welke manier en in welke gebieden het onderzoek verder plaats zou gaan vinden Huishoudeninterviews Omdat Nickerie over een aantal ressorten bestaat is besloten in zoveel mogelijk verschillende ressorten interviews te houden, om een zo breed mogelijk gebied te onderzoeken. Vanwege de grootte van het district en de beperkte mogelijkheden op het gebied van mobiliteit zijn de 20

22 verst gelegen ressorten achterwege gebleven, zie ook paragraaf over de beperkingen van het onderzoek. Uit de oriënterende gesprekken en de eerste indrukken van Nickerie werd duidelijk dat in het ressort Nieuw Nickerie de bevolking op het gebied van etniciteit en inkomen relatief door elkaar heen woont. Omdat dit ressort de meeste inwoners herbergt en de variëteit groot is werd besloten om hier de meeste respondenten te interviewen. Om een zo groot mogelijke spreiding te bewerkstelligen zijn de straten waar werd geïnterviewd vooraf uitgezocht, zie figuur 3.1. Figuur 3.1: De Vesting, Nieuw Nickerie: spreidingspatroon interviews. Bron: Google Earth, In dit deel van Nieuw Nickerie, de vesting genoemd, zijn 50 interviews gehouden. De rode lijnen in de figuur corresponderen met de straten waar interviews zijn gehouden met huishoudens. Per straat werden 5 of 10 interviews gedaan, afhankelijk van de lengte en het aantal huizen in een straat. Nog eens 50 interviews zijn gehouden in de relatief nieuw aangebouwde gebieden van Nieuw Nickerie, Van Pettenpolder en Nationaal Projekt. In beide gebieden werden 25 respondenten bezocht, wederom met als doel een zo groot mogelijke spreiding te bewerkstelligen. De laatste 50 respondenten zijn in twee andere ressorten bezocht, Oostelijke polders en Westelijke polders. In beide ressorten, die uit vele polders bestaan, zijn twee polders geselecteerd op etnische gronden. In het ressort Oostelijke polders betreft het de Longmaypolder; bekend om het relatief grote aantal Javanen die er wonen. In het ressort Westelijke polders werd de Corantijnpolder bezocht; deze polder wordt gezien als een Hindoestaans gebied. In beide polders zijn 25 respondenten bezocht, wederom gespreid wonend om een zo groot mogelijk gebied te onderzoeken. In figuur 3.2 is het noordelijke deel van het district Nickerie te zien. Het rood geselecteerde gebied betreft de Corantijnpolder, gelegen tussen Nieuw Nickerie en de Corantijn rivier. Het blauwe deel is de Longmaypolder, gelegen langs de Nickerie rivier. 21

23 Het gele gebied betreft Nieuw Nickerie, met de vesting, Van Pettenpolder en Nationaal Projekt. Figuur 3.2: Deel district Nickerie met onderzoeksgebieden. Bron: Google Earth, De respondenten zijn bezocht met als doel een zo groot mogelijke spreiding te bewerkstelligen. Op etnisch gebied zijn enkel de twee genoemde polders, met een bepaald etnisch imago, uitgezocht. Naast de polders is er voorafgaand aan interviews niet geselecteerd op etniciteit, ook niet binnen deze polders. In hoofdstuk 4 over het studiegebied kan worden gelezen dat Nickerie een zeer diverse samenleving heeft op het gebied van etniciteit. Deze manier van onderzoeken heeft een aardige vergelijking opgeleverd met de inwoneraantallen per etniciteit, zie hiervoor tabel 6.4. Naast spreiding en ten dele etniciteit (polders) is er op geen enkele wijze geselecteerd en zijn de huishoudens willekeurig bezocht. De manier van interviewen bestond eruit de respondenten eerst een paar gesloten vragen te stellen, gevolgd door een aantal open vragen. Hierbij werd voldoende ruimte over gelaten voor opmerkingen. De vragenlijst is bijgevoegd en te zien in bijlage 1. Na het afnemen van de 150 interviews zijn een tiental respondenten nogmaals bezocht. Deze respondenten zijn wel vooraf geselecteerd, op het gegeven dat zij geld ontvangen als remittance, eventueel aangevuld met pakketten. Deze respondenten zijn een tweede maal bezocht om dieper in te gaan op de bestedingspatronen van het ontvangen geld Interviews met sleutelinformanten Voor, tijdens en met name na het bezoeken van de huishoudens zijn er interviews gehouden met sleutelinformanten. Financiële instellingen, non-gouvernementele organisaties (NGO s), postbedrijven en overheidsinstellingen zijn bezocht met als doel een zo volledig mogelijk 22

24 beeld te verkrijgen over het onderwerp. Deze data zijn verzameld door middel van interviews, waarbij het aantal vragen en de aard van de vragen afhankelijk was van de persoon of instelling die bezocht werd. Op deze manier zijn veel deskundige gegevens verzameld, zowel in Nickerie als in Paramaribo. Afbeelding 3.1: Bezochte vestiging Western Union, Corantijnpolder Bron: Eigen archief Participerende observatie Naast de enquêtes en interviews is er op nog een andere manier veel te weten gekomen over het onderwerp en de context. Omdat er vanuit het eigen onderwerp drie maanden naar het land - en speciaal het district Nickerie - is gekeken, heeft dit veel inzichten opgeleverd die nuttig zijn geweest bij het verwerken van de gegevens. Op deze manier is er een goed beeld verkregen over het land, de plaats van het onderzoeksgebied daarin en de gebruiken en handelingen van de bevolking. Bij veel huishoudens werd aanmerkelijk langer gesproken dan de vragenlijst laat zien, wat een heleboel informatie heeft opgeleverd. Niet alleen over het directe onderwerp, ook over de context waarin dit speelt. Daarnaast is er veel opgestoken in de gewone, dagelijkse sociale contacten met mensen in Nickerie. Zo werd er veel geleerd over het land, haar geschiedenis, inwoners en gebruiken. Het begeleiden van de studenten Aardrijkskunde bij hun eigen opdrachten was in dat licht leerzaam. Al deze informatie is gebruikt bij het schrijven van deze scriptie en heeft geholpen bij het begrijpen en structureren van de gegevens. Waarom mensen migreren, waarom de band zo sterk blijft of waarom mensen doen (of juist niet doen) met wat ze ontvangen, dit zijn 23

25 vragen die niet alleen beantwoord zijn met de interviews, maar ook met informatie uit eigen ervaringen en informele gesprekken. 3.2 Aard, selectie en beperkingen onderzoek Aard van het onderzoek Omdat er nog weinig onderzoek verricht is in Nickerie is hier sprake van een exploratief onderzoek. Aan de hand van een aantal theorieën omtrent migratie en remittances is dit onderzoek uitgevoerd, met als doel te ontdekken hoe deze theorieën zich verhouden tot de situatie in het onderzoeksgebied. De data zijn in de historische en ruimtelijke context geplaatst, teneinde een representatief beeld te verkrijgen van het onderzoeksgebied. Hierbij is wel gebruik gemaakt van eerder onderzoek in Suriname Selectie eenheden Omdat onderzocht is wat de invloed is van remittances op de ontwikkeling van huishoudens, is het huishouden de onderzoekseenheid. Volgens Rodenburg (1997:3, in De Haas, 2003) is een huishoudenbenadering handig om de beperkingen van macro en micro perspectieven op migratie te overkomen. Het huishouden kan worden beschouwd als mediator tussen de vragen en mogelijkheden van de arbeidsmarkt en individuele beslissingen om te migreren (Rodenburg, 1997:3 in De Haas, 2003; p.79). Taylor benadrukt dat een huishoudens benadering essentieel is om te onderzoeken hoe remittances van migranten invloed hebben op investeringen en consumptie uitgaven (Taylor, 1999). In dit onderzoek zal uit worden gegaan van de volgende definitie van een huishouden: Een huishouden is een groep van een of meer individuen die een bepaalde economische activiteit delen met als doel het laten overleven van het huishouden en een zeker niveau van welzijn te genereren voor haar leden (Mattila-Wiro, 1999). Binnen dit onderzoek is geprobeerd de vragen voor te leggen aan het hoofd van het huishouden. Dit is in het grootste deel van de respondenten gelukt. In enkele gevallen was het hoofd van het huishouden zelf niet aanwezig. De vragen zijn in die gevallen beantwoord door een ander persoon binnen hetzelfde huishouden, die poogde antwoord te geven vanuit het perspectief van het hoofd van het huishouden. Er is geprobeerd voor te zorgen dat degene die de vragen beantwoordde zo veel mogelijk op de hoogte was van de situatie binnen het 24

26 huishouden. Het hoofd van het huishouden is in dit onderzoek niet gender gerelateerd, dat wil zeggen dat onder de respondenten zowel mannen als vrouwen hoofd van het huishouden waren. Ook kwam het regelmatig voor dat de kinderen de zorg in het huishouden over hadden genomen en derhalve de vragen beantwoordden, ook al woonden de ouders nog wel in hetzelfde huis Beperkingen onderzoek Er is gekozen om een zo breed mogelijk beeld te krijgen van het onderzoeksgebied en zoveel mogelijk verschillende gebieden op te nemen in het onderzoek. Vanwege de tijd- en mobiliteitsbeperkingen was het desondanks niet mogelijk om alle ressorten van het district Nickerie te onderzoeken. Omdat veel Nickerianen in de polders wonen zijn wel de ressorten Oostelijke polders en Westelijke polders bezocht. De ressorten Wageningen en Henarpolder zijn in dit onderzoek echter buiten beschouwing gelaten. Daarnaast is slechts een zijde van remittances belicht: de zijde van de ontvanger. In dit onderzoek is duidelijk geworden dat de zender een grote invloed heeft op dit proces en verschillende motieven hanteert voor het al dan niet zenden van remittances. Ook is de financiële situatie van de zender waarschijnlijk van invloed. Voor het achterhalen van deze gegevens dient echter onderzoek te worden gedaan in migrantenlanden als Nederland en de Verenigde Staten. Dit onderzoek focust enkel op de ontvangers van remittances. Een deel van de jeugd in Nickerie trekt naar de hoofdstad Paramaribo, voor educatie of om te werken. Vanwege de relatieve dichtbijheid is er veel verkeer tussen beide plaatsen en zal het ook voorkomen dat onderling geld wordt uitgewisseld, beide kanten op. Dit onderzoek behandelt in het geval van remittances slechts de in het buitenland woonachtige familie. Een enkel huishouden dat onderhouden wordt door familie in Paramaribo wordt hierbij niet meegenomen. Gedurende het interviewen van de huishoudens werd ondervonden dat enkele vragen ontbraken op de interviewlijst. Voorbeelden zijn de vragen naar het inkomen en naar de waardering van eventueel ontvangen remittances. Deze vragen zijn in een later stadium wel gesteld aan de tien respondenten die nogmaals werden bezocht. Ook de vraag naar de wijze waarop de remittances verkregen zijn (bijvoorbeeld formeel of informeel) is niet gesteld. Pas in een te laat stadium werd de mogelijke relevantie van deze vraag gerealiseerd. 25

27 4. Studiegebied In dit hoofdstuk zal het studiegebied nader toegelicht worden. Hiermee zal duidelijk worden gemaakt wat er zo interessant is aan het gebied waar het veldwerk is verricht. Het land Suriname als geheel zal eerst besproken worden, gevolgd door de lagere schaalniveau s van het district Nickerie en de plaats Nieuw-Nickerie. Aan de hand van een korte rondleiding langs geschiedenis, economie, demografie en natuurlijk geografie zullen deze verschillende ruimtelijke schaalniveau s uitgelicht worden; met als doel aan het eind van dit hoofdstuk duidelijk gemaakt te hebben waarom het interessant is dit onderzoek juist hier te verrichten. 4.1 Suriname Geografie en bestuur Suriname is het kleinste onafhankelijke land in Zuid-Amerika. Het wordt begrensd door de landen Guyana (aan de westkant), Frans Guyana (oostkant) en Brazilië (zuidkant). In het noorden grenst het land aan de Atlantische Oceaan. Het ligt, samen met de andere twee Guyana s, op het Guyanaschild. Het land heeft een oppervlakte van vierkante kilometer (CIA World Factbook, 2007). Het aantal inwoners van Suriname is 492,829 (ABS, 2005). Afbeelding 4.1: Regionale ligging: Suriname in Zuid-Amerika Bron: Parbo.com,

28 Suriname bestaat grofweg uit twee verschillende delen. De kustvlakte is een relatief vlak gebied waar veruit de meeste mensen wonen. Hier ligt de hoofdstad Paramaribo en ook Nieuw Nickerie. Het binnenland bestaat grotendeels uit tropisch regenwoud, is zeer slecht bereikbaar (boot of vliegtuig) en bergachtig. Beide delen worden verbonden door een savannegordel, bestaande uit bossen en witte zandgronden (EVD, 2007). Tevens stromen er door Suriname een aantal rivieren, met name in de zuid-noord richting. Twee hiervan, de Corantijn (westkant) en de Marowijne (oostkant), vormen de grens met het buurland. Klimatologisch gezien kent Suriname door haar ligging nabij de evenaar geen zomers en winters. Wel wordt het jaar opgedeeld in vier zones, de kleine en grote regentijd en dito droge tijd. De temperatuur is hierbij stabiel, ongeacht de tijd van het jaar; overdag gemiddeld 27 C (EVD, 2007). De regentijd geeft bij tijd en wijle zeer overvloedige regenval, wat door de slechte staat van de afwatering bijna overal tot problemen leidt. De overstromingen in het binnenland in 2006 zijn hiervan een extreem voorbeeld; in de straten van Paramaribo is het elke regentijd raak met blank staande straten en woningen. Afbeelding 4.2: Suriname Afbeelding 4.3: Suriname per district Bron: Kennislink.nl, 2007 Bron: Wikipedia, Suriname is een republiek met een constitutionele democratie. Aan het hoofd staat president Ronald Venetiaan, sinds augustus De president is tevens hoofd van de regering. Het parlement wordt gevormd door de Nationale Assemblée (DNA), met 51 zetels. Deze volksvertegenwoordiging wordt gekozen voor een periode van vijf jaar (CIA World Factbook, 27

29 2007). Suriname wordt bestuurskundig gezien opgedeeld in 10 districten, die op hun beurt weer opgedeeld worden in ressorten. Aan het hoofd van het district staat de districtscommissaris (DC). In tabel 4.1 worden de districten genoemd, met tevens het aantal inwoners, de oppervlakte in vierkante kilometer en de bevolkingsdichtheid. Het cijfer tussen haakjes achter de distrctsnaam correspondeert met het gebied op het kaartje in afbeelding 4.3. Tabel 4.1: Bevolking, oppervlakte en dichtheid, per district. District Bevolking Oppervlakte (km2) Dichtheid Paramaribo (7) ,6 Wanica (10) ,1 Nickerie (5) ,8 Coronie (3) ,7 Saramacca (8) ,4 Commewijne (2) ,5 Marowijne (4) ,6 Para (6) ,5 Brokopondo (1) ,9 Sipaliwini (9) ,3 Totaal ,0 Bron: ABS, Geschiedenis De oorspronkelijke bewoners in het gebied zijn een aantal inheemse stammen, zoals de Caraïben en de Arowakken. Vanaf de 15 e eeuw is er sprake geweest van Europese inmenging, door achtereenvolgens de Spanjaarden, Engelsen en Nederlanders. Vanaf 1667 heeft Nederland het gebied (plus een deel van het huidige Guyana) in bezit. In 1815 nemen de Engelsen het Guyanese deel over en ontstaat het gebied wat nu Suriname is. Naast Nederlanders vestigen zich in de loop der eeuwen ook andere Europeanen, zoals Portugese Joden en Duitsers, zich in het gebied. Vanaf de 17 e eeuw worden er vanuit Afrika grote aantallen slaven naar Suriname getransporteerd. Zij dienen arbeid te verrichten op de vele plantages die het land rijk is. Na de afschaffing van de slavernij worden de arbeidsplaatsen opgevuld door contractarbeiders, teneinde de plantages draaiende te houden. Tussen 1853 en 1939 worden in totaal

30 arbeiders aangevoerd. Deze zijn afkomstig uit Java en Brits-Indië, het huidige India, met name uit de districten Bihar en Uttar Pradesh. Ook een aantal Chinezen wordt aangevoerd (Ramdas, 1996, p.33; Nationaal archief, 2006). In de loop van de 20 e eeuw raken de plantages steeds meer in verval en neemt ook de Nederlandse invloed in Suriname af. Op 25 november 1975 viert Suriname haar onafhankelijkheid. Tot het moment dat legerleider Desi Bouterse met een staatsgreep de macht overneemt verloopt dit harmonieus. De staatsgreep, begin 1980, luidt een periode in die zeker niet tot de meest glorieuze in de Surinaamse geschiedenis zal worden gerekend (Loor, 2007). In december 1982 worden 15 vooraanstaande oppositieleden doodgeschoten, bekend geworden als de decembermoorden. De Surinaamse gulden wordt in de loop van de jaren 80 vrijwel waardeloos door de grote inflatie. In 1986 ontstaat een binnenlandse oorlog die veel schade en slachtoffers veroorzaakt (Loor, 2007). Op economisch en politiek gebied wordt sinds begin jaren 90 voorzichtig een herstel gemaakt, echter het vertrouwen in de politiek is nog altijd erg laag Economie Suriname is een land dat bij de rijkste ter wereld behoort wat betreft rijkdommen in de grond. Een land met veel potentie derhalve, waarvan tot op dit moment nog veel te weinig terecht is gekomen. Politiek gekibbel, een gebrekkige infrastructuur en een matig ondernemingsklimaat zijn hier debet aan. Suriname staat op de ontwikkelingsranglijst van de Verenigde Naties op plek 86 van de 177. Een middenmotor, hoewel veel Surinamers op de rand van het bestaansminimum leven. Het gemiddeld inkomen per hoofd van de bevolking is 2250 dollar. De laatste jaren zit de Surinaamse economie in de lift. Groeipercentages van tegen de 5% worden gehaald. Dit komt door de gunstige wereldmarktprijzen voor delfstoffen als bauxiet en goud. Hiermee zijn tevens de belangrijkste exportproducten van Suriname genoemd. Nadeel is dat Suriname vrij afhankelijk is van deze sectoren en de daaraan gekoppelde prijzen en derhalve kwetsbaar lijkt (Minbuza, 2007). De koers van de Surinaamse munt, de Surinaamse Dollar (SRD), is vrijwel stabiel ten opzichte van de US Dollar. Naast de formele sector bestaat een groot deel van de Surinaamse economie uit informele handelingen. Schattingen over de hoogte hiervan lopen uiteen van 40% tot 60% van het nationaal inkomen. De grootste werkgever in Suriname is de overheid, waar meer dan de helft van de beroepsbevolking werkzaam is (EVD, 2007). In de paragraaf over het district Nickerie zal verder in worden gegaan op economische activiteiten in het onderzoeksgebied. 29

31 4.1.4 Demografie De komst van de Europeanen en het halen van slaven en contractarbeiders in het verleden hebben er voor gezorgd dat Suriname een gekleurd palet vormt op het gebied van etniciteit. Het land wordt bevolkt door afstammelingen van al deze groepen. Het huidige inwoneraantal van is verdeelt in Hindoestanen (37%), Creolen (31%), Javanen (15%), Marrons (afstammelingen van ontsnapte slaven, ook boslandcreolen genoemd, 10%), Inheemsen (2%), Chinezen (2%), Blanken (1%) en anderen (2%) (CIA World Factbook, 2007). De categorie anderen bestaat voornamelijk uit gemengde vormen van de andere groepen. Guyanezen worden hier niet apart genoemd en vormen landelijk een kleine groep, maar zijn in het onderzoeksgebied Nickerie relatief talrijker. Naast de al besproken vormen van immigratie die Suriname de afgelopen eeuwen heeft meegemaakt, heeft er ook veel emigratie plaatsgevonden. Dit is met name de laatste eeuw gebeurd. Vanwege het feit dat Suriname tot 1975 een kolonie was van Nederland, is het logisch dat de grootste emigratiegolf zich daar naar toe bewoog. Vanaf begin 20 e eeuw tot heden ten dage maken Surinamers de stap in Nederland te gaan wonen, vaak op zoek naar meer kansen op welvaart. Rond de onafhankelijkheid in 1975 bevond deze exodus zich in een hausse. Momenteel wonen er mensen van Surinaamse afkomst in Nederland en dit aantal zal blijven toenemen (CBS Statline, 2007). Hierbij dient te worden opgemerkt dat er ook in toenemende mate sprake is van remigratie; Surinaamse migranten besluiten terug te gaan naar hun geboortegrond om daar van de oude dag te genieten. In figuur 4.1 staat het aantal migranten van Suriname naar Nederland, per decennium, waarbij duidelijk de migratie piek in de jaren 70 rond de onafhankelijkheid waarneembaar is. Figuur 4.1: Migratie van Surinamers naar Nederland per decennium Bron: Unger & Siegel,

32 De relatie tussen Nederland en Suriname en de daaruit voortgevloeide migratie verklaren mede het belang van dit onderzoek. Zonder de grote aantallen in Nederland woonachtige Surinamers, die vaak trouw de achtergebleven familie (financieel) ondersteunen, was het onderwerp remittances niet aan de orde geweest. Deze migratiegolf richting Nederland heeft zich niet beperkt tot een enkele etnische groep. Op de Guyanezen na, die zich doorgaans richten op de Verenigde Staten, herbergt Nederland Surinamers die zich rekenen tot de Hindoestaanse, Javaanse, Creoolse en Inheemse groepen. Ook geografisch ligt hier geen beperking. Uit alle districten zijn Surinamers geëmigreerd. In een van deze districten, Nickerie, heeft dit onderzoek plaatsgevonden. In de volgende paragraaf zal dit district worden geïntroduceerd. 4.2 Nickerie Geografie Het district Nickerie ligt in het uiterste noordwesten van Suriname. Aan zowel noord als westkant worden de grenzen van het district gevormd door water; noordwaarts ligt de Atlantische Oceaan, aan de westkant stroomt de rivier de Corantijn, die tevens de grens vormt met buurland Guyana. In het oosten, richting hoofdstad Paramaribo, ligt het district Coronie. Zuidwaarts ligt het grote binnenlandse district Sipaliwini. Afbeelding 4.4: Nickerie, ressorten Bron: Wkipedia, De hoofdplaats van het district, Nieuw Nickerie, is het eindpunt van de oost-west verbinding. Deze weg loopt van Albina, aan de oostgrens, via Paramaribo tot aan Nieuw Nickerie. De weg maakt de kuststrook, waar veruit de meeste inwoners wonen, enigszins bereikbaar. Deze weg ligt er overigens pas sinds de jaren 60 van de twintigste eeuw, wat Nickerie voor die tijd 31