Ondernemen met lef. Verslag van het Advocatuur Congres 20 en 21 November Ga slimmer werken! Je zoekt vaak iemand die op je lijkt

Transcriptie

1 Ondernemen met lef Verslag van het Advocatuur Congres 20 en 21 November 2014 Ga slimmer werken! door prof. Barbara Baarsma Je zoekt vaak iemand die op je lijkt door prof. Mandy van der Velde Je moet van de kant komen als je iets wilt bereiken door Michiel Muller Mannelijke leiders maken plaats voor vrouwelijke leiders door prof. Jeroen Smit Wildvreemde partijen gaan zich met je business bemoeien door Menno Lanting Als baas ben je alleen nodig als het echt misgaat door Paul Verburgt Denk na over andere manieren van managen door prof. Henk Volberda We meten tevredenheid, maar moeten bevlogenheid meten door prof. Bas Kodden Succesvol én klantgericht innoveren in diensten door prof. Rudy Moenaert

2 Er is lef nodig om echt te innoveren Advocatuur Congres 2014 Leven is het meervoud van lef, stond ooit op de affiches van Loesje. In hoeverre leven advocatenkantoren nog, en ondernemen ze met lef? Die vraag stond centraal op het Advocatuur Congres 2014 in Houten. Een Nederlands advocatenkantoor onderneemt niet met lef. Dat kan de harde conclusie zijn na twee volle dagen Advocatuur Congres. In de voorbeelden van de negen sprekers zaten namelijk erg weinig advocatenkantoren die er positief uitsprongen op de woorden lef en ondernemen. Maar de sprekers waren dan ook niet uitgenodigd om te vertellen dat het allemaal koek en ei is. Management adviseur Bert Hokken, die het congres voor de vijfde keer organiseerde, roept niet voor niks op tot visie en daadkracht. Om het kantoor klaar te stomen voor de nieuwe realiteit die zich aandient na de crisis, heeft u het lef nodig om echt te innoveren, moeilijke beslissingen te nemen en het roer om te gooien als het nodig is. In zijn inleiding geeft Hokken ook aan dat de eerste faillissementen zich al hebben aangediend in de advocatuur. Hij vermoedt dat het niet de laatste zullen zijn. Leiderschap Econome Barbara Baarsma vertelde haar toehoorders dat de gevolgen van de crisis nog lang doorwerken. Ze laat zien dat het aantal advocatenkantoren groeit, het aantal eenpitters ook, maar dat de tarieven een definitieve weg naar beneden hebben ingezet. Een heel aantal sprekers ging dieper in op leiderschap. Wat voor leiders zijn er nodig om innovatie aan te zwengelen? Leiders die zichzelf kunnen relativeren, die over wij blijven praten en niet in hun eigen heilige status gaan geloven, zo leerde Jeroen Smit bij het schrijven van de boeken Het Drama Ahold en De Prooi. Wat voor leiders het ook zijn, laat het er bij voorkeur weinig zijn, vertelt ondernemer Paul Verburgt. Hij heeft minimal management tot kunst verheven, en schrapt het liefst de hele HR-afdeling om met zelfsturende teams een hartstikke gezonde onderneming te hebben. Verburgt denkt dat advocatenkantoren ook geschikt zijn om te werken in zelfsturende teams. In zijn kruistocht tegen HR heeft Verburgt een natuurlijke vijand aan HR-professor Mandy van der Velde. Zij denkt dat het advocatenkantoor van de toekomst erg gebaat is bij meer diversiteit. Dat is volgens haar geen politiek correct praatje, maar ook business-wise interessant, omdat klanten ook divers zijn. Om diversiteit door te voeren moet het bestuur van een kantoor dat beleid actief omarmen. Daarnaast is het belangrijk om sollicitanten aan te nemen die niet op jouzelf lijken, vertelt ze. Spreker Menno Lanting heeft ook niet zo n hoge pet op van HR in een organisatie met hoogopgeleide professionals. Het risico dat zij door HR te veel ontzorgd zijn is groot, dus hij pleit voor een renaissance van de professional. Bas Kodden heeft een eigen definitie van een goede leider, dat is volgens hem een Chief Energy Officer. Kodden ging te rade bij topsporters voor de vraag 2 Advocatuur Congres 2014

3 hoe je effectief en daadkrachtig kunt zijn en ziet hoe vooral hun persoonlijke energiebronnen tot grote prestaties leiden. Optimisme, een bescheiden ego, stressbestendigheid en eigen effectiviteit zijn die bronnen. Innovatie Het huidige businessmodel van het Advocatenkantoor is wel aan vernieuwing toe, meldt professor Henk Volberda de aanwezige advocaten op het Advocatuur Congres. Maar hoe innoveer je succesvol? Als het aan de Belgische marketingprofessor Rudy Moenaert ligt, begint dat met de persoonlijke vraag wanneer je voor het laatst iets nieuws hebt gedaan. Volberda geeft aan dat advocatenkantoren moeten veranderen voordat de resultaten tegenvallen, want dan zijn ze te laat. Hij vertelt de advocaten dat ze te weinig nadenken over andere manieren van managen. Nadenken over innovatie is iets wat ondernemer Michiel Muller kort doet. Niet te lang met een plan voor iets nieuws rondlopen, maar beginnen en kijken waar je uitkomt, adviseert hij. Veel van zijn innovaties werden pas bedacht toen hij al begonnen was met Tango en Route Mobiel en vaak kwamen ze van business-partners waar hij nauw mee samenwerkte. De crux van Mullers verhaal zit hem in zijn opmerking: Hetzelfde doen werkt niet, vroeger niet en nu nog minder, door Richard Branson samengevat in Screw it let s do it. Organisator Bert Hokken kijkt terug op een inspirerend Advocatuur Congres, dat door de bezoekers als zeer informatief en nuttig werd ervaren. Hokken: Als er iets duidelijk is geworden na dit vijfde Advocatuur Congres, dan is het dat advocatenkantoren zich terdege realiseren dat hun markt, de gehanteerde tarieven, de interne organisatie en het businessmodel aan vernieuwing toe zijn. Gesterkt door de vele voorbeelden van innovatie en ondernemingsdrang kunnen ze daarmee aan de slag. Blogs De Advocatenwijzer Tijdens het Advocatuur Congres waren bloggers van de Advocatenwijzer actief. Zij schreven en interviewden na afloop Bas Kodden: Interview met Bas Kodden: advocaat-maar-ook-een-held Henk Volberda - Innovatie businessmodel advocatuur onvermijdelijk Barbara Baarsma - CBS signaleert trendbreuk. Aantal advocaten groeit, maar tarieven dalen Jeroen Smit - Nieuwe leiders in een snel veranderende wereld nieuwe-leiders-een-snel-veranderende-wereld Paul Verburgt - Minimal Management: een rigoureuze aanpak lever winst op minimal-management-een-rigoureuzeaanpak-levert-winst-op Michiel Muller - Screw it, let s do it screw-it-lets-do-it Mandy van de Velde - Ideale wereld: meer diversiteit de advocatuur met goed HR beleid ideale-wereld-meer-diversiteit-de-advocatuurmet-goed-hr-beleid Ondernemen met lef 3

4 Ga slimmer werken! Barbara Baarsma We zijn nog steeds aan het kwakkelen, schetst Barbara Baarsma de economische stand van het land. Ook over de economische vooruitzichten voor de juridische sector is ze niet zo positief. Niet harder gaan werken, maar wel slimmer, is haar advies. Twee kwartalen met lichte economische groei, iets meer groei dan in dezelfde periode vorig jaar, het zou erop kunnen duiden dat er licht aan het eind van de tunnel is. Maar Barbara Baarsma, directeur van SEO economisch onderzoek, is voorzichtig. De schaduw van de crisis was heel groot en we zitten nog altijd twee procent onder het niveau van Baarsma schetst meer cijfers die niet positief stemmen, zoals de groeivoet, een vergelijking met de groei uit de jaren Ten opzichte van die groei, mist Nederland 20 procent welvaart, Ierland 57 procent en Duitsland slechts 4,5 procent. Het begrotingstekort zit aan goede kant van de door Europa vereiste 3 procent, maar te veel crises in de wereld leiden tot minder consumentenvertrouwen en groei, stelt Baarsma. Aan de andere kant: Economen spreken van herstel als de export, bedrijfsinvesteringen en consumenteninvesteringen toenemen en dat is het geval. Ook de consumentenbestedingen gaan de goede kant op. Volgens Baarsma is de economische groei nog niet goed genoeg geweest. We blijven achter bij de buurlanden, België en Frankrijk doen het aanzienlijk beter en ook het Verenigd Koninkrijk en de VS zijn echt bezig met stevig herstel. Wij zijn nog steeds aan het kwakkelen. Onze economie groeit 0,2 procent, opkomende economieën als China groeien 6 tot 7 procent. Volgens OESO moeten we wennen aan lagere groei. De wereldhandelsorganisatie voorspelt dat de groei van de economie van de rijke landen tot 2060 maximaal rond de 2,25 procent zal liggen. Los van de economische argumenten, maakt meer economische groei per persoon een land gemiddeld gelukkiger, vertelt Baarsma. Mensen willen hun rijkdom graag vergelijken met de buurman en ze zijn gelukkiger als ze het ene jaar meer hebben dan het jaar ervoor. Trendbreuk Nu de Nederlandse economie goed beschouwd nog steeds kwakkelt, is de vraag hoe het met de advocatuur staat. Baarsma laat zien dat het aantal kantoren sinds 2007 sneller stijgt dan in het notariaat en de accountancy. Het aantal eenpitters steeg van 47,8 naar 52,2 procent. Voor de tarieven zie je tot 2011 een reële stijging, daarna een daling. Sinds 2014 zie je een nominale daling van de tarieven en dat is volgens Baarsma een trendbreuk. De besteedbare inkomens van huishoudens zijn fors gedaald, ze zoeken naar manieren om kosten van juridisch advies te drukken. Dus gaan ook de hogere inkomens zich verzekeren voor rechtsbijstand, cliënten gaan vaste prijzen vragen of ze gaan het zelf doen. En ook het bedrijfsleven wordt kritischer: het MKB wil al helemaal niet meer werken op basis van uurtje-factuurtje. Aanbestedingen, pitchen, offertes, of een extern bureau met een legal benchmarket 4 Advocatuur Congres 2014

5 zijn steeds meer aan de orde van de dag. De overheid helpt ook niet mee, door de bezuinigingen op gefinancierde rechtsbijstand de vergoedingen voor toevoeging zijn erg gezakt. De markt voor juridische diensten is volgens Baarsma moeilijk in kaart te brengen. Ze heeft gekeken naar de geschilbeslechtingsdelta van het ministerie van Veiligheid en Justitie, die voor verschillende rechtsgebieden is gemaakt. Baarsma: In de markt voor juridisch advies bestaat de bulk uit vragen en eerstelijnshulp. Daarin moet advocaat al herkenbaar zijn. Er is veel werk te doen in preventie en service, dat doen weinig advocaten al en daar zijn concurrenten vol in gesprongen. Het oplossen van geschillen is maar een klein deel van de markt. Het topje van de piramide van juridisch werk is de overnamepraktijk. Daar werken vooral advocaten in. Maar slechts een klein deel van de mensen komt naar boven in die piramide. De samenleving juridiseert nog wel, Er wordt hard genoeg gewerkt Het aantal burnouts is hoog, ga vooral slimmer werken maar het werk wordt anders georganiseerd, men gaat meer zelf doen, er is veel automatisering. Of men doet het zelf en laat het controleren door de advocaat. Het hersenwerk wordt door advocaten gedaan, maar dat is het topje van het werk. Het handenwerk kan ook door de advocatenkantoren gedaan worden, maar anders dan voorheen. Gebrekkige concurrentie Baarsma steekt de advocaten ook een hart onder de riem. Ze stelt dat ze belangrijke dienstverleners zijn in onze economie, maar geeft ook aan dat hoe lager hun kosten zijn, hoe beter het is voor de economie. De zakelijke dienstverlening is 14 procent van het bbp, maar de groei hapert omdat de arbeidsproductiviteit in de zakelijke dienstverlening daalt. Het is een relatief grote sector die vooral op het binnenland is gericht. Achterblijvende productiviteit heeft een groot effect op de economie. Ze denkt niet dat de arbeidsproductiviteit omhoog kan door harder te gaan werken, hard werken gebeurt toch wel. Advocaten moeten vooral slimmer gaan werken. Het aantal burnouts is al zo hoog in jullie cultuur van zeur niet, er is juist een cultuurverandering nodig. Waarom lukt het de advocatuur niet om te groeien in arbeidsproductiviteit? Volgens de econome is dat de gebrekkige concurrentie. Door bescherming van de markt ontbreekt het evenwicht tussen informatie en macht. Anders gezegd: Hoe meer concurrentie, hoe groter de prikkel om productiever te worden. De regulering is bedoeld om kwaliteit te borgen, maar het procesmonopolie, toetredingsbarrières, beperkingen voor de advocaat in loondienst, al deze zaken houden ook concurrentie tegen. En de overheid heeft dit in de gaten. Baarsma wijst op een rapport van Economische Zaken dat binnenkort uitkomt, onder de titel: Betere regulering en meer concurrentie in de juridische dienstverlening. Ook het WODC publiceerde al over de voor- en nadelen van regulering. U wordt in de gaten gehouden. prof. Barbara Baarsma De stand van het land, en welke uitdagingen brengt dit met zich mee voor de advocatuur Wat zijn de recent macro economische ontwikkelingen? Hoe sluit het beleid van de overheid hier op aan? Welke uitdagingen levert de economische ontwikkeling voor de advocatuur? Wat leert een blik op de nabije toekomst? Ondernemen met lef 5

6 Je zoekt vaak iemand die op je lijkt Mandy van der Velde Als het aan prof. dr. Mandy van der Velde ligt, nemen de grotere advocatenkantoren direct een HR-functionaris in dienst. Die kan dan aan de slag met een meer divers personeelsbestand. Diversiteit helpt je business. Het menselijk kapitaal is de spil van een advocatenkantoor. Zij hebben kennis, expertise en contacten, stelt Van der Velde, hoogleraar aan de Universiteit van Utrecht. Het werven, beoordelen en belonen van mensen vindt ze een belangrijke taak. Dat werd er vaak bijgedaan door de directeur, al nemen de grotere kantoren er wel iemand voor aan. Maar we zijn er nog niet. Mensen maken het verschil, maar mensen verschillen ook. Er is niet een winnende strategie, maar elke organisatie moet beter leren omgaan met verschillen tussen mensen. Er is veel winst te behalen met aandacht voor samenwerking. Er is meer diversiteit maar het HR-beleid is nauwelijks aangepast Van der Velde ziet dat het klassieke beeld van advocatenkantoren is veranderd. De voornamelijk blanke, mannelijke advocaten met een corporale achtergrond zijn een minderheidsgroep geworden. Er werken meer vrouwen en er zijn steeds meer etnische verschillen. Er is meer diversiteit, maar het HR-beleid is nauwelijks aangepast. Die groepen hebben verschillende wensen en competenties. Er wordt niet goed nagedacht over aanpassen van het beleid. Iedere werknemer is uniek De HR-theorie beschrijft de omgang met verschillen tussen mensen vanuit twee perspectieven. In het gelijkheidsperspectief stel je voornamelijk dezelfde vragen bij sollicitaties, je geeft dezelfde opleidingen aan jong en oud, en beloont en beoordeelt vergelijkbaar. De andere benadering is het diversiteitsperspectief, waarin je juist inspeelt op die verschillen, vanuit de gedachte dat iedere werknemer uniek is. Van der Velde spreekt geen voorkeur uit, maar ziet vaak dat er niet over deze verschillen wordt nagedacht. Werving, beoordeling en beloning gebeuren allemaal op andere competenties. En als je aan beloningsdifferentiatie wilt doen, waar stuur je dan op? Diversiteit is moeilijk, maar niet onmogelijk Het gaat tegen de menselijke natuur in om een ander selectiebeleid te voeren, weet de HR-professor. Je zoekt vaak iemand die op je lijkt en dat levert een homogeen selectiebeleid. Maar je moet juist zoeken naar iemand die niet op jou lijkt, je kwetsbaar opstellen. Dat geldt ook voor de omgang met leeftijdsverschillen binnen het 6 Advocatuur Congres 2014

7 kantoor, zegt Van der Velde, die de dilemma s schetst. Jongeren willen niet meer fulltime werken omdat ze rekening houden met hun partner die een eigen carrière heeft. Hoe ga je om met oudere werknemers? Spreek je uitstroom op een bepaalde leeftijd af en maak je daar onderscheid in? Haar advies: Denk hier bewust over na en richt je daar in alle fases van je HR-beleid op. Diversiteit zorgt voor creativiteit Voordat diversiteit aan de orde komt, is de vraag waarom een kantoor zich ermee bezig moet houden. Volgens Van der Velde is dat niet alleen een moreel-ethische reden, namelijk dat je een eerlijke afspiegeling van de bevolking wilt huisvesten in het kantoor. Ook business is ermee geholpen. Cliënten zijn divers en ook zij zoeken Cliënten zijn divers en ook zij zoeken naar hun gelijken naar hun gelijken. Het is goed voor je imago, want je trekt er jongeren mee aan die diversiteit belangrijk vinden. En diversiteit zorgt ook voor vernieuwing en creativiteit in je kantoor. Ook uit diverse onderzoeken blijkt dat diversiteit beter is voor bedrijven. Dankzij diversiteit kan tunnelvisie beter worden voorkomen, een divers bedrijf houdt rekening met meer verschillende aspecten in besluitvorming en de kwaliteit van beslissingen neemt toe. Al is de snelheid van beslissen er niet bij gebaat, weet Van der Velde. Om diversiteit te laten slagen, zijn een paar voorwaarden essentieel. Het is belangrijk om er als kantoor echt samen voor te kiezen en die keuze ook te blijven benoemen. Voorkom vorming van subgroepen, want dat is funest voor diversiteit. Dat moet je actief tegengaan. Onderlinge concurrentie is best gezond, maar met mate. Iedereen moet altijd tegelijk toegang tot informatie hebben. Van der Velde geeft toe dat diversiteit moeilijk is, maar het is niet onmogelijk. Het feit dat mensen verschillend worden behandeld, kan tot spanningen leiden, is ook haar ervaring. Daarover adviseert ze: Je moet juist rekening houden met de verschillen en de persoonlijke omstandigheden van mensen. Op basis van verschillende competenties kun je mensen dan ook Als mensen zich zeker voelen, zetten ze zich des beter in verschillend belonen. Het belangrijkste voordeel is dat het je blik verruimt als je andere mensen om je heen verzamelt dan gelijken. Er is wel een cultuuromslag voor nodig, je moet een lerende organisatie zijn waarin fouten maken mag. In veel organisaties wordt dat wel vaak gezegd, maar het is in de praktijk niet zo. Deze manier van werken vraagt om een veilige cultuur. Als mensen zich zeker voelen, zetten ze zich des te beter in. Dat betekent ook dat de top van het kantoor dit beleid moet steunen en laten zien dat het positieve effecten heeft. Mandy van der Velde Diversiteit in de Advocatuur? De rol van HRM Onderscheid maken tussen (groepen) medewerkers (Wanneer) zijn diverse teams en organisaties goed? Het is wel moeilijk..., maar niet onmogelijk! HR-beleid en acties vaak niet consistent: hoe kan het wel? Ondernemen met lef 7

8 Je moet van de kant komen als je iets wilt bereiken Michiel Muller Serial entrepreneur Michiel Muller vertelt als een Pietje Bell over zijn avonturen als ondernemer. Zijn verhaal is doorspekt met woorden als daadkracht, ondernemerschap en innovatie. Er komen leuke dingen voorbij die je niet van te voren bedenkt. Het verhaal van Michiel Muller klinkt erg logisch. Zijn conclusie blijft het hele Advocatuur Congres op een flipover staan in een eenvoudige tekening, waarin de drie letters: A, B, C met pijlen worden verbonden: Stel je bent actief in markt A, die heel comfortabel is. Als iemand zegt, waarom gaan we niet naar B, is de standaardreactie nee, daar hebben we geen budget voor. Maar de ondernemer zegt screw it let s do it en gaat het proberen. Als je iets nieuws start, weet je niet precies hoe het afloopt. Bij B ligt echt niet altijd die pot met goud, maar pas als je bij B kun je ook naar C gaan en daar valt wel alles in elkaar. Als je niet bereid bent A te Neem stagiaires aan, maar vertel hen niet hoe ze het moeten doen verlaten, kom je nooit bij iets nieuws uit. Zie dat je C bereikt. In zijn geval lukte dat met het oprichten van Tango en Route Mobiel. Twee uitdagers van de bestaande orde. Volgens Muller is daadkracht een van de belangrijkste eigenschappen van een ondernemer. Je moet van de kant komen, wil je iets bereiken. Als je dat hebt, fantastisch. Het gebeurt geregeld dat iemand mij belt om te vertellen dat hij al jaren met een goed idee rondloopt. Dat vind ik niet positief, want dan ontbreekt duidelijk de daadkracht. Hetzelfde doen werkt niet, vroeger niet en nu nog minder. Dertig jaar lang hetzelfde doen is ook niet de weg naar de toekomst. Samen met zijn zakenpartner Marc Schröder startte Muller benzinemaatschappij Tango. Ze keken naar Shell en zagen de marktdominantie van deze oliemaatschappij, constateerden dat er weinig competitie was op kwaliteit en prijs, weinig innovatie. Het was een sleeping giant. Het eerste gegeven voor ons was dat personeel duur is. Dat huurden we dus niet in, waardoor we goedkoper benzine konden verkopen. Maar als je zoiets start, weet je niet precies hoe het afloopt. En dat is mooi, want zo komen er ideeën voorbij die je niet van te voren bedenkt, zoals ons elektronisch prijzenbord, dat we op afstand konden bedienen. Zo konden we vanuit ons hoofdkantoor een happy hour organiseren waarin we de prijzen verlaagden, alles tien cent goedkoper. Voor het pinnen en de beveiliging werkte Muller samen met partners die hen als proefklant konden gebruiken. Zo hadden ze heel moderne stations, hoogtechnologisch, veilig, met vrijwel geen vandalisme. Muller benadrukt dat ze echt niet alle innovaties zelf bedachten. De ondernemers hadden een goed netwerk waar ze mee samenwerkten. Als het bij ons goed ging, ging het bij de partners ook goed. David tegen Goliath Muller ontdekte dat er een groot verschil zat in de tijd waarin mensen tankten. Bij ons kon dat in 1 minuut, bij een traditioneel station in 4 minuten. 8 Advocatuur Congres 2014

9 Voordeel was dat ze kleinere stations konden bouwen op plekken waar de anderen dat niet konden. Muller: Als je eenmaal begint, zie je pas hoe dat soort dingen echt werken. Je moet je later eigenlijk schamen voor je eerste product, anders ben je te laat gestart. De ondernemer geeft toe dat er ook wat geluk nodig was bij de start. Het eerste station stond in Nijmegen, tussen vier Texaco-stations die samenwerkten bij het bepalen van hun prijzen. Omdat niet al die stations in dezelfde BV vielen, was dat in strijd met de mededingingswet. Wij belden de NMA, die waren heel blij want ze konden hier zelden de vinger op leggen. Dit was heel duidelijk, want ze hadden advertenties gepubliceerd om ons te beconcurreren. Dat heeft ons erg geholpen, het kwam in de Telegraaf, we waren heel veel in het nieuws en werden neergezet als David tegen Goliath. Bedrijven verdwijnen razendsnel. Even niet opletten en je bent weg Muller zit samen met Schröder ook achter Route Mobiel. Die onderneming kwam voort uit de wens een monopolist uit te dagen. Het werd hen eigenlijk in de schoot geworpen. ANWB begon ook onbemande tankstations. Mooie stations, maar veel te groot opgezet. Omdat het tanken zo snel ging, zag je er nooit een klant staan. Ze bouwden te duur, maar hadden wel een sterk merk, sympathiek en betrouwbaar. Toen we Tango hadden verkocht, gingen we nog wat meer richting ANWB doen. Zo bedachten we Route Mobiel. Het leek ons veel te duur om te investeren in auto s. Tot iemand ons vertelde over een bestaand pechhulpnetwerk, Euro Assistance, dat eigenlijk alleen voor merkdealers werkte. We vroegen of we hun systeem konden gebruiken. Dat was geen probleem, dus binnen drie weken hadden we een contract. Het enige wat wij moesten doen, was het openen van een 0800 nummer. Muller hoefde helemaal geen auto s met Route Mobiel-bestickering de weg op te sturen, er werd er alleen eentje gebruikt voor de reclame. Dit plan lag al 100 jaar op straat. Niets was van ons, we huurden alleen maar capaciteit in. Alleen bij een pechgeval hadden we kosten. ANWB had 99 procent vaste kosten, ze hadden eigen mensen, eigen voertuigen en weinig varia- belen. Wij gingen 45 procent onder hun prijs. De les van Muller is duidelijk: zorg voor minder vaste kosten. Geluk Het is maar wat je geluk noemt, maar een beetje ondeugend vertelt Muller over nog een geluk bij de ontwikkeling van zijn initiatieven: Als een grote maatschappij wordt aangevallen of concurrentie krijgt, doen ze meestal iets heel doms. Toen wij Route Mobiel begonnen, werd in het 8 uur journaal de directeur van de ANWB geïnterviewd. Die zij dat het helemaal niks was, omdat we veel te goedkoop waren. Dat leidde ertoe dat wij sympathiek werden gevonden. Je moet als uitdager wel snel zijn, is zijn ervaring, want de eerste zes maanden doet de slapende reus niks. Ja, elkaar mails sturen, maar daarna gaan ze op je staan. Als hij wakker wordt, is hij echt boos. Je moet dan wel snel kunnen reageren en bewegen. Volharden is heel belangrijk. Het gaat altijd iets minder, je komt je bananenschil tegen. Als je verhaal niet helemaal van binnen zit, dan volhard je niet. Boekentips van Michiel Muller Ja-maar wat als alles lukt? Bertold Gunster. Geeft een heel andere manier van denken. The 33 strategies of War. Robert Greene. Strategieën van oorlogvoeren, vertaald naar business. Screw it let s do it. Richard Branson. Bereid zijn om de knoop door te hakken. Lef! Delivering Happiness. Tony Hsieh. Over online schoenwinkel Zappos, dat vanaf het begin heeft gefocussed op klantvriendelijkheid. Whatever you think, think the opposite. Paul Arden. Iedereen is creatief. Michiel Muller Ondernemerschap, innovatie en strategie vanuit de praktijk belicht Ondernemerschap en innovatie, noodzaak of luxe? Het belang van daadkracht Partnerships in een veranderende wereld Hoe kom je van plan tot uitvoering De ondernemersroute Ondernemen met lef 9

10 Mannelijke leiders maken plaats voor vrouwelijke leiders Jeroen Smit Onderzoeksjournalist en hoogleraar journalistiek Jeroen Smit heeft veel leiders van dichtbij gezien en pleit voor nieuw, vrouwelijk leiderschap. In zijn journalistieke werk raakte Jeroen Smit gefascineerd door leiderschap. Bij het schrijven van Het drama Ahold en De Prooi zag hij veel gelijkenissen tussen leiders. Er komt een moment dat de leider over ik gaat praten, als ze een jaar of vier aan de macht zijn. Dan geloven ze in hun eigen waarheid en is de capaciteit om te luisteren naar anderen er niet meer. Hij zag het bij Cees van der Hoeven, die alle mogelijke prijzen won en veel werd geprezen als leider. Zo iemand vindt zichzelf al geweldig, maar denkt dan nu is het officieel. Ik ben geweldig. Smit zag dezelfde ontwikkeling bij ABN AMRO bij het schrijven van zijn boek De Prooi: Leiders verliezen het zicht op de werkelijkheid. Twee tot drie procent van de De tragiek van de ontwrichtende vernieuwing is dat de bestaande industrie altijd kapot gaat mensen is boeven, de rest is zoals u en ik. Er ontstaat het beeld dat ze zich alles kunnen permitteren. Ze denken: Gewone wetten gelden voor gewone mensen. Van der Hoeven is strafrechtelijk vervolgd en veroordeeld wegens valsheid in geschrifte. Ik denk dat dat incompetentie was, uit hoogmoed, zelfgenoegzaamheid. Bij ABN AMRO was het nog simpeler: die dachten dat ze de enige echte bank waren. Management consultant Manfred Kets de Vries ziet veel onzekere overachievers in raden van bestuur. Zijn advies is te zorgen voor een psychiater in de Raad van Commissarissen. Smit ziet bij veel grote ambitieuze bedrijven dat alles ondergeschikt wordt gemaakt aan de groei-ambities. De focus op de klant werd ook ondergeschikt bij ABN AMRO. Men dacht, als we zo groot zijn, gaat de klant profiteren. Maar op die manier zagen ze de klant helemaal niet meer. Dat gaat mis. Wind van verandering Wat de huidige economie betreft is Smit niet zo positief. Hij ziet ook de CBS-cijfers beter worden, maar vraagt zich af of we iets geleerd hebben van de crisis. Smit verwijst naar auteur Clayton Christensen, die schrijft over ontwrichtende vernieuwing, die volgens hem ook in de advocatuur bezig is. Volgens Christensen is de tragiek van de ontwrichtende vernieuwing dat de bestaande industrie altijd kapot gaat bij een radicale vernieuwing. Je begrijpt dat het bedrijfsmodel om moet, maar het lukt gewoon niet. Hij onderbouwt dit vanuit de journalistiek, stelt dat er over zes jaar geen papieren kranten meer zijn, omdat het aantal abonnees met 6 procent per jaar zakt en advertentie-inkomsten jaarlijks met 12 procent teruglopen. Smit: Als kranten omvallen, valt er iets belangrijks om. Journalistiek zorgt voor infor- 10 Advocatuur Congres 2014

11 matie die nodig is. Maar het papier verdwijnt, dus als redacties erin slagen om online hun product aantrekkelijk te maken, wilt u er vast voor betalen. In de journalistiek moet alles online, dat weten we, maar toch krijgt niemand dat echt voor elkaar. Iedereen denkt, het zal mijn tijd wel duren. Ik snap het ook wel. Je bent zo druk bezig je krant overeind te houden, met steeds minder mensen en middelen, dat je helemaal geen zin hebt om ook nog tijd te besteden aan vernieuwing. Het nieuwe journalistieke initiatief Blendle komt ook van buiten de journalistiek, wil hij maar zeggen. Smit haalt een oud Chinees spreekwoord aan. Als de wind van verandering opsteekt, bouwt de ene mens een muur om achter te schuilen en de ander een windmolen. Wacht je tot de storm over is gewaaid? Leiders verliezen het zicht op de werkelijkheid Eten of gegeten worden Om met verandering om te gaan, heb je nieuwe leiders nodig, stelt Smit die voor zijn boeken veel succesvolle mannen interviewde. Zij werken volgens het principe dat de wereld een plek van markt en strijd is. Hun idee: ik ben de baas omdat ik beter ben dan jij, anders ben jij wel de baas. In het gevecht komt het beste in mensen naar boven, zei Rijkman Groenink. Dat type leiderschap, we moeten competitief zijn, eten of gegeten worden, wordt minder belangrijk. Daar komen we niet meer mee weg. Smit beschrijft andere leiders, die leiden volgens het principe dat niemand succesvol kan zijn in een wereld die faalt. Feike Siebesma van DSM en Paul Polman van Unilever zijn voorbeelden. Polman heeft in 2010 al gezegd dat hij in tien jaar 100 procent duurzaam wil inkopen, de afvalberg moet gehalveerd zijn en ze hebben 2 miljard mensen geholpen met betere levensomstandigheden. En Unilever moet twee keer zo groot zijn tegen die tijd. Hij gaf niet aan hoe, maar ik ben geneigd hem te geloven. Volgens Smit staat het nieuwe leiderschap in het teken van verbinding. Primatoloog Frans de Waal heeft aangetoond mensen in de kern empathisch De baas van een advocatenkantoor moet een professional zijn en altruïstisch zijn. Ik geloof ook dat de tijd van managers voorbij is. Die denken technocratisch, managers willen de grootste worden. Daar zit geen passie achter. De baas van een ziekenhuis moet dus per definitie een dokter zijn. De baas van een advocatenkantoor moet ook een professional zijn. Maar maak niet de beste advocaat de baas, want die zegt: doe zoals ik. Je moet iemand die goed genoeg is om serieus te worden genomen de baas maken. Maak een 27-jarige briljante technoloog die ook nog rechten heeft gestudeerd de baas. Kijk naast je! Is er iemand die een ander geluid geeft, andere signalen? Mannelijke leiders maken plaats voor vrouwelijke leiders. Er komen meer vrouwen van de universiteit. Mijn grote heldin, Neelie Kroes, werd puur benoemd in de Europese Commissie omdat ze vrouw was. En dat is juist goed. Mannen worden al heel lang benoemd omdat ze man zijn. Clayton Christensen: disruptive innovation Jeroen Smit Never waste a good crisis We leven in een wereld van markt en strijd Niemand kan succesvol zijn in een wereld die faalt Mannelijke leiders maken plaats voor vrouwelijke leiders Ondernemen met lef 11