Voedingsadvies bij diabetes mellitus

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Voedingsadvies bij diabetes mellitus"

Transcriptie

1 Voedingsadvies bij diabetes mellitus Voedingsadvies bij diabetes mellitus Diëtetiek 1

2 Inleiding In deze folder vindt u informatie over de dieetadviezen bij diabetes mellitus, ook wel 'suikerziekte' genoemd. Van uw arts heeft u het advies gekregen om een diabetesdieet te gaan volgen. U zult dit makkelijker kunnen uitvoeren, als u weet waar het bij dit dieet om gaat. Als u vragen heeft over uw dieet dan kunt u telefonisch of per contact opnemen met de afdeling diëtetiek. Telefonisch spreekuur op werkdagen van uur. Afdeling Diëtetiek Telefoon: dietetiek@sze.nl 2

3 Inhoudsopgave Blz. 1. Diabetes mellitus 4 2. Spijsvertering van koolhydraat tot glucose 6 3. Dieet bij diabetes 8 4. Algemene voedingsinformatie Bijzondere omstandigheden 19 3

4 1. Diabetes mellitus Wat is diabetes? Diabetes is een chronische aandoening waarbij het lichaam moeite heeft om de bloedsuikerspiegel in balans te houden. De bloedsuiker, oftewel bloedglucose, loopt te hoog op. Dat komt doordat het hormoon insuline, dat de bloedsuikerspiegel regelt, zijn werk niet meer goed kan doen. Insuline wordt in de alvleesklier (pancreas) gemaakt. De voeding levert verschillende voedingstoffen o.a. koolhydraten. Tijdens de spijsvertering worden de koolhydraten voor een groot gedeelte afgebroken tot glucose. Glucose wordt opgenomen in het bloed en het heet dan bloedglucose. Het hormoon insuline zorgt ervoor dat de glucose vanuit het bloed in de lichaamcellen opgenomen kan worden. In de cellen dient glucose als brandstof. Bij diabetes type 1 maakt de alvleesklier helemaal geen insuline meer aan. Bij diabetes type 2 maakt de alvleesklier steeds minder insuline aan en de lichaamcellen zijn vaak minder gevoelig geworden voor insuline. Een hoge bloedsuiker is op den duur schadelijk voor het hele lichaam. Daarom is een goede behandeling belangrijk. De behandeling van diabetes is erop gericht de hoeveelheid glucose in het bloed zo normaal mogelijk te laten zijn. Dat betekent dat uw insuline moet spuiten of dat u medicijnen moet gebruiken die de bloedsuiker verlagen. 4

5 Hoe ontstaat diabetes? Er zijn verschillende factoren die de aanzet kunnen geven tot het ontstaan van diabetes: erfelijkheid overgewicht hoge leeftijd lichamelijk of psychische stress (bijv. na een operatie of een periode van verdriet) sommige medicijnen (bijv. Prednison) antistoffen tegen de eigen alvleesklier virusinfecties zwangerschap Wat is een normale bloedglucose? Bloedglucosewaarden worden uitgedrukt in millimol per liter (mmol/l). Normaal liggen de bloedwaarden van glucose beneden de 5,6 mmol/l (nuchter geprikt) of 7,8 mmol/l (niet nuchter geprikt). U heeft diabetes als het bloedglucosegehalte boven de 6,1 mmol/l ligt (nuchter geprikt) en boven de 11 mmol/l (niet nuchter geprikt). 5

6 2. Spijsvertering; van koolhydraat tot glucose Hoe verloopt de spijsvertering In het maagdarmkanaal worden koolhydraten in de voeding afgebroken tot glucose in het bloed. Als reactie op glucose in het bloed, maakt de alvleesklier (pancreas) insuline. Wanneer er genoeg goede 'sleutelgaten' (=receptoren) op uw lichaamcellen aanwezig zijn, kan de door de alvleesklier gemaakte 'sleutel' (=insuline) de cellen openen. Hierdoor blijft uw glucosegehalte in het bloed op het juiste niveau. De lichaamcellen zorgen ervoor dat de glucose omgezet wordt in energie zodat u kunt lopen, denken, praten enzovoort. Bij mensen die geen diabetes hebben gebeurt bovenstaande "naar behoefte". Als er veel glucose in het bloed is, wordt er veel insuline afgegeven. Is er weinig glucose in het bloed dan wordt er weinig insuline afgegeven. 6

7 Wat gaat er anders bij diabetes? Bij mensen met diabetes wordt de insuline productie niet "naar behoefte" afgegeven. De alvleesklier maakt geen of te weinig insuline aan of de cellen zijn minder gevoelig voor insuline (met name bij overgewicht). Hierdoor kunnen er niet genoeg cellen worden geopend waardoor het glucosegehalte in het bloed te hoog wordt. Insuline spuiten en/of tabletten innemen is de enige manier om uw glucose weer te doen dalen. 7

8 3. Dieet bij diabetes Het diabetesdieet betekent een gewone gezonde voeding, aangepast naar de behoefte van iemand met diabetes. Dagelijks heeft u nodig: Leeftijd jaar jaar 70 jaar en ouder Brood 6-7-sneetjes 5-6 sneetjes 4-5 sneetjes Aardappelen of vervanging 4-5 aardappelen / opscheplepels 3-4 aardappelen / opscheplepels 2-4 aardappelen / opscheplepels Groente 200 gram 4 opscheplepels 200 gram 4 opscheplepels 150 gram 3 opscheplepels Fruit 2 porties 200 gram 2 porties 200 gram 2 porties 200 gram Melk(producten) 450 ml ml 650 ml Kaas 1½ plak (30g) 1½ plak (30g) 1 plak (20g) Vlees(waren), vis, kip, eieren, vleesvervangers gram gram gram Halvarine gram 5 g/sneetje gram 5 g/sneetje gram 5 g/sneetje Bak-/ braadproducten, olie Dranken (incl. melk) 15 gram 15 gram 15 gram 1 eetlepel 1 eetlepel 1 eetlepel 1½ -2 liter 1½ -2 liter 1½ -2 liter 8

9 Belangrijkste aspecten van het diabetesdieet zijn: Verdeel de voeding gelijkmatig over de dag. Gebruik 3 hoofdmaaltijden per dag en zo nodig iets tussendoor. Een regelmatige verdeling van koolhydraten over de dag is van belang met het oog op een zo constant mogelijk bloedsuikergehalte, namelijk tussen de 4 en 8 mmol/l. Sla geen maaltijden over Beperking van het gebruik van (verzadigd) vet, zie hoofdstuk Voedingsinformatie Maak ruim gebruik van voedingsvezel, zie hoofdstuk Voedinginformatie Zorg voor voldoende variatie. De kans dat u alle voedingstoffen binnenkrijgt is dan het grootst. Daarnaast zijn de volgende leefstijlfactoren van belang: Zorg voor een goed lichaamsgewicht Bij de behandeling van diabetes mellitus speelt het lichaamsgewicht een belangrijke rol. Bij overgewicht worden de lichaamscellen minder gevoelig voor insuline (insuline resistentie). Een daling van 5-10% van het lichaamsgewicht geeft vaak een daling van de bloedglucose, het cholesterolgehalte en van de bloeddruk. Naast het lichaamsgewicht is ook de middelomtrek belangrijk. Te veel vet rond de middel verhoogt het risico op hart- en vaatziekten. Lichaamsbeweging bevordert de opname van glucose uit het bloed in de lichaamscellen. Voldoende lichaamsbeweging betekent tenminste 5 x per week 30 minuten matig intensieve inspanning, bijv. lopen, fietsen, zwemmen. Extra lichaamsbeweging verhoogt het energieverbruik van het lichaam. Niet roken. Roken vernauwt en beschadigt de bloedvaten. Ook kan de bloeddruk stijgen. Voorkom stress; stress beïnvloedt de bloedglucosewaarde. Meestal wordt deze hoger. 9

10 Een goed gewicht Ieder mens verschilt in lichaamsbouw, wat onder meer bepaald wordt door erfelijke factoren, lichamelijke activiteit en geslacht. Met behulp van onderstaande tabel kunt u aflezen in welke marges uw gezonde gewicht valt. Werkwijze 1. Zoek uw lengte in de linkerlijn. Zet daarbij een punt. 2. Zoek uw lichaamsgewicht op de middelste lijn. Zet daar ook een punt. 3. Verbind beide punten met een liniaal en trek een streep zoals in het voorbeeld gebeurd. 4. Lees op de rechterlijn af hoe u uw lichaamgewicht kunt beoordelen. 10

11 Naast het lichaamsgewicht is ook de middelomtrek van belang (meten tussen onderste rib en bekkenbot, ongeveer ter hoogte van de navel). Voor vrouwen geldt: < 80 cm goed cm niet meer aankomen > 88 cm probeer af te vallen Voor mannen geldt: < 94 cm goed cm niet meer aankomen > 102 cm probeer af te vallen 11

12 4. Algemene voedingsinformatie Hieronder ziet u de Schijf van Vijf. In de Schijf van Vijf staan de groepen voedingsmiddelen die samen de basis vormen voor een gezonde voeding. U eet gevarieerd als u dagelijks en bij iedere maaltijd iets eet uit ieder vak. De producten die in de afbeelding zijn weergegeven, staan symbool voor de productgroepen. Zo staat het stukje rundvlees symbool voor de hele productgroep vlees. Vak 1 brood, aardappelen, rijst, macaroni, peulvruchten Vak 2 groenten en fruit. Vak 3 melk, melkproducten, kaas, vlees, vleesvervangers, vleeswaren, kip en ei. Vak 4 margarine, halvarine en olie. Vak 5 water en andere dranken. Adviezen Bij de Schijf van Vijf horen vijf belangrijke spelregels: Eet gevarieerd. Eet niet te veel en beweeg. Eet minder verzadigd vet. Eet veel groente, fruit en brood. Ga veilig met voedsel om. 12

13 Voedingsstoffen Voeding is opgebouwd uit: koolhydraten, eiwitten, vetten, voedingsvezels, vitamines, mineralen en water. Hieronder worden de verschillende voedingstoffen kort toegelicht. Koolhydraten Koolhydraten zijn een belangrijke energiebron voor het lichaam. Koolhydraten worden omgezet in glucose. Koolhydraten is een verzamelnaam voor: Zetmeel; bijvoorbeeld in brood, beschuit, aardappelen, rijst, peulvruchten en deegwaren zoals macaroni, spaghetti en lasagne en bindmiddelen zoals, bloem en maïzena. Melksuiker (lactose); bijvoorbeeld in melk, karnemelk, yoghurt, vla, pap en kwark. Vruchtensuiker (fructose); bijvoorbeeld in fruit en vruchtensappen maar ook in vruchtenmoes. Suiker (saccharose); zoals in kristalsuiker, basterdsuiker, rietsuiker en kandij. Dit wordt door de fabrikant of consument zelf aan de voeding toegevoegd vanwege de zoete smaak of de conserverende werking in snoep, koekjes, zoet beleg en frisdrank. Suiker en suikerbevattende voedingsmiddelen kunnen worden ingepast in uw voeding. 13

14 Eiwitten Eiwit is een belangrijke voedingsstof: het is de bouwsteen voor al onze lichaamscellen. Door natuurlijke slijtage moeten dagelijks vele lichaamscellen vervangen worden. Ze zijn nodig om verschillende processen in ons lichaam goed te laten verlopen. De belangrijkste leveranciers van eiwitten zijn: vlees, vis, kip en ei melk en melkproducten brood en graanproducten peulvruchten, sojaproducten en noten Vetten Vet is een bron van energie, vitamine A, D en E en essentiële vetzuren. Om de kans op hart- en vaatziekten te verlagen, is het van belang te kiezen voor producten met zo min mogelijk verzadigd vet en geen of weinig transvet. Verzadigd vet verhoogt het cholesterolgehalte in het bloed, vooral van het ''slechte'' LDL-cholesterol, en vergroot daarmee de kans op harten vaatziekten. Onverzadigd vet verlaagt juist het cholesterolgehalte, vooral van het ''slechte'' LDL-cholesterol. Transvet, een onverzadigd vet met een afwijkende structuur, vormt hierop een uitzondering: het heeft een nog sterker ongunstig effect op het ''slechte'' LDL-cholesterolgehalte dan verzadigd vet. Hoe hoger het cholesterolgehalte van het bloed, hoe groter de kans op atherosclerose (vernauwing van de bloedvaten). Zo neemt de kans op afsluiting door bloedstolsels en trombose toe en kan een hartinfarct of herseninfarct ontstaan. Bij diabetes is de kans op het krijgen van hart- en vaataandoeningen verhoogd, daarom is het belangrijk te letten op de vetten. Verzadigd vet= Verkeerd Onverzadigd vet = Ok 14

15 Voedingsmiddelen rijk aan onverzadigde vetzuren zijn: alle soorten olie met uitzondering van palm(pit)olie en kokosolie broodsmeersels, halvarine en margarine met minder dan 16 gram verzadigd vet per 100 gram bak- en braadproducten uit een flesje of kuipje vette vis (gebruik 1-2 keer per week vis, waarvan 1 keer per week vette vis zoals makreel, zalm, haring (nb. bevat veel natrium) noten en pinda's linolzuur (of omega-6 vetzuur) en linoleenzuur (of omega-3 vetzuur) zijn voorbeelden van onverzadigd vet Voedingsmiddelen die veel verzadigde vetzuren bevatten: producten op basis van dierlijke vetten zoals, roomboter, (vol)vette kaas, volle melk en melkproducten en vet(te) vlees(waren). harde margarinesoorten, harde bak- en braadproducten kokosvet, kokosolie palmolie, palmpitolie koekjes, gebak, chocolade en chips koffiecreamer Cholesterol Cholesterol is een vetachtige stof en is een bouwstof voor lichaamcellen en hormonen. De lever produceert het grootste gedeelte van het cholesterol in ons lichaam en een deel komt uit onze voeding. Beperk het gebruik van cholesterolrijke producten: eidooiers, maximaal 3 per week orgaanvlees, zoals lever, nier, hersenen, zwezerik (niet vaker dan eenmaal per twee weken) hom, kuit, garnalen en paling (niet vaker dan eenmaal per twee weken) 15

16 Voedingsvezels Vezels zijn plantaardige stoffen die mensen niet kunnen verteren in de dunne darm, en niet door het lichaam kunnen worden opgenomen. In de dikke darm zijn ze wel belangrijk voor een goede darmwerking. Voedingsvezels kunnen de bloedglucosewaarde en het cholesterolgehalte positief beïnvloeden. Het is aan te raden voeding te gebruiken, die rijk is aan voedingsvezels. Producten die veel voedingsvezel bevatten: volkorenproducten zoals volkorenbrood en roggebrood grove graanproducten zoals havermout en muesli zilvervliesrijst peulvruchten groenten en fruit noten Vitamines en mineralen spelen een rol bij allerlei processen in het lichaam. Door gevarieerd te eten kan voorkomen worden dat er tekorten ontstaan aan bepaalde vitamines en mineralen. Natrium Aan het eten wordt vaak zout toegevoegd. Dit wordt gedaan voor de smaak, als conserveermiddel of om de structuur van het product te verbeteren. In ons eten zit veel meer zout dan goed voor ons is. Het advies is om niet meer dan 5 à 6 gram zout per dag binnen te krijgen. Zout bevat natrium. Teveel natrium kan de bloeddruk doen stijgen, waardoor deze te hoog kan worden. Daarmee wordt het risico op hart- en vaatziekten groter. Het is dus belangrijk om minder zout te gebruiken. Dit kan bereikt worden door zelf geen/weinig zout aan het eten toe te voegen. Let ook op 'verborgen' zout in kant- en klaarproducten. Tenslotte is het aan te raden om minder zoute producten te gebruiken. 16

17 Water Uw lichaam heeft elke dag vocht nodig om vochtverliezen zoals via urine en zweet, aan te vullen. Voldoende vocht is nodig voor het regelen van de lichaamstemperatuur. Door zweten raakt uw lichaam overtollige warmte kwijt. Vocht is nodig voor het transport van voedingsstoffen in het bloed en het afvoeren van afvalstoffen met de urine. Vocht helpt ook bij de opname van voedingsstoffen in de darm. Gebruik per dag liter vocht (dit is circa kopjes) tenzij uw arts of diëtist anders adviseert. Alcohol Algemeen geldt: gebruik niet meer dan 1-2 alcoholische dranken per dag en bij voorkeur niet elke dag. Alcohol kan het bloedglucosegehalte doen dalen. Het is daarom aan te raden alcoholische dranken te gebruiken bij de maaltijd of bij het drankje iets te eten waar koolhydraten in voorkomen. Overleg met uw arts of alcohol is toegestaan (i.v.m. medicatie). Zoetstoffen Ter vervanging van de zoete smaak van suiker zijn er diverse zoetstoffen. Globaal zijn de zoetstoffen in te delen in drie groepen: Groep 1: kunstmatige intensieve zoetstoffen. Voorbeelden hiervan zijn: aspartaam, acesulfaam, cyclamaat en sacharine. Deze zoetstoffen leveren geen of weinig energie. Aangezien deze stoffen een zeer sterke zoetkracht hebben, is er weinig van nodig om een zoete smaak te verkrijgen. Deze zoetstoffen zijn te verkrijgen in poeder- en tabletvorm, en in vloeibare vorm. Poeder Voor gebruik in koffie, thee, vla, pap, yoghurt, fruit. Bestand tegen verhitting, echter pas op het laatste moment toevoegen. Bestand tegen invriezen. 17

18 Tabletten Voor gebruik in koffie, thee en hete dranken. Vloeibaar Voor gebruik in koude dranken, vruchtensappen, vla, pap en yoghurt. Na het koken de druppels pas toevoegen. Voor volwassen geldt maximaal 1 liter per dag (ongeveer 4 frisdrankglazen). Groep 2: polyolen. Voorbeelden hiervan zijn: sorbitol, maltitol, isomalt, mannitol, lactitol en xylitol. Deze stoffen leveren gemiddeld evenveel energie als suiker. Aangezien deze stoffen een licht laxerend effect kunnen hebben, is slechts een beperkt gebruik aan te raden. Groep 3: fructose. Fructose (vruchtensuiker) levert evenveel energie (calorieën) als gewone suiker. Fructose is ook een koolhydraat, en moet dus net als suiker als koolhydraat meeberekend worden in uw voeding (bijvoorbeeld 5 gram fructose = 5 gram koolhydraten). Fructose heeft net als de andere koolhydraten invloed op het bloedglucosegehalte. Andere zoetstoffen die ook invloed hebben op bloedglucose en evenveel energie leveren als suiker zijn o.a. glucose, druivensuiker, invertsuiker, maltose of moutsuiker en malto-dextrine. Stevia is een natuurlijke zoetstof die komt van de stevia-plant. Het is 200 keer zoeter dan suiker. Het levert geen energie en heeft geen invloed op de bloedglucose. De zoetstoffen uit groep 1 (de kunstmatige intensieve zoetstoffen) en groep 2 (de polyolen) zijn geen koolhydraten en hebben dus geen invloed op het bloedglucose-gehalte. 18

19 5. Bijzondere omstandigheden bij diabetes Met behulp van insuline en/of tabletten wordt het glucosegehalte in het bloed (bloedsuiker) op een juist peil gehouden: tussen 4 en 8 mmol/l. De hoeveelheid insuline die u moet spuiten is afgestemd op uw persoonlijke behoefte. Dit houdt in dat er onder andere rekening is gehouden met de hoeveelheid koolhydraten in uw voeding en met de mate van uw lichamelijke activiteiten. Hypoglycaemie Wanneer het glucosegehalte in het bloed lager is dan 4 mmol/l, spreken we van een hypoglycaemie, kortweg hypo genoemd. Een hypo kan ontstaan wanneer u teveel insuline spuit, te weinig koolhydraten eet, alcohol nuttigt of plotseling meer lichamelijke activiteit verricht dan gebruikelijk. Verschijnselen die hierbij kunnen optreden zijn: duizeligheid, zweten, beven, vermoeidheid en een hongerig gevoel 19

20 Wat te doen bij een hypo? Bij een hypo is het belangrijk om: 20 gram snelwerkende koolhydraten te nemen die relatief snel als glucose worden opgenomen in het bloed, bijvoorbeeld: tabletten druivensuiker (bijv Dextro-energy) of - 4 suikerklontjes of - 1 glas limonade van ± 30 ml siroop (2 vingers dik) of - 1 glas frisdrank met suiker Vervolgens na 15 minuten het glucosegehalte in het bloed opnieuw bepalen; is het dan nog < 4 mol/l, dan nogmaals 20 gram snelwerkende koolhydraten nemen. Wanneer de eerstvolgende maaltijd nog enige tijd op zich laten wachten (meer dan 1 uur) na het optreden van een hypo dan iets extra s eten van ongeveer 15 gram koolhydraten, bijvoorbeeld: - 1 snee brood, besmeerd en hartig beleg of - 2 volkoren biscuits of - 1 portie fruit of - 1 glas ongezoete vruchtensap of - 1 plakje koek of sultana s Indien een hypo regelmatig voorkomt, is het aan te raden contact op te nemen met uw internist of diabetesverpleegkundige voor bijstelling van de insulinedosering. 20

21 Hyperglycaemie Wanneer het glucosegehalte in het bloed te hoger is dan normaal, spreken we van een hyperglycaemie, ook wel hyper genoemd (meer dan 10 mmol/l). Een hyper kan ontstaan wanneer u te weinig insuline spuit, meer eet dan in uw dieetadvies is aangeraden, minder lichaamsbeweging heeft dan gebruikelijk of ten gevolge van stress of ziekte. Verschijnselen die hierbij kunnen optreden zijn: droge tong, erge dorst, vaak plassen en moeheid. Wat te doen bij een hyper? In principe kunt u weinig doen aan een hyper: de glucose zit immers al in het bloed. Door extra water te drinken en door extra activiteiten te gaan verrichten (bijvoorbeeld fietsen of wandelen, indien mogelijk en toegestaan) zal het bloedglucosegehalte dalen. Als het bloedglucosegehalte bij type I diabetes >17 mmol/l is, is lichamelijke activiteit af te raden, omdat het bloedglucosegehalte dan nog verder kan stijgen. Indien een hyper regelmatig voorkomt, is het aan te raden contact op te nemen met uw internist of diabetesverpleegkundige voor bijstelling van de insulinedosering. 21

22 Ziekte en koorts Ziek zijn gaat vaak gepaard met minder eetlust. Als gewoon eten niet lukt, probeer dan de benodigde koolhydraten te gebruiken in vloeibare vorm. Kies in plaats van brood bijvoorbeeld pap, vla of vruchtensap. Probeer in ieder geval voldoende vocht te gebruiken, minimaal 1,5 liter per dag. Bij braken, diarree of koorts moet de hoeveelheid vocht nog groter zijn. Bij ziekte moet u de voorgeschreven hoeveelheid insuline wel blijven gebruiken. Meestal werkt de insuline minder goed en kan de diabetes plotseling ontregelen. Het is belangrijk de bloedglucose te bepalen, indien mogelijk tenminste 4 keer per dag. Bij braken en hoge bloedglucose altijd bellen! Neem contact op met uw arts of diabetesverpleegkundige. Vakantie Tijdens vakanties dient u het voedingsadvies zoveel mogelijk te blijven volgen, zonodig aangepast aan extra lichamelijke activiteit (bijvoorbeeld een lange wandeling). Indien het leefritme op vakanties sterk afwijkt van het dagelijks ritme (bijvoorbeeld een fietsvakantie, een lange vliegreis met veel tijdsverschil, s nachts reizen), is het aan te raden om van te voren contact op te nemen met uw diëtist en diabetesverpleegkundige. Uw voeding en/of insulinedosering zal zonodig worden aangepast. Beweging en sport Lichamelijke activiteit speelt een centrale rol in de behandeling van mensen met diabetes. Het algemene advies is om lichaamsbeweging in te passen in het dagelijkse leven (tuinieren, de trap nemen in plaats van de lift, wandelen of fietsen in plaats van de auto te nemen ). Deze vormen van beweging helpen allen mee om aan voldoende lichaamsbeweging te komen, want het gaat zeker niet alleen om (georganiseerde) sportbeoefening. De meest geschikte sportactiviteiten voor mensen met diabetes zijn duuractiviteiten zoals wandelen, joggen, fietsen, zwemmen, roeien, dansen, schaatsen, skeelerenen fitness (steps/aerobics). Daarnaast zijn ook teamsporten aan te bevelen. 22

23 Lichamelijke inspanning verbetert onder meer de insulinegevoeligheid en de opname van glucose in de spieren. Lichamelijke activiteit vraagt bij diabetes mellitus wel extra voorzorgen om het optreden van hypo s, hyperglycaemieën en verzuring (keto-acidose) te vermijden. Door frequente bloedglucosecontrole, aanpassing van de insulinedosering en eventueel injectieplaats en voedingsmaatregelen kan dit worden voorkomen. In de tabel op de volgende pagina staan richtlijnen. De aangegeven bloedglucosewaarden kunnen verschillen en hoeveelheden koolhydraten moeten individueel worden aangepast. Ze zijn ook afhankelijk van de intensiteit van de inspanning en van iemands conditie. 23

24 Extra koolhydraten bij inspanning Duur en type inspanning 30 min. of minder lichte inspanning Glucosewaarde voor aanvang < 5 mmol/l > 5 mmol/l Extra koolhydraten gram geen min. matige inspanning < 5 mmol/l 5-10 mmol/l mmol/l > 17 mmol/l gram 15 gram Geen Niet sporten eerst bloedsuiker normaliseren (type 1 diabetes) 1 uur of langer matige inspanning < 5 mmol/l 5-10 mmol/l mmol/l > 17 mmol/l 45 gram per uur gram per uur 15 gram per uur Niet sporten eerst bloedsuiker normaliseren (type 1 diabetes) Door ook tijdens en na de inspanning de bloedglucosewaarden te controleren kan inzicht worden verkregen in het effect van de inspanning op de bloedglucose en kunnen maatregelen worden genomen. Door de hogere insulinegevoeligheid kan bij intensief en langdurig sporten een hypo optreden tot uur na de inspanning (na-ijleffect). 24

25 Voor vragen en/of problemen kunt u contact opnemen met uw behandelend arts of diabetesverpleegkundige. 25

26 26

27 27

28 Scheper Ziekenhuis Afdeling Diëtetiek Boermarkeweg AA Emmen Telefonisch spreekuur: op werkdagen van uur Tel MA v1 H

Voedingsadvies bij diabetes mellitus

Voedingsadvies bij diabetes mellitus Voedingsadvies bij diabetes mellitus Voedingsadvies bij diabetes mellitus Diëtetiek 1 Inleiding In deze folder vindt u informatie over de dieetadviezen bij diabetes mellitus, ook wel 'suikerziekte' genoemd.

Nadere informatie

VOEDINGS- EN DIEETVOORLICHTING. Diabetes Mellitus. Zeker als u ons nodig heeft

VOEDINGS- EN DIEETVOORLICHTING. Diabetes Mellitus. Zeker als u ons nodig heeft VOEDINGS- EN DIEETVOORLICHTING Diabetes Mellitus Zeker als u ons nodig heeft THUISZORG De Friese Wouden JEUGDGEZONDHEIDSZORG KRAAMZORG VOEDINGS- EN DIEETVOORLICHTING Diabetes Mellitus In deze folder vindt

Nadere informatie

Dieetadvies bij diabetes mellitus (voor insuline afhankelijke diabetespatiënten)

Dieetadvies bij diabetes mellitus (voor insuline afhankelijke diabetespatiënten) Dieetadvies bij diabetes mellitus (voor insuline afhankelijke diabetespatiënten) Wat is diabetes mellitus? Diabetes mellitus is een chronische stofwisselingsziekte waarbij het glucosegehalte in het bloed

Nadere informatie

Dieetadvies bij diabetes mellitus (voor insuline afhankelijke diabetespatiënten)

Dieetadvies bij diabetes mellitus (voor insuline afhankelijke diabetespatiënten) Dieetadvies bij diabetes mellitus (voor insuline afhankelijke diabetespatiënten) Wat is diabetes mellitus? Diabetes mellitus is een chronische stofwisselingsziekte waarbij het glucosegehalte in het bloed

Nadere informatie

De glucose kan de cellen niet in waardoor het bloedglucosegehalte te hoog wordt.

De glucose kan de cellen niet in waardoor het bloedglucosegehalte te hoog wordt. Inleiding Onze voeding bestaat uit eiwitten, vetten, koolhydraten, voedingsvezels, vitamines, mineralen en vocht. Al het voedsel wordt in de maag en in de darmen verteerd. De waardevolle stoffen worden

Nadere informatie

DIEET BIJ CF-GERELATEERDE DIABETES. In deze folder vindt u informatie over het Dieet bij CF-gerelateerde Diabetes

DIEET BIJ CF-GERELATEERDE DIABETES. In deze folder vindt u informatie over het Dieet bij CF-gerelateerde Diabetes DIEET BIJ CF-GERELATEERDE DIABETES In deze folder vindt u informatie over het Dieet bij CF-gerelateerde Diabetes Inhoud 1. Inleiding 3 2. Diabetes bij CF 4 3. Behandeling 4 3.1. Doel van de behandeling

Nadere informatie

Voeding bij diabetes mellitus

Voeding bij diabetes mellitus Voeding bij diabetes mellitus Inleiding Dieetadviezen bij diabetes mellitus zijn nauwelijks anders dan adviezen voor een goede voeding. De gedachte dat iemand met diabetes helemaal geen suiker mag eten

Nadere informatie

Voedingsadvies bij verhoogde bloedsuikers tijdens de zwangerschap

Voedingsadvies bij verhoogde bloedsuikers tijdens de zwangerschap Voedingsadvies bij verhoogde bloedsuikers tijdens de zwangerschap 2 Bij de Glucose Tolerantie Test was uw bloedsuiker (ook wel bloedglucose genoemd) te hoog. Daarom ontvangt u deze informatie. Wat is glucose?

Nadere informatie

Algemene voedingsadviezen diabetes mellitus

Algemene voedingsadviezen diabetes mellitus Algemene voedingsadviezen diabetes mellitus Diabetes mellitus (suikerziekte) is een stofwisselingsziekte waarbij de alvleesklier (pancreas) geen of weinig van het hormoon insuline produceert. In deze brochure

Nadere informatie

Voedingsadvies bij zwangerschapsdiabetes. diabetes gravidarum

Voedingsadvies bij zwangerschapsdiabetes. diabetes gravidarum Voedingsadvies bij zwangerschapsdiabetes diabetes gravidarum 2 Deze brochure is bedoeld voor vrouwen met diabetes gravidarum. In deze brochure wordt informatie gegeven over o.a. de richtlijnen voor de

Nadere informatie

PATIËNTENFOLDER Interne Geneeskunde Dieetadvies

PATIËNTENFOLDER Interne Geneeskunde Dieetadvies PATIËNTENFOLDER Interne Geneeskunde Dieetadvies Diabetes mellitus Diabetes mellitus wordt in de volksmond ook wel suikerziekte genoemd. Bij Diabetes mellitus is er geen of onvoldoende insuline beschikbaar

Nadere informatie

Voedingsadvies bij Diabetes Mellitus. Bij gebruik van GLP-1-analoog

Voedingsadvies bij Diabetes Mellitus. Bij gebruik van GLP-1-analoog Voedingsadvies bij Diabetes Mellitus Bij gebruik van GLP-1-analoog Aangezien u lijdt aan Diabetes mellitus, type 2 (oftewel ouderdomsdiabetes) én overgewicht hebt, heeft de arts u een behandeling met zogenaamd

Nadere informatie

Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes

Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes DIETETIEK Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes Bij de behandeling van zwangerschapsdiabetes hoort een voedingsadvies. Vaak zijn maar een paar aanpassingen nodig in de voeding om nadelige gezondheidsgevolgen

Nadere informatie

Diabetes mellitus. Victoza en voeding

Diabetes mellitus. Victoza en voeding Diabetes mellitus Victoza en voeding In het kort Wat is diabetes? Diabetes mellitus wordt in de volksmond ook wel suikerziekte genoemd. Bij Diabetes mellitus is er geen of onvoldoende insuline beschikbaar

Nadere informatie

Voeding bij zwangerschaps diabetes. Diabetes Gravidarum

Voeding bij zwangerschaps diabetes. Diabetes Gravidarum Voeding bij zwangerschaps diabetes Diabetes Gravidarum Universitair Medisch Centrum Groningen Zwangerschapsdiabetes is een vorm van suikerziekte die kan optreden tijdens de zwangerschap. Deze brochure

Nadere informatie

Afdeling Diëtetiek. Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes

Afdeling Diëtetiek. Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes Afdeling Diëtetiek Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes Inleiding Zwangerschapsdiabetes (diabetes gravidarum) is een vorm van diabetes die tijdens de zwangerschap ontstaat en meestal na de bevalling

Nadere informatie

Voedingsadviezen bij twee maal daags insulinegebruik

Voedingsadviezen bij twee maal daags insulinegebruik Voedingsadviezen bij twee maal daags insulinegebruik U heeft diabetes mellitus en gebruikt hiervoor twee maal daags insuline. Deze brochure geeft extra informatie over uw dieet in bijzondere situaties

Nadere informatie

Zwangerschapsdiabetes en voeding

Zwangerschapsdiabetes en voeding Gynaecologie Zwangerschapsdiabetes en voeding www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Zwangerschapsdiabetes... 3 Glucosedagcurve... 3 Behandeling... 4 Adviezen met betrekking tot uw voeding... 4 Hanteer een

Nadere informatie

Voedingsadviezen bij Diabetes Mellitus

Voedingsadviezen bij Diabetes Mellitus Voedingsadviezen bij Diabetes Mellitus Deze folder gaat over voedingsadviezen als u Diabetes Mellitus heeft. Inleiding Diabetes Mellitus, beter bekend als diabetes of suikerziekte, is een stofwisselingsziekte

Nadere informatie

voedingsadvies bij dreigende ondervoeding

voedingsadvies bij dreigende ondervoeding patiënteninformatie voedingsadvies bij dreigende ondervoeding De arts of verpleegkundige heeft met u besproken dat u kans heeft op ondervoeding. Goede voeding kan helpen om uw conditie te verbeteren. Wat

Nadere informatie

Afdeling Diëtetiek. Dieet bij een verhoogd cholesterolgehalte

Afdeling Diëtetiek. Dieet bij een verhoogd cholesterolgehalte Afdeling Diëtetiek Dieet bij een verhoogd cholesterolgehalte Algemeen U heeft een verhoogd cholesterolgehalte. Deze folder bevat informatie over het dieet bij een verhoogd cholesterolgehalte. U kunt deze

Nadere informatie

ZWANGERSCHAPSDIABETES

ZWANGERSCHAPSDIABETES ZWANGERSCHAPSDIABETES 872 Inleiding Tijdens de zwangerschap kan het gebeuren dat de hoeveelheid glucose in uw bloed (bloedsuiker) te hoog wordt. Als uw bloedglucose hoger is dan 6.7mmol/l, dit is de eenheid

Nadere informatie

Voedingsadviezen bij tablet-gereguleerde diabetes mellitus

Voedingsadviezen bij tablet-gereguleerde diabetes mellitus Voedingsadviezen bij tablet-gereguleerde diabetes mellitus U heeft diabetes mellitus (suikerziekte) en gebruikt hiervoor tabletten. Deze folder geeft informatie over uw dieet in bijzondere situaties en

Nadere informatie

VOEDING BIJ ZWANGERSCHAPSDIABETES

VOEDING BIJ ZWANGERSCHAPSDIABETES Diabetes DIABETES VOEDING BIJ ZWANGERSCHAPSDIABETES Diabetes is een aandoening waarbij er problemen zijn met het op peil houden van het bloedglucose. Glucose is afkomstig van koolhydraten uit de voeding

Nadere informatie

Afdeling diëtetiek Voeding en zwangerschapsdiabetes

Afdeling diëtetiek Voeding en zwangerschapsdiabetes Afdeling diëtetiek Voeding en zwangerschapsdiabetes Telefoonnummer: 0344 674285 Zwangerschapsdiabetes (= diabetes gravidarum) is een vorm van diabetes mellitus die tijdens de zwangerschap ontstaat en meestal

Nadere informatie

Algemene voedingsadviezen diabetes mellitus

Algemene voedingsadviezen diabetes mellitus Algemene voedingsadviezen diabetes mellitus Diabetes mellitus (suikerziekte) is een stofwisselingsziekte waarbij de alvleesklier (pancreas) geen of weinig van het hormoon insuline produceert. In deze brochure

Nadere informatie

Voedingsadviezen bij verhoogde bloedglucose in de zwangerschap

Voedingsadviezen bij verhoogde bloedglucose in de zwangerschap Voedingsadviezen bij verhoogde bloedglucose in de zwangerschap www.jijwij.nl Tijdens de zwangerschap kunnen er problemen optreden bij de verwerking van koolhydraten (suiker) uit de voeding. Dit wordt aangetoond

Nadere informatie

Afdeling Diëtetiek. Voeding bij Diabetes Mellitus

Afdeling Diëtetiek. Voeding bij Diabetes Mellitus Afdeling Diëtetiek Voeding bij Diabetes Mellitus Inleiding In deze folder vindt u informatie over diabetes en het verband tussen diabetes en voeding. Diabetes Mellitus Diabetes Mellitus is een stofwisselingsstoornis

Nadere informatie

Voedingsadviezen. Diëtetiek. Bij zwangerschapsdiabetes

Voedingsadviezen. Diëtetiek. Bij zwangerschapsdiabetes Diëtetiek Voedingsadviezen Bij zwangerschapsdiabetes Inleiding U heeft van uw behandelend arts vernomen dat u zwangerschapsdiabetes heeft. U heeft tijdens uw bezoek aan de diëtist al de voedingsadviezen

Nadere informatie

Voedingsadviezen bij twee maal daags insulinegebruik

Voedingsadviezen bij twee maal daags insulinegebruik Voedingsadviezen bij twee maal daags insulinegebruik U heeft diabetes mellitus en gebruikt hiervoor twee maal daags insuline. Deze brochure geeft extra informatie over uw dieet in bijzondere situaties

Nadere informatie

Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over.

Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Pre-diabetes Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Wat is pre-diabetes Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het

Nadere informatie

Voedingsadviezen bij verhoogde bloedglucose in de zwangerschap

Voedingsadviezen bij verhoogde bloedglucose in de zwangerschap Voedingsadviezen bij verhoogde bloedglucose in de zwangerschap Dit document bevat vertrouwelijke informatie van JijWij. Het kopiëren en/of verspreiden van dit document zonder voorgaand schriftelijke toestemming

Nadere informatie

Voeding bij diabetes gravidarum

Voeding bij diabetes gravidarum Voeding bij diabetes gravidarum Diëtetiek Beter voor elkaar Voeding bij diabetes gravidarum Wat is diabetes gravidarum? Tijdens de zwangerschap kan het gebeuren dat de hoeveelheid glucose (suiker) in het

Nadere informatie

Diëtetiek VOEDING EN ZWANGERSCHAPSDIABETES

Diëtetiek VOEDING EN ZWANGERSCHAPSDIABETES Diëtetiek VOEDING EN ZWANGERSCHAPSDIABETES PATIËNTENVOORLICHTING Ziekenhuis Rivierenland 2 Zwangerschapsdiabetes (= diabetes gravidarum) is een vorm van diabetes mellitus die tijdens de zwangerschap ontstaat

Nadere informatie

Eet smakelijk René de Groot 15-06-2014

Eet smakelijk René de Groot 15-06-2014 Eet smakelijk René de Groot 15-06-2014 Inhoudsopgave: Kennis testen Waar is voeding eigenlijk goed voor? Waarmee moeten we dan ontbijten? Bloedsuiker spiegel Calorieën?? Schijf van 5 Hoeveel calorieën

Nadere informatie

Diabetes type 2 Het belang van gezonde voeding

Diabetes type 2 Het belang van gezonde voeding Diabetes type 2 Het belang van gezonde voeding Gezond eten is voor iedereen belangrijk, maar voor mensen met diabetes type 2 zijn er extra aandachtspunten. Onze voedingsadviezen helpen je. Wat gebeurt

Nadere informatie

Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over.

Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Pre-diabetes Pre-diabetes, wat is het en wat kan ik er zelf aan doen? In deze folder krijgt u hier meer informatie over. Wat is pre-diabetes Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het

Nadere informatie

Ik heb cholesterol Wat nu?

Ik heb cholesterol Wat nu? Ik heb cholesterol Wat nu? Belangrijk: Deze patiëntbrief is bedoeld ter ondersteuning van het consult door de huisarts. Deze informatie dient dus niet als vervanging van een consult bij een arts. Bedenk

Nadere informatie

Een gestoord-nuchter glucose

Een gestoord-nuchter glucose Een gestoord-nuchter glucose Inleiding Deze brochure bevat informatie over gestoord-nuchter glucose. Daarnaast wordt aangegeven welke maatregelen u zelf kunt nemen om hier zo goed mogelijk mee om te gaan.

Nadere informatie

Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes

Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes Voedingsadviezen bij zwangerschapsdiabetes Afdeling Diëtetiek Locatie Purmerend/Volendam Wat is zwangerschapsdiabetes (diabetes gravidarum)? Zwangerschapsdiabetes ofwel diabetes gravidarum is een meestal

Nadere informatie

Dieetadvies bij zwangerschapsdiabetes

Dieetadvies bij zwangerschapsdiabetes Dieetadvies bij zwangerschapsdiabetes Wat is zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes (diabetes gravidarum) is een vorm van diabetes mellitus die tijdens de zwangerschap ontstaat. Als een vrouw deze

Nadere informatie

Voedingsadviezen. 2.1. Samenstelling van de voeding. 6-7 sneetjes. 20-25 g. 4-5 aardappelen/ opscheplepels

Voedingsadviezen. 2.1. Samenstelling van de voeding. 6-7 sneetjes. 20-25 g. 4-5 aardappelen/ opscheplepels Hoofdstuk 2 Voedingsadviezen voor mensen met diabetes mellitus 2.1. Samenstelling van de voeding Dieetadviezen bij diabetes mellitus zijn niet anders dan adviezen voor een goede voeding. De basis van een

Nadere informatie

Eiwitbeperkt dieet. Over een eiwitbeperkt dieet. Almere, Dieetadvies voor: Eiwitbeperkt à gram eiwit per dag

Eiwitbeperkt dieet. Over een eiwitbeperkt dieet. Almere, Dieetadvies voor: Eiwitbeperkt à gram eiwit per dag Eiwitbeperkt dieet Almere, Dieetadvies voor: Eiwitbeperkt à gram eiwit per dag Natriumbeperkt à 2400 mg natrium per dag (6 gram zout) Over een eiwitbeperkt dieet U heeft het advies gekregen een eiwitbeperkt

Nadere informatie

Zwangerschapsdiabetes en voeding

Zwangerschapsdiabetes en voeding Zwangerschapsdiabetes en voeding Afdeling diëtetiek Zwangerschapsdiabetes wordt ook wel diabetes gravidarum genoemd en is een tijdelijke vorm van diabetes (suikerziekte). Meestal wordt zwangerschapsdiabetes

Nadere informatie

VOEDING BIJ ZWANGERSCHAPSDIABETES

VOEDING BIJ ZWANGERSCHAPSDIABETES VOEDING BIJ ZWANGERSCHAPSDIABETES FRANCISCUS VLIETLAND Inleiding Tijdens de zwangerschap kan het voorkomen dat de hoeveelheid bloedglucose in het bloed te hoog wordt. Zijn er één of meerdere glucosewaarden

Nadere informatie

Rapport Gezondheids-APK

Rapport Gezondheids-APK Rapport Gezondheids-APK Glucose Cholesterol Bloeddruk BMI Uw Gezondheids-APK We zijn steeds meer bezig met onze gezondheid, maar wat is het effect van onze leefstijl? Door bewust om te gaan met ons lichaam

Nadere informatie

Zwangerschapsdiabetes

Zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes Ziekenhuis Gelderse Vallei Ongeveer één op de twintig zwangere vrouwen krijgt te maken met zwangerschapsdiabetes. Zwangerschapsdiabetes is een tijdelijke soort diabetes die bijna

Nadere informatie

voedingsadvies bij hypoglykemie

voedingsadvies bij hypoglykemie voedingsadvies bij hypoglykemie (te laag bloedglucose) 1 2 Inleiding Mogelijke klachten Wanneer u last heeft van een te lage bloedglucose (hypoglykemie) kunnen de volgende klachten zich voordoen: trillen,

Nadere informatie

Dieet bij zwangerschapsdiabetes

Dieet bij zwangerschapsdiabetes Dieet bij zwangerschapsdiabetes Informatie voor patiënten F0066-1011_DZH juli 2014 Diabetes Zorg Haaglanden www.diabeteszorghaaglanden.nl Locatie Westeinde, Westeinde 150 2512 HH Den Haag (070) 360 31

Nadere informatie

Diëtetiek Voeding en zwangerschapsdiabetes

Diëtetiek Voeding en zwangerschapsdiabetes Diëtetiek Voeding en zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes (= diabetes gravidarum) is een vorm van diabetes mellitus die tijdens de zwangerschap ontstaat en meestal na de bevalling weer verdwijnt.

Nadere informatie

Voedingsadviezen na een Whipple-operatie

Voedingsadviezen na een Whipple-operatie Voedingsadviezen na een Whipple-operatie Albert Schweitzer ziekenhuis september 2014 pavo 1127 Inleiding U heeft een Whipple-operatie gehad waarbij (een deel van) uw alvleesklier is verwijderd. Na de operatie

Nadere informatie

Gezond leven betekent dat je; - voldoende beweegt - gezond eet

Gezond leven betekent dat je; - voldoende beweegt - gezond eet Gezond leven betekent dat je; - voldoende beweegt - gezond eet Waarom eet je eigenlijk? Je krijgt er energie van! Energie heb je nodig alle processen in je lichaam b.v. voor lopen, computeren Maar ook

Nadere informatie

Risico op ondervoeding tijdens opname

Risico op ondervoeding tijdens opname Risico op ondervoeding tijdens opname Ondervoeding door ziekte, een behandeling of een operatie is in het ziekenhuis een veelvoorkomend probleem. Ongeveer één op de drie patiënten heeft een risico op

Nadere informatie

Afdeling: Diëtetiek. Onderwerp: Voeding bij diabetes gravidarum

Afdeling: Diëtetiek. Onderwerp: Voeding bij diabetes gravidarum Afdeling: Diëtetiek Onderwerp: Voeding bij diabetes gravidarum Voeding bij diabetes gravidarum Wat is diabetes gravidarum? Tijdens de zwangerschap kan het gebeuren dat de hoeveelheid glucose (suiker) in

Nadere informatie

Wat is diabetes mellitus?

Wat is diabetes mellitus? Hoofdstuk 1 Wat is diabetes mellitus? 1.1 Inleiding Uw arts heeft u verteld dat u diabetes mellitus (suikerziekte) heeft. Ongetwijfeld heeft u veel vragen, zoals: hoe kom ik aan diabetes, wat is er aan

Nadere informatie

Zwangerschapsdiabetes

Zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes Ziekenhuis Gelderse Vallei Ongeveer één op de twintig zwangere vrouwen krijgt te maken met zwangerschapsdiabetes. Zwangerschapsdiabetes is een tijdelijke soort diabetes die bijna

Nadere informatie

Voedingsadvies bij hypoglykemie (te laag bloedglucose) Voedingsadvies

Voedingsadvies bij hypoglykemie (te laag bloedglucose) Voedingsadvies Voedingsadvies bij hypoglykemie (te laag bloedglucose) Wanneer u last heeft van een te lage bloedglucose (hypoglykemie) kunnen de volgende klachten zich voordoen: trillen, transpireren, bleekheid, duizeligheid,

Nadere informatie

Koolhydraatarm dieet en diabetes mellitus

Koolhydraatarm dieet en diabetes mellitus Koolhydraatarm dieet en diabetes mellitus Een koolhydraatarm dieet De arts of diëtist heeft met u besproken dat u gedurende drie maanden een koolhydraatarm dieet gaat volgen. Dit dieet volgt u in overleg

Nadere informatie

Pre-diabetes. Vasculair Preventie Centrum

Pre-diabetes. Vasculair Preventie Centrum Pre-diabetes Vasculair Preventie Centrum Wat is pre-diabetes? Pre-diabetes is het stadium vóór diabetes (suikerziekte). Het glucosegehalte in uw bloed (bloedsuiker) is, vooral s ochtends voordat u gegeten

Nadere informatie

Zwangerschapsdiabetes

Zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes Inhoudsopgave Klik op het onderwerp om verder te lezen. Volgorde van afspraken 1 Wat is zwangerschapsdiabetes? 1 Gevolgen van een te hoge bloedglucosewaarde 2 Behandeling van zwangerschapsdiabetes

Nadere informatie

Voorkomen van ondervoeding bij volwassenen

Voorkomen van ondervoeding bij volwassenen Voorkomen van ondervoeding bij volwassenen Inleiding Ondervoeding door ziekte komt in het ziekenhuis veel voor. Daarom besteedt ook de Ommelander Ziekenhuis Groep hieraan extra aandacht. Ziek zijn is topsport

Nadere informatie

Vakantie vitamines: hoe voorkom je vakantie kilo s? Jantine Blaauwbroek Diëtist

Vakantie vitamines: hoe voorkom je vakantie kilo s? Jantine Blaauwbroek Diëtist Vakantie vitamines: hoe voorkom je vakantie kilo s? Jantine Blaauwbroek Diëtist Inhoud 1 Vakantiebestemmingen 2 Wat is gezonde voeding? 3 Energieleveranciers en functies 4 Energiebalans op vakantie 5 Weet

Nadere informatie

Postprandiale hypotensie

Postprandiale hypotensie Diëtetiek Geriatrie Postprandiale hypotensie i Patiënteninformatie Lage bloeddruk na het eten Slingeland Ziekenhuis Algemeen Postprandiale hypotensie betekent een lage bloeddruk na het eten. Als de bloeddruk

Nadere informatie

Diabetes type 2. Het belang van gezonde voeding

Diabetes type 2. Het belang van gezonde voeding Diabetes type 2 Het belang van gezonde voeding Gezond eten is voor iedereen belangrijk, maar voor mensen met diabetes type 2 zijn er extra aandachtspunten. Onze voedingsadviezen helpen je. Wat gebeurt

Nadere informatie

Voeding en Parkinson

Voeding en Parkinson Voeding en Parkinson Versie mei 2017 Inleiding Bij de ziekte van Parkinson kan het eten en drinken op den duur moeizamer gaan. Er kunnen klachten ontstaan zoals verminderde eetlust, kauw- en slikproblemen,

Nadere informatie

Voedingsadviezen bij vier maal daags insulinegebruik

Voedingsadviezen bij vier maal daags insulinegebruik Voedingsadviezen bij vier maal daags insulinegebruik U heeft diabetes mellitus en gebruikt hiervoor vier maal daags insuline. Deze brochure geeft extra informatie over uw dieet in bijzondere situaties

Nadere informatie

IJZERVERRIJKTE VOEDING

IJZERVERRIJKTE VOEDING IJZERVERRIJKTE VOEDING 278 Inleiding We weten het allemaal van Popeye: van ijzer wordt een mens sterk. IJzer is een stof die een belangrijke functie in het lichaam vervult. Het is een bestanddeel van hemoglobine,

Nadere informatie

Gezonde voeding voor teamsporters

Gezonde voeding voor teamsporters Gezonde voeding voor teamsporters Inleiding Door: Esther Verhoef en Puck Reckers Doel: Kennis vergroten goede voeding rondom trainingen/wedstrijden. Inhoud Presentatie Wat is voeding - Koolhydraten - Vetten

Nadere informatie

G e z o n d e t e n m e t d e Schijf van Vijf

G e z o n d e t e n m e t d e Schijf van Vijf G e z o n d e t e n m e t d e Schijf van Vijf De Schijf van Vijf in het kort Om fit en gezond te leven is het belangrijk om gezond te eten. Gezond eten is samen met voldoende bewegen dé basis voor een

Nadere informatie

UMC St Radboud. Voeding bij Diabetes Mellitus

UMC St Radboud. Voeding bij Diabetes Mellitus UMC St Radboud Voeding bij Diabetes Mellitus Patiënteninformatie Deze folder geeft u informatie over voeding bij Diabetes Mellitus. Diabetes Mellitus Bij mensen met diabetes maakt het lichaam zelf geen

Nadere informatie

Dieetadviezen bij wondgenezing

Dieetadviezen bij wondgenezing Dieetadviezen bij wondgenezing Diëtetiek Bereikbaarheid afdeling Diëtetiek Amphia Ziekenhuis: Locatie Langendijk, Molengracht, Pasteurlaan: (076) 595 30 75 Algemeen telefoonnummer Amphia Ziekenhuis: (076)

Nadere informatie

Voedingsadviezen na een maagresectie

Voedingsadviezen na een maagresectie Voedingsadviezen na een maagresectie Afdeling diëtetiek U heeft een maagoperatie ondergaan. Hierbij is (een gedeelte van) uw maag weggenomen. Door deze ingreep is uw spijsverteringskanaal veranderd. Deze

Nadere informatie

Cholesterol Cholesterol

Cholesterol Cholesterol Cholesterol Een verhoogd cholesterolgehalte (ook hypercholesterolemie of hyperlipidemie genoemd) in het bloed vergroot de kans op harten vaatziekten. Hart- en vaatziekten zijn een veel voorkomende complicatie

Nadere informatie

Hart- en vaatziekten. voor Marokkaanse Nederlanders. Zorg goed voor uw hart

Hart- en vaatziekten. voor Marokkaanse Nederlanders. Zorg goed voor uw hart Hart- en vaatziekten voor Marokkaanse Nederlanders Zorg goed voor uw hart Zorg goed voor uw hart Deze folder gaat over gezondheid en hart- en vaatziekten. Eerst vertellen we wat hart- en vaatziekten zijn.

Nadere informatie

PATIËNTEN INFORMATIE. Ondervoeding. in het ziekenhuis Afdeling Diëtetiek

PATIËNTEN INFORMATIE. Ondervoeding. in het ziekenhuis Afdeling Diëtetiek PATIËNTEN INFORMATIE Ondervoeding in het ziekenhuis Afdeling Diëtetiek Ondervoeding bij ziekte Ondervoeding door ziekte is in ziekenhuizen een veel voorkomend probleem. Ongeveer 1 op de 4 patiënten is

Nadere informatie

Dieet bij zwangerschapsdiabetes

Dieet bij zwangerschapsdiabetes Dieet bij zwangerschapsdiabetes Deze folder is voor vrouwen met zwangerschapsdiabetes. In deze folder staat wat zwangerschapsdiabetes is en wat het dieet bij zwangerschapsdiabetes inhoudt. Zwangerschapsdiabetes

Nadere informatie

Hart- en vaatziekten. voor Nederlanders. Zorg goed voor uw hart

Hart- en vaatziekten. voor Nederlanders. Zorg goed voor uw hart Hart- en vaatziekten voor Nederlanders Zorg goed voor uw hart Zorg goed voor uw hart Deze folder gaat over gezondheid en hart- en vaatziekten. Eerst vertellen we wat hart- en vaatziekten zijn. Daarna vertellen

Nadere informatie

Afdeling Diëtetiek. Voedingsadvies bij jicht

Afdeling Diëtetiek. Voedingsadvies bij jicht Afdeling Diëtetiek Algemeen U heeft jicht. In deze folder vindt u een aantal algemene adviezen die eventuele klachten kunnen voorkomen of verminderen. Wat is jicht? Jicht is een aandoening die behoort

Nadere informatie

Dieetadviezen bij zwangerschapsdiabetes

Dieetadviezen bij zwangerschapsdiabetes Dieetadviezen bij zwangerschapsdiabetes U ontvangt van de diëtist ook een koolhydraat variatielijst Diëtetiek 1 Bereikbaarheid Afdeling Diëtetiek Amphia Ziekenhuis: Telefoon: (076) 595 30 75 Naam patiënt:

Nadere informatie

Gezond leven met Diabetes

Gezond leven met Diabetes Gezond leven met Diabetes Diëtetiek Bereikbaarheid afdeling Diëtetiek Amphia Ziekenhuis: Locatie Langendijk, Molengracht, Pasteurlaan: (076) 595 30 75 Algemeen telefoonnummer Amphia Ziekenhuis: (076) 595

Nadere informatie

Ondervoeding een zaak van gewicht

Ondervoeding een zaak van gewicht Ondervoeding een zaak van gewicht 2 Inleiding Ondervoeding door ziekte komt in het ziekenhuis veel voor. Daarom besteedt ook de Ommelander Ziekenhuis Groep, locatie Lucas hier extra aandacht aan onder

Nadere informatie

Een operatie? Let op uw voeding!

Een operatie? Let op uw voeding! Een operatie? Let op uw voeding! Belangrijk Om een operatie en uw herstel zo goed mogelijk te laten verlopen is het belangrijk dat u lichamelijk in een zo goed mogelijke conditie bent. Een goede voedingstoestand

Nadere informatie

Voedingsadviezen. Diëtetiek. Bij zwangerschapsdiabetes

Voedingsadviezen. Diëtetiek. Bij zwangerschapsdiabetes Diëtetiek Voedingsadviezen Bij zwangerschapsdiabetes Inleiding U heeft van uw behandelend arts vernomen dat u zwangerschapsdiabetes heeft. U heeft tijdens uw bezoek aan de diëtist al de voedingsadviezen

Nadere informatie

Zet uzelf in beweging!

Zet uzelf in beweging! Informatie voor mensen met diabetes type 2 en mensen met een verhoogd risico op diabetes type 2 Zet uzelf in beweging! De BeweegKuur is speciaal ontwikkeld voor mensen die diabetes type 2 hebben of hier

Nadere informatie

Dieetadviezen voor mensen met een colostoma

Dieetadviezen voor mensen met een colostoma Dieetadviezen voor mensen met een colostoma Naam : Datum : Specialist : Diëtist : Telefoonnummer : o (0223) 69 69 16 o (0223) 69 69 27 o (0223) 69 62 81 o (0223) 69 63 29 1 Inhoud pag. 1. Inleiding...

Nadere informatie

Changing Diabetes is een geregistreerd handelsmerk. van Novo Nordisk A/S. Wietske Wits, diabetes type 1

Changing Diabetes is een geregistreerd handelsmerk. van Novo Nordisk A/S. Wietske Wits, diabetes type 1 Novo Nordisk beschouwt het als haar missie om de toekomst van diabetes te veranderen. Om deze visie gestalte te geven hebben wij het Changing Diabetes-programma ontwikkeld. Changing Diabetes omvat diverse

Nadere informatie

H.40025.0416. Voedingsadvies voor ouderen met (dreigende) ondervoeding

H.40025.0416. Voedingsadvies voor ouderen met (dreigende) ondervoeding H.40025.0416 Voedingsadvies voor ouderen met (dreigende) ondervoeding Inleiding Een gezond voedingspatroon is voor iedereen van belang. Gezonde voeding levert de energie en de voedingsstoffen die uw lichaam

Nadere informatie

Voedingsadviezen bij Diabetes Mellitus

Voedingsadviezen bij Diabetes Mellitus Voedingsadviezen bij Diabetes Mellitus behandeld met tabletten Inhoudsopgave Titel Pagina 1. Inleiding 1 2. Wat is Diabetes Mellitus? 1 3. Wat is het doel van de behandeling? 2 4. Diabetes en gezonde voeding?

Nadere informatie

Dieetadviezen bij zwangerschapsdiabetes

Dieetadviezen bij zwangerschapsdiabetes Patiënteninformatie Dieetadviezen bij zwangerschapsdiabetes Inhoudsopgave pagina Inleiding 1 Zwangerschapsdiabetes 1 Waaruit wordt glucose gemaakt? 1 Doel van de behandeling 2 Zwangerschapdiabetes en voeding

Nadere informatie

Voedingsadvies bij diabetes mellitus Informatie voor de poliklinische patiënt. Afdeling Diëtetiek IJsselland Ziekenhuis

Voedingsadvies bij diabetes mellitus Informatie voor de poliklinische patiënt. Afdeling Diëtetiek IJsselland Ziekenhuis Voedingsadvies bij diabetes mellitus Informatie voor de poliklinische patiënt Afdeling Diëtetiek IJsselland Ziekenhuis Inleiding Onderzoeken hebben aangetoond dat er veel meer mogelijk is in de voeding

Nadere informatie

Alles over VETTEN GOEDE ÉN SLECHTE. E-book

Alles over VETTEN GOEDE ÉN SLECHTE. E-book Alles over VETTEN GOEDE ÉN SLECHTE E-book WAT IS VET? VET IS EEN VOEDINGSSTOF DIE ZIT IN BIJVOORBEELD HALVARINE, OLIE, VLEES, KAAS EN IN KOEK, SNACKS EN SAUZEN. VET IS ALTIJD EEN MENGSEL VAN VETZUREN.

Nadere informatie

Voedingsadviezen voor volwassenen met diabetes mellitus

Voedingsadviezen voor volwassenen met diabetes mellitus Voedingsadviezen voor volwassenen met diabetes mellitus Afdeling Diëtetiek Locatie Purmerend/Volendam Behandeling De behandeling van diabetes is gericht op het normaliseren van de bloedglucosewaarde. Diabetes

Nadere informatie

Hypo- en hyperglycaemie

Hypo- en hyperglycaemie Hoofdstuk 4 Hypo- en hyperglycaemie 4.1 Inleiding Normaal schommelt het bloedglucosegehalte tussen 4 en 8 mmo/l. Bij mensen met diabetes mellitus is een waarde tussen de 4 en de 10 mmol/l acceptabel. Bij

Nadere informatie

Glucose Tolerantie Test (GTT)

Glucose Tolerantie Test (GTT) Binnenkort komt u naar de polikliniek van het MCL voor een glucose tolerantie test. Een andere naam hiervoor is glucose belastingcurve. Bij dit onderzoek krijgt de huisarts of de specialist een betere

Nadere informatie

Gezond gewicht: BOFT. Gezonde eet- en beweegadviezen. voor ouders van kinderen van 4 tot 12 jaar

Gezond gewicht: BOFT. Gezonde eet- en beweegadviezen. voor ouders van kinderen van 4 tot 12 jaar Gezond gewicht: BOFT Gezonde eet- en beweegadviezen voor ouders van kinderen van 4 tot 12 jaar Van gezond eten blijf je fit en van bewegen word je vrolijk Kinderen moeten goed eten om te groeien, leren,

Nadere informatie

RICHTLIJNEN BIJ EEN ENERGIEBEPERKTE VOEDING

RICHTLIJNEN BIJ EEN ENERGIEBEPERKTE VOEDING RICHTLIJNEN BIJ EEN ENERGIEBEPERKTE VOEDING Inleiding Een hoog lichaamsgewicht is gevaarlijk voor de gezondheid. Overgewicht wordt vaak in verband gebracht met: hart- en vaatziekten; gewrichtsklachten;

Nadere informatie

Wij, Nederlanders, hebben er ook veel nieuwe eetgewoontes bij gekregen. Dat komt door drie dingen:

Wij, Nederlanders, hebben er ook veel nieuwe eetgewoontes bij gekregen. Dat komt door drie dingen: Samenvatting door B. 739 woorden 29 november 2016 6,5 4 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Nectar 7.1 Eten Eet iedereen hetzelfde? Eetgewoontes hangen van verschillende dingen af: je voorkeur voor eten

Nadere informatie

Zwangerschapsdiabetes

Zwangerschapsdiabetes Zwangerschapsdiabetes Inleiding U heeft van uw arts of verloskundige gehoord dat u zwangerschapsdiabetes heeft. In deze folder leest u wat dit inhoudt en wat de mogelijke gevolgen voor u en uw baby zijn.

Nadere informatie

Dieet bij zwangerschapsdiabetes

Dieet bij zwangerschapsdiabetes Dieet bij zwangerschapsdiabetes De arts heeft u verteld dat u zwangerschapsdiabetes hebt. In deze folder leest u wat dit is en wat u hier met een dieet zelf aan kunt doen. Neem altijd uw verzekeringsgegevens

Nadere informatie

Diabetes mellitus (suikerziekte)

Diabetes mellitus (suikerziekte) Diabetes mellitus (suikerziekte) Wat is diabetes mellitus? Bij diabetes mellitus, ook wel suikerziekte of diabetes genoemd, is het evenwicht tussen bloedglucose en insuline verstoord. Er wordt te weinig

Nadere informatie