THERAPEUTIC DRUG MONITORING Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers - Commissie Analyse & Toxicologie
|
|
- Erna van der Pol
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 CARBAMAZEPINE Geldt voor Monstermateriaal Afnametijdstip Bewaarcondities Inzending Interpretatie Kinderen en volwassenen Plasma in heparine- of citraat-buis, serum in stolbuis Dalspiegel, net voor volgende dosis Plasma of serum bewaren 24 uur bij kamertemperatuur of 4 weken bij -20ºC Klinisch Farmaceutisch Laboratorium / Klinisch Chemisch Laboratorium Therapeutische concentraties: 1. epilepsie: 4-12 mg/l 2. neuralgie: niet gedefinieerd 3. manie: -Acute episode: 8-12 mg/l -Onderhoudsbehandeling met normaal therap. spiegel: 6-8 mg/ -Onderhoudsbehandeling met laag therap. spiegel: 4-6 mg/l -Onderhoudsbehandeling met hoog therap. spiegel: 8-10 mg/l Vrije concentratie: 1-2,5 mg/l Carbamazepine-10,11-epoxide metaboliet: 0,5-2 mg/l Toxiciteit: > 12 mg/l NB. Bijwerkingen kunnen ook voorkomen bij therapeutische spiegels. Elke patiënt lijkt een eigen grenswaarde te hebben waaronder bijwerkingen niet optreden. Inleiding Indicaties Carbamazepine is geregistreerd voor het gebruik bij partiële epilepsie met of zonder secundaire generalisatie en bij gegeneraliseerde epilepsie met tonisch-clonische aanvallen. Het kan als monotherapie, maar ook in combinatietherapie gebruikt worden. Bij absences en myoclonische aanvallen is carbamazepine doorgaans niet werkzaam. Andere geregistreerde indicaties van carbamazepine zijn diverse vormen van neuralgieën, manie en profylactische therapie bij manisch-depressieve ziekten. Verder kan carbamazepine ook worden gebruikt bij alcoholabstinentiesyndroom en centrale diabetes insipidus, polydipsie en polyurie van neurohormonale oorsprong (1,2,3). TDM-monografie CARBAMAZEPINE versie (definitief) Pagina 1 van 10
2 Werkingsmechanisme Carbamazepine is een dibenzazepine derivaat. Het werkingsmechanisme van carbamazepine is slechts gedeeltelijk opgehelderd. De werking komt waarschijnlijk tot stand door vermindering van de spanningsafhankelijke stroom van natriumionen. Gevolg hiervan is remming van de neurale ontladingen en vermindering van de uitbreiding van synaptische impulsen. Verder heeft carbamazepine hierdoor ook een remmende werking op de catecholamine-omzetting en op de vrijgifte van glutamaat, wat bijdraagt aan de verzwakking van excitatoire transmissie. De remmende werking op de omzetting van dopamine en noradrenaline is mogelijk verantwoordelijk voor de antimaniale eigenschappen van carbamazepine (1,3). Doseringsrichtlijnen Carbamazepine wordt oraal gedoseerd. Zonodig kan het rectaal worden toegediend in een zetpil, waarbij de keerdosis met 25% wordt opgehoogd (4). Epilepsie: (1,2,3) - Volwassenen en kinderen > 15 jaar: beginnen met 200 mg een- à tweemaal per dag, daarna langzaam verhogen totdat een optimaal effect wordt verkregen, gewoonlijk 1200 mg per dag in verdeelde doses. - Bij kinderen < 5 jaar: beginnen met mg per dag, toenemend met mg iedere 2 dagen, onderhoudsdosering per dag mg/kg lichaamsgewicht, d.w.z. tot 1 jaar: mg en 1 5 jaar: mg; 5 10 jaar: begindosering: 200 mg per dag, onderhoudsdosering mg; jaar: begindosering mg, onderhoudsdosering mg per dag. Al deze doseringen dienen over de dag te worden verdeeld. Trigeminusneuralgie: (1,2,3) - Volwassenen: begindosering mg per dag, geleidelijk verhogen tot de pijn is verdwenen meestal bij 200 mg drie- à viermaal per dag; bij een deel kan de onderhoudsdosering vervolgens verder verlaagd worden. - Ouderen en zeer gevoelige patiënten: 100 mg tweemaal per dag Acute manie, bipolaire stoornissen: (1,2,3) Volwassen: mg per dag, gewoonlijk mg per dag in 2 3 doses. Zwangerschap en lactatie: (1,2,3) - Uit waarnemingen bij de mens is gebleken dat carbamazepine teratogeen is. De kans op schadelijkheid voor de vrucht is groter bij combinatie met andere anti-epileptica. Anderzijds kan staken van de therapie gevaarlijk zijn voor de moeder en het ongeboren kind door het optreden van epileptische aanvallen. - Carbamazepine gaat over in de moedermelk. Bij gebruik van therapeutische doses zijn meestal geen problemen bij de zuigeling te verwachten. Enkele gevallen van hyperbilirubinemie en cholestatische hepatitis bij de zuigeling zijn gemeld. Nierfunctiestoornissen: Er hoeft geen dosisaanpassing plaats te vinden (2,3,5). Hemodialyse, peritoneaal dialyse, CVVH: Er hoeft geen dosisaanpassing plaats te vinden (3,5). TDM-monografie CARBAMAZEPINE versie (definitief) Pagina 2 van 10
3 Leverfunctiestoornissen: Er wordt aangeraden om bij patiënten met leverziekten de leverfunctie voor de behandeling te controleren. Carbamazepine dient te worden gestaakt bij verslechterde leverfunctie en bij een actieve hepatitis (1,2,3). Therapeutic Drug Monitoring Indicaties voor Therapeutic Drug Monitoring Carbamazepine voldoet aan de criteria die gelden voor zinvolle therapeutic drug monitoring (TDM). Er is namelijk een relatie tussen de concentratie van carbamazepine en het effect, al moet worden gesteld dat deze relatie matig is. Er is een grote interindividuele variatie in farmacokinetiek, waardoor gewenste spiegels niet op basis van de dosis kunnen worden voorspeld. Verder is het effect niet op een andere manier te meten dan door middel van de frequentie van de aanvallen, die juist voorkomen moeten worden. Tenslotte heeft carbamazepine een nauwe therapeutische breedte en is te meten in serum of plasma (6,7,8). Ofschoon carbamazepine aan bovengenoemde criteria voldoet, is er in de literatuur geen harde evidence voor de toegevoegde waarde van TDM van carbamazepine. Een Cochrane review (9) uit 2007 vond in gepubliceerde data van 1966 tot 2006 geen bewijs dat TDM bij nieuwgediagnostiseerde patiënten met monotherapie de effectiviteit van de behandeling verbetert. Er is één gerandomiseerde trial uitgevoerd die geen toegevoegde waarde van TDM vond bij deze patiëntenpopulatie (10). Tijdens dit onderzoek vond echter geen actieve begeleiding van de uitslagen plaats. Een gerandomiseerde studie bij voorbehandelde patiënten met combinatietherapie toonde ook geen verschil in effectiviteit aan tussen de groep waarbij TDM werd uitgevoerd en de plasma spiegel in het therapeutische window werd getitreerd en de groep waarbij geen TDM werd uitgevoerd (11). Een Indiase studie toonde echter wel meerwaarde van TDM aan (12). Routinematige TDM voor klinisch goed ingestelde patiënten wordt op basis van bovenstaande literatuur niet noodzakelijk geacht. Wel kan TDM nuttig zijn voor specifieke patiëntengroepen of indicaties. Hieronder is weergegeven in welke gevallen TDM nuttig kan zijn voor het optimaliseren van de behandeling (6,7,8,9,13,14,15). Indicaties voor TDM: - Verdenking op overdosering - Onverklaarbare verandering in aanvalsfrequentie - Verdenking op therapieontrouw - Geneesmiddelinteracties - Zwangerschap (met name in het derde trimester, omdat dan spiegels verlaagd kunnen zijn met ca %) - Comorbiditeit die leidt tot een verandering in farmacokinetiek (koorts, orgaanbeschadiging, diarree, hypoalbuminurie) Verder zou TDM gebruikt kunnen worden om bij een individuele patiënt een referentiespiegel te bepalen voor de effectiviteit na de start van carbamazepine of ter controle na een dosisverandering of na toevoegen van een ander geneesmiddel. TDM-monografie CARBAMAZEPINE versie (definitief) Pagina 3 van 10
4 Uit het bovenstaande blijkt dat de therapeutische range van 4-12 mg/l matig is onderbouwd. Deze range moet dan ook niet als een hard criterium worden gehanteerd om spiegels te classificeren als subtherapeutisch, therapeutisch of toxisch. Een therapeutische concentratie voor een individuele patiënt stopt of vermindert de aanvalsfrequentie met acceptabele bijwerkingen. Vrije concentratie: Carbamazepine heeft een lagere eiwitbinding dan valproïnezuur en fenytoïne, hetgeen betekent dat veranderingen in deze binding relatief minder relevant zijn. Desalniettemin kan het meten van de vrije, effectieve concentratie geïndiceerd zijn in geval van (een verdenking op) veranderde eiwitbinding bij uremie, leverfunctiestoornissen, hypoalbuminemie en interacties op eiwitbindingsniveau. Bij zwangerschap kunnen de totale plasma spiegels veranderen, maar tegengestelde effecten op de vrije concentratie van carbamazepine zijn waargenomen (22% verlaging tegenover een niet significante verlaging) (15,16). Referentiewaarden voor de vrije concentratie zijn 1-2,5 mg/l. 10,11-epoxide metaboliet: De 10,11-epoxide metaboliet van carbamazepine is actief en is voor 50% aan eiwit gebonden. De relaties van deze metaboliet met het optreden van bijwerkingen op carbamazepine zijn omstreden. Meting van de metaboliet vindt niet routinematig plaats, maar kan geïndiceerd zijn in geval van interacties of bij onbegrepen toxiciteit bij een therapeutische totale (= vrije plus gebonden) carbamazepine concentratie (6,17). De concentratie van carbamazepine-10,11-epoxide bedraagt ongeveer 10 tot 30% van de carbamazepine concentratie. Referentiewaarden voor de metaboliet zijn 0,5-2 mg/l. De metaboliet cumuleert bij een slechte nierfunctie. Afnamebuis en stabiliteit monster Carbamazepine en de 10,11-epoxide-metaboliet zijn in elk geval stabiel gedurende 24 uur bij kamertemperatuur en 4 weken bij -20º C (18). Carbamazepine is stabiel in plasma gedurende 5 vries-dooi cycli (-20º C naar kamertemperatuur). Voor het meest betrouwbare meetresultaat moet het bloed worden verzameld in een heparine of citraat-buis en worden verwerkt tot plasma, of afgenomen in en stolbuis en worden verwerkt tot serum. EDTA kan een verhoogde waarde geven bij de bepaling van carbamazepine met immunoassay van Abbott (19). De gemeten concentratie van carbamazepine wordt verlaagd bij gebruik van een serumgelbuis, echter als het serum-volume 1 ml is, is er geen klinisch relevant verschil waarneembaar in 2 uur. Er wordt dus aangeraden, als carbamazepine in een serum-gelbuis wordt afgenomen, om het monster binnen 2 uur te verwerken (20). Spiegelafname Spiegels worden afgenomen voor de volgende dosis (dalspiegel) (6,15), waarbij de voorkeur wordt gegeven aan steeds hetzelfde tijdstip op de dag om de effecten van een circadiaans ritme in farmacokinetiek uit te sluiten. TDM-monografie CARBAMAZEPINE versie (definitief) Pagina 4 van 10
5 Carbamazepine induceert zijn eigen metabolisme wat leidt tot een toename van de klaring in de loop van de eerste weken totdat steady-state is bereikt. Deze auto-inductie is merkbaar vanaf 3 tot 5 dagen tot maximaal 2 tot 4 weken na de start van de behandeling. Het is daarom pas zinvol om bloedspiegels van carbamazepine te meten vanaf 2 tot 4 weken na de start van de behandeling. TDM vindt dan plaats bij een steady-state concentratie. Na een dosisaanpassing moet 3-4 dagen worden gewacht voordat een nieuwe dalspiegel wordt afgenomen. Er is geen indicatie voor een bloedspiegelbepaling na de eerste dosis, behalve als er een oplaaddosis is gewenst bij het acuut instellen van een effectieve behandeling (6). Er wordt dan vastgesteld of de oplaaddosis in een adequate spiegel heeft geresulteerd. Interpretatie resultaten Therapeutische concentraties: - Epilepsie: o 4-12 mg/l (overeenkomend met micromol/l) (3,6). o Voor kinderen zou wellicht een lager maximum moeten worden aangehouden, aangezien bij plasma spiegels hoger dan 8 mg/l een verminderde cognitieve functie is aangetoond (21). - Neuralgie: o Therapeutische range is niet gedefinieerd. o Doseren op basis van effect, langzaam starten in verband met optreden van bijwerkingen (22). - Bipolaire stoornissen: o Therapeutische range is niet goed gedefinieerd. Spiegels vallen wel vaak in de range: 4-12 mg/l (23) en deze range wordt wel gehanteerd. o De Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie beschrijft de volgende ranges in haar richtlijn (24): Acute episode: 8-12 mg/l Onderhoudsbehandeling met normaal therapeutische spiegel: 6-8 mg/l Onderhoudsbehandeling met laag therapeutische spiegel: 4-6 mg/l Onderhoudsbehandeling met hoog therapeutische spiegel: 8-10 mg/l o Dosisaanpassingen moeten gemaakt worden op basis van respons en toxiciteit en niet op basis van de spiegels (23). Over het algemeen ontstaan bij carbamazepine concentraties groter dan 12 mg/l toxische verschijnselen. Echter bijwerkingen kunnen ook voorkomen bij therapeutisch spiegels. Elke patiënt lijkt een eigen grenswaarde te hebben waaronder bijwerkingen niet optreden. (6) Bij een bepaalde dosisverhoging in steady-state situaties wordt een evenredige toename van de spiegel verwacht (lineaire kinetiek), al zijn er aanwijzingen dat bij een sterke dosisverhoging verdere auto-inductie optreedt. TDM-monografie CARBAMAZEPINE versie (definitief) Pagina 5 van 10
6 Achtergrondinformatie Absorptie De absorptie van carbamazepine wordt als langzaam en onvoorspelbaar gekarakteriseerd. Het wordt uiteindelijk vrijwel volledig (70-90%) geabsorbeerd na orale toediening. De maximale plasmaconcentratie wordt na circa 1,5-2 uur, 4-6 uur, respectievelijk 3-12 uur bereikt na toediening van de vloeibare vorm, een gewone tablet en een tablet met gereguleerde afgifte. De maximale plasmaconcentratie is het hoogst voor de vloeibare vorm en het laagst voor de tablet met gereguleerde afgifte. Voedsel heeft geen significante invloed op de snelheid en mate van absorptie van carbamazepine (1,2,3,6,25). Distributie - Carbamazepine wordt in het bloed voor 70 tot 90% aan eiwit gebonden, met name aan alfa- 1-zure glycoproteïnen en albumine. - Het verdelingsvolume bij volwassen bedraagt 0,8-2 l/kg lichaamsgewicht. - De concentratie in de cerebrospinale vloeistof en het speeksel komt overeen met de nieteiwitgebonden fractie in het plasma (20-30%). - Carbamazepine passeert de placenta. Verder gaan carbamazepine en zijn epoxidemetaboliet over in de moedermelk. De carbamazepine concentraties in de moedermelk komen overeen met 25-60% van de overeenkomstige plasma concentraties (1,2,3,6,25). Metabolisme Carbamazepine wordt in de lever gemetaboliseerd. Minder dan 2% wordt onveranderd uitgescheiden in de urine. Metabolisme vindt met name plaats via cytochroom P450 3A4 tot de actieve metaboliet carbamazepine-10,11-epoxide. De epoxide-metaboliet wordt vervolgens gehydrolyseerd tot het inactieve carbamazepine-diol (1,2,3,6,25,26). Eliminatie Carbamazepine en zijn metabolieten worden voor 72% uitgescheiden via de urine en voor 28% via de faeces. De metabole klaring neemt toe bij een verhoogde dosis. Na een enkelvoudige dosis is de halfwaardetijd gemiddeld ongeveer 36 uur. De eliminatiehalfwaardetijd neemt af door auto-inductie tot uur bij chronisch doseren. De eliminatiehalfwaardetijd van de 10,11-epoxide-metaboliet is ongeveer 6 uur (1,2,3,6,25). Variatie in kinetiek - Kinderen (3,6,25): o Klaring in kinderen tot 15 jaar lijkt hoger en meer variabel dan bij volwassenen. De klaring bij kinderen is 2,4 l/uur. o Een hogere dosis in mg/kg is nodig bij kinderen. o De carbamazepine-10,11-epoxide/carbamazepine ratio is hoger in kinderen tot 5 jaar. o Er zijn geen leeftijdsgerelateerde veranderingen in absorptie, eiwitbinding en distributie tussen kinderen en volwassenen. Bij neonaten kan de eiwitbinding echter wel verlaagd zijn. - Ouderen: o De klaring van carbamazepine is verlaagd bij ouderen (6). Eén studie toonde aan dat bij patiënten 70 jaar de klaring was verlaagd met circa 70% (3). TDM-monografie CARBAMAZEPINE versie (definitief) Pagina 6 van 10
7 - Vrouwen: o o Bij een groep van 92 ouderen in een verpleeghuis bleek de dosering lager te zijn (9 mg/kg/dag) dan bij jonge volwassen en de spiegels 5,9 ± 2,2 mg/l (27). Vrouwen hebben een lagere klaring dan mannen. Bloedspiegels zijn de beste manier voor dosisregulatie (6). - Verminderde nierfunctie, CAPD, hemodialyse en CVVH (3,6,5): o De klaring van carbamazepine door hemodialyse is 54 ml/minuut wat verwaarloosbaar is. - Verminderde leverfunctie: o - Genetica: o o Ernstige chronische leverziekte kan het metabolisme van carbamazepine veranderen wat kan resulteren in verhoogde bloedspiegels (1,2,6). Er zijn tot op heden geen genetische verschillen in het enzym CYP3A4 geïdentificeerd die het metabolisme van carbamazepine kunnen beïnvloeden. Echter zijn er wel polymorfismen in genen ontdekt die mogelijk gerelateerd zijn aan het optreden van bijwerkingen [EPHX1 gen en HLA-B*1502; 28,29)] en aan het anti-epileptisch effect [SCN1A gen; (30)] van carbamazepine. Er is meer gecontroleerd klinisch onderzoek nodig naar de waarde van pharmacogenomics in de klinische praktijk. Toxiciteit (31) Voor het beleid van de behandeling bij carbamazepine intoxicaties wordt verwezen naar de carbamazepine monografie opgesteld door de NVZA en het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum van het RIVM. De monografie is te raadplegen via de internetsite Interacties (1,2,3,26,32,33) Carbamazepine is substraat voor CYP3A4 en induceert CYP3A4, CYP1A2, CYP2C9 en CYP2C19. Comedicatie van carbamazepine met andere anti-epileptica, waaronder felbamaat, fenytoïne, fenobarbital, lamotrigine en valproïnezuur, resulteert in beïnvloeding van elkaars metabolisme en serumspiegel. Regelmatige bepaling van deze bloedspiegels is daarom aan te bevelen. Afname carbamazepinespiegels: CYP3A4-inducerende middelen bijvoorbeeld rifampicine, efavirenz en nevirapine kunnen de plasmaconcentraties van carbamazepine belangrijk verlagen. Toename carbamazepinespiegels: CYP3A4-remmende middelen, erytromycine, claritromycine, verapamil, diltiazem, fluconazol, itraconazol, ketoconazol, voriconazol, fluoxetine, fluvoxamine, HIV-proteaseremmers, isoniazide, danazol, dextropropoxyfeen en grapefruitsap kunnen de plasmaconcentraties van carbamazepine verhogen, waardoor verhoogde (toxische) bloedspiegels kunnen ontstaan. De plasmaconcentratie kan ook stijgen door cimetidine (na 5-7 dagen verdwijnt dit effect doorgaans door auto-inductie van carbamazepine). TDM-monografie CARBAMAZEPINE versie (definitief) Pagina 7 van 10
8 Carbamazepine remt: De werking van coumarinederivaten, clozapine, haloperidol, tricyclische antidepressiva, doxycycline, methylfenidaat, felodipine, methadon en ciclosporine neemt af, evenals de betrouwbaarheid van laaggedoseerde orale anticonceptiva. Overig effect: In combinatie met thiaziden of lisdiuretica kan hyponatriëmie optreden. Farmacokinetische parameters (1,2,3,6,25,34) F % Cl (l/uur.kg) V (l/kg) t½ (uur) % eiwit Tmax (uur) Volwassenen 70-90% 0,05-0,1 0,8-2, uur * 70-90% 4-6 ** Kinderen 1, uur Neonaten 1,5 * Bij steady state concentraties; na eenmalige toediening ca. 36 uur ** Vertraagde afgifte preparaten: 3-12 uur; vloeibare vorm: 1,5-2 uur Populatiemodel Vd (l/kg) Kelm (uur -1 ) Kelr (uur -1 /ml/min) F Ka (uur -1 ) Volwassenen 1,4 ± 0,4 0,0462 ± 0, ,7 ± 0,1 0,5 ± 0,1 Kinderen 0,88 ± 0,29 0,11 ± 0, ,7 ± 0,1 0,5 ± 0,1 Literatuur 1 Kennisbank KNMP maart IB-tekst Tegretol. Novartis 7 april Micromedex maart Arvidsson J, Nilsson HL, Sandstedt P, Steinwall G, Tonnby B, Flesch G. Replacing carbamazepine slow-release tablets with carbamazepine suppositories: a pharmacokinetic and clinical study in children with epilepsy. J Child Neurol (2): The Renal drug handbook. Tweede edictie Schumacher G.E. Therapeutic Drug Monitoring Touw D.J., Edelbroek P.M., De Vries O.J. Zin en onzin van bloedspiegelbepalingen. Therapeutic drug monitoring bij ouderen. Pharmaceutisch Weekblad 2000;135(2): TDM-monografie CARBAMAZEPINE versie (definitief) Pagina 8 van 10
9 8 Schoenenberger R.A., Tanasijevic M.J., Jha A., et al. Appropriateness of antiepileptic drug level monitoring. JAMA 1995;274: Tomson T, Dahl ML, Kimland E. Therapeutic monitoring of antiepileptic drugs for epilepsy. Cochrane Database of Systematic Reviews 2007, Issue 2. Art. No.: CD DOI: / CD pub2. 10 Jannuzzi G., Cian P., Fattore C., Gatti G., Bartoli A., Monaco F., Perucca E. A Multicenter Randomized Controlled Trial on the Clinical Impact of Therapeutic Drug Monitoring in Patients with Newly Diagnosed Epilepsy. Epilepsia 2000;41(2): Fröscher W, Eichelbaum M, Gugler R, Hildenbrand G, Penin H. A prospective randomised trial on the effect of monitoring plasma anticonvulsant levels in epilepsy. J Neurol. 1981;224(3): Rane C.T., Dalvi S.S., Gogtay N.J., Shah P.U., Kshirsagar N.A. A pharmacoeconomic analysis of the impact of therapeutic drug monitoring in adult patients with generalized tonic-clonic epilepsy. Br J Clin Pharmacol. 2001;52(2): Deckers C.L.P., Hekster Y.A., Keyser A., Meinardi H., Renier W.O. Farmacotherapie van epilepsie. Pharmaceutisch Weekblad 1997;132(31): Glauser T.A., Pippenger C.E. Controversies in Blood-level Monitoring: Reexamining its role in the treatment of epilepsy. Epilepsia. 2000;41(suppl 8):S Eadie M.J. Therapeutic drug monitoring antiepileptic drugs. Br J Clin Pharmacol. 2001;52:11S-20S. 16 Dasgupta A. Usefulness of monitoring free (unbound) concentrations of therapeutic drugs in patient management. Clin Chim Act 2007; 377: Potter J.M. Donnely, A. Carbamazepine 10,11-epoxide in therapeutic drug monitoring. Therapeutic Drug Monitoring 1998;20: Matar K.M., Nicholls P.J., Tekle A., Bawazir S.A., Al-Hassan M.I. Liquid chromotographic determination of six antiepileptic drugs and two metabolites in microsamples of human plasma. Therapeutic Drug Monitoring 1999; 21(5): Informatie Abbott bij TDX/FLX kit Dasgupta A., Blackwell W., Bard D. Stability of therapeutic drug measurement in specimens collected in vacutainer plastic blood-collection tubes. Therapeutic Drug Monitoring 1996; 18(3): Walson P.D. Role of therapeutic drug monitoring (TDM) in pediatric anti-convulsant drug dosing. Brain & development 1994; 16: Eisenberg E., River Y., Shifrin A., Krivoy N. Antiepileptic drugs in the treatment of neuropathic pain. Drugs 2007; 67(9): Stoner S.C., Nelson L.A., Lea J.W., Marken P.A., et al. Historical review of carbamazepine for the treatment of bipolar disorder. Pharmacotherapy 2007;27(1): Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie: Nolen W.A., Knoppert-van der Klein E.A.M., Honig A., Klompenhouwer J.L. et al. Richtlijn bipolaire stoornissen Up to date ; uptodate.com 26 Patsalos P.N., Perucca E. Clinically important drug interactions in epilepsy: general features and interactions between antiepileptic drugs. Lancet Neurology 2003; 2: Birnbaum A.K., Conway J.M., Hardie N.A., Lackner T.E., et al. Carbamazepine doseconcentration relationship in elderly nursing home residents. Epilepsy Research 2007; 77: Klotz U. The role of pharmacogenetics in the metabolism of antiepileptic drugs. Pharmacokinetic and therapeutic implications. Clin Pharmacokinet 2007; 46(4): TDM-monografie CARBAMAZEPINE versie (definitief) Pagina 9 van 10
10 29 Mann MW., Pons G. Various pharmacogenetic aspects of antiepileptic drug therapy: a review. CNS drugs 2007; 21(2) Hampton T. Gene variants explain patiënt differences in antiepileptic drug responses. JAMA 2005; 293(18): Toxicologie behandelinformatie carbamazepine: 32 Farmacotherapeutisch Kompas Patsalos P.N., Perucca E. Clinically important drug interactions in epilepsy: interactions between antiepileptic drugs and other drugs. Lancet Neurology 2003; 2: Moffat A.C., Ostelton M.D., Widdop B. Clarke s analysis of drugs and poisons. Derde editie Colofon Aan de totstandkoming van deze richtlijn hebben meegewerkt: dr. M.J. van der Lee, ziekenhuisapotheker-klinisch farmacoloog i.o. en dr. R.A. Aarnoutse, ziekenhuisapotheker. Onder auspiciën van de Commissie Analyse en Toxicologie van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers, juli TDM-monografie CARBAMAZEPINE versie (definitief) Pagina 10 van 10
THERAPEUTIC DRUG MONITORING Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers - Commissie Analyse & Toxicologie
Fenytoïne Geldt voor Indicatiegebied: Monstermateriaal Afnametijdstip Bewaarcondities Inzending Interpretatie doelgroepen: volwassenen, kinderen, dialysepatiënten, patiënten met lever- en of nierfunctiestoornissen
Nadere informatieTHERAPEUTIC DRUG MONITORING Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers - Commissie Analyse & Toxicologie
CARBAMAZEPINE Geldt voor Monstermateriaal Afnametijdstip Bewaarcondities Inzending Interpretatie Kinderen en volwassenen Plasma in heparine- of citraat-buis, serum in stolbuis Dalspiegel, net voor volgende
Nadere informatieTHERAPEUTIC DRUG MONITORING Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers -- Commissie Analyse en Toxicologie
SELECTIEVE SEROTONINE HEROPNAME REMMERS Geldt voor Indicatiegebied Monstermateriaal Afnametijdstip Bewaarcondities Inzending Interpretatie doelgroepen: volwassenen depressie en angststoornissen grote buis
Nadere informatieEPILEPSIE EN THERAPEUTIC DRUG MONITORING. A.CP. Mathot. In de meeste laboratoria van ziekenhuisapotheken. hebben of in een diepe slaap geraken.
EPILEPSIE EN THERAPEUTIC DRUG MONITORING A.CP. Mathot In de meeste laboratoria van ziekenhuisapotheken zullen bloedspiegels van antiepileptica bepaald worden. De redenen om bloedspiegels van anti-epileptica
Nadere informatieBarnidipine C08CA12, december Indicatie Barnidipine is geregistreerd voor de indicatie hypertensie.
Barnidipine C08CA12, december 2017 Indicatie Barnidipine is geregistreerd voor de indicatie hypertensie. Standpunt Ephor In het rapport over de calciumantagonisten van april 2013 wordt barnidipine door
Nadere informatieTHERAPEUTIC DRUG MONITORING
Levetiracetam Geldt voor: doelgroepen: volwassenen en kinderen vanaf 1maand. Indicatiegebied: Epilepsie Monstermateriaal: Bepaling in serum of plasma [1] Afnametijdstip: Bewaarcondities: Inzending: Dalspiegel
Nadere informatieKruidvat Paracetamol 120, 240, 500 en 1000 mg, zetpillen bevatten als werkzaam bestanddeel per zetpil 120, 240, 500 resp. 1000 mg paracetamol.
1.3.1.1 SmPC Page 1 of 5 1.3.1.1 SUMMARY OF PRODUCT CHARACTERISTICS Samenvatting van de productkenmerken 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Kruidvat Paracetamol 120 mg, zetpillen. Kruidvat Paracetamol 240 mg,
Nadere informatieTHERAPEUTIC DRUG MONITORING Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers Commissie Analyse & Toxicologie
Digoxine Indicatiegebied: Monstermateriaal: Neonaten, kinderen, volwassenen, dialysepatiënten, patiënten met lever- of nierfunctiestoornissen met hartfalen of supraventriculaire aritmieën (1) Bepaling
Nadere informatieTHERAPEUTIC DRUG MONITORING
en clonazepam Geldt voor: doelgroepen: volwassenen, kinderen, neonaten Indicatiegebied: Monstermateriaal: Afnametijdstip: : adjuvant therapie bij epileptische aanvallen; pathologische angst en spanningstoestanden
Nadere informatie200906_oefen.pdf. Tentamen 25 juni 2009, vragen
200906_oefen.pdf Tentamen 25 juni 2009, vragen Universiteit Utrecht Farmacie Geneesmiddel en patient Naam: Collegekaartnummer: OPGAVEN TENTAMEN BLOK FA-201 GENEESMIDDEL EN PATIENT 25 juni 2009 9.00 12.00
Nadere informatieAlgemene kennis over farmacokinetiek (PK)
Algemene kennis over farmacokinetiek (PK) C max, klaring, Vd, halfwaardetijd, AUC, biologische beschikbaarheid, proteinebinding Watis ditjargon? Is dit belangrijk voor mij? 2-1 Algemene kennis over farmacokinetiek
Nadere informatieTHERAPEUTIC DRUG MONITORING
Fenytoïne Geldt voor Indicatiegebied: Monstermateriaal Afnametijdstip Bewaarcondities Inzending Interpretatie doelgroepen: volwassenen, kinderen, dialysepatiënten, patiënten met lever- en of nierfunctiestoornissen
Nadere informatieDoseeradviezen: zie SAP (klik op tekst onder uitslagen in kolom opmerkingen vakspecialist ) of laboratoriumapotheker telefoon: 043-3874722.
Geneesmiddel- en toxicologische bepalingen laboratorium Klinische Farmacie en Toxicologie Openingstijden laboratorium: werkdagen: 8.30-17.00 uur. Adres: Academisch Ziekenhuis Maastricht Postbus 5800 6202
Nadere informatieGeneesmiddel- en toxicologische bepalingen laboratorium Klinische Farmacie en Toxicologie MUMC+
Geneesmiddel- en toxicologische bepalingen laboratorium Klinische Farmacie en Toxicologie Openingstijden laboratorium: werkdagen: 8.30 17.00 uur. Adres: Academisch Ziekenhuis Maastricht Postbus 5800 6202
Nadere informatieRVG Version 2017_06 Page 1 of 5
Version 2017_06 Page 1 of 5 1.3.1.1 SUMMARY OF PRODUCT CHARACTERISTICS 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Propylthiouracil Apotex 50 mg, tabletten 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Elke tablet bevat
Nadere informatieMidazolam spiegels. MDO IC Voordracht. Sander Wout AIOS Anesthesiologie 5 januari 2018
Midazolam spiegels MDO IC Voordracht Sander Wout AIOS Anesthesiologie 5 januari 2018 Aanleiding Patient 1959 BMI 54 (145 kg) Traumatisch schedel-hersenletsel na auto vs boom (50 km/u) Initieel E 1 M 1
Nadere informatieWorkshop farmacokinetiek. Marieke Zeeman Internist-ouderengeneeskunde Klinisch farmacoloog i.o.
Workshop farmacokinetiek Marieke Zeeman Internist-ouderengeneeskunde Klinisch farmacoloog i.o. De wachtkamer Patiënt M Patiënt B Patiënt C Patiënt D Recapitulatie Oplaaddosis C 0 = F x D / Vd Klaring Cl
Nadere informatieBasale Farmacokinetiek op de Intensive care Armand R.J. Girbes & Noortje Swart
Basale Farmacokinetiek op de Intensive care Armand R.J. Girbes & Noortje Swart Intensive Care & Apotheek VU medisch centrum Netherlands Farmaco-terminologie Farmacologie de studie van geneesmiddelen observeerbare
Nadere informatieOptimalisatie van de eerste klinische studies in bi ondere patie ntengroepen: op weg naar gebruik van semifysiologische
Nederlandse samenvatting Optimalisatie van de eerste klinische studies in bi ondere patie ntengroepen: op weg naar gebruik van semifysiologische farmacokinetische modellen Algemene inleiding Klinisch onderzoek
Nadere informatieSAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Paracetamol Mylan 1 g, tabletten 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Per tablet 1000 mg paracetamol Voor een volledige lijst
Nadere informatieApotheek Haagse Ziekenhuizen. SPC Individuele Bereidingen. Clobazam 2 mg, capsule
1. Naam van het geneesmiddel Clobazam 1 mg, capsule Clobazam 1,5 mg, capsule Clobazam 2,5 mg, capsule 2. Kwalitatieve en kwantitatieve samenstelling Bevat per capsule resp. 1, 1,5, 2 of 2,5 mg clobazam
Nadere informatieAPO 4-02 SPC Voorraadproducten
APO 4-02 SPC Voorraadproducten Apotheek Catharina Ziekenhuis SPC Voorraadproducten Coffeine (base) injectievloeistof 10mg/ml ampul 1ml 1. Naam van het geneesmiddel Coffeine(base) injectievloeistof 10mg/ml
Nadere informatie22-1-2016. De interactie tussen een molecuul metoprolol en de beta-receptor is een voorbeeld van een farmacokinetisch principe. Waar.
(potentiële) belangenverstrengeling Geen Freek van Gorp Ziekenhuisapotheker Franciscus Groep 13-01-2016 Farmacokinetiek bij de individuele (oudere) patiënt Trucs en weetjes voor de dagelijkse praktijk
Nadere informatieVolwassenen 1-2 tabletten per keer, maximaal 6 tabletten per dag.
1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Propyfenazon comp. MAE, tabletten. 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Per tablet: 150 mg propyfenazon, 250 mg paracetamol en 50 mg coffeïne. Voor hulpstoffen zie
Nadere informatieTHERAPEUTIC DRUG MONITORING Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers - Commissie Analyse & Toxicologie
TACROLIMUS Geldt voor: Monstermateriaal: Afnametijdstip: Patiënten met een nier-, lever-, of harttransplantatie Volbloed, 4 ml in EDTA-buis Meerder mogelijkheden: 12 uur na laatste inname van tacrolimus,
Nadere informatieInhoud van de Investigator s Brochure (IB)
Inhoud van de Investigator s Brochure (IB) Bron: Richtsnoer voor good clinical practice (CPMP/ICH/135/95) 1. Algemene overwegingen De IB moet bevatten: 1.2 Titelpagina Deze moet de naam van de sponsor,
Nadere informatieAnti-epileptica. Anti-epileptica. Anti - epileptica. Werkingsmechanismen anti-epileptica. farmacologie en - kinetiek. pré post
Anti-epileptica farmacologie en - kinetiek Fred Schobben Divisie Laboratoria en Apotheek UMC Utrecht Dpt. Farmaceutische Wetenschappen, Bèta faculteit, Universiteit Utrecht Anti-epileptica Wat doen ze?
Nadere informatieDe tabletten zijn geel, rond, vlak met een breukstreep en de inscriptie Ac. Fol. 5.
1.3.1 : productinformatie Bladzijde : 1 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Foliumzuur TEVA 5 mg, 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Foliumzuur TEVA 5 mg bevat 5 mg foliumzuur per tablet. Hulpstoffen
Nadere informatieBiotransformatie en toxiciteit van
Biotransformatie en toxiciteit van paracetamol 062 1 Biotransformatie en toxiciteit van paracetamol Inleiding Paracetamol is het farmacologisch actieve bestanddeel van een groot aantal vrij en op recept
Nadere informatieTHERAPEUTIC DRUG MONITORING
Mirtazapine Geldt voor: Monster materiaal: Afname tijdstip: Bewaar condities: Interpretatie: Volwassen patiënten met depressie Serum (stolbuis), plasma Dalspiegel -20ºC Therapeutische conc: Mirtazapine:
Nadere informatie2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING
1.3.1.1 Samenvatting van de productkenmerken 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Paracetamol Sandoz 500 mg tabletten Paracetamol Sandoz 1 g tabletten 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Elke tablet
Nadere informatieSamenvatting Hoofdstuk 1 Farmacotherapie op maat
Samenvatting Hoofdstuk 1 Farmacotherapie op maat Patiënt komt bij arts en na diagnose schrijft hij of: Geen therapie voor. Niet medicamenteuze therapie voor. Farmacotherapie voor. Een combinatie van mogelijkheden
Nadere informatieSamenvatting Samenvatting Bij patiënten die met antikanker geneesmiddelen worden behandeld wordt een grote interindividuele variabiliteit gezien in de antitumor werking en de bijwerkingen. Naast klinische
Nadere informatiedoelgroepen: kinderen, volwassenen grote buis stolbloed; bepaling in serum 10-14 uur na laatste inname Klinisch Farmaceutisch laboratorium
TRICYCLISCHE ANTIDEPRESSIVA Geldt voor Indicatiegebied Monstermateriaal Afnametijdstip Bewaarcondities Inzending Interpretatie doelgroepen: kinderen, volwassenen depressie grote buis stolbloed; bepaling
Nadere informatieDosering van antibiotica tijdens dialyse. Anke Reuser AIOS Anesthesiologie
Dosering van antibiotica tijdens dialyse Anke Reuser AIOS Anesthesiologie 01-08-2017 AKI 60% mortaliteit Meeste mortaliteit agv sepsis (50%) Juiste dosering en spiegels van antibiotica cruciaal Onderdosering
Nadere informatieLokale handreiking epilepsie voor de specialist ouderengeneeskunde regio Arnhem-Nijmegen
Lokale handreiking epilepsie voor de specialist ouderengeneeskunde regio Arnhem-Nijmegen DEFINITIE Epilepsie is een ziekte van de hersenen waarbij er sprake is van twee nietgeprovoceerde epileptische aanvallen
Nadere informatieErvaring Aantal ouderen bestudeerd in Randomized Controlled Trials (RCTs) 196 patiënten, gemiddelde leeftijd 67 jaar.(4)
Fosinopril C09AA09, januari 2018 Indicatie Hypertensie en hartfalen. Standpunt Ephor In het rapport over de ACE-remmers van december 2017 wordt fosinopril door Ephor als behandeling van hypertensie niet
Nadere informatiePARACETAMOL TEVA 500 MG OVAAL tabletten. MODULE I : ALGEMENE GEGEVENS Datum : 19 juli : Productinformatie Bladzijde : 1
1.3.1 : Productinformatie Bladzijde : 1 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Paracetamol Teva 500 mg ovaal, 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Per tablet 500 mg paracetamol Voor een volledige lijst
Nadere informatieBOOTS PHARMACEUTICALS PARACETAMOL 500 MG tabletten. MODULE I : ALGEMENE GEGEVENS Datum : 2 juni : Productinformatie Bladzijde : 1
1.3.1 : Productinformatie Bladzijde : 1 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Boots Pharmaceuticals Paracetamol 500 mg,. 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Per tablet 500 mg paracetamol. Voor hulpstoffen,
Nadere informatieTHERAPEUTIC DRUG MONITORING Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers - Commissie Analyse & Toxicologie
Digoxine Geldt voor Monstermateriaal doelgroepen: neonaten, kinderen, volwassenen, dialysepatiënten, patiënten met lever- of nierfunctiestoornissen indicatiegebied: patiënten met hartfalen of supraventriculaire
Nadere informatieBehandeling van oudere patiënt met epilepsie. C.L.P. Deckers SEIN Zwolle
Behandeling van oudere patiënt met epilepsie C.L.P. Deckers SEIN Zwolle Incidentie van epilepsie nieuwe gevallen per 100.000 inwoners 160 140 120 100 80 60 40 20 0 0 10 20 30 40 50 60 70 80 leeftijd (jaren)
Nadere informatieApotheek Ziekenhuis Rijnstate
Aciclovir (1,2,3,4) IV 5-10 mg/kg 3dd IV 5-10 mg/kg IV 5-10 mg/kg IV 2,5-5 mg/kg IV 2,5-5 mg/kg (NB: op dialyse dagen na dialyse (H. Simplex) PO 200 mg 5dd PO 200 mg 5dd PO 200 mg 3-4dd PO 200 mg PO 200
Nadere informatieAlbert Heijn Paracetamol 120, 240, 500 en 1000 mg, zetpillen bevatten als werkzaam bestanddeel per zetpil 120, 240, 500 resp mg paracetamol.
1.3.1.1 SmPC Page 1 of 5 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Albert Heijn Paracetamol 120 mg, zetpillen. Albert Heijn Paracetamol 240 mg, zetpillen. Albert Heijn Paracetamol 500 mg, zetpillen. Albert Heijn Paracetamol
Nadere informatieANNEX III WIJZIGINGEN IN DE SAMENVATTINGEN VAN DE PRODUCTKENMERKEN EN DE BIJSLUITER
ANNEX III WIJZIGINGEN IN DE SAMENVATTINGEN VAN DE PRODUCTKENMERKEN EN DE BIJSLUITER Deze aanpassingen aan de SPC en bijsluiter zijn valide op het moment van de beschikking van de commissie. Na de beschikking
Nadere informatieFOLIUMZUUR TEVA 0,5 MG tabletten. MODULE I : ALGEMENE GEGEVENS Datum : 22 februari : productinformatie Bladzijde : 1
1.3.1 : productinformatie Bladzijde : 1 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Foliumzuur TEVA 0,5 mg, 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Foliumzuur TEVA 0,5 mg bevat 0,5 mg foliumzuur per tablet. Hulpstof
Nadere informatieMODULE I : ALGEMENE GEGEVENS Datum : 10 november : Productinformatie Bladzijde : 1
1.3.1 : Productinformatie Bladzijde : 1 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Loratadine Teva 10 mg, 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Loratadine Teva 10 mg bevat 10 mg loratadine per tablet. Hulpstof
Nadere informatieTHERAPEUTIC DRUG MONITORING
Lithium Geldt voor Monstermateriaal Afnametijdstip Bewaarcondities Inzending Interpretatie volwassenen en kinderen vanaf 13 jaar kleine buis stolbloed; bepaling in serum (let op geen buis met lithiumheparine
Nadere informatieTabletten. Bijna witte, ronde, platte tabletten met afgeronde kanten en een breukstreep aan één zijde.
1.3.1 Samenvatting van de Productkenmerken Rev.nr. 1703 Pag. 1 van 5 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Paracetamol Sanias 500 mg, tabletten 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Per tablet 500 mg paracetamol.
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING
NEDERLANDSE SAMENVATTING P. Langers en B. van Hoek Afdeling Maag-, Darm- en Leverziekten, Leids Universitair Medisch Centrum, Leiden Na orthotope levertransplantatie worden afweeronderdrukkende medicijnen
Nadere informatieBroomhexinehydrochloride 8 mg tabletten Samenwerkende Apothekers
Samenvatting van de Productkenmerken Part: 1.3.1-1 of 6 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Iedere tablet bevat 8 mg broomhexinehydrochloride. Voor de volledige
Nadere informatieNieuwe Orale Anticoagulantia (NOACs)
Nieuwe Orale Anticoagulantia (NOACs) Regionaal Formularium Zwolle Daphne Bertholee, ziekenhuisapotheker i.o. Douwe van der Meer, coördinator Regionaal Formularium Zwolle FTO 15 oktober 2013 Isala Inleiding
Nadere informatieHALDOL tabletten en drank
Een Direct Healthcare Professional Communication (DHPC) is een schrijven dat naar de gezondheidszorgbeoefenaars wordt gezonden door de farmaceutische firma s, om hen te informeren over mogelijke risico
Nadere informatieTHERAPEUTIC DRUG MONITORING
Imatinib Geldt voor Doelgroepen: kinderen, volwassenen Indicatiegebied: Chronische myeloide leukemie (CML); gastrointestinale stromale tumoren (GIST) Monstermateriaal Afnametijdstip kleine buis stolbloed;
Nadere informatieTHERAPEUTIC DRUG MONITORING
Selectieve Serotonine Heropnameremmers Geldt voor Indicatiegebied Monstermateriaal Afnametijdstip Volwassenen Depressie en angststoornissen Bepaling in serum of plasma 10-24 uur na laatste inname Bewaarcondities
Nadere informatieFarmacokinetiek en dynamiek
Farmacokinetiek en dynamiek Het toepassen van informatie uit het farmacotherapeutisch kompas Douwe van der Meer Ziekenhuisapotheker 20-03-2018 Wie schrijf het Kompas? VWS ZI Verzekeraars Wat is de bron?
Nadere informatieParacetamol Mylan 1000 mg RVG april 2018
1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Paracetamol Mylan 1000 mg, tabletten 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Elke tablet bevat 1000 mg paracetamol. Voor een volledige lijst van hulpstoffen, zie rubriek
Nadere informatieASN Review Nefro-farmacologie AKI, CKD en ESRD Marieke Kerskes Catharina ziekenhuis Eindhoven Nierziekten en klinische farmacie
ASN Review 2014 Nefro-farmacologie AKI, CKD en ESRD Marieke Kerskes Catharina ziekenhuis Eindhoven Nierziekten en klinische farmacie Marieke Kerskes Ziekenhuisapotheker Disclosure potential conflicts of
Nadere informatievan een arts, zelfs bij seizoensgebonden allergische conjunctivitis.
1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Allergodil oogdruppels 0,5 mg/ml, oogdruppels, oplossing. SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Azelastinehydrochloride 0,05%
Nadere informatieBasiscursus Epilepsie Epilepsie & Slaap update 25 maart Boodschappen. Boodschappen. Boodschappen. Boodschappen
Basiscursus Epilepsie Epilepsie & Slaap update 25 maart 2010 Chronische effecten van anti-epileptica: bijwerkingen en tolerantie Dr. Harriëtte van Eibergen Santhagens - Verzijl, neuroloog 4 boodschappen
Nadere informatieBeoordelingsrapport fosfomycine
Beoordelingsrapport fosfomycine Veiligheid en doseeradvies Conclusie: Child-Pugh A + B +C: Oraal: Geen nadelige effecten bekend IV: Onbekend Dosering: Toelichting: Oraal: Aanpassing van de dosering is
Nadere informatieSummary of Product Characteristics
1.3.1.1 Summary of Product Characteristics 1.3.1.1-1 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Loratadine Mdq 10 mg, tabletten 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Elke tablet bevat 10 mg loratadine. Voor
Nadere informatieSAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
Version 2017-12 Page 1 of 6 SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Kruidvat hooikoortstabletten loratadine 10 mg, tabletten 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Elke
Nadere informatieCAMPRAL DEEL IB1 (RVG 18220) september 2011
blz.1 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL{PRIVATE } CAMPRAL 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING 333 mg acamprosaat per tablet 3. FARMACEUTISCHE VORM omhulde, maagsapresistente tablet 4. KLINISCHE GEGEVENS
Nadere informatie4.2 Indicaties voor gebruik met specificatie van de doeldiersoort(en)
1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL Meloxoral 1,5 mg/ml suspensie voor oraal gebruik voor honden 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Eén ml bevat: Werkzaam bestanddeel: Meloxicam 1,5 mg Hulpstof:
Nadere informatiePharmacotherapie. Introductie- COIG-cursus. Prof. Dr. T. van Gelder (Teun) Internist klinisch farmacoloog Erasmus MC Rotterdam
Pharmacotherapie Introductie- COIG-cursus Prof. Dr. T. van Gelder (Teun) Internist klinisch farmacoloog Erasmus MC Rotterdam vanaf 9.15 uur registratie en koffie/thee 10.00 10.15 uur opening en inleiding
Nadere informatieFesoterodine G04BD11, december 2017
Fesoterodine G04BD11, december 2017 Indicatie Urgency-incontinentie en/of toegenomen mictiefrequentie. Standpunt Ephor In het rapport over de muscarine-antagonisten van november 2016 wordt fesoterodine
Nadere informatieINLEIDING IN DE PSYCHOFARMACOLOGIE. Eerstejaars referaat Leonie van der Meer Mohr
INLEIDING IN DE PSYCHOFARMACOLOGIE Eerstejaars referaat Leonie van der Meer Mohr CASUS 46-jarige vrouw met een depressieve stoornis. 6 weken geleden switch van venlafaxine naar nortrilen gestart, i.v.m.
Nadere informatieMODULE I : ALGEMENE GEGEVENS Datum : 26 mei : Productinformatie Bladzijde : 1
1.3.1 : Productinformatie Bladzijde : 1 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Paracetamol/coffeïne 500/50 PCH, 500/50 mg. 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING 500 mg paracetamol en 50 mg coffeïne per
Nadere informatieSummary of product characteristics / 1 van 5
1.3.1.1 Summary of product characteristics 1.3.1.1 / 1 van 5 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Isosorbidemononitraat CF 20 mg, tabletten 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Isosorbidemononitraat
Nadere informatieFARMACOKINETIEK EN ADME-PROCESSEN
TENTAMEN FARMACOKINETIEK EN ADME-PROCESSEN UITWERKINGEN Vakcode: 435084 Docent: dr. J.N.M. Commandeur Datum: 26 juni 2008 Tijd: 12-14 uur Zaal: KC.159 Zet op elk vel (incl. millimeterpapier) je naam en
Nadere informatieParacetamol bij de patiënt met leverfunctiestoornissen. Mirjam Wikkerink, ANIOS IC
Paracetamol bij de patiënt met leverfunctiestoornissen Mirjam Wikkerink, ANIOS IC Paracetamol Voor het eerst beschreven in 1886 1970 veilige dosering van 4d 1000 mg door FDA vastgesteld (deze dosering
Nadere informatieFarmacogenetica - workshop RCH -
Farmacogenetica - workshop RCH - Maureen ter Laak, ziekenhuisapotheker 8 en 16 november 2017 Disclosure belangen spreker Geen (potentiele) belangenverstrengeling: Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties
Nadere informatieMETHADON ALS PIJNSTILLER IN DE PALLIATIEVE ZORG
METHADON ALS PIJNSTILLER IN DE PALLIATIEVE ZORG RUBEN VAN COEVORDEN HUISARTS HOSPICE ARTS JHI CONSULENT PALLIATIEVE ZORG WAT KOMT AAN BOD? Indicaties Beschikbare preparaten Farmacokinetiek Farmacodynamiek
Nadere informatieSAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL TOLFEDINE 4 % 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Per ml: Werkzaam bestanddeel: Tolfenamzuur 40 mg Hulpstoffen: Benzylalcohol
Nadere informatieSummary of the Product Characteristics
1.3.1.1 Summary of the Product Characteristics 1.3.1.1-1 SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Bevat dinatriumcromoglicaat overeenkomend
Nadere informatieAanvalsvrijheid vergelijkbaar met carbamazepine CR
Indrukwekkende Aanvalsvrijheid vergelijkbaar met carbamazepine CR 100 80 % patiënten 60 40 73.0% 72.8% 20 0 Keppra 1000-3000mg/dag (173/237) Carbamazepine CR 400-1200mg/dag (171/235) Aanvalsvrijheid in
Nadere informatieHulpstof met bekend effect: Opticrom, oogdruppels bevat benzalkoniumchloride. Voor de volledige lijst van hulpstoffen, zie rubriek 6.1.
SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1 NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Opticrom, oogdruppels, oplossing 20 mg/ml Opticrom Unit Dose, oogdruppels, oplossing 20 mg/ml 2 KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING
Nadere informatieErvaring: het in RCTs geïncludeerde aantal oude patiënten is met <50 zeer klein.
Nitrendipine C08CA08, januari 2018 Indicatie Nitrendipine is geregistreerd voor hypertensie. Standpunt Ephor In het rapport over de calciumantagonisten van april 2013 wordt nitrendipine door Ephor als
Nadere informatieFarmacokinetiek in klinisch onderzoek. Dr. Floor van Rosse Apotheek Erasmus MC
Farmacokinetiek in klinisch onderzoek Dr. Floor van Rosse Apotheek Erasmus MC Even voorstellen BSc Biomedische wetenschappen (UU) MSc Epidemiologie (UU) O.a. klinische epidemiologie en farmaco-epidemiologie
Nadere informatie1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL. Pexion 100 mg tabletten voor honden Pexion 400 mg tabletten voor honden
1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL Pexion 100 mg tabletten voor honden Pexion 400 mg tabletten voor honden 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Eén tablet bevat: Werkzaam bestanddeel: Imepitoïne
Nadere informatieRisico minimalisatie materiaal betreffende tenofovirdisoproxil voor voorschrijvers - Brochure controle nierfunctie bij behandeling van volwassenen
Risico minimalisatie materiaal betreffende voor voorschrijvers - Brochure controle nierfunctie bij behandeling van volwassenen De risico minimalisatie materialen voor zijn beoordeeld door het College ter
Nadere informatiedat lage maximum concentraties (piekspiegels) van pyrazinamide, rifampicine en isoniazide leidden tot resistentie-ontwikkeling van de bacterie.
S AMENVATTING 128 Samenvatting Tuberculose (TB of TBC) is een ernstige infectieziekte veroorzaakt door de bacterie Mycobacterium tuberculosis. Wereldwijd ontwikkelen jaarlijks 9 miljoen mensen TB en overlijden
Nadere informatieSAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Loratadine EG 10 mg tabletten. 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Elke tablet bevat 10 mg loratadine. Hulpstof met bekend effect:
Nadere informatieBevat dinatriumcromoglicaat overeenkomend met 20 mg natriumcromoglicaat per ml.
1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Natriumcromoglicaat oogdruppels 20 mg/ml, oogdruppels, oplossing 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Bevat dinatriumcromoglicaat overeenkomend met 20 mg natriumcromoglicaat
Nadere informatieBIJSLUITER: INFORMATIE VOOR GEBRUIKERS. Domperidone EG 10 mg tabletten. Domperidone maleaat
BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR GEBRUIKERS Domperidone EG 10 mg tabletten Domperidone maleaat Lees goed de hele bijsluiter, want deze bevat belangrijke informatie Dit geneesmiddel kunt u zonder voorschrift
Nadere informatieSAMENVATTING EN CONCLUSIES
SAMENVATTING EN CONCLUSIES De afgelopen 10 jaar hebben de taxanen paclitaxel (Taxol ) en docetaxel (Taxotere ) een belangrijke plaats verworven in de chemotherapeutische behandeling van kanker. Beide geneesmiddelen
Nadere informatie4. KLINISCHE GEGEVENS
1.3.1 SAMENVATTING VAN DE PRODUKTKENMERKEN 5 PAGINA'S 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Paracetamol Triangle Pharma 500 mg, dispergeerbare tabletten 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Paracetamol
Nadere informatieFlavoxaat G04BD02, december 2018
Flavoxaat G04BD02, december 2018 Indicatie Urine-incontinentie, pollakisurie, nycturie, loze aandrang. Standpunt Ephor In het rapport over de muscarine-antagonisten van november 2016 wordt flavoxaat door
Nadere informatie, v26; FK Achtergrondinformatie Bipolaire Stoornis
2015041635, v26; FK Achtergrondinformatie Bipolaire Stoornis 5 Consultatiedocument Farmacotherapeutisch Kompas voor registratiehouders Graag reactie voor 30 november 2017 van de registratiehouders die
Nadere informatieLAXEERSTROOP TEVA 667 mg/ml, stroop. MODULE I : ALGEMENE GEGEVENS Datum : 9 februari : Productinformatie Bladzijde : 1
1.3.1 : Productinformatie Bladzijde : 1 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Laxeerstroop Teva. 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Laxeerstroop Teva is een waterige oplossing van 667 mg lactulose per
Nadere informatieVersion 7.3.1, 03/2010 BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
Version 7.3.1, 03/2010 BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Norit 200, capsules 200 mg, hard 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING De capsule bevat 200
Nadere informatieSAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING
SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET DIERGENEESMIDDEL PHENOLEPTIL 12,5 mg tabletten voor honden 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Iedere 80 mg tablet bevat Werkzaam bestanddeel
Nadere informatieApotheek Haagse Ziekenhuizen. SPC Individuele Bereidingen. Meropenem 2 g medicatiecassette 100 ml (ZI )
1. Naam van het geneesmiddel Meropenem 1 3 g medicatiecassette 100 ml 2. Kwalitatieve en kwantitatieve samenstelling Bevat per medicatiecassette van 100 ml meropenemtrihydraat overeenkomende met resp.
Nadere informatie8 e Post O.N.S. Meeting. Unraveling the mystery of the CYP450 pathway. Sophie Bunskoek, Verpleegkundig specialist, Medische oncologie, UMCG
8 e Post O.N.S. Meeting Unraveling the mystery of the CYP450 pathway Sophie Bunskoek, Verpleegkundig specialist, Medische oncologie, UMCG Wie heeft veel te maken met cytochroom P450 (CYP450) enzymen bij
Nadere informatieDosering: geen dosisaanpassing op basis van leeftijd. Een startdosering van 5 mg wordt geadviseerd.
Fosinopril C09AA09, april 2019 Indicatie Behandeling van hypertensie en symptomatisch hartfalen.(1,2) Standpunt Ephor en samenvatting Fosinopril wordt door Ephor niet geadviseerd als behandeling van hypertensie
Nadere informatieBIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN ROTER PARACETAMOL JUNIOR INSTANT SMELTTABLET 250 MG BANAAN ORODISPERGEERBARE TABLET
BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN ROTER PARACETAMOL JUNIOR INSTANT SMELTTABLET 250 MG BANAAN ORODISPERGEERBARE TABLET Version: 07-05-2012 Page: 1 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Roter paracetamol
Nadere informatieBIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
BIJLAGE I SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN Januari 2013 1 of 16 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL De-Nol, tabletten 120 mg 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING De-Nol tabletten bevatten als actief
Nadere informatie2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING
1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Keppra 250 mg filmomhulde tabletten. 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Elke filmomhulde tablet bevat 250 mg levetiracetam. Voor een volledige lijst van hulpstoffen,
Nadere informatieTHERAPEUTIC DRUG MONITORING
Risperidon Indicatiegebied: Monstermateriaal: Afnametijdstip: Bewaarcondities: Interpretatie: Patiënten die behandeld worden met risperidon Stolbloed, bepaling in serum Geen bijzondere eis In de vriezer
Nadere informatie