Train je fit, kom uit je dip! Beroepsopdracht afdeling Fysiotherapie Hogeschool van Amsterdam Juni 2010
|
|
- Andrea Verstraeten
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Train je fit, kom uit je dip! Beroepsopdracht afdeling Fysiotherapie Hogeschool van Amsterdam Juni 2010 Frederiek Looije, Bregje Steinmann en Sabrina Vermeulen Samenvatting Vraagstelling: Wat is de evidentie van Mindfulness Based Cognitive Therapy (MBCT) en aerobe training als fysieke interventie bij patiënten met episodes van depressie. Methode: We hebben gezocht in de volgende data basen; Pub-med, PEDro en Cochrane. Voor het vinden van de juiste RCT`s mochten deze niet ouder zijn dan 10 jaar en moesten voornamelijk de in/ exclusie criteria, interventie, randomisatie en uitkomstmeting goed beschreven zijn. In totaal hebben we 21 artikelen geanalyseerd waarvan we er 10 bruikbaar achten voor het schrijven van dit artikel. Het analyseren van de artikelen hebben we gedaan aan de hand van de criteria van de CAT-analyse. Conclusie: Het lijkt dat een fysieke interventie effectief is bij de behandeling van een depressie. Er dient getraind te worden op 70-85% van de HRR gedurende 3 keer per week, 45 minuten per training. MBCT is een preventief middel wat effectief lijkt te zijn bij patiënten met een geschiedenis van 3 of meer episodes van een depressie. Inleiding Depressie is een veel voorkomende psychische ziekte die gepaard gaat met sombere buien, interesse verlies, schuldgevoelens, laag zelfbeeld, een verstoorde slaap, weinig energie en een slecht concentratie vermogen. Deze problemen kunnen chronisch worden of met regelmaat terug keren en er toe leiden dat hij of zij de dagelijkse bezigheden niet of nauwelijks meer kunnen uitvoeren 16. Depressie is een ziekte die veel mensen (121 miljoen patiënten wereldwijd) direct of indirect treft. Op de lijst van ziektes die de meest negatieve impact heeft op het aantal gezonde levensjaren, zet de Wereld Gezondheids Organisatie (WHO) in 2000 depressie op de 4e plaats. Naar verwachting zal depressie in 2020 zelfs de 2e plaats innemen. Het antidepressieve effect, het normaliseren van de stemming en van de andere kenmerken van depressie zoals verlies van interesse en schuldgevoelens, is meestal pas na vier weken merkbaar. Totdat de antidepressiva goed werkt kan men eventueel kalmeringsmiddelen gebruiken. Deze helpen direct, maar werken versuffend en verslavend. Daarom kunnen deze maar één tot twee weken gebruikt worden, terwijl de antidepressiva pas na vier weken werkt 16. Om te voorkomen dat de depressie terugkeert wordt geadviseerd het antidepressivum nog zeker zes tot negen maanden te gebruiken ook als de klachten al verdwenen zijn. Dit omdat, volgens het depressie centrum (Fonds Psychische Gezondheid) een antidepressivum geen geneesmiddel is, maar een middel dat de verschijnselen die bij een depressie horen onderdrukt. Gezien de bijwerkingen van antidepressiva, de lange inlooptijd voordat de medicatie werkt is er de noodzaak voor andere therapievormen die eventueel gecombineerd kunnen worden met medicatie. Uit onderzoek is gebleken dat bij mensen met medicatie in de eerste 3 weken, bewegen een goede aanvulling is voor de behandeling 6. Het effect van runningtherapie is al bewezen 4, echter niet iedereen wil of is in staat
2 runningtherapie te volgen i.v.m. contra-indicatie voor de gezondheid. Vanuit deze kennis is een literatuuronderzoek gedaan naar het effect van aerobe training en MBCT bij depressie. Probleemstelling Uit onderzoek blijkt dat 6% van de volwassen Nederlandse bevolking tot 65 jaar lijdt aan een depressie of daar pas geleden mee te kampen heeft gehad. Bij jongeren is dat 2 tot 3% en bij ouderen ongeveer 2%. In totaal zijn dat ongeveer inwoners van Nederland. Jaarlijks krijgen ruim volwassenen een eerste depressie 13. Uit onderzoek blijkt dat mensen die hersteld zijn van een depressie, een grote kans hebben op een depressieve terugval. Na 1 episode is dat 50%, na 2 episodes 70% en na 3 episodes 90% kans op een depressieve terugval 7. De laatste jaren wordt er steeds meer onderzoek gedaan naar de effecten van bewegen bij een depressie. Naar aanleiding van deze gegevens kwamen wij tot de vraag: wat is de evidentie van mindfulness en aerobe training als fysieke interventie bij patiënten met episodes van depressie? Onderzoeksmethode Voor het zoeken van artikelen hebben wij de volgende zoektermen gebruikt: exercise, therapy, depression, physical therapy, treatment, effect, activity, pharmacotherapy, aerobic, relaxation, activation, training, mindfulnes-based cognitive therapy (MBCT) en home-based. We hebben gezocht in de volgende data basen; Pub-med, PEDro en Cochrane. Bij het zoeken naar de juiste artikelen werden er op een aantal punten gescreend. Artikelen mochten niet ouder zijn dan 10 jaar en er is alleen gebruik gemaakt van RCT s. Binnen het beoordelen van de artikelen moesten voornamelijk de in/exclusie criteria, interventie, randomisatie en uitkomstmeting goed beschreven zijn. In totaal zijn er 21 artikelen geanalyseerd waarvan er 10 bruikbaar werden geacht voor het schrijven van dit artikel. Meetinstrumenten Vanuit de multidisciplinaire richtlijn depressie uit 2009, over de diagnostiek, behandeling en begeleiding van volwassen patiënten met een depressieve stoornis, worden de volgende meetinstrumenten ondersteund: de BDI (Beck Depression Inventory), HRSD ook wel de Ham-D (Hamilton Rating Scale for Depression), MADRS (Montgomery-Åsberg Depression Rating Scale), BRMS (Bech Rafaelsen Melancholia rating Scale) en de DSM-IV (vierde herziende versie van de Diagnostic Statistical Manual of Mental Disorders). Al deze meetinstrumenten werden ook in de artikelen benoemd, hiernaast werd er in één artikel de Ces-D (Center for Epidemiologie Studies Depression Screen) gebruikt, voor de mate van depressie. Er is besloten om in dit artikel alleen de meest valide meetinstrumenten toe te lichten. BDI II meet de ernst van een depressie. Het is bedoeld voor adolescenten en volwassenen vanaf 13 jaar en meet de cognitieve, affectieve, somatische en vegetatieve symptomen. De BDI-II is eenvoudig te scoren door de antwoorden van 21 items bij elkaar op te tellen. Een score tussen de 0 en 15 geeft een milde depressie aan, 15 tot 30 een matige depressie en boven de 30 een ernstige depressie. De CO-TAN (Commissie Testaangelegeheden Nederland) heeft in 2004 de betrouwbaarheid van de BDI-II als goed beoordeeld. De HRSD / Ham-D is een van de meest gebruikte schalen voor het meten van depressie. Er word gescoord op items als stemming, slapeloosheid, angst en gewichtsverlies. De HRSD bestaat uit 17 of 21 multiple-choice vragen welke door een arts of psycholoog afgenomen mogen worden. In totaal kunnen er 52 punten gescoord worden bij de HRSD, een score tussen de 0 en 7
3 betekend normaal/niet depressief. Een score van 8 tot 13 geeft een mogelijkheid tot depressie of lichte depressie, 14 tot 18 punten geeft een matige depressie aan, 19 tot 27 een ernstige depressie en boven de 27 een zeer ernstige depressie. Uit onderzoek blijkt dat de HRSD een adequate betrouwbaarheid en validiteit heeft, maar een minder goede sensitiviteit 15. De MADRS bestaat uit 10 items, die elk op een 7-puntsschaal worden gescoord. De MADRS is beoordeeld door de CO-TAN: de uitgangspunten bij de testconstructie, de kwaliteit van het testmateriaal en de betrouwbaarheid zijn als voldoende beoordeeld; de kwaliteit van de handleiding, de normen, de begrips-en criteriumvaliditeit zijn als onvoldoende beoordeeld. DSM criteria, in 1987 was de DSM III R gepubliceerd als herziene uitgave van de DSM III. De DSM IV is een herziene uitgaven van de DSM- III- R die in 1994 verscheen. De DSM-IV beschrijft de aandoening, maar geeft er geen verklaring voor. Het is een opsomming van diagnostische kenmerken en symptomen van afwijkend gedrag, emoties of gedachten. Voor de diagnose depressie dienen vijf of meer van de negen symptomen in dezelfde periode van twee weken aanwezig te zijn. Ten minste één van de volgende twee kenmerken: depressieve stemming ofwel verlies van interesse of plezier. De DSM-IV is opgenomen in de NHG-standaard voor het diagnosticeren van een depressie 10. De CES-D is een instrument waarmee de omvang van depressieve symptomen kan worden vastgesteld. Het is een zelfbeoordelingvragenlijst met 20 items. De volgende antwoordcategorieën en bijbehorende scores worden gehanteerd: zelden of nooit (minder dan 1 dag), soms of weinig (1-2 dagen), regelmatig (3-4 dagen), meestal of altijd (5-7 dagen). De totaalscores variëren tussen 0 en 60, waarbij een hogere score meer depressieve symptomen betekent. Een CES-D score 16 wordt gebruikt om een klinisch relevante depressie vast te stellen. Aangezien de validiteit van dit afkap punt op dit moment nog niet voldoende is onderbouwd, wordt aangeraden om het percentage mensen met een score van 16 of hoger te beschouwen als een ruwe indicator van het voorkomen van klinische depressie in een bevolkingsgroep 16. Voor de BRMS kunnen de volgende afkappunten aangehouden worden: geen depressie: 0-5; lichte depressie: 6-9; depressie in engere zin: 10-14; ernstig: 15-24; extreem: Behandelmethode Medicatie Bij ongeveer 70 % van alle gebruikers van antidepressiva nemen na verloop van tijd de depressieve gevoelens af. Volgens Het Depressiecentrum (fonds psychische gezondheid) is het vooraf moeilijk te voorspellen welk middel aanslaat bij een gebruiker. Bij een eerste episode van een depressie wordt na herstel, 6 maanden de antidepressiva gecontinueerd. Bij recidief van een depressieve stoornis wordt gedurende minstens een jaar, en eventueel 3 tot 5 jaar of langer, antidepressiva voorgeschreven. Er zijn mensen die jarenlang antidepressiva moeten slikken om een volgende depressie te voorkomen. Antidepressiva hebben dan een preventieve werking 16. Mindfulness-Based Cognitive Therapie. De Mindfulness-Based Cognitive Therapy is vanaf 1992 door Segal, Teasdale en Williams in Canada en Engeland, ontwikkeld als terugvalpreventiemethode bij recidiverende depressies. Het resultaat van het toepassen van deze technieken is dat cliënten met (chronische) psychische en/of lichamelijke klachten leren automatische reactiepatronen te doorbreken: ze leren van de automatische piloot over te gaan in handbediening. Segal, Teasdale en Williams gingen op zoek naar methoden waarin de nadruk niet op het
4 veranderen van de inhoud van de cognities ligt, maar op het herkennen van negatieve denkpatronen. Een training waarin geleerd wordt niet alleen gedachten, maar ook lichamelijke ervaringen en gevoelens te zien als mentale gebeurtenissen 11. Running therapie De laatste jaren wordt er steeds meer onderzoek gedaan naar de effecten van bewegingstherapie bij depressie, deze wordt in de praktijk al aan geboden als runningtherapie. Het doel van running therapie is dat de patiënt de zelfredzaamheid, persoonlijk doelmatigheids inschatting, en zelfvertrouwen vergroot. De running therapeut stelt samen met de patiënt een haalbaar doel op zodat de patiënt een zogenoemde succeservaring kan opdoen 4. Resultaten Kwaliteit van artikelen De kwaliteit van de artikelen is gemeten aan de hand van de CAT-analyse (critically appraised topic). Deze analyse bestaat uit 10 onderwerpen waaraan de waarde van een artikel kan worden gemeten. De totale score is 100, de artikelen die voor dit onderzoek zijn gebruikt moesten een waarde hebben van 70 of hoger. Tabel 1. Resultaten CAT-analyse Resultaten van de artikelen De onderzoeksresultaten zijn in bijlage 2 en 3 in overzichtelijke tabellen uiteengezet. Het algemene resultaat is dat bewegen bij depressie, met name aerobe training, een positief effect kan hebben. Dunn AL e.a. (2005) en Blumenthal J e.a. (2007) zagen geen grote verschillen tussen aerobe training en de controle groepen. Knubben K e.a. (2007) geeft echter aan dat aerobe training wel degelijk een positief effect heeft, een kanttekening is hierbij dat het onderzoek maar 10 dagen duurde, antidepressiva heeft gemiddeld 3 weken nodig om te werken. De conclusie van dit onderzoek is dan ook dat bewegen goed kan werken in de eerste 3 weken totdat de antidepressiva gaat werken. Blumenthal J e.a. (2007) geeft in zijn studie aan dat er geen verschil in remissie was voor patiënten die onder supervisie trainde en voor de patiënten die alleen trainde. Er wordt gesteld dat wanneer het om fysieke conditietraining gaat het beter is om te trainen onder begeleiding, maar het voor de remissie van een depressie geen verschil maakt of er thuis of onder begeleiding getraind wordt. De onderzoeken met betrekking tot Mindfulness Based Cognitive Therapy gaven allemaal aan dat MBCT een positief effect kan hebben op depressies. Teasdale JD e.a. (2000) en Ma SH e.a. (2004) gaven aan dat deelnemers die 3 of meer eerdere episodes van depressie hebben gehad, voornamelijk baat hadden bij MBCT. Deze therapie verminderde de kans op een recidief met bijna 50% in vergelijking met de controlegroep die geen therapie kreeg.
5 Tabel 2. Resultaten van alle onderzoeken m.b.t. aerobe training
6 Tabel 3. Resultaten van alle onderzoeken m.b.t. Mindfulness Cognititve Based Training Discussie De onderzoeksvraag die dit artikel heeft geleid is: wat is de evidentie van MBCT en aerobe training als fysieke interventie bij patiënten met episodes van depressie. De resultaten van de onderzoeken zijn erg divers omdat ze allen een andere onderzoeksopzet hebben. Hieronder wordt verstaan de duur van het onderzoek, de intensiteit van de interventie`s en het wel of niet gebruiken van medicatie. Ook het gebruik van meetinstrumenten verschilde per onderzoek waardoor het lastiger is de uitkomsten te vergelijken, aangezien de validiteit verschild per meetinstrument en het gebruik van het meetinstrument in de tijd.
7 Aerobe training In al de onderzoeken met betrekking tot aerobe training waren de deelnemers vrijwillig betrokken, dit hield in dat ze zichzelf konden opgeven voor het onderzoek. Volgens Babyak M e.a. (2000) kan dit de resultaten positief beïnvloeden aangezien de deelnemers niet onbevooroordeeld het onderzoek in gingen. Ze geloofden in de positieve effecten van bewegen. Wanneer de deelnemers in deze groep te horen kregen dat ze medicatie kregen, waren veel deelnemers teleurgesteld. Een belangrijke factor die de uitkomstmeting kan beïnvloeden is het sociale aspect van de interventie`s. Alle beweeggroepen werden in groepsverband uitgevoerd, zowel Babyak M e.a. (2000), Singh NA e.a. (2001) als Mather AS e.a. (2002) gaven aan dat dit mogelijk van invloed kan zijn geweest op de resultaten. In een beweeggroep hebben mensen steun aan elkaar en worden gemotiveerd door een trainer. Het is moeilijk om de sociale invloed te meten en te controleren. Knubben K e.a. (2007) geeft aan dat motivatie, verwachtingen en sociale contacten invloed hebben op de stemming van de deelnemers, dat verklaard ook deels de positieve effecten van de beweeggroep. Mather AS e.a. (2002) geeft aan om in de toekomst de controle groep hier op af te stemmen. Blumenthal JA e.a. (2007) zegt, in tegenstelling tot de andere onderzoeken over aerobe training, dat er echter geen aanzienlijk verschil is in de mate van terugval van depressie tussen de groep die thuis of onder supervisie traint. De fysieke conditie blijkt wel beter te zijn bij de supervisie groep in vergelijking met de thuis groep. De tijd wanneer antidepressiva begint in te werken is gemiddeld 4 weken 13. Uit het onderzoek van Mather AS e.a. (2002), dat tien dagen duurde, kwam de conclusie dat bewegen een goede tijdelijke oplossing is, totdat de antidepressiva begint te werken. Maar volgens Het Depressie centrum (Fonds Psychische Gezondheid) onderdrukt antidepressiva de symptomen en niet de oorzaak, dus in hoeverre is medicatie nodig wanneer blijkt dat bewegen dezelfde resultaten geeft? Er is een groot verschil tussen de artikelen betreft de tijdsduur en intensiteit van de training. Volgens de richtlijn WHO moet er elke dag minstens een half uur bewogen worden. Dunn AL e.a geeft aan dat 3 keer in de week het meest effectief is. Het blijkt niet uit te maken of er drie of vijf keer in de week getraind wordt, het gaat meer om de intensiteit van de training. 17,5 kcal/kg/week blijkt volgens de WHO het beste resultaat te boeken, hier heeft Dunn AL e.a de training op aangepast. Over het algemeen zijn er meer vrouwen die deelnemen aan de onderzoeken. In hoeverre kan dit de resultaten beïnvloeden? Volgens Mather AS e.a. (2002) hebben vrouwen meer kans op het verkrijgen van een depressie. Er was ten tijde van dit onderzoek nog niet bekend in hoeverre sekseverschillen invloed kunnen hebben op de resultaten. Mindfulness Based Cognitive Training Mindfulness is sinds kort in het basis pakket opgenomen van verscheidene zorgverzekeraars, de eigen bijdrage verschilt per verzekeraar. De afgelopen jaren is er onderzoek gedaan naar de bewijskracht van MBCT. Er word sinds kort onderzoek gedaan naar deze interventie, waarbij moet blijken hoe effectief deze therapievorm is op de lange termijn ( Het MOMENT onderzoek: Terugvalpreventie bij recidiverende depressie ). Ma SH e.a. (2004) en Teasdale JD e.a (2000/2008) komen allen tot de conclusie dat MBCT pas effectief is bij patiënten met 3 of meer episode`s van depressie. Ma SH e.a. (2004) geeft aan dat bij patiënten met minder dan 3 episode`s MBCT zelfs een contra-indicatie kan zijn. Het artikel geeft aan dat bij deze patiënten de eerste episode`s van terugval geassocieerd kunnnen worden met een grote gebeurtenis in het leven. Uit Teasdale JD e.a (2008) bleek dat de groep met
8 2 episode`s een latere start van de eerste episode van depressie had, ze waren op het moment van de eerste episode ouder dan de groep met 3 of meer episode`s. De groepen hadden niet hetzelfde instapniveau. Het zou kunnen dat beide groepen dus een andere therapie nodig hebben. Wanneer de groep met minder dan 3 episode`s een volgende episode zou krijgen wil dat niet zeggen dat ze baat zullen hebben bij MBCT. Het is belangrijk om te vermelden dat MBCT speciaal is ontwikkeld voor het voorkomen van een nieuwe depressie, het is onwaarschijnlijk dat MBCT effectief zal zijn bij patiënten die aan een depressie leiden. Volgens Teasdale JD e.a (2000) kan verminderde concentratie vermogen en de intensiteit van negatieve gedachten mogelijk het programma beïnvloeden. Evenals bij aerobe training spelen de sociale aspecten bij MBCT een belangrijke rol. In het onderzoek van Teasdale JD e.a (2000) en Ma SH e.a. (2004) is de controle groep niet dermate aangepast dat ze de sociale aspecten kunnen vergelijken. Zoals de invloed van de groep en de begeleider op het uiteindelijke resultaat. Een factor die regelmatig wordt meegenomen in de keuze van MBCT is het kostenplaatje. In Ma SH e.a. (2004) word beschreven dat er maar 3 therapeut-contact uren nodig zijn per patiënt, waardoor het een kostenefficiënte therapie is. Teasdale JD e.a (2008) zegt dat 75% van de MBCT groep is gestopt met het slikken van medicatie, wat kosten en bijwerkingen bespaart. Tevens bleek bij dit onderzoek dat 50% van de MBCT groep niet onderhevig was aan terugval, in vergelijking met 40% van de medicatie groep. Ten aanzien van dit artikel reist nu de vraag: in hoeverre is de fysiotherapeut onderlegd om patienten met een depressie te behandelen door middel van MBCT? Vanuit dit onderzoek lijkt MBCT het meest effectief te zijn bij patienten met mild tot ernstige chronische depressiviteit. Deze patienten categorie wordt niet vanuit de huisarts naar de fysiotherapeut doorgestuurd maar krijgen voornamelijk medicatie voorgeschreven. Moet de fysiotherapeut in de toekomst meer opgeleid worden betreft het behandelen van patienten met een depressie? Aanbeveling Uit ons literatuur onderzoek is gebleken dat bewegen bij depressie, met name aerobe training, een positief effect kan hebben bij de behandeling. De intensiteit van de training dient ingesteld te worden op 70 tot 85% van de maximale hartslag reserve. Er moet 3 dagen in de week voor 45 minuten getraind worden. Daarvan duurt de warming-up 10 minuten en de cooling-down 5 minuten. MBCT is een preventief middel dat effectief lijkt te zijn bij patiënten met een geschiedenis van 3 of meer episodes van een depressie. Vanuit dit oogpunt kan het ingezet worden voor deze patiëntencategorie. Om tot een eenduidig antwoord te komen ten aanzien van onze onderzoeksvraag dient vermeldt te worden dat het van belang is dat er verder onderzoek gedaan moet worden naar de effectiviteit van aerobe training en MBCT bij depressie. Voor een goed onderzoek is het van belang dat er gebruik wordt gemaakt van meetinstrumenten die gestandaardiseerd zijn op betrouwbaarheid c.q. reproduceerbaarheid, validiteit en responsiviteit. Tevens is het van belang dat de controlegroep ook gestandaardiseerd is met betrekking tot de interventie, de beginwaarden en de meetinstrumenten gedurende het onderzoek, zodat er een eenduidige uitspraak kan worden gedaan over de effectiviteit van de therapie. Er is geen consensus of de fysiotherapeut deeluitmaakt van het behandelproces. In de toekomst zou hierover duidelijkheid moeten worden verkregen door middel van bijvoorbeeld een multidisciplinaire richtlijn of het opnemen van deze patienten categorie binnen opleidingen.
9 Literatuurlijst 1) Babyak M, Blumenthal JA, Herman S, Khatri P, Doraiswamy M, Moore K, Craighead WE, Baldewicz TT, Krishnan KR. Exercise treatment for major deperssion: Maintenance of therapeutic benefit at 10 months, Psychosomatic Medicine 2000, 62: ) Blumenthal J, Bayak M, Doraiswamy PM, Watkins L, Hoffman BM, Barbour KA, Herman S, Craighead WE, Brosse LA, Waugh R, Hinderliter A, Sherwood A. Exercise and pharmacotherapy in the treatment of major depressive disorder, psychosomatic medicine, 2007; 69: ) Bondolfi G, Jermann F, Van der Linden M, Gex-Fabry M, Bizzini L, Weber Rouget B, Myers-Arrazola L, Gonzalez C, Segal Z, Aubry JM, Bertschy G. Depression relapse prohylaxis with Mindfulness-Based Cognitive Therapy: Replication and extension in the Swiss health care system. Journal of Affective Disorders 122 (2010) ) Bakker B, van Woerkom S. Runningtherapie. Het standaardwerk voor lopers en professionals. 3 e druk. Amsterdam: De Arbeispers, maart ) Dunn AL, Tridevi MH, Kampert JB, Clark CG, Chambliss HO. Exercise treatment for depression: Efficacy and dose response, American journal of preventive medicine, 2005, 28:1. 6) Knubben K, Reischies FM, Adli M, Schlattmann P, Bauer M, Dimeo F. A randomized, controlled study on the effect of a short-term endurance training programme in patient with major depression, Br J sport med, 2007;41: ) Loo M, Nauta N. depressiepreventie, handreiking voor bedrijfsartsen. NVAB, 2010, ) Ma SH, Teasdale JD. Mindfulness-Based Cognitive Therapy for Depression: Replication and Exploration of Differential Relapse Prevention Effects. Journal of Consolting and Clinical Psychology 2004, vol. 72, No. 1, ) Mather AS, Roderigues C, Guthrie MF, McHarg AM, Reid IC, McMurdo AET. Effects of exercise on depressive symptoms in older adults with poorly responcive depressive disorder, British Journal of Psychiatry 2002, 180, ) Nevid JS, Rathus SA, Greene B, Hoencamp E, Bruijn J. Psychiatrie een inleiding ) Segal ZV., Williams JMG, Teasdale JD. Mindfulness-Based Cognitive Therapy for Depression: A New Approach to Preventing Relapse. Guilford Press. New York, ) Singh NA,Clements KM,Fiatarone Singh MA. The efficacy of exercise as a long-term Antidepressant in Elderly Subjects: A Randomized Controlled Trial. Journal of gerontology 2001, vol 56A, No8, M497-N ) Teasdale JD, Williams JMG, Soulsby JM, Segal ZV, Ridgeway VA, Lau MA. Prevention of Relapse/Recurrence in Major Depression by Mindfulness-Based Cognitive Therapy. Journal of Consulting and Clinical Psychology 2000, Vol 68, No4,
10 14) Teasdale JD, Kuyken W, Taylor RS, Barrett B, Evans A, Byford S, Watkins E, Holden E, White K, Byung R, Mullan E. Mindfulness based Cognitive Therapy to Prevent Relapse in Recurrent Depression. Journal of Consulting and Clinical Psychology 2008, Vol. 76, No. 6, ) NHG- Nederlands Huisartsen Genootschap April ) Velde, van der V. Multidiscipliniare richtlijn voor depressie. Trimbos Instituut: 2005.
Mindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht
Mindfulness - de 8-weekse training in vogelvlucht Flip Kolthoff, psychiater Radboud Universitair Centrum voor Mindfulness, GGZ Noord-Holland-Noord Flip Kolthoff, VUmc, 20-01-2012 1 Inleiding Flip Kolthoff,
Nadere informatieWat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg
Wat is depressie? Oorzaak, omvang, gevolg Prof. Dr. Brenda Penninx Vakgroep psychiatrie / GGZ ingeest Neuroscience Campus Amsterdam Mental Health EMGO+ Institute for Health and Care Research b.penninx@vumc.nl
Nadere informatieSAMENVATTING. Achtergrond en doelstellingen van dit proefschrift
153 SAMENVATTING Achtergrond en doelstellingen van dit proefschrift Angst en depressie zijn de meest voorkomende psychische stoornissen, de ziektelast is hoog en deze aandoeningen brengen hoge kosten met
Nadere informatieScreening en behandeling van psychische problemen via internet. Viola Spek Universiteit van Tilburg
Screening en behandeling van psychische problemen via internet Viola Spek Universiteit van Tilburg Screening en behandeling van psychische problemen via internet Online screening Online behandeling - Effectiviteit
Nadere informatiehoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 Hoofdstuk 5
SAMENVATTING 117 Pas kortgeleden is aangetoond dat ADHD niet uitdooft, maar ook bij ouderen voorkomt en nadelige gevolgen kan hebben voor de patiënt en zijn omgeving. Er is echter weinig bekend over de
Nadere informatiehoofdstuk 2 hoofdstuk 3
Om de herkenning van patiënten met depressieve stoornis in de eerste lijn te verbeteren wordt wel screening aanbevolen. Voorts worden pakketinterventies aanbevolen om de kwaliteit van zorg en de resultaten
Nadere informatieCognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met
Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met Autismespectrumstoornissen: ADASS Achtergrond ADASS Veelvuldig voorkomen van
Nadere informatieMindfulness binnen de (psycho) oncologie. Else Bisseling, 16 mei 2014
Mindfulness binnen de (psycho) oncologie Else Bisseling, 16 mei 2014 (Online) Mindfulness-Based Cognitieve Therapie voor kankerpatiënten. (Cost)effectiveness of Mindfulness-Based Cognitive Therapy (MBCT)
Nadere informatieDepressie bij ouderen Herstel als voorwaarde voor rehabilitatie?
Depressie bij ouderen Herstel als voorwaarde voor rehabilitatie? Rob Kok, psychiater, epidemioloog Parnassia Bavo Groep Den Haag Waarom rehabilitatie? Eerherstel van wie? Over welke ouderen hebben we het
Nadere informatieSaMenvatting (SUMMARy IN DUTCH)
Samenvatting (summary in Dutch) Samenvatting In hoofdstuk 1 wordt de algemene introductie van dit proefschrift beschreven. De nadruk in dit proefschrift lag op patiënten met hoofd-halskanker (HHK) en
Nadere informatieGedragsmatige activatie en antidepressiva voor (ernstige) depressie: een behandelstudie uit Iran
Gedragsmatige activatie en antidepressiva voor (ernstige) depressie: een behandelstudie uit Iran Marcus Huibers, Latif Moradveisi, Fritz Renner, Modabber Arasteh & Arnoud Arntz Department of Clinical Psychological
Nadere informatieKennislacunes NHG-Standaard Depressie
Kennislacunes Kennislacunes 1. Het nut van screening naar depressie bij mensen met een chronische somatische aandoening in de (noot 15-16). 2. De 4DKL als instrument om het verloop van de (ernst van de)
Nadere informatie4.3.1 Diagnostische Checklist voor cliënten zonder dementie: DSM-5 criteria
4.3.1 Diagnostische Checklist voor cliënten zonder dementie: DSM-5 criteria Stappen 1 t/m 4 betreffen Depressie, stappen 5 en 6 betreffen Apathiesyndroom STAP 1. Bepaal of de volgende hoofdsymptomen voorkomen.
Nadere informatiePatricia van Oppen De impact van depressie op de behandeling van de Obsessieve compulieve Stoornis op lange termijn
Patricia van Oppen De impact van depressie op de behandeling van de Obsessieve compulieve Stoornis op lange termijn 9 november 2012 VU Medisch Centrum/GGZinGeest/Amsterdam Patricia van Oppen 1 Presentatie
Nadere informatiePreventie en behandeling van psychische klachten bij ouderen door meer bewegen. Dr. Ingrid Hendriksen
Preventie en behandeling van psychische klachten bij ouderen door meer bewegen Dr. Ingrid Hendriksen Inhoud Psychische klachten en bewegen Bewegen ter preventie van depressie Bewegingstherapie bij depressieve
Nadere informatieHoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het
Samenvatting Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het individu als op populatieniveau. Effectieve
Nadere informatieBijlagen J. Wiersma et al., Neem de regie over je depressie, DOI / , 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media
Bijlagen J. Wiersma et al., Neem de regie over je depressie, DOI 10.1007/978-90-368-1003-6, 2015 Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Media 50 neem de regie over je depressie Bijlage 1 Beloopstabel
Nadere informatieInhoud. Nieuw in de NHG Standaard Angst. Vraag 2. Vraag 1. Vraag 3. Nieuw in de NHG standaard in beleid. Nieuw?! Diagnose en beleid RCT Implementatie
Inhoud Nieuw in de NHG Standaard Angst Christine van Boeijen PAO H 2012 Nieuw?! Diagnose en beleid RCT Implementatie En verder Wat hebt u geleerd? Vraag 1 Waarmee presenteert een patient met een angststoornis
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/43602 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Fenema, E.M. van Title: Treatment quality in times of ROM Issue Date: 2016-09-15
Nadere informatieMindfulness bij somatoforme stoornissen. Hiske van Ravesteijn psychiater i.o.
Mindfulness bij somatoforme stoornissen Hiske van Ravesteijn psychiater i.o. Mindfulness-based cognitieve therapie (MBCT) bij somatoforme stoornissen Onverklaarde lichamelijke klachten 20% Persisterende
Nadere informatieVroeginterventie via het internet voor depressie en angst
Samenvatting 141 Vroeginterventie via het internet voor depressie en angst Hoofdstuk 1 is de inleiding van dit proefschrift. Internetbehandeling voor depressie en angst is bewezen effectief. Dit opent
Nadere informatieKorte bijdrage Het belang van subklinische depressies
Korte bijdrage Het belang van subklinische depressies door P. Cuijpers Samenvatting Subklinische depressies zijn depressieve beelden waarbij sprake is van depressieve klachten zonder dat voldaan is aan
Nadere informatieDiagnose en classificatie in de psychiatrie
Diagnose en classificatie in de psychiatrie Klinische Validiteit Research Betrouwbaarheid Prof dr Bert van Hemert psychiater en epidemioloog Afdelingshoofd psychiatrie DBC Kosten-baten 2 Diagnosen in de
Nadere informatie5-12-2012 WELKOM. Depressieve klachten en hulpbehoefte bij diabetes. De komende 45 minuten
WELKOM 5 december 2012 Depressieve klachten en hulpbehoefte bij diabetes Caroline Lubach: senior verpleegkundig consulent diabetes VUmc Anita Faber: research coördinator Diabetes Research Centrum, Hoogeveen
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 200 NEDERLANDSE SAMENVATTING Duizeligheid is een veel voorkomend probleem bij ouderen. Tot 30% van de thuiswonende ouderen van 65 jaar en ouder ervaart enige vorm van duizeligheid.
Nadere informatieZimmerman, Sheeran, & Young. Beoordelen van de aanwezigheid van depressie
DIAGNOSTIC INVENTORY FOR DEPRESSION (DID) Zimmerman, M., Sheeran, T., & Young, D. (2004). The Diagnostic Inventory for Depression: A self-report scale to diagnose DSM-IV Major Depressive Disorder. Journal
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/39582 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/39582 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Hegeman, Annette Title: Appearance of depression in later life Issue Date: 2016-05-18
Nadere informatiePsychofysiologische begeleiding zinvol bij SOLK. (Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijk Klachten)
Psychofysiologische begeleiding zinvol bij SOLK. (Somatisch Onvoldoende verklaarde Lichamelijk Klachten) Eveline Kempenaar Algemene Leden Vergadering VDV november 2012 In het nieuws! 1 Definitie SOLK Lichamelijke
Nadere informatiePreventie van depressie bij adolescenten: wat is de beste weg? Dr. Daan Creemers Gz-psycholoog i.o./onderzoekscoordinator K&J GGZ Oost Brabant
Preventie van depressie bij adolescenten: wat is de beste weg? Dr. Daan Creemers Gz-psycholoog i.o./onderzoekscoordinator K&J GGZ Oost Brabant Film: fragmenten Iedereen depressief (VPRO) - Depressie groot
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Addendum A 173 Nederlandse samenvatting Het doel van het onderzoek beschreven in dit proefschrift was om de rol van twee belangrijke risicofactoren voor psychotische stoornissen te onderzoeken in de Ultra
Nadere informatieCognitive behavioral therapy for treatment of anxiety and depressive symptoms in pregnancy: a randomized controlled trial
Cognitive behavioral therapy for treatment of anxiety and depressive symptoms in pregnancy: a randomized controlled trial dr. T. Verbeek arts-epidemioloog Afd. Huisartsgeneeskunde en Epidemiologie 22 januari
Nadere informatieAppendix. Nederlandstalige samenvatting (Dutch summary)
Appendix Nederlandstalige samenvatting (Dutch summary) 93 87 Inleiding Diabetes mellitus, kortweg diabetes, is een ziekte waar wereldwijd ongeveer 400 miljoen mensen aan lijden. Ook in Nederland komt de
Nadere informatieSamenvatting Samenvatting
Samenvatting Samenvatting Binnen het domein van hart- en vaatziekten is een bypassoperatie de meest uitgevoerde chirurgische ingreep. Omdat bij een hartoperatie het borstbeen wordt doorgesneden en er meestal
Nadere informatieCoaching, Counseling & DSM
Coaching, Counseling & DSM Ron van Deth - Overgang van DSM-IV naar DSM-5 - Wat kan/moet ik als coach/counselor met de DSM? Valkuilen coach/counselor Gaan diagnosticeren Iemand met een psychische stoornis
Nadere informatieEffectiviteit van Mindfulness-based cognitive therapy bij depressie
Effectiviteit van Mindfulness-based cognitive therapy bij depressie Mindfulness: Bevrijding van chronische depressie Universiteit van Amsterdam Afdeling Psychologie Bachelorthese Auteur: Eline Landgraaf
Nadere informatieCHAPTER 7. Samenvatting
CHAPTER 7 Samenvatting Samenvatting (Summary in Dutch) De interacties die depressieve patiënten hebben met anderen, in het algemeen, en de interacties van depressieve patiënten met hun partner, in het
Nadere informatieDepressie na een hartinfarct en risico op nieuwe hartklachten
Depressie na een hartinfarct en risico op nieuwe hartklachten Marij Zuidersma Promotoren: Peter de Jonge, Johan Ormel, Henk Jan Conradi Interdisciplinary center for psychiatric epidemiology University
Nadere informatieSamenvatting SAMENVATTING Hoofdstuk 1 is de algemene introductie over de inhoud van dit proefschrift. Depressie en angststoornissen zijn de meest voorkomende psychische stoornissen en brengen een grote
Nadere informatiewaardoor een beroerte kan worden gezien als een chronische aandoening.
amenvatting Elk jaar krijgen in Nederland zo n 45.000 mensen een beroerte, ook wel CVA (Cerebro Vasculair Accident) genoemd. Ongeveer 60% van hen keert na opname in het ziekenhuis of revalidatiecentrum
Nadere informatieGGz in de huisartsenpraktijk. Christina Van der Feltz-Cornelis Symposium: Huisarts en POH GGz: samen sterker! Nieuwegein 22 januari 2015
GGz in de huisartsenpraktijk Christina Van der Feltz-Cornelis Symposium: Huisarts en POH GGz: samen sterker! Nieuwegein 22 januari 2015 MODEL BASISGGZ Model BasisGGz-Generalistische GGz-Specialistische
Nadere informatieDepressief realisme, angsthaas of zwartkijker?
Depressief realisme, angsthaas of zwartkijker? Realist? Zwartkijker? Angsthaas? Is daar wat aan te doen? Prof. dr. Claudi Bockting, Rijksuniversiteit Groningen Depressief realisme, angsthaas of zwartkijker?
Nadere informatieAuteur Bech, Rasmussen, Olsen, Noerholm, & Abildgaard. Meten van de ernst van depressie
MAJOR DEPRESSION INVENTORY (MDI) Bech, P., Rasmussen, N.A., Olsen, R., Noerholm, V., & Abildgaard, W. (2001). The sensitivity and specificity of the Major Depression Inventory, using the Present State
Nadere informatieToepasbaarheid en effectiviteit van behandeling voor angststoornissen in de eerste lijn. Christine van Boeijen
Toepasbaarheid en effectiviteit van behandeling voor angststoornissen in de eerste lijn Christine van Boeijen Indeling presentatie Welke stoornissen Vooronderzoeken Hoofdonderzoeken Implementatie Welke
Nadere informatieSamenvatting R1 R2 R3 R4 R5 R6 R7 R8 R9
10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 182 Depressie komt veel voor en is een van de meest invaliderende aandoeningen met een negatieve invloed op vele
Nadere informatieSamenvatting. (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) Dit proefschrift gaat over depressie en de behandeling daarvan. Bestudeerd is of een behandeling bestaande uit de combinatie van medicatie en psychotherapie meer effectief
Nadere informatiePsychotherapie voor Depressie werkt! Maar hoe?
Psychotherapie voor Depressie werkt! Maar hoe? Effecten en Werkingsmechanismes van Cognitieve Therapie en Interpersoonlijke Therapie voor Depressie Dr. Lotte Lemmens Maastricht University Psychotherapie
Nadere informatieDepressie tijdens de zwangerschap uit de taboesfeer
Depressie tijdens de zwangerschap uit de taboesfeer Depressie en angstklachten tijdens de zwangerschap komen regelmatig voor. Toch wordt dit onderwerp nog vaak als taboe ervaren en is niet duidelijk welke
Nadere informatieTransitiecentrum Affectieve Stoornissen (TAS) van het Academisch Medisch Centrum -Depressiediagnostiek en -behandeling voor jongeren-
Transitiecentrum Affectieve Stoornissen (TAS) van het Academisch Medisch Centrum -Depressiediagnostiek en -behandeling voor jongeren- In het Transitiecentrum voor Affectieve Stoornissen (TAS) vindt diagnostiek,
Nadere informatiePreventie van depressie bij adolescenten: wat is de beste weg? Dr. Daan Creemers Gz-psycholoog/onderzoekscoordinator K&J GGZ Oost Brabant
Preventie van depressie bij adolescenten: wat is de beste weg? Dr. Daan Creemers Gz-psycholoog/onderzoekscoordinator K&J GGZ Oost Brabant Film: fragmenten Iedereen depressief (VPRO) Wat is een depressie?
Nadere informatieSamenvatting (summary in Dutch)
Samenvatting (summary in Dutch) 149 Samenvatting (summary in Dutch) Één van de meest voorkomende en slopende ziektes is depressie. De impact op het dagelijks functioneren en op de samenleving is enorm,
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 119 120 Samenvatting 121 Inleiding Vermoeidheid is een veel voorkomende klacht bij de ziekte sarcoïdose en is geassocieerd met een verminderde kwaliteit van leven. In de literatuur
Nadere informatieHet voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis
Samenvatting Het voorkomen van geneesmiddel gerelateerde problemen bij oudere patiënten met polyfarmacie ontslagen uit het ziekenhuis Hoofdstuk 1 bevat de algemene inleiding van dit proefschrift. Dit hoofdstuk
Nadere informatieNederlandse verkorte weergave: Verborgen littekens in recidiverende depressies?
Oorspronkelijk artikel: Elgersma, H. J., Glashouwer, K.A., Bockting, C.L.H., Penninx, B.W.J.H.Penninx, de Jong, P.J. (2013). Hidden scars in depression? Implicit and explicit self-associations following
Nadere informatiePositieve Psychologie Interventies
Positieve Psychologie Interventies PPI bij patiënten met bipolaire stoornis in de euthyme fase Melissa Chrispijn AIOS psychiatrie KenBiS Klinisch Wetenschappelijke Vergadering 16 december 2016 Inhoud Achtergrond
Nadere informatieeen methode die past in het domein van de cognitieve gedragstherapie.
Aandachtgerichte cognitieve therapie bij depressie: een methode die past in het domein van de cognitieve gedragstherapie. Ger Schurink STELLING "Mindfulness", toegepast in de stijl van Mindfulness Based
Nadere informatieSamenvatting. Grip Op Je Dip
Samenvatting Grip Op Je Dip Online depressie-interventie voor adolescenten en jongvolwassenen: effectiviteit, veranderingsmechanismen, en taalgebruik als psychologische marker 163 Hoofdstuk 1 is de algemene
Nadere informatiePatient met angststoornis(sen) Video - casus
Behandeling van angststoornissen in de eerstelijnszorg; effectiviteit en toepasbaarheid van Begeleide Zelfhulp Christine van Boeijen Symposium Geen paniek 2010 Voorstellen Christine van Boeijen, psychiater
Nadere informatieIs het depressie? Dr. M. Zuidersma, UMCG of is het een onderliggend neurodegeneratief beeld? Maar is dit wel zo? Disclosure belangen spreker
Disclosure belangen spreker Is het depressie? of is het een onderliggend neurodegeneratief beeld? Marij Zuidersma Interdisciplinary Center Psychopathology and Emotion regulation (ICPE) 7 mei 2019 (potentiële)
Nadere informatieNIEUWE EUROPESE RICHTLIJN VOOR PREVENTIE, DETECTIE EN BEHANDELING VAN DEPRESSIE IN
NIEUWE EUROPESE RICHTLIJN VOOR PREVENTIE, DETECTIE EN BEHANDELING VAN DEPRESSIE IN PALLIATIEVE ZORG Referentie. Rayner, L., Price, A., Hotopf, M., Higginson, I.J. (2011). The development of evidencebased
Nadere informatieDE STAND VAN DE WETENSCHAP: BEWEZEN EFFECTIEF
'KLEUR JE LEVEN' DE STAND VAN DE WETENSCHAP: BEWEZEN EFFECTIEF Contactgegevens Mentalshare Telefoon: +31 (0)302971198 E-mail: kleurjeleven@mentalshare.nl Website: www.mentalshare.nl In samenwerking met:
Nadere informatieRegistratierichtlijn. E003 Beroepsgebonden depressie
Nederlands Centrum voor Beroepsziekten Coronel Instituut AMC/UvA Postbus 22660 1100 DD Amsterdam tel. 020 566 5387 e mail: ncvb@amc.nl 2 CAScode: P652 Van deze richtlijn is een achtergronddocument Omschrijving
Nadere informatieDoel Doel van de studie is om de invloed van een mindfulness training op cognitieve reactiviteit te onderzoeken.
S27 MINDFULNESS IN DE GEZONDHEIDSZORG Negatieve emoties en gedachten spelen een belangrijke rol in het ontstaan en in stand houden van stress en psychische klachten. Mindfulness based interventies zijn
Nadere informatieValidatie van de Depressie lijst (DL) en de Geriatric Depression Scale (GDS-30) bij Verpleeghuisbewoners
Validatie van de Depressie lijst (DL) en de Geriatric Depression Scale (GDS-30) bij Verpleeghuisbewoners van Somatische en Psychogeriatrische Afdelingen Validation of the Depression List (DL) and the Geriatric
Nadere informatieSamenvatting, conclusies en discussie
Hoofdstuk 6 Samenvatting, conclusies en discussie Inleiding Het doel van het onderzoek is vast te stellen hoe de kinderen (10 14 jaar) met coeliakie functioneren in het dagelijks leven en wat hun kwaliteit
Nadere informatieBelangrijkste bevindingen
Samenvatting Het heeft lang geduurd voordat we Freud s erfenis, namelijk dat ouderen de mentale plasticiteit ontbeerden om te kunnen veranderen of te kunnen profiteren van psychotherapie van ons hebben
Nadere informatieRunning therapie bij depressie: een systematische review A.C.M. Bongers en T.J. Dijkerman
Running therapie bij depressie: een systematische review A.C.M. Bongers en T.J. Dijkerman Running therapy and major depressive disorders: a systematic review Abstract - The lifetime prevalence of major
Nadere informatieROM in de ouderenpsychiatrie
Improving Mental Health by Sharing Knowledge ROM in de ouderenpsychiatrie Marjolein Veerbeek Richard Oude Voshaar, Anne Margriet Pot Financier: Ministerie van VWS 2 Routine Outcome Monitoring Definitie
Nadere informatieVoorstellen. Belangenverstrengeling. Indeling workshop
Workshop Durf te leren, om daarna te leren durven RCT en begeleide zelfhulp Christine van Boeijen Voorstellen Christine van Boeijen, psychiater GGNet Apeldoorn-Zutphen en plaatsvervangend opleider GGNet
Nadere informatieDe psychopathologische gevolgen van pijnklachten Eric de Heer
De psychopathologische gevolgen van pijnklachten Eric de Heer Psycholoog i.o. tot GZ-psycholoog Senior onderzoeker VIP (Vroege Interventie Psychose) Tilburg GGz Breburg Pijn! pijn is een stressvolle ervaring
Nadere informatieDe revisie van de richtlijn angststoornissen
De revisie van de richtlijn angststoornissen Ton van Balkom VU-MC/GGZ ingeest Amsterdam Dagelijkse behandeling angststoornis (Young et al, Arch Gen Psychiatry 2001) Depressie Angst Angst + Depressie
Nadere informatie15:40 16:00 uur. Depressie en dementie RICHARD OUDE VOSHAAR. Ouderenpsychiater
5:40 6:00 uur Depressie en dementie RICHARD OUDE VOSHAAR Ouderenpsychiater % psychiatrische problemen bij Alzheimer 60 50 40 30 20 0 0 Zhao et al, J Affect Disord 205 Wanneer spreken van van een depressie?
Nadere informatieMindfulness op individuele basis: wat kan een patiënt met een chronische aandoening daarmee?
Mindfulness op individuele basis: wat kan een patiënt met een chronische aandoening daarmee? M A Y A S C H R O E V E R S, U N I V E R S I T A I R M E D I S C H C E N T R U M G R O N I N G E N Mindfulness
Nadere informatieHoofdstuk 1 Hoofdstuk 2
179 In dit proefschrift werden de resultaten beschreven van studies die zijn verricht bij volwassen vrouwen met symptomen van bekkenbodem dysfunctie. Deze symptomen komen frequent voor en kunnen de kwaliteit
Nadere informatieDe psychopathologische gevolgen van pijnklachten. Eric de Heer
De psychopathologische gevolgen van pijnklachten Eric de Heer Psycholoog i.o. tot GZ-psycholoog Senior onderzoeker VIP (Vroege Interventie Psychose) Tilburg GGz Breburg Pijn! pijn is een stressvolle ervaring
Nadere informatieop zoek naar good practices
Werken met psychische klachten op zoek naar good practices Presentatie Congres Mensenwerk 9 februari 2015 Philip de Jong en Femke Reijenga Agenda 1. Het onderzoek 2. De bevindingen 3. De betekenis 4. Discussie
Nadere informatiePsychologische behandeling voor SOLK-patiënten door de POH-GGZ: resultaten van een rct
Psychologische behandeling voor SOLK-patiënten door de POH-GGZ: resultaten van een rct Kate Sitnikova 8 november 2018 Amsterdam UMC Locatie VUmc Afdeling Huisartsgeneeskunde & Ouderengeneeskunde Sheet
Nadere informatieWie zijn wij? Wie bent u? Waar bent u werkzaam? Welke setting en sector? Wat wilt u leren van deze workshop?
Wat kunt U daarmee? Alwies Hendriks, psychomotorisch therapeut Margje Mahler, ouderenpsycholoog Wie zijn wij? Wie bent u? Waar bent u werkzaam? Welke setting en sector? Wat wilt u leren van deze workshop?
Nadere informatieWie zijn wij? Wie bent u? Waar bent u werkzaam? Welke setting en sector? Wat wilt u leren van deze workshop?
Wat kunt U daarmee? Alwies Hendriks, psychomotorisch therapeut Margje Mahler, ouderenpsycholoog Wie zijn wij? Wie bent u? Waar bent u werkzaam? Welke setting en sector? Wat wilt u leren van deze workshop?
Nadere informatieElectronisch affect monitoren met feedback-interventie in de behandeling van depressie: een randomized controlled trial
Electronisch affect monitoren met feedback-interventie in de behandeling van depressie: een randomized controlled trial Ingrid Kramer ima.kramer@ggze.nl Van onderzoek naar de klinische praktijk PsyMate
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting 99 Nederlandse Samenvatting Depressie is een veel voorkomend en ernstige psychiatrisch ziektebeeld. Depressie komt zowel bij ouderen als bij jong volwassenen voor. Ouderen en jongere
Nadere informatiePLAATS VAN ANTIDEPRESSIVA IN DE AANPAK IN DE EERSTE LIJN VAN DEPRESSIE BIJ VOLWASSENEN
PLAATS VAN ANTIDEPRESSIVA IN DE AANPAK IN DE EERSTE LIJN VAN DEPRESSIE BIJ VOLWASSENEN In dit artikel wordt de plaats van antidepressiva in de aanpak van depressie in de eerste lijn bij volwassenen besproken.
Nadere informatieSamenvatting (Summary in Dutch)
Samenvatting (Summary in Dutch) Depressieve stoornissen zijn wijdverspreid, hebben nadelige gevolgen voor de kwaliteit van leven van patiënten en hun familieleden. Deze stoornissen worden geassocieerd
Nadere informatieBij gebrek aan bewijs
Bij gebrek aan bewijs kennis is macht! internet in de spreekkamer P.A. Flach Bedrijfsarts Arbo- en milieudienst RuG 09-10-2006 1 3 onderdelen 1. Wat is EBM 2. Zoeken in PubMed 3. Beoordelen van de resultaten
Nadere informatieDoor dwang gegijzeld. (Laat-begin) obsessieve-compulsieve stoornis bij Ouderen. Roos C. van der Mast
Door dwang gegijzeld (Laat-begin) obsessieve-compulsieve stoornis bij Ouderen Roos C. van der Mast OCS bij ouderen De obsessieve-compulsieve stoornis is een persisterende en stabiele diagnose die zelden
Nadere informatieAGED: Amsterdam Groningen Elderly Depression Study
AGED: Amsterdam Groningen Elderly Depression Study Angst en depressie bij verpleeghuisbewoners; prevalentie en risico indicatoren Lineke Jongenelis Martin Smalbrugge EMGO, onderzoeksprogramma common mental
Nadere informatieFarmacotherapie in de acute fase van alcoholdetoxificatie. Critically Appraised Topic
Farmacotherapie in de acute fase van alcoholdetoxificatie Critically Appraised Topic Disclosure (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring
Nadere informatieHeeft positieve affectregulatie invloed op emotionele problemen na ingrijpende gebeurtenissen?
Heeft positieve affectregulatie invloed op emotionele problemen na ingrijpende gebeurtenissen? Lonneke I.M. Lenferink Rijksuniversiteit Groningen, Universiteit Utrecht Paul A. Boelen Universiteit Utrecht,
Nadere informatieVoorkomen van recidief bij depressie: Fava s cognitieve psychotherapie gericht op welzijn
k o r t e b i j d r a g e Voorkomen van recidief bij depressie: Fava s cognitieve psychotherapie gericht op welzijn c. d e v i n, g. p i e t e r s samenvatting Medicamenteuze behandelstrategieën gelden
Nadere informatieEen depressie. P unt P. kan u helpen. volwassenen
Een depressie P unt P kan u helpen volwassenen Iedereen is wel eens moe, somber en lusteloos. Het is een normale reactie op tegenvallers, een verlies en andere vervelende gebeurtenissen. Wanneer dit soort
Nadere informatieSTAPPENPLAN SLAAPSTOORNIS IN DE EERSTE LIJN
STAPPENPLAN SLAAPSTOORNIS IN DE EERSTE LIJN Herkennen en behandelen van slaapstoornissen bij ouderen. STAP 1: Screenen op slaapstoornis (kruis aan). 1a. Ervaart u problemen met slapen? 1b Heeft u de afgelopen
Nadere informatieDepressie en diabetes: de (toekomstige) praktijk? dr. Victor Pop, huisarts Hoogleraar Eerstelijnszorg Universiteit Tilburg
Depressie en diabetes: de (toekomstige) praktijk? dr. Victor Pop, huisarts Hoogleraar Eerstelijnszorg Universiteit Tilburg Overzicht van de lezing De dagelijkse praktijk Disease-management niet los van
Nadere informatieAls je dip een depressie wordt. Dokter op dinsdag 11 december 2012 L.Breuning, psychiater
Als je dip een depressie wordt. Dokter op dinsdag 11 december 2012 L.Breuning, psychiater Wanneer is een dip een depressie Dip hoort bij het leven Depressie is een ziekte Ziekte die (nog) niet aan te tonen
Nadere informatieNEDERLANDSE SAMENVATTING 143. Nederlandse samenvatting
NEDERLANDSE SAMENVATTING 143 Nederlandse samenvatting 144 NEDERLANDSE SAMENVATTING De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) stelt dat psychische gezondheid een staat van welzijn is waarin een individu zich
Nadere informatieIs de therapeutische relatie in CGT voor CVS van belang voor het behandelresultaat?
Is de therapeutische relatie in CGT voor CVS van belang voor het behandelresultaat? Hans Knoop Marianne Heins Gijs Bleijenberg CGT leidt tot een afname van klachten % patienten dat geen of duidelijk minder
Nadere informatieStadiëring en interepisodisch functioneren bij Bipolaire Stoornissen
Stadiëring en interepisodisch functioneren bij Bipolaire Stoornissen Ralph Kupka hoogleraar Bipolaire Stoornissen VU Medisch Centrum Academische Zorglijn Bipolair, GGZinGeest Altrecht Bipolair Stabiel
Nadere informatieNederlandse samenvatting. Het in kaart brengen en bespreken van de kwaliteit van leven van adolescenten met type 1 diabetes in de reguliere zorg
Nederlandse samenvatting Het in kaart brengen en bespreken van de kwaliteit van leven van adolescenten met type 1 diabetes in de reguliere zorg Dit proefschrift richt zich op adolescenten met type 1 diabetes
Nadere informatieDepressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie,
Depressief syndroom Persoonlijke Psychiatrie, 21-6-2017 Jan Spijker, psychiater, hoogleraar Chronische Depressie, Radboud Universiteit Nijmegen hoofd programma depressie Pro Persona, Nijmegen Indeling
Nadere informatieDe toegevoegde waarde van antipsychotica bij de behandeling van een depressie. P. Moleman directeur Moleman Psychopharmacology
De toegevoegde waarde van antipsychotica bij de behandeling van een depressie P. Moleman directeur Moleman Psychopharmacology Relaties met een farmaceutisch bedrijf of sponsor Geen Antidepressivum, antipsychoticum
Nadere informatieSTAPPENPLAN ANGST IN DE EERSTE LIJN
STAPPENPLAN ANGST IN DE EERSTE LIJN Doel Vroegtijdige opsporing en behandeling van angst bij zelfstandig wonende ouderen. STAP 1: Screenen op angst in de eerste lijn (kruis aan). Voelde u zich de afgelopen
Nadere informatiePsychologische zorg voor kinderen en jongeren. De Golfbreker Preventie en psychologische zorg voor kinderen en jongeren. Samen werken aan jezelf
Psychologische zorg voor kinderen en jongeren De Golfbreker Preventie en psychologische zorg voor kinderen en jongeren Samen werken aan jezelf Inhoud Belang psychologische zorg voor jeugd Psychologische
Nadere informatie