Nikhef Workshop. 3de-jaars bachelor NIKHEF/UvA. docenten: Dr. Ivo van Vulpen Dr. Auke-Pieter Colijn
|
|
- Ida Veenstra
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 2009/1 viii Nikhef Workshop Black Holes in de LHC 3de-jaars bachelor NIKHEF/UvA docenten: Dr. Ivo van Vulpen Dr. Auke-Pieter Colijn Dr. Marcel Vreeswijk NIKHEF/UVA 1
2 1 Samenvatting Doet de Large Hadron Collider het veilig? Doemdenkers en een handjevol natuurkundigen denken dat er bij de nieuwe deeltjesversneller in Geneve (LHC) zwarte gaten of andere exotische verschijnselen zouden kunnen optreden die een bedreiging zijn voor onze planeet. Dergelijke doemscenarios hebben de afgelopen maanden toen de LHC voor het eerst in werking werd gezet overdadige aandacht gekregen in de media. De organisatoren van de workshop willen graag samen met de deelnemers een eenduidig antwoord krijgen op de vraag of of we ons echt geen zorgen moeten maken en of al deze media aandacht nou terecht was. Gedurende de eerste week wordt een basis gelegd van LHC kennis. Daarna worden verschillende theoretische modellen bekeken die microscopische zwarte gaten voorspellen. De eigenschappen van deze objecten worden gelegd naast die van macroscopische zwarte gaten. Een analyse van bestaande waarnemingen cosmologisch en deeltjesbotsingen in combinatie met onze theoretische kennis zal ons leiden naar een heldere verklaring over de veiligheid van de LHC. 2 de Workshop De vorm van dit vak, Workshop, houdt in dat jullie zelf de stof moeten bestuderen en daarover elkaar geregeld rapporteren in de vorm van een presentatie. We werken in groepjes van ongeveer 4 personen aan een onderwerp. De presentaties duren ongeveer 30 minuten en je moet als individu minstens bij twee presentaties aan het woord zijn geweest. De opgaven dienen als groep gemaakt en ingeleverd te worden en we zullen je af en toe vragen de opgave toe te lichten (voor het bord). De Workshop is geroosterd in week2-5 op de dinsdag- en donderdagochtenden. De dagindeleing ziet er als volgt uit. In de rest van dit document staan enkele onderwerpen beschreven waaruit je kunt kiezen. Dit document is nog niet volledig en zal ge-update worden tijdens de Workshop aan de hand van de verkregen inzichten. 2
3 Dag 1 Presentatie Black Holes Dr. Colijn dinsdag Indelen van vier groepen Korte toelichting opgave Inlezen Keuze van een Onderwerp Dag 2 Colijn/Vreeswijk donderdag Uitwerken groepsonderwerp Maken opgaven Voorbereiden Presentatie Dag 3 Colijn/Vreeswijk dinsdag Presentatie (PI) 4x Inleveren/bespreken Opgave OI Korte toelichting nieuwe opgave Keuze van een Onderwerp Dag 4 Colijn/Vreeswijk donderdag Uitwerken groepsonderwerp Maken opgaven Voorbereiden Presentatie Dag 5 Vulpen dinsdag Presentatie (PII) 4x Inleveren/bespreken Opgave OII Korte toelichting nieuwe opgave Keuze van een Onderwerp Dag 6 Colijn/Vreeswijk/Vulpen donderdag Uitwerken groepsonderwerp Maken opgaven Voorbereiden Presentatie Dag 7 Colijn/Vreeswijk/Vulpen dinsdag Uitwerken groepsonderwerp Maken opgave Voorbereiden Presentatie Dag 6 Colijn/Vreeswijk/Vulpen donderdag Presentatie (PIII) 4x Inleveren/bespreken Opgave OIII Discussie m.b.t. Safety 3
4 3 Schriftelijke opgaven De opgaven zitten of achteraan dit document en/of apart uitgereikt. De eerste opgave zal gaan over de structuur van het proton en de productie cross-sectie van zwarte gaten. (Denk erom: je kunt beter je opgave niet op tijd af hebben dan je presentatie.) 4 Onderwerpen voor Presentaties In deze sectie vind je een aantal onderwerpen die je (als groep) kunt kiezen voor je presentatie. Wat je presenteert moet je in principe zelf bedenken, maar we geven ook een aantal centrale vragen die verplicht in je presentatie be-antwoord moeten worden. 4.1 PI Een overzicht van het Standaard Model (zonder Higgs) Bij dit onderwerp geef je een overzicht van het Standaard Model tot nu toe. Derhalve laat je het Higgs mechanisme buiten beschouwing. De centrale vragen die je in deze context eveneens moet be-antwoorden zijn: Waarom vervalt een muon niet naar een electron en het bijbehorende electronneutrino? Waarom vervalt het proton niet? Kan het anti-proton wel vervallen? Is het neutron zijn eigen anti-deeltje? Koppelen fotonen aan elkaar? Koppelen gluonen aan elkaar? Waarom blijft een Helium kern bestaan? (immers, als je naar de elektrische kracht kijkt, willen de protonen juist niet bij elkaar zitten De ATLAS detector Bij dit onderwerp geef je een overzicht van detectietechnieken die in de ATLAS detector worden toegepast. De centrale vragen die je in deze context eveneens moet be-antwoorden zijn: Als een foton, electron, muon, pion of Z deeltjes wordt geproduceerd, hoe herken je zo n deeltje dan. (deeltjes identificatie). Hoe meet je de energie van verschillende soorten deeltjes (zoals foton, electron, muon, pion en Z deeltje). Als er een neutrino wordt geproduceerd, hoe meten we dan de impulscomponenenten van het neutrino? Of meten we die niet? 4
5 4.1.3 De Large Hadron Collider Bij dit onderwerp beschrijf je de werking van de LHC. De centrale vragen die je in deze context eveneens moet be-antwoorden zijn: Hoe blijft een proton in zijn baan? Hoe werkt een dipool magneet? Hoe werkt een quadrupool magneet? Hoe werkt een magnetische lens? Hoe worden protonen versneld? Het Higgs mechanisme Bij dit onderwerp beschrijf je het Higgs mechanisme. De centrale vragen die je in deze context eveneens moet be-antwoorden zijn: Wat voorspelt het SM voor de massa van de deeltjes? Wat voorspelt het SM voor de ratio van de massa s van de zware ijkbosonen? Wat is theoretisch de lower//upper bound op de Higgs massa? Wat is experimenteel de lower//upper bound op de Higgs massa? Hoe ver komt het Higgs deeltje in de ATLAS detector? deeltje en zijn massa? Hoe meet je het Higgs 5
6 4.2 PII Klassieke zwarte gaten Bij dit onderwerp beschrijf de beginselen van de klassieke zwarte gaten theorie. De centrale vragen die je in deze context eveneens (uitgebreid) moet be-antwoorden zijn: Wat is de relatie tussen de massa en de Schwarzschild radius? Wat is Hawking radiation? Wat is de levensduur van een zwart gat? Heeft een zwart gat angular momentum? En entropie? Kan een zwart gat een electrisch veld hebben? Micro zwarte gaten Bij dit onderwerp beschrijf de beginselen van de quantum zwarte gaten theorie. De centrale vragen die je in deze context eveneens (uitgebreid) moet be-antwoorden zijn: Wat is een micro-blackhole? Wat is de relatie tussen de massa en de Schwarzschild radius? Wat is Hawking radiation? Wat is de levensduur van een zwart gat? Heeft een zwart gat angular momentum? En entropie? Wat is de kans (cross sectie) om een zwart gat in een deeltjesbotsing te produceren? Extra dimensies en zwarte gaten Bij dit onderwerp beschrijf de beginselen van de Extra Dimensie theorie. De centrale vragen die je in deze context eveneens (uitgebreid) moet be-antwoorden zijn: Hoe groot kunnen Extra Dimensies zijn? Tot hoever is de 1/r 2 voor zwaartekracht getest? Hoe werkt het model van Arkani-Hamed en Dimopoulos Dvali? Welke theoretische (mogelijke) problemen m.b.t. Standaard Model worden opgelost door Extra Dimensies? Wat is de relatie tussen Extra Dimensies en Zwarte Gaten? 6
7 4.2.4 Extra dimensies zonder zwarte gaten Bij dit onderwerp beschrijf de beginselen van de Extra Dimensie theorie. De centrale vragen die je in deze context eveneens (uitgebreid) moet be-antwoorden zijn: Hoe groot kunnen Extra Dimensies zijn? Tot hoever is de 1/r 2 voor zwaartekracht getest? Beschrijf het model van Kaluza-Klein Beschrijf het model van Randrall-Sundrum Welke theoretische (mogelijke) problemen m.b.t. Standaard Model worden opgelost door Extra Dimensies? 7
8 4.3 PIII De laatste presentatie ronde begint met een onderwerp uit het safety report zoals uitgereikt (kopie-en eerste dag). Uiteraard wordt van iedereen verwacht dat je het rapport in zijn geheel bestudeerd Exotische modellen Bij dit onderwerp beschrijf de beginselen exotische modellen (behalve zwarte gaten) die in het safety rapport worden genoemd. Dit zijn dus vacuum bubbles, magnetic monopoles en stranglets. De centrale vragen die je in deze context eveneens (uitgebreid) moet be-antwoorden zijn: Kunnen we deze object meten bij de LHC? Hoe? Kunnen deze objecten een gevaar opleveren? Kosmische straling Bij dit onderwerp leg je eerst uit wat de huidige inzichten zijn en lopende experimenten meten aan kosmische straling. Denk aan samenstelling en energie. De centrale vragen die je in deze context eveneens (uitgebreid) moet be-antwoorden zijn: Vergelijk de energy van kosmische straling met die van de LHC botsingen Hoe werkt de GZK cuttoff. Wat leren we van kosmische straling in de context van het gevaar van zwarte gaten productie bij LHC? Betrek ook neutronen-sterren in je antwoord Productie van zwarte gaten in de LHC Bij dit onderwerp bespreek je de fenomenologie van zwarte gaten die geproduceerd worden in de LHC. De centrale vragen die je in deze context eveneens (uitgebreid) moet be-antwoorden zijn: Hoe vaak wordt een zwart gat geproduceerd ij de ATLAS detector? Hoe ziet een zwart gat in ATLAS eruit? Wat voor deeltjes worden er gemaakt en in welke mate? Hoe meet je de massa, temperatuur van een zwart gat? Kun je ook de entropie meten? 8
9 4.3.4 Extra Dimensies bij de LHC Bij dit onderwerp bespreek je de fenomenologie van het bestaan van Extra Dimensies (zwarte gaten uitegezonderd). De centrale vragen die je in deze context eveneens (uitgebreid) moet be-antwoorden zijn: Als gravitonen bestaan, wat voorspelt het model van Kaluza-Klein en dat van Randall-Sundrum aan meetbare effecten (of deeltjes)? Hoe meten we die effecten of deeltjes? Met welke resolutie? Hoe tonen we een spin-2 deeltje aan? 9
10 5 Documentatie Je moet zelf op zoek naar documentatie. De belangrijkste link is uiteraard (en google.com). Afhankelijk van de versie, vind je achteraan dit document nog extra documentatie. 6 Computergebruik Op de elelxx (met xx van 01 tot 22) machines werken de standaard studioxx accounts. Als je bent ingelogd en je wilt files bewaren, maak dan een directory onder je eigen naam. je files regelmatig naar jezelf zodat je een backup hebt! We zijn bezig om ook microsoft-windows te ondersteunen, zodat jullie ook powerpoint en dergelijke kunnen gebruiken. Let op: het volgende werkt waarschijnlijk nog niet, omdat dit volgens het huidige computer beleid nog niet is toegestaan ivm veiligheid. In een unix-window op de elelxx machine, kun je inloggen op een microsoft-windows server met: rdesktop of voor een groter scherm: rdesktop -g90% gebruik het studioxx account of nguest (maar dit is nu nog niet toegestaan, helaas.) 10
Higgs en de Kosmos Niels Tuning (Nikhef) 31 oktober 2013
Higgs en de Kosmos Niels Tuning (Nikhef) 31 oktober 2013 De Higgs Waar gaat het over? Woensdag 4 juli 2012 Waarom is dit belangrijk? De Higgs Waar gaat het over? Dinsdag 8 oktober 2013 for the theoretical
Nadere informatieZoektocht naar de elementaire bouwstenen van de natuur
Zoektocht naar de elementaire bouwstenen van de natuur Het atoom: hoe beter men keek hoe kleiner het leek Ivo van Vulpen CERN Mijn oude huis Anti-materie ATLAS detector Gebouw-40 globe 21 cctober, 2006
Nadere informatieHiggs en de Kosmos Niels Tuning (Nikhef) Hoorn, 15 april 2014
Higgs en de Kosmos Niels Tuning (Nikhef) Hoorn, 15 april 2014 De Higgs Waar gaat het over? Woensdag 4 juli 2012 Waarom is dit belangrijk? De Higgs Waar gaat het over? Dinsdag 8 oktober 2013 for the theoretical
Nadere informatieZoektocht naar het Higgs deeltje. De Large Hadron Collider in actie. Stan Bentvelsen
Zoektocht naar het Higgs deeltje De Large Hadron Collider in actie Stan Bentvelsen KNAW Amsterdam - 11 januari 2011 1 Versnellen op CERN De versneller Large Hadron Collider sub- atomaire deeltjes botsen
Nadere informatieDe large hadron collider: Hoe zien de eerste botsingen eruit? Ivo van Vulpen
De large hadron collider: Hoe zien de eerste botsingen eruit? Ivo van Vulpen Het grootste en het kleinste volgens mijn dochter van 3 volgens haar vader Olifant Klein muisje Grootst Kleinst 10 +22 m 10-9
Nadere informatieDe ontdekking van het Higgs boson. Ivo van Vulpen
De ontdekking van het Higgs boson Ivo van Vulpen CERN in Genève, Zwitserland Mijn oude huis ATLAS experiment vergaderen hotel kantine directeur theoreten Deeltjesfysica 10-15 m atoom kern Wat zijn de bouwstenen
Nadere informatieDe Large Hadron Collider 2.0. Wouter Verkerke (NIKHEF)
De Large Hadron Collider 2.0 Wouter Verkerke (NIKHEF) 11 2 De Large Hadron Collider LHCb ATLAS CMS Eén versneller vier experimenten! Concept studie gestart in 1984! Eerste botsingen 25 jaar later in 2009!!
Nadere informatieDe zoektocht naar het Higgs boson. Ivo van Vulpen
De zoektocht naar het Higgs boson Ivo van Vulpen Als de Higgs ontdekt wordt gaat het de geschiedenisboeken in Als de Higgs niet ontdekt wordt gaat het ook de geschiedenisboeken in Real Madrid - Barcelona
Nadere informatieIn Pursuit of Lepton Flavour Violation. A search for the τ -> μγγ decay with ATLAS at s = 8 TeV. I. Angelozzi
In Pursuit of Lepton Flavour Violation. A search for the τ -> μγγ decay with ATLAS at s = 8 TeV. I. Angelozzi Samenvatting Wat zijn de fundamentele bouwstenen van het universum? Welke krachten bepalen
Nadere informatieWeek-end van de wetenschap, Groningen, 6 oktober 2013 Ivo van Vulpen
Zoektocht naar de elementaire bouwstenen van de natuur Week-end van de wetenschap, Groningen, 6 oktober 2013 Ivo van Vulpen CERN in Genève, Zwitserland Deeltjesfysica 10-15 m atoom kern Wat zijn de bouwstenen
Nadere informatie(a) Noem twee eigenschappen die quarks en leptonen met elkaar gemeen hebben.
Uitwerkingen HiSPARC Elementaire deeltjes C.G.N. van Veen 1 Hadronen Opdracht 1: Elementaire deeltjes worden onderverdeeld in quarks en leptonen. (a) Noem twee eigenschappen die quarks en leptonen met
Nadere informatieWerkstuk Natuurkunde Het Higgsboson
Werkstuk Natuurkunde Het Higgsboson Werkstuk door Anoir 2099 woorden 12 maart 2018 8,5 1 keer beoordeeld Vak Methode Natuurkunde Newton HET HIGGSBOSON EN ZIJN DEMYSTIFICATIE Door: Anoir Koolhoven, Sergio
Nadere informatieHet Standaardmodel. HOVO college Teylers 20 maart 2012 K.J.F.Gaemers
Het Standaardmodel HOVO college Teylers 20 maart 2012 K.J.F.Gaemers 20 maart 2012 HOVO 2012 I 2 20 maart 2012 HOVO 2012 I 3 C12 atoom 6 elektronen 6 protonen 6 neutronen 20 maart 2012 HOVO 2012 I 4 20
Nadere informatieKleinse Fles. Introductie String Zoologie Brane Worlds Zwarte Gaten
Van Leidsche Flesch tot Kleinse Fles Introductie String Zoologie Brane Worlds Zwarte Gaten Introductie String Theory is een Theorie van Gravitatie The Crux of the Matter Algemene Relativiteitstheorie stelt
Nadere informatieHiggs-deeltje. Peter Renaud Heideheeren. Inhoud
Higgs-deeltje Peter Renaud Heideheeren Inhoud 1. Onze fysische werkelijkheid 2. Newton Einstein - Bohr 3. Kwantumveldentheorie 4. Higgs-deeltjes en Higgs-veld 3 oktober 2012 Heideheeren 2 1 Plato De dingen
Nadere informatieHet berekenbare Heelal
Het berekenbare Heelal 1 BETELGEUSE EN HET DOPPLEREFFECT HET IS MAAR HOE JE HET BEKIJKT NAAR EEN GRENS VAN HET HEELAL DE STRINGTHEORIE HET EERSTE BEREKENDE WERELDBEELD DE EERSTE SECONDE GUT, TOE, ANTROPISCH
Nadere informatieDe magische wereld van het allerkleinste - gedeelde dromen & innovatie -
De magische wereld van het allerkleinste - gedeelde dromen & innovatie - 40 jaar VIBA, 18 november 2016 Ivo van Vulpen Innovatie is overal In een steeds veranderende wereld vervult de VIBA al veertig jaar
Nadere informatie28 augustus 2012, Introductiecollege 1e jaars studenten UvA. Het Higgs boson. Ivo van Vulpen (UvA/Nikhef)
28 augustus 2012, Introductiecollege 1e jaars studenten UvA Het Higgs boson Ivo van Vulpen (UvA/Nikhef) VWO examen natuurkunde 2012 Tijdens de botsing ontstaan allerhande elementaire deeltjes. Hierbij
Nadere informatieLarge Hadron Collider. Werkbladen. HiSPARC. 1 Inleiding. 2 Voorkennis. 3 Opgaven atoombouw. C.G.N. van Veen
Werkbladen HiSPARC Large Hadron Collider C.G.N. van Veen 1 Inleiding In het voorjaar van 2015 start de LHC onieuw o. Ditmaal met een hogere energie dan ooit tevoren. Protonen met een energie van 7,0 TeV
Nadere informatieDe bouwstenen van het heelal Aart Heijboer
De bouwstenen van het heelal Aart Heijboer 13 Jan 2011, Andijk slides bekijken: www.nikhef.nl/~t61/outreach.shtml verdere vragen: aart.heijboer@nikhef.nl Het grootste foto toestel ter wereld Magneten
Nadere informatieLHCb Wat doen wij? Niels Tuning voor ET - 8 januari 2013
LHCb Wat doen wij? Niels Tuning voor ET - 8 januari 2013 LHCb Waarom deeltjesfysica? Waarom LHCb? Resultaten Upgrade Deeltjesfysica Bestudeert de natuur op afstanden < 10-15 m 10-15 m atoom kern Quantum
Nadere informatie(a) Noem twee eigenschappen die quarks en leptonen met elkaar gemeen hebben.
Werkbladen HiSPARC Elementaire deeltjes C.G.N. van Veen 1 Hadronen Opdracht 1: Elementaire deeltjes worden onderverdeeld in quarks en leptonen. (a) Noem twee eigenschappen die quarks en leptonen met elkaar
Nadere informatieSymmetie en Symmetrie. in het Standaard Model
Symmetie en Symmetrie in het Standaard Model Eric Laenen Utrecht Het Higgs deeltje Wat weet U wellicht al? - Higgs deeltje is klein (en duur) - media noemen het te vaak God-deeltje? - wordt gezocht onder
Nadere informatieWaarvan is het heelal gemaakt? Hoe is het allemaal begonnen?
Waarvan is het heelal gemaakt? Hoe is het allemaal begonnen? We leven op aarde, een kleine blauwgroene planeet, de derde van de zon en één van de naar schatting 400 miljard sterren van de Melkweg, één
Nadere informatieWaarneming van een nieuw deeltje met massa 125 GeV
Waarneming van een nieuw deeltje met massa 125 GeV CMS Experiment, CERN 4 juli 2012 Samenvatting In een seminarie dat vandaag plaatsvond in het Europees Laboratorium voor Nucleair Onderzoek (CERN), en
Nadere informatieQuantummechanica en Relativiteitsleer bij kosmische straling
Quantummechanica en sleer bij kosmische straling Niek Schultheiss 1/19 Krachten en krachtdragers Op kerndeeltjes werkt de zwaartekracht. Op kerndeeltjes werkt de elektromagnetische kracht. Kernen kunnen
Nadere informatieSterren kijken op de bodem van de zee Aart Heijboer
Sterren kijken op de bodem van de zee Aart Heijboer Onderzoek naar de bouwstenen van de natuur Onderzoek naar het heelal met behulp van die deeltjes Deeltjesfysica: Waaruit bestaat de wereld? Elektron:
Nadere informatieHet Higgs-deeltje ontdekt. En wat dan?
Samenvatting door Carlos Van Cauwenberghe van de lezing over Het Higgs-deeltje ontdekt. En wat dan? gegeven door Prof. Dirk Ryckbosch, Universiteit Gent Inleiding: Zie informatie over de lezing van 9/2/2015
Nadere informatieStart van de Large Hadron Collider te CERN
Start van de Large Hadron Collider te CERN Zoektocht voor een Belgische Nobelprijs in de fysica Belgische Persmap Korte samenvatting: Wetenschappers en ingenieurs uit alle hoeken van de wereld leggen de
Nadere informatieNieuwe resultaten van de zoektocht naar het Higgs deeltje in ATLAS
Nieuwe resultaten van de zoektocht naar het Higgs deeltje in ATLAS Op 4 juli 2012 presenteerde het ATLAS experiment een update van de actuele resultaten van de zoektocht naar het Higgs deeltje. Dat gebeurde
Nadere informatieCERN, de LHC en Het Heelal. Aart Heijboer (CERN)
CERN, de LHC en Het Heelal Aart Heijboer (CERN) Plan: Waarom deeltjesfysica en grote versnellers Wat weten we al Wat willen we nog meer weten CERN & de LHC Waarom zo groot/duur Wat komt er bij kijken Wat
Nadere informatieWetenschappelijke Nascholing Deel 1: Van de alchemisten tot het Higgs-deeltje
Wetenschappelijke Nascholing Deel 1: Van de alchemisten tot het Higgs-deeltje Dirk Ryckbosch Fysica en Sterrenkunde 9 oktober 2017 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 9 oktober
Nadere informatieTheory DutchBE (Belgium) De grote hadronen botsingsmachine (LHC) (10 punten)
Q3-1 De grote hadronen botsingsmachine (LHC) (10 punten) Lees eerst de algemene instructies in de aparte envelop alvorens te starten met deze vraag. In deze opdracht wordt de fysica van de deeltjesversneller
Nadere informatie1 Leerlingproject: Kosmische straling 28 februari 2002
1 Leerlingproject: Kosmische straling 28 februari 2002 1 Kosmische straling Onder kosmische straling verstaan we geladen deeltjes die vanuit de ruimte op de aarde terecht komen. Kosmische straling is onder
Nadere informatieProbus Aalsmeer 20 mei Alles en Niks. VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning. Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
Probus Aalsmeer 20 mei 2015 Alles en Niks VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Alles en niks wat leert het allerkleinste ons over het allergrootste
Nadere informatieProbus 23 apr Alles en Niks. VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning. Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
Probus 23 apr 2015 Alles en Niks VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Alles en niks wat leert het allerkleinste ons over het allergrootste Alles
Nadere informatieZoektocht naar de elementaire bouwstenen van de natuur. Resultaten uit 1 e jaar van de LHC. Ivo van Vulpen
Zoektocht naar de elementaire bouwstenen van de natuur Resultaten uit 1 e jaar van de LHC Ivo van Vulpen Deeltjesfysica 10-15 m atoom kern Wat zijn de bouwstenen van de dingen om ons heen? De stand van
Nadere informatieH3: Deeltjesversneller: LHC in CERN
H3: Deeltjesversneller: LHC in CERN CERN = Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire = Europese organisatie voor nucleair onderzoek CERN ligt op de grens tussen Frankrijk en Zwitserland, dicht bij Genève.
Nadere informatieHet Quantum Universum. Cygnus Gymnasium
Het Quantum Universum Cygnus Gymnasium 2014-2015 Wat gaan we doen? Fundamentele natuurkunde op de allerkleinste en de allergrootste schaal. Groepsproject als eindopdracht: 1) Bedenk een fundamentele wetenschappelijk
Nadere informatieHET PROJECT LARGE HADRON COLLIDER
HET PROJECT LARGE HADRON COLLIDER LHC of Large Hadron Collider zal in de 21 ste eeuw voor een groot deel de natuurkunde van de elementaire deeltjes reviseren. Het voorbereidingswerk heeft meer dan 10 jaar
Nadere informatieWetenschappelijke Nascholing Deel 3: En wat met de overige 96%?
Wetenschappelijke Nascholing Deel 3: En wat met de overige 96%? Dirk Ryckbosch Fysica en Sterrenkunde 23 oktober 2017 Dirk Ryckbosch (Fysica en Sterrenkunde) Elementaire Deeltjes 23 oktober 2017 1 / 27
Nadere informatieWordt echt spannend : in 2015 want dan gaat versneller in Gevene? CERN echt aan en gaat hij draaien op zijn ontwerp specificaties.
Nog niet gevonden! Wordt echt spannend : in 2015 want dan gaat versneller in Gevene? CERN echt aan en gaat hij draaien op zijn ontwerp specificaties. Daarnaast ook in 2015 een grote ondergrondse detector.
Nadere informatieOnder constituenten verstaat men de fundamentele fermionen: de quarks in het versnelde proton of anti-proton, t of de versnelde elektronen of
1 2 3 Onder constituenten verstaat men de fundamentele fermionen: de quarks in het versnelde proton of anti-proton, t of de versnelde elektronen of positronen. De vooruitgang in de hoge-energie fysica
Nadere informatieMeesterklas Deeltjesfysica. Universiteit Antwerpen
Meesterklas Deeltjesfysica Universiteit Antwerpen Programma 9u45 10u00 11u00 11u15 11u45 12u00 13u00 15u00 15u30 17u00 Verwelkoming Deeltjesfysica Prof. Nick van Remortel Pauze Versnellers en Detectoren
Nadere informatieBezoek aan CERN met Vendelinus februari Vendelinus 10/03/18
Bezoek aan CERN met Vendelinus 19 22 februari 2018 Maandag 19 februari. Genk - Annemasse (Fr.) Hotel Campanile Annemasse Dinsdag 20 februari.voormiddag Genève KATHEDRAAL SAINT PIERRE Le Jet D eau Rhône
Nadere informatieBetekenis en Ontdekking van het Higgs-deeltje
Betekenis en Ontdekking van het Higgs-deeltje Lezing bij de afsluiting van het studiejaar 2012-2013 van HOVO Universiteit Leiden op 13 mei 2013 Door prof. dr. Jos Engelen Universiteit van Amsterdam/NIKHEF
Nadere informatieHet ongrijpbare Higgs-deeltje gegrepen
Het Standaardmodel Het ongrijpbare Higgs-deeltje gegrepen Lezing 13 februari 2015 - Koksijde Christian Rulmonde Er zijn 18 elementaire deeltjes waaruit de materie is opgebouwd. Ook de deeltjes die de natuurkrachten
Nadere informatieMajorana Neutrino s en Donkere Materie
? = Majorana Neutrino s en Donkere Materie Patrick Decowski decowski@nikhef.nl Majorana mini-symposium bij de KNAW op 31 mei 2012 Elementaire Deeltjes Elementaire deeltjes en geen quasi-deeltjes! ;-) Waarom
Nadere informatieBetekenis en Ontdekking van het Higgs-deeltje
Betekenis en Ontdekking van het Higgs-deeltje Jos Engelen Universiteit van Amsterdam/NIKHEF en Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) Oneindig De aantrekking van de zwaartekracht,
Nadere informatieATLAS: Detector & Fysica. Robin van der Leeuw
ATLAS: Detector & Fysica Robin van der Leeuw 14-11-2011 Doel Doel is om een idee te geven van: Hoe een detector deeltjes detecteert Waarom zoveel botsingen nodig zijn Hoe we onderzoek doen Een paar voorbeelden
Nadere informatieVERENIGDE DEELTJESINTERACTIES
VERENIGDE DEELTJESINTERACTIES Alle verschijnselen om ons heen en in het heelal kunnen uitgelegd worden met vier basiskrachten: gravitatie, elektromagnetisme, sterke en zwakke wisselwerking. Op het eerste
Nadere informatieSpinning the Higgs. Spin and Parity Measurement of the Discovered Higgs-Like Boson in the H WW lνlν Decay Mode R.Z. Aben
Spinning the Higgs. Spin and Parity Measurement of the Discovered Higgs-Like Boson in the H WW lνlν Decay Mode R.Z. Aben Samenvatting Als u zich ooit heeft afgevraagd waarom de materie om ons heen massa
Nadere informatieHet mysterie van massa massa, ruimte en tijd
Het mysterie van massa massa, ruimte en tijd http://www.nat.vu.nl/~mulders P.J. Mulders home Massa: zwaartekracht zware massa Mm G 2 R zwaartekracht = trage massa 2 v = m R versnelling a c bij cirkelbeweging
Nadere informatieNext-to-Soft Factorization and Unitarity in Drell-Yan Processes D. Bonocore
Next-to-Soft Factorization and Unitarity in Drell-Yan Processes D. Bonocore Samenvatting In deze samenvatting probeer ik een beschrijving te geven van de thema s in dit proefschrift zonder technische details
Nadere informatieAlfastraling bestaat uit positieve heliumkernen (2 protonen en 2 neutronen) met veel energie. Wordt gestopt door een blad papier.
Alfa -, bèta - en gammastraling Al in 1899 onderscheidde Ernest Rutherford bij de uraniumstraling "minstens twee" soorten: één die makkelijk wordt geabsorbeerd, voor het gemak de 'alfastraling' genoemd,
Nadere informatieH2: Het standaardmodel
H2: Het standaardmodel 2.1 12 Fundamentele materiedeeltjes De elementaire deeltjes worden in 2 groepen opgedeeld volgens spin (aantal keer dat een deeltje rond zijn eigen as draait), de fermionen zijn
Nadere informatie2.1 Elementaire deeltjes
HiSPARC High-School Project on Astrophysics Research with Cosmics Interactie van kosmische straling en aardatmosfeer 2.1 Elementaire deeltjes Bij de botsing van een primair kosmisch deeltje met een zuurstof-
Nadere informatieEindexamen vwo natuurkunde pilot 2013-I
Formuleblad Formules die bij het pilot-programma horen en die niet in Binas staan. C Beweging en wisselwerking F w,l 1 2 c Av w 2 E p chem voor rv v Echem m p na r m D Lading en veld I GU E Straling en
Nadere informatieDeel 1: in het Standaard Model bestaan er 3 generaties (flavours) neutrino s. dit werd met grote precisie bevestigd door de metingen bij de LEP
In dit hoofdstuk worden eerst de ontdekkingen van de neutrale en geladen leptonen besproken. Vervolgens wordt de ontdekking van het pion besproken, nauw verbonden met de ontdekking van het muon. Ten slotte
Nadere informatieDeeltjes en velden. HOVO Cursus. Jo van den Brand 26 september
Deeltjes en velden HOVO Cursus Jo van den Brand 26 september 2013 jo@nikhef.nl Docent informatie Overzicht Jo van den Brand & Gideon Koekoek Email: jo@nikhef.nl en gkoekoek@gmail.com 0620 539 484 / 020
Nadere informatieSamenvatting. Klassieke! deeltjes. Bosonen
Samenvatting Dit proefschrift gaat over kwantummaterie, oftewel de collectieve gedragingen van een veelheid aan kwantumdeeltjes. In een stukje metaal of legering zitten circa 10 26 atomen die zich meestal
Nadere informatieBachelor research project (BONZ) in Subatomic Physics
Bachelor research project (BONZ) in Subatomic Physics Information Meeting 15 January 2016 André Mischke Coordinator BONZ @SAP Email: a.mischke@uu.nl Room: BBL 7.17 Elementary particles Atom Electron: elementary,
Nadere informatieQuantumvloeistoffen voor electronen en koude atomen
Quantumvloeistoffen voor electronen en koude atomen Kareljan Schoutens Instituut voor Theoretische Fysica Universiteit van Amsterdam VIVA FYSICA ---- 23 januari 2004 quantumvloeistoffen voor electronen
Nadere informatieDe deeltjes die bestudeerd worden hebben relativistische snelheden, vaak zeer dicht bij de lichtsnelheid c. De interacties tussen deeltjes grijpen
1 2 De deeltjes die bestudeerd worden hebben relativistische snelheden, vaak zeer dicht bij de lichtsnelheid c. De interacties tussen deeltjes grijpen plaats op subatomaire afstanden waar enkel de kwantummechanica
Nadere informatieSchoolexamen Moderne Natuurkunde
Schoolexamen Moderne Natuurkunde Natuurkunde 1,2 VWO 6 16 april 2007 Tijdsduur: 90 minuten eze toets bestaat uit twee delen (I en II). In deel I wordt basiskennis getoetst via meerkeuzevragen. eel II bestaat
Nadere informatieNieuwe Meer 26 okt Alles en Niks. VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning. Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
Nieuwe Meer 26 okt 2014 Alles en Niks VAN DE OERKNAL TOT HIGGS Niels Tuning Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek Alles en niks!! De oerknal! Higgs en anti-materie! De oerknal Wat is
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35972 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Wang, Qiang Title: Photon detection at subwavelength scales Issue Date: 2015-10-27
Nadere informatieKosmische straling: airshowers. J.W. van Holten NIKHEF, Amsterdam
Kosmische straling: airshowers J.W. van Holten NIKHEF, Amsterdam 1. Kosmische straling. Kosmische straling wordt veroorzaakt door zeer energetische deeltjes die vanuit de ruimte de aardatmosfeer binnendringen
Nadere informatieWereld van het allergrootste
De magische wereld van het allerkleinste Viva Fysica, 26 januari 2017 Ivo van Vulpen Wereld van het allergrootste maan Geo stationair 35786 km hoogte Andre dekuipers upes 28000 km/uur m m F G m 1 m 2 r
Nadere informatieDonkere Materie Een groot mysterie
Donkere Materie Een groot mysterie Donkere Materie Al in 1933 toonde studie Fritz Zwicky dat 10-100 keer meer massa benodigd was om in clusters sterrenstelsels bijeen te houden. Mogelijkheid dat dit ontbrekende
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/28941 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Ortiz, Pablo Title: Effects of heavy fields on inflationary cosmology Issue Date:
Nadere informatieWerkblad 2.2: Doppelspalt Simulatie voor Fysische Optica en voor Quantum Verschijnselen 1
Werkblad 2.2: Doppelspalt Simulatie voor Fysische Optica en voor Quantum Verschijnselen 1 Vandaag doe je: I. De simulatie van quantum golven/deeltjes op http://phet.colorado.edu (geen gedetailleerde instructies,
Nadere informatieNatuurkundig Gezelschap te Utrecht. Zwarte Gaten. en Kwantummechanica. Gerard t Hooft, Universiteit Utrecht. Opgericht in 1777
Natuurkundig Gezelschap te Utrecht Opgericht in 1777 Zwarte Gaten en Kwantummechanica Gerard t Hooft, Universiteit Utrecht 6 februari 2018 Het Standaardmodel leptons quarks gluons τ-neutrino III top tau
Nadere informatieMaterie bouwstenen van het heelal FEW 2009
Materie bouwstenen van het heelal FEW 2009 Prof.dr Jo van den Brand jo@nikhef.nl 2 september 2009 Waar de wereld van gemaakt is De wereld kent een enorme diversiteit van materialen en vormen van materie.
Nadere informatieDeeltjes in Airshowers. N.G. Schultheiss
1 Deeltjes in Airshowers N.G. Shultheiss 1 Inleiding Deze module volgt op de module Krahten in het standaardmodel. Deze module probeert een beeld te geven van het ontstaan van airshowers (in de atmosfeer)
Nadere informatieSamenvatting. Deeltjesfysica en het Standaard Model
Samenvatting Deeltjesfysica en het Standaard Model In de loop van de geschiedenis zijn wetenschappers bezig geweest met het maken van classificaties van de natuur. De moderne beschrijving van atomen kwam
Nadere informatieEEN ONTDEKKINGSREIS NAAR HET ALLERKLEINSTE EN ALLERGROOTSTE
10 maart 2014 EEN ONTDEKKINGSREIS NAAR HET ALLERKLEINSTE EN ALLERGROOTSTE PUBLIC SCIENCE MET PIET MULDERS, JAN VAN DEN BERG EN SABRINA COTOGNO Inhoud Proloog De atomaire wereld De subatomaire wereld. De
Nadere informatieExtra Dimensies. Bardo Bakker Onder begeleiding van Dr. Ivo van Vulpen. 1 augustus 2008
Extra Dimensies Bardo Bakker - 0612294 Onder begeleiding van Dr. Ivo van Vulpen 1 augustus 2008 1 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Extra Dimensies, waarom? 4 3 Extra Dimensies in Theorie 6 3.1 De zwaartekracht
Nadere informatieOp zoek naar nieuwe deeltjes met de LHC deeltjesversneller
Op zoek naar nieuwe deeltjes met de LHC deeltjesversneller Steven Lowette Vrije Universiteit Brussel IIHE steven.lowette@vub.ac.be @StevenLowette 26 september 2015 Volkssterrenwacht MIRA De bouwstenen
Nadere informatieHoogtepunten uit de Speciale Rela2viteit theorie van Einstein Stan Bentvelsen s.bentvelsen@uva.nl
Speciale rela*viteit Hoogtepunten uit de Speciale Rela2viteit theorie van Einstein Stan Bentvelsen s.bentvelsen@uva.nl Albert Einstein (1879 1955) Einstein s grensverleggende papers (1905): De speciale
Nadere informatieDe LHC deeltjesversneller: waarom en hoe?
T De LHC deeltjesversneller: waarom en hoe? A N O S S O L I R U S S T U L L I Æ I T I Bernard de Wit Nikhef Amsterdam Universiteit Utrecht IC-67 Vught, 21 juni 2012 De LHC versnellertunnel ATLAS Internationale
Nadere informatienieuw deeltje deeltje 1 deeltje 2 deeltje 2 tijd
Samenvatting Inleiding De kern Een atoom bestaat uit een kern en aan de kern gebonden elektronen, die om de kern cirkelen. Dat de elektronen aan de kern gebonden zijn, komt doordat er een kracht werkt
Nadere informatieProf.dr. A. Achterberg, IMAPP
Prof.dr. A. Achterberg, IMAPP www.astro.ru.nl/~achterb/ Populaire ideeën: - Scalair quantumveld met de juiste eigenschappen; (zoiets als Higgs Veld) - Willekeurig scalair quantum veld direct na de Oerknal
Nadere informatieWat is er 13,7 miljard jaar geleden uit elkaar geknald?
VAN LEGE RUIMTE TOT OERKNAL Wat is er 13,7 miljard jaar geleden uit elkaar geknald? Waar kwam dat vandaan??? Evolutie model Standaard model 1 VAN LEGE RUIMTE TOT OERKNAL Inleiding Wat mankeert er aan het
Nadere informatieDEMARCATIE IN DE NATUURWETENSCHAPPEN. Toetsbaarheid in principe en in de praktijk
DEMARCATIE IN DE NATUURWETENSCHAPPEN Toetsbaarheid in principe en in de praktijk David Atkinson 1. OPTICA: licht als deeltjes of golven? 2. ASTROLOGIE: Poppers falsificatie-criterium. 3. QUANTUMMECHANICA:
Nadere informatieDeeltjesfysica in vogelvlucht. Frank Filthaut Radboud Universiteit Nijmegen / Nikhef
Deeltjesfysica in vogelvlucht Frank Filthaut Radboud Universiteit Nijmegen / Nikhef Inhoud: Op zoek naar het kleinste Deeltjes en interacties: het Standaardmodel De Large Hadron Collider Deel 1: Op zoek
Nadere informatieGravitatie en kosmologie
Gravitatie en kosmologie FEW cursus Jo van den Brand Sferische oplossingen: 10 november 2009 Ontsnappingssnelheid Mitchell (1787); Laplace (± 1800) Licht kan niet ontsnappen van een voldoend zwaar lichaam
Nadere informatieMassahysterie over het massamysterie. dr. Frank Filthaut Radboud Universiteit Nijmegen & Nikhef
Massahysterie over het massamysterie dr. Frank Filthaut Radboud Universiteit Nijmegen & Nikhef Voorbij het blote oog Antoni van Leeuwenhoek, 1632-1723: uitvinding van de microscoop ontdekking van de eerste
Nadere informatieVorig college: Geladen leptonen: e, μ, τ Neutrino s Pionen, vreemde deeltjes Hadronen: mesonen en baryonen Quarks: u, d, s Zware quarks: c, b, t
Vorig college: Geladen leptonen: e, μ, τ Neutrino s Pionen, vreemde deeltjes Hadronen: mesonen en baryonen Quarks: u, d, s Zware quarks: c, b, t Vragen? Inleiding elementaire deeltjes fysica College
Nadere informatiePGO-Leidraad Algemene NatuurWetenschappen
f PGO-Leidraad Algemene NatuurWetenschappen Module Artikel (titel) 1, Heelal: Higgs deeltjes Naam: Deeltjes fysica van morgen Uitgeverij: NWT magazine Datum: november 2012 Maker: George van Hal 1. Verhelder
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting Titel vertaling: Strategieën voor de Jacht op Nieuwe Fysica met Strange Beauty Mesonen Deeltjesfysica De wetten van de natuur onderbouwen, althans in principe, alle observaties
Nadere informatieSchoolexamen Moderne Natuurkunde
Schoolexamen Moderne Natuurkunde Natuurkunde 1,2 VWO 6 6 april 2009 Tijdsduur: 90 minuten eze toets bestaat uit twee delen (I en II). eel I bestaat uit meerkeuzevragen, deel II uit open vragen. e meerkeuzevragen
Nadere informatie2 Samenvatting symmetrie en symmetriebreking. Symmetrieën zijn nauw verbonden met behoudswetten. Zo impliceert translatiesymmetrie het behoud van impu
Samenvatting Verschijnselen in de natuur te begrijpen door de samenstellende delen ervan te bestuderen is een belangrijk wetenschappelijk paradigma. In feite ligt hieraan dus de idee ten grondslag dat
Nadere informatieDe Zon. N.G. Schultheiss
1 De Zon N.G. Schultheiss 1 Inleiding Deze module is direct vanaf de derde of vierde klas te volgen en wordt vervolgd met de module De Broglie of de module Zonnewind. Figuur 1.1: Een schema voor kernfusie
Nadere informatieBachelorproject: Onderscheiden van signaal en achtergrond in de CMS-detector van LHC te CERN. Promotor: Jorgen D'Hondt. Academiejaar 2006-2007
Academiejaar 2006-2007 Faculteit Wetenschappen Departement Natuurkunde Michael Maes Bachelorproject: Onderscheiden van signaal en achtergrond in de CMS-detector van LHC te CERN. Promotor: Jorgen D'Hondt
Nadere informatieHonderd jaar algemene relativiteitstheorie
Honderd jaar algemene relativiteitstheorie Chris Van Den Broeck Nikhef open dag, 04/10/2015 Proloog: speciale relativiteitstheorie 1887: Een experiment van Michelson en Morley toont aan dat snelheid van
Nadere informatieGridPix: Development and Characterisation of a Gaseous Tracking Detector W.J.C. Koppert
GridPix: Development and Characterisation of a Gaseous Tracking Detector W.J.C. Koppert Samenvatting Deeltjes Detectie in Hoge Energie Fysica De positie waar de botsing heeft plaatsgevonden in een versneller
Nadere informatieOpgaven bij de cursus Speciale relativiteitstheorie Docent: Dr. H. (Harm) van der Lek
Opgaven bij de cursus Speciale relativiteitstheorie Docent: Dr. H. (Harm) van der Lek Inhoudsopgave 1 Nav Sessie 1 en 2: Elektromagnetisme en licht 2 1.1 Zwaartekracht binnen de aarde.................
Nadere informatieSamenvatting. Geen probleem is te klein of te triviaal als je er echt iets aan kunt doen. R. Feynman
Samenvatting Geen probleem is te klein of te triviaal als je er echt iets aan kunt doen. R. Feynman De grote uitdaging van de moderne fysica is het ontdekken van de fundamentele bouwstenen van het universum,
Nadere informatieExamen VWO. natuurkunde. tijdvak 1 dinsdag 14 mei 13.30-16.30 uur. Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Gebruik het tabellenboekje.
Examen VWO 2013 tijdvak 1 dinsdag 14 mei 13.30-16.30 uur natuurkunde Bij dit examen hoort een uitwerkbijlage. Gebruik het tabellenboekje. Dit examen bestaat uit 24 vragen. Voor dit examen zijn maximaal
Nadere informatie