Plan van Aanpak

Transcriptie

1 Plan van Aanpak Samen naar een gezonde jeugd Februari 2016 Ellen Jansen JOGG-regisseur Gemeente Goeree-Overflakkee

2 Inhoud 1. Inleiding Doelstellingen en aanpak Huidige situatie Financiering Bijlage Bijlage Plan van Aanpak JOGG-gemeente Goeree-Overflakkee 2

3 1. Inleiding Het belang van gezonde, vitale inwoners is groot voor Goeree-Overflakkee. Uiteraard komt gezondheid ten goede aan de kwaliteit van leven van de burger zelf. Daarnaast is de maatschappij gebaat bij gezonde burgers die kunnen participeren, bijvoorbeeld in het kader van eigen kracht burgerkracht. Nu de gemeente meer dan voorheen - ook financieel - verantwoordelijk is voor de gezondheid van haar inwoners, heeft ze er alles bij te winnen om nog meer in te zetten op preventie. Gezonde kinderen worden zo gezonde volwassen en een gezonde leefstijl wordt jong aangeleerd. De gemeente heeft zich daarom aangesloten bij Jongeren Op Gezond Gewicht (hierna JOGG). Er zijn al diverse sectoren die op dit terrein actief zijn, denk aan het Centrum voor Jeugd en Gezin en het Sportteam GO. JOGG versterkt bestaande initiatieven en verbindt ze met elkaar. Ook nieuwe initiatieven worden ondersteund. Het bieden van gezonde alternatieven voor de steeds verder oprukkende ongezonde keuzes staat centraal, samen met het beïnvloeden van de keuze voor de (on)gezonde optie. Belangrijk is om een positieve insteek te kiezen en zo min mogelijk te werken met geboden en verboden. Het gaat om gezond gewicht, hierbij is aandacht voor over- én ondergewicht. Afhankelijk van de leeftijdsgroep wordt er ook nadrukkelijk een beroep gedaan wordt op de rol van ouders/opvoeders. JOGG richt zich in beginsel op de leeftijdsgroep 0 tot 19 jaar. Hierbij kan specifieke aandacht gaan naar kleinere leeftijdsgroepen, bijvoorbeeld 4 tot 8 jarigen. Binnen JOGG is het streven om breed draagvlak te creëren voor het stimuleren van de gezonde leefstijl en wordt ook nadrukkelijk de verbinding met onder andere maatschappelijke organisaties, middenstand en onderwijs gemaakt. JOGG ligt in lijn met verschillende uitgangspunten en constateringen geformuleerd in de gemeentelijke beleidsnotities Volksgezondheid, Sport en MOOI 1, zoals: Inactiviteit en ongezonde voeding leiden ook op Goeree-Overflakkee tot verschillende gezondheidsproblemen gerelateerd aan overgewicht; Vergroten van de bewustwording omtrent gezonde leefstijl, zullen positief effect hebben op het gewicht en de gezondheid van de inwoners van Goeree-Overflakkee; Jeugd is één van de groepen die achterblijven in de sportparticipatie, of die niet voldoen aan de verschillende beweegnormen; Met ingang van 2015 zal er een meerjarig en integraal project ter stimulering van een gezonde leefstijl gericht op jeugd gestart worden. Ook valt JOGG binnen de Eilandvisie Goeree-Overflakkee, het sluit aan bij vier van de zes kernthema s. Deze thema s zijn Eilanditeit, Maatschappelijke balans, Kwaliteit en Verbindingen. Dit plan van aanpak voor JOGG in de gemeente Goeree-Overflakkee beschrijft de doelen die gesteld worden om de ambitie te bereiken. Het is een groeidocument. Het plan zal verder groeien naar aanleiding van gesprekken met stakeholders, de actualiteit in de gemeente en het ontstaan van samenwerkingsverbanden en netwerken. 1 Gezonde Opgave. Nota Volksgezondheid Goeree-Overflakkee Beleidsnotitie Sport gemeente Goeree-Overflakkee Beleidsplan MOOI. Maatschappelijke ondersteuning, ontwikkeling en Innovatie. Vrijwilligersorganisaties in eigen kracht Plan van Aanpak JOGG-gemeente Goeree-Overflakkee 3

4 2. Doelstellingen en aanpak Bij de aanpak van preventie op overgewicht is sprake van een keten van doelen. De uiteindelijke ambitie is dat over een aantal jaren het percentage kinderen met een gezond gewicht is toegenomen. Daardoor wordt het welbevinden van een kind op allerlei vlakken bevorderd en neemt de participatie in de maatschappij toe. In onderstaand model wordt aangegeven wat er nodig is om tot deze ambitie te komen. Vervolgens wordt dit model van rechts naar links toegelicht. JOGG model Om tot de genoemde ambitie te komen is het nodig dat kinderen gezonder gaan eten en meer gaan bewegen, dit zijn veranderingen van gedrag bij het kind. Om dit te bereiken is verandering in omgeving nodig en verandering in bewustzijn en houding bij kinderen en ouders. Randvoorwaarden om deze veranderingen tot stand te brengen zijn een intersectorale aanpak en netwerkontwikkeling. Hiermee wordt bedoeld een samenhangend en integraal pakket aan beleidsmaatregelen, aanbod en voorzieningen in de gemeente. Deze zijn gericht op het bevorderen van gezond gewicht bij kinderen. Het gaat zowel om leefstijlprogramma s als om voorzieningen in wijken, op scholen, sportverenigingen enzovoort. Er is sprake van een duurzaam karakter van dit aanbod, doordat gewerkt wordt vanuit de vijf JOGG-pijlers, welke links en onder in het model weergegeven worden. Er ontstaat een omgeving die gezond gewicht bevordert, waardoor de gezonde keuze de gemakkelijke keuze wordt. De uitwerking van de onderdelen van het JOGG model voor Goeree-Overflakkee wordt in de volgende alinea s weergegeven. Plan van Aanpak JOGG-gemeente Goeree-Overflakkee 4

5 Ambitie JOGG richt zich op alle kinderen van -9 maanden tot 19 jaar, met daarbinnen specifieke doelgroepen zoals de kleinste kinderen van 0 4 jaar, middelbare scholieren en kwetsbare kinderen (met een beperking of aandoening). Voor alle kinderen is het doel om een gezond gewicht te stimuleren. Voor de kinderen in de leeftijd van 0 tot 12 jaar wordt deze doelstelling geconcretiseerd: voor deze leeftijdscategorie is de ambitie dat het percentage kinderen met overgewicht in 2019 is gedaald van 12 procent naar minder dan 10 procent. Veranderingen in het gedrag We richten ons niet op alle gedragsaspecten van gezond gewicht, maar maken voor de periode van 2015 tot 2019 een keuze voor de thema s water drinken, eten van groente en fruit en voldoende bewegen. Deze thema s sluiten aan op de doelgroep en omgeving in de gemeente (zie hoofdstuk 3). In de aanpak wordt ernaar gestreefd waar mogelijk deze thema s met elkaar te verbinden/combineren. - Het percentage kinderen (0-12 jaar) dat dagelijks water drinkt stijgt van 52 naar 60 procent. - Het percentage kinderen (0-12 jaar) dat minimaal 5 dagen in de week groente en fruit eet stijgt van 82 naar 87 procent. - Het percentage kinderen (4-12 jaar) dat voldoet aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen (hierna NNGB) neemt toe met 10 procent van het huidige percentage. 2 Door deze thema s in hun context aan te pakken wordt ook aandacht besteedt aan andere belangrijke onderwerpen zoals gezond ontbijten (met onder meer fruit), minder televisie kijken, enzovoort. Veranderingen in omgeving De omgeving waarin het kind zich bevindt kan onder andere bestaan uit hun thuissituatie, de wijk, kinderopvang of peuterspeelzaal, school en een (sport)vereniging. Door op al deze plekken aandacht te besteden aan gezonde leefstijl ontstaat een omgeving waarin de gezonde keuze de makkelijke keuze wordt. Denk aan het Afrikaanse gezegde it takes a village to raise a child. De voorbeeldfunctie van bijvoorbeeld ouders, docenten en trainers wordt gestimuleerd. Omgeving daagt uit tot spelen en bewegen Vanuit JOGG inventariseren we, bijvoorbeeld met behulp van de NISB wijkscan, hoe beweegvriendelijk buurten en kernen zijn ingericht. Hierbij wordt de relatie gelegd met de nota speelvoorzieningen en ontmoetingsplaatsen. Landelijke, regionale en lokale partijen op het gebied van inrichting van de openbare ruimte kunnen ondersteunen en meedenken. Te denken valt aan de inrichting van schoolpleinen en de openstelling van schoolpleinen voor de wijk, buiten schooltijden. Ook inrichting van speeltuinen, (natuur)speelplaatsen, skateparkjes en het aanbod op deze locaties horen tot de mogelijkheden. En kwalitatief en kwantitatief voldoende fiets- en wandelpaden zodat kinderen zich veilig door de wijk kunnen begeven zijn van belang. Gezonde leefomgeving in peuterspeelzalen en kinderdagverblijven Om te beginnen is van belang na te gaan in hoeverre er gebruik wordt gemaakt van peuterspeelzalen en kinderdagverblijven, ook door mensen met een laag inkomen. Voor de gezonde ontwikkeling van jonge kinderen is het van belang met andere kinderen te spelen, een dagritme te ontwikkelen en in aanraking te komen met gezonde gewoonten zoals water drinken, gezonde voeding, buiten spelen en in een moestuintje werken. De JOGG-regisseur zal in gesprek gaan met kinderdagverblijven en 2 Omdat de beschikbare cijfers over het voldoen aan de Nederlandse Norm Gezond Bewegen geen betrouwbaar beeld geven, worden er nog geen concrete percentages benoemd. Plan van Aanpak JOGG-gemeente Goeree-Overflakkee 5

6 peuterspeelzalen om na te gaan welke mogelijkheden, wensen en behoeften er zijn m.b.t. een gezonde leefstijl voor de kinderen. Om hen vervolgens te ondersteunen bij realisatie ervan. Scholen: inzet op voeding, bewegen en welbevinden van het kind Vrijwel alle kinderen brengen een groot deel van de tijd door op school. De school heeft veel mogelijkheden om in te spelen op gezonde leefstijl. Gangbare voorbeelden zijn de inrichting van het schoolplein en gymnastieklessen, aandacht voor voeding en beweging in het lesprogramma, afspraken over gezonde tussendoortjes en traktaties, afspraken over fietsen of lopen naar school of werken met schooltuintjes. Er zijn ook landelijke programma s zoals de Gezonde Schoolkantine, die scholen helpt om een gezonder aanbod in de schoolkantines te realiseren. 3 van de 4 scholen voor Voortgezet Onderwijs en 1 van de 5 MBO scholen op Goeree-Overflakkee hebben het certificaat Gezonde Schoolkantine. Ook de Gezonde School-aanpak is een praktische aanpak die scholen ondersteunt bij het structureel werken aan gezondheid op school. Dit leidt tot een prettigere leeromgeving, minder verzuim, betere prestaties en een lagere schooluitval. Het gaat daarbij om diverse gezondheidsthema s waar de school zelf voor kan kiezen. Scholen kunnen een vignet Gezonde School aanvragen en zich 3 jaar profileren als gezonde school. Voor dit traject kan ondersteuning worden aangevraagd van een Gezonde School-adviseur. In de gemeente Goeree-Overflakkee zijn nog geen scholen met het vignet Gezonde School. Scholen kunnen ook gebruik maken van de lesmethode Sportteam GO voor bewegingsonderwijs op basisscholen, om hiermee de kwaliteit van de lessen te verhogen en in te zetten op de motorische ontwikkeling van elk kind. De JOGG-regisseur gaat in gesprek met scholen en schoolbesturen om te bekijken waar nog (meer) winst te behalen valt in de richting van een gezonde schoolomgeving. Gezonde sportvereniging/gezonde sportkantine Deelname aan een georganiseerde sport is toe te juichen waar het gaat om een gezonde leefstijl. Sportteam GO ondersteunt sportverenigingen bij activiteiten en bij kwaliteitsbevordering. De JOGGregisseur kan via het sportteam het thema gezondheid op de agenda krijgen bij verenigingen. Speciale aandacht is nodig voor kinderen die om welke reden dan ook weinig plezier in sport beleven. Wanneer kinderen om financiële redenen niet aan een sport kunnen deelnemen kan een beroep worden gedaan op het jeugdparticipatiefonds Goeree-Overflakkee (gaat in werking vanaf september 2016). Het is belangrijk dat deze regeling bekend is bij burgers en bij intermediairs, zoals onderwijsgevenden, coaches, trainers enzovoort. Hierin kan de JOGG-regisseur ook een rol spelen. Het programma Gezonde Sportkantine gaat uit van het landelijke bureau Jongeren op Gezond Gewicht. Sportverenigingen worden ondersteund bij het realiseren van een breder en gezonder aanbod in de kantine. De JOGG-regisseur informeert sportverenigingen hierover en trekt samen op met de verslavingspreventie, die ook doelstellingen heeft op het terrein van gezonde sportkantines. Veranderingen in bewustzijn en houding bij kind en ouders Doordat er veranderingen in de omgeving worden aangebracht, zoals hierboven aangegeven, zal het bewustzijn van ouders en kinderen op gebied van een gezonde leefstijl groeien. Het is nodig dat de veranderingen in de omgeving uitnodigend en aantrekkelijk gebracht worden (hoge funfactor): gezonde voeding is lekker en bewegen is leuk! Hierdoor ontstaat er een positieve houding ten opzicht van een gezonde leefstijl. Door programma s als Gezonde School en Gezonde Kantine: - krijgen kinderen en hun ouders meer kennis van gezonde voeding. - ervaren kinderen plezier in bewegen en weten ze waar en hoe ze kunnen bewegen/sporten Plan van Aanpak JOGG-gemeente Goeree-Overflakkee 6

7 - groeien kinderen in hun zelfvertrouwen en wordt pesten (bijvoorbeeld in relatie tot overgewicht) aangepakt. Door beleid op waterdrinken en groente en fruit eten: - wordt waterdrinken gewoon en gaan kinderen om water vragen. - neemt de inname van dranken met veel suiker af - leren kinderen waar groente en fruit vandaan komen en hoe je ze kunt gebruiken Door een beweegvriendelijke omgeving: - worden kinderen uitgedaagd tot spelen en bewegen - krijgen ouders vertrouwen in veiligheid van buiten spelen en bewegen Door sportstimuleringsactiviteiten: - kunnen kinderen de sport kiezen die bij hen past - vinden kinderen het leuk en belangrijk om te bewegen - verbetert de motoriek waardoor het plezier toeneemt Intersectorale aanpak en netwerkontwikkeling De JOGG-aanpak in de gemeente is gebaseerd op een breed draagvlak in de gehele samenleving. Samenwerking staat centraal, dit is de motor van de gewenste beweging. De JOGGregisseur fungeert als katalysator van deze beweging. Voor de uitvoering zijn zorg-, sport-, onderwijsorganisaties en andere maatschappelijke organisaties en de middenstand aan zet. Beginsituatie Er wordt gewerkt aan een totaalbeeld op gebied van gewicht, voeding en beweging bij kinderen in de gemeente. Dit beeld wordt gevormd met behulp van gegevens van GGD, CJG, gemeente en andere relevante organisaties. Met de in kaart gebrachte beginsituatie wordt zichtbaar welke resultaten worden bereikt in de komende jaren. Ook worden de reeds lopende initiatieven geïnventariseerd. Werkwijze Er wordt uitgegaan van de aanwezige energie, belangstelling en mogelijkheden. Dit is eenzelfde werkwijze als bij kern- en buurtgericht werken van de gemeente. Partners gaan zelf initiatieven nemen (activiteiten organiseren, beleid veranderen, voorlichten, etc.) gericht op gezonde omgeving en gezonde jeugd. Dit gebeurt in onderlinge samenwerking en afstemming, waardoor netwerken of werkgroepen ontstaan. De JOGG-regisseur fungeert als coördinator en aanjager van de gehele JOGG beweging in de gemeente. Hierbij gaat het om het verbinden van bestaande initiatieven en inspireren tot nieuwe initiatieven met diverse organisaties uit verschillende sectoren. De regisseur doet dit door het verstrekken van informatie, adviseren, ondersteunen van processen, organiseren van bijeenkomsten, enzovoorts. Politiek en bestuurlijk draagvlak Na instemming van het college is gemeente Goeree-Overflakkee JOGG gemeente van augustus 2015 tot augustus Het belang van gezond gewicht is geagendeerd door politiek en bestuur van de gemeente. De aanpak van JOGG ligt in lijn met de thema s Leefbaarheid en Aandacht voor jong en oud uit het coalitieakkoord Samen voor een sterk eiland. Ook is JOGG opgenomen in de beleidsnota s sport, volksgezondheid en MOOI 3. 3 Gezonde Opgave. Nota Volksgezondheid Goeree-Overflakkee Beleidsnotitie Sport gemeente Goeree-Overflakkee Plan van Aanpak JOGG-gemeente Goeree-Overflakkee 7

8 Publiek-private samenwerking De thema s gezond gewicht, voeding en beweging komen op agenda s van vindplaatsen van kinderen en hun ouders (scholen, CJG, etc.) en mogelijke samenwerkingspartners (ondernemers, zorgaanbieders, etc.). Hierdoor ontstaat draagvlak en commitment voor de JOGG beweging. In de loop van 2016 zal dit steeds meer leiden tot concrete activiteiten of afspraken. Sociale Marketing In de gehele JOGG-aanpak wordt getracht zo goed mogelijk in te spelen op gesegmenteerde doelgroepen (leeftijd, cultuur, gedrag, etc.), door in te spelen op hun belangstelling en leefwereld. Dit vraagt een gedegen voortraject, waar mogelijk wordt de methodiek van sociale marketing ingezet voor activiteiten. Door aansluiting bij het kern- en buurtgericht werken van de gemeente, wordt dit beter mogelijk. Verbinding preventie en zorg De JOGG beweging steekt in op preventie van overgewicht voor alle kinderen. Naast behoud van gezond gewicht wordt ook ingezet op goede begeleiding voor kinderen die al overgewicht hebben. Hiervoor is nodig: tijdig signaleren, goed doorverwijzen, professionals die elkaar kennen en het aanbod voor deze groep (kinderen inclusief hun ouders) gezamenlijk organiseren en goed op elkaar afstemmen. Om al deze schakels met elkaar te verbinden, wordt een ketenaanpak opgezet. Hiermee zorgen we dat kinderen en ouders op de goede plek terecht komen en de juiste zorg/begeleiding ontvangen. Gestart wordt met een lokale werkgroep die deze keten vorm geeft, van signalering via gerichte doorverwijzing tot een laagdrempelig leefstijlprogramma en goede en langdurige nazorg (ter preventie van terugval). Monitoring en evaluatie Alle activiteiten die bijdragen aan de JOGG beweging in de gemeente worden bijgehouden in een monitor. Hiermee worden het proces en de resultaten in beeld gebracht. De cijfers van CJG en GGD worden gebruikt om veranderingen in gedrag en gewicht bij kinderen te evalueren. Ook cijfers die verzameld worden vanuit andere beleidsterreinen worden gebruikt. Dit gaat bijvoorbeeld om de Sociale Thermometer, de Gezondheidsmonitor en de Minimascan. Tevens wordt gekeken naar de mogelijkheid om gegevens te verzamelen door middel van het uitvoeren van testen op basisscholen. Met al deze gegevens wordt het mogelijk om aan te tonen in hoeverre de ambitie van JOGG op Goeree-Overflakkee wordt behaald. Ook dienen de gegevens als middel om draagvlak te creëren en te versterken bij de doelgroep en mogelijke partners. Bovengenoemde onderdelen van het JOGG model worden ondersteund door: Ondersteuning vanuit landelijke JOGG bureau De lokale JOGG beweging in de gemeente wordt ondersteund vanuit het landelijke JOGG bureau. JOGG streeft naar een samenleving waarin alle kinderen en jongeren wonen, leren, recreëren en werken in een omgeving waarin een gezonde leefstijl de normaalste zaak van de wereld is. Middels dit plan van aanpak krijgt de landelijke aanpak een lokale invulling. Vanuit de landelijke doelstelling worden de 100 JOGG gemeenten ondersteund door middel van trainingen, documenten, materialen, coaching, etc. En wordt voorzien in onderlinge uitwisseling zodat gemeenten van elkaar kunnen leren. Communicatie De communicatie over JOGG in de gemeente richt zich op verschillende niveaus. Afhankelijk van het gewenste doel en de boodschap, wordt afgestemd vanuit welk kanaal (denk aan gemeente, Beleidsplan MOOI. Maatschappelijke ondersteuning, ontwikkeling en Innovatie. Vrijwilligersorganisaties in eigen kracht Plan van Aanpak JOGG-gemeente Goeree-Overflakkee 8

9 onderwijs, zorg, lokale media, etc.) de communicatie wordt uitgezet. Er kan gebruik gemaakt worden van bestaande of nieuwe kanalen. - Communicatie binnen de gemeentelijke organisatie. Dit houdt niet alleen de communicatie met de collega s op verschillende afdelingen op ambtelijk niveau in, maar ook de communicatie met het College van Burgemeester en Wethouders en de Raad. - Communicatie met relevante organisaties. Publieke en private partijen (op het terrein van onderwijs, zorg, sport, welzijn, wonen en werken) die in welke vorm dan ook bij kunnen dragen worden geïnformeerd over voortgang, ontwikkelingen en nieuwe initiatieven. Hierbij worden ook de (lokale) media betrokken. Een strategische inzet van de wethouder kan hierbij extra persaandacht genereren. - Communicatie met de einddoelgroep. Er wordt gezocht naar een passende en herkenbare communicatiestrategie die aansluit bij de verschillende doelgroepen (kinderen in verschillende leeftijdscategorieën, ouders, specifieke groepen). Er wordt mogelijk aangesloten op het in ontwikkeling zijnde beeldmerk van kernen buurtgericht werken. Plan van Aanpak JOGG-gemeente Goeree-Overflakkee 9

10 3. Huidige situatie In dit hoofdstuk wordt ingegaan op een aantal kenmerken van de gemeente Goeree-Overflakkee. Deze kenmerken zijn de basis waarop de JOGG-aanpak wordt gebouwd. Na enkele geografische gegevens wordt achtereenvolgens benoemd welke beleidsnota s relevant zijn, hoe de situatie is wat betreft gezondheid en gedrag van jongeren en welke voorzieningen er zijn. De gemeente Goeree-Overflakkee is per 1 januari 2013 ontstaan uit een fusie van de gemeenten Dirksland, Goedereede, Middelharnis en Oostflakkee. De gemeente Goeree-Overflakkee heeft dezelfde landgrenzen als het eiland Goeree-Overflakkee en wordt omsloten door de Noordzee, het Grevelingenmeer, het Volkerak-Zoommeer en het Haringvliet. Goeree-Overflakkee vormt qua oppervlakte de grootste gemeente van de provincie Zuid-Holland. De ruim inwoners wonen verspreid over 14 kernen en 5 buurtschappen. De gemeente valt grotendeels in de categorie nietstedelijk. Goeree-Overflakkee wordt gekenmerkt door de talrijke natuurgebieden, de historische dorpjes en de uitgestrekte kilometers strand. Gemeente Goeree-Overflakkee telt op 1 januari inwoners, waarvan er jonger dan 19 jaar zijn. In onderstaande tabel is het aantal jongeren per leeftijdscategorie weergegeven. De groene druk (percentage inwoners jonger dan 14 jaar ten opzichte van jarigen) in de gemeente blijft stabiel en ligt iets hoger dan het landelijk gemiddelde. 0-4 jaar 5-12 jaar jaar Totaal Beleid Vanuit onderstaande beleidsnota s wordt de JOGG-aanpak onderschreven: Beleidsnotitie Sport gemeente Goeree-Overflakkee Gezonde Opgave Nota Volksgezondheid Goeree-Overflakkee Beleidsplan MOOI Uitvoeringsplan Verslavingspreventie Nota speelvoorzieningen en jongerenontmoetingsplaatsen (in ontwikkeling) Gezondheid en gezond gedrag In bijlage 1 worden een aantal gegevens weergegeven m.b.t. (over)gewicht in de gemeente. Hieruit blijkt dat overgewicht bij jeugd in Goeree-Overflakkee weliswaar niet vaker voorkomt dan landelijk, maar dat het aantal kinderen en jongeren met overgewicht zeker aanleiding vormt hier aandacht aan te besteden. Zo heeft ongeveer vijftien procent van de kinderen tussen 4 en 12 jaar overgewicht. Naarmate de leeftijd stijgt, neemt dit percentage verder toe. Naar verhouding wordt er in de gemeente veel buiten gespeeld. De sportdeelname ligt iets lager dan het landelijke gemiddelde. Het percentage kinderen dat dagelijks ontbijt is groot. Toch valt op deze punten nog winst te boeken. Ook de inname van groente en fruit verdient aandacht. Plan van Aanpak JOGG-gemeente Goeree-Overflakkee 10

11 Voorzieningen In de gemeente zijn allerlei voorzieningen op het gebied van gezondheid, sport en bewegen. Hieronder wordt een korte uiteenzetting gegeven. Vanuit JOGG wordt ingezet op het versterken, aanvullen en verbinden van dit aanbod. Kern- en buurtgericht werken Het dorp is de plek waar mensen wonen, werken en leven. De gemeente wil de juiste kaders stellen, de verbinding met haar burgers verder versterken en vergroten en actief burgerschap bevorderen. De gemeente wil actief luisteren en de afstand naar haar inwoners zo klein mogelijk maken. De verschillende decentralisaties maken het des te meer noodzakelijk dat de gemeente burgerparticipatie ondersteunt en stimuleert. Kern- en buurtgericht werken levert een essentiële bijdrage aan het bevorderen van zelfredzaamheid, participatie en de betrokkenheid bij inwoners. De kernen vragen om aandacht, inwoners willen niet alleen meetellen maar ook meepraten en meedoen. Kern- en buurtgericht werken doet dit o.a. door het bevorderen leefbaarheid en sociale cohesie, ondersteunen en faciliteren actieve dorpsraden en ondersteunen opstellen dorpsvisies. Langs deze weg kunnen ook wensen worden verzameld m.b.t. sport- en spelmogelijkheden, activiteiten vanuit buurtcentra, de (groene) omgeving enzovoort. Voor verschillende ondergenoemde voorzieningen geldt dat er aangesloten wordt bij het kern- en buurtgericht werken. Sport en bewegen Het sportlandschap op Goeree-Overflakkee kent een divers aanbod van sporten, veel sportverenigingen, sportmogelijkheden en sportaccommodaties in en grenzend aan alle dorpskernen. Zo n 50 sportverenigingen bieden een gevarieerd sportaanbod op Goeree-Overflakkee. Ook zijn er sportmogelijkheden in de categorieën zwemmen, fitness, yoga, indoor cycling, pilates, Zumba, etc. Dit betreft veelal commerciële organisaties, welke dikwijls ook een medisch aanbod kennen. Aan de Grevelingendam en de Brouwersdam kan volop worden gerecreëerd: zwemmen, (kite)surfen, duiken, vissen, zeilen en blokarten, etc. Dit kan in georganiseerd en ongeorganiseerd verband. Ook voor fietsen en wandelen zijn legio mogelijkheden in de duinen, stranden, natuurgebieden en polders. Er zijn wandelclubs, mountainbikegroepen en wielrenclubs op het eiland. Wanneer kinderen om financiële redenen niet aan een sport kunnen deelnemen kan een beroep worden gedaan op het jeugdparticipatiefonds Goeree-Overflakkee (gaat in werking vanaf september 2016). Hierin wordt een koppeling gemaakt met diverse beleidsterreinen, waaronder JOGG, om zo kenbaar te maken dat deze doelgroep gebruik kan maken van deze regeling. Sportteam GO De gemeente hecht veel belang aan een gezonde leefstijl, waar sport en bewegen een belangrijk onderdeel van is. Sportteam GO zet zich in om het sportklimaat (inclusief bewegen) op Goeree- Overflakkee te versterken en de sportparticipatie te vergroten. Sportteam GO richt zich op diverse doelgroepen, waaronder kinderen, jongeren, volwassenen, senioren, verenigingen en scholen. Ze bieden allerhande activiteiten aan en ondersteunen partijen bij uitvoer van activiteiten en projecten. Buitenspelen De gemeente hecht grote waarde aan buitenspelen en wil hier op inzetten ter ontplooiing van opgroeiende kinderen. Buitenspelen is over het algemeen (bijna) gratis en daardoor laagdrempelig, het kan elke dag! Het is een manier om te bewegen en actief te zijn, sociale vaardigheden aan te leren en het heeft een positief effect op de gezondheid. Er zijn in de gemeente volop mogelijkheden om buiten te spelen. Er zijn in totaal 717 speeltoestellen en speelaanleidingen, verdeeld over 133 locaties waaronder speelplaatsen, trapveldjes, skatevoorzieningen en voetbalkooien. Daarnaast zijn er nog plekken waar kinderen spelen, maar waar geen officiële voorziening is. Er wordt in 2016 een nota Speelvoorzieningen en Jongerenontmoetingsplaatsen opgesteld, om zo dit onderwerp breed en integraal op te pakken. Plan van Aanpak JOGG-gemeente Goeree-Overflakkee 11

12 Onderwijs Er zijn 33 basisscholen, waarvan 3 gericht op speciaal onderwijs, 3 middelbare scholen en 4 Mboscholen op Goeree-Overflakkee. Scholen zijn een belangrijke ingang voor het bevorderen van een gezonde leefstijl. Er zijn een aantal basisscholen die specifiek bezig zijn met gezonde leefstijl, gezonde voeding en/of bewegen. Zo zijn er scholen die in hun beleid afspraken hebben opgenomen omtrent schoolfruit of gezonde traktatie. Ook is er een school met een jaarlijkse themaweek Voeding en Beweging. En er zijn tot nu toe 18 basisscholen die werken met de Lesmethode Sportteam GO 2.0, een methode waarbij een hoge intensiteit en doorlopende leerlijnen centraal staan. Er zijn twee basisscholen die schoolzwemmen aanbieden. Nog geen enkele basisschool heeft het vignet Gezonde School. Drie van de vier middelbare scholen zijn bezig met de Gezonde Sportkantine, evenals één Mbo-school. In het kader van de JOGG-aanpak worden scholen geattendeerd op mogelijkheden van de Lesmethode Sportteam Go 2.0, de Gezonde School en de Gezonde Schoolkantine. Scholen die hierin geïnteresseerd zijn, kunnen ondersteund worden. Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) Alle kinderen van 0 tot 19 worden regelmatig gezien door het CJG Goeree-Overflakkee, vanuit de jeugdgezondheidszorg. In het 1 e levensjaar gebeurt dit heel geregeld, daarna wat minder en in de schooljaren op een aantal momenten. JGZ-artsen en verpleegkundigen adviseren alle ouders en kinderen met betrekking tot een gezonde leefstijl, zoals (op)voeding, beweging, veiligheid, genotmiddelengebruik, seksualiteit, enzovoorts. Het CJG Goeree-Overflakkee heeft o.a. als speerpunt overgewicht. Er wordt gekeken naar lichamelijke inactiviteit, afwijkende eetpatronen en het gewicht. Wanneer kinderen (te) dik of (te) dun dreigen te worden, worden gerichte adviezen gegeven en wordt het kind extra in de gaten gehouden. Zo nodig wordt doorverwezen naar een diëtist of kinderarts. In het kader van de JOGG-aanpak wordt nagegaan of de ketenaanpak overgewicht (bestaande uit CJG, huisartsen, kinderarts, paramedici, etc.) kan worden versterkt. Jongeren Ondersteunings Team (JOT) De nieuwe Jeugdwet en de daarmee gepaard gaande taken en verantwoordelijkheden heeft een enorme impact. Hulpverlening aan jeugd en gezin is zo specifiek, complex en veelomvattend dat er behoefte is aan de inzet van jeugdhulp vanuit een krachtig deskundig team. De gemeente Goeree- Overflakkee heeft ervoor gekozen om voor de uitvoering van jeugdhulp een Jeugd Ondersteunings Team (JOT) in te richten. Het is een team van professionals die passende 1 e lijns zorg biedt rondom opgroeien en opvoeden van 0 18 jarigen, van adviesgesprek tot intensieve begeleiding. Waar nodig wordt samengewerkt met anderen uit de sociale omgeving van het kind, zoals peuterspeelzaal, school, jeugdarts, etc. De verbinding naar JOGG ligt voornamelijk in de opvoedondersteuning, waarbij preventie op ongezond gewicht de insteek is. Jongerenwerk Goeree-Overflakkee Het jongerenwerk komt in alle kernen in de gemeente. Ze leggen en onderhouden contacten met jongeren en organiseren diverse activiteiten. Ook verzamelen ze informatie en signalen vanuit de doelgroep en proberen ze een rol te spelen in vorming en opvoeding van de jongeren tot en met 18 jaar. Het jongerenwerk kan in het kader van JOGG, net als scholen en andere partijen, een signalerende functie vervullen met betrekking tot overgewicht. Er zijn al afspraken betreffende het doorverwijzen naar het CJG of JOT. Plan van Aanpak JOGG-gemeente Goeree-Overflakkee 12

13 4. Financiering De begroting van JOGG valt in een brede context. De gemeente Goeree-Overflakkee is op allerlei manieren betrokken bij de bevordering van een gezonde leefstijl voor jongeren. Ook zonder gemeentelijke ondersteuning vinden in de samenleving activiteiten plaats die hieraan bijdragen. De doelstelling van JOGG is om al dergelijke initiatieven en activiteiten met elkaar te verbinden. Daarnaast kunnen ook nieuwe initiatieven ontwikkeld worden, in het kader van de JOGG aanpak. In onderstaand model wordt dit weergegeven. Bestaande activiteiten, (gedeeltelijk) gefinancierd door de gemeente GGD CJG/JGZ Sportteam GO Minimabeleid, bijstand voor deelname aan sport en cultuur Activiteiten gericht op gezonde leefstijl vanuit welzijn Ruimtelijke ordening: speeltuinen, trapveldjes, skatebanen e.d. Bestaande activiteiten, niet gefinancierd door de gemeente Inzet vanuit de eerste- en tweedelijns zorg (huisarts, fysio, kinderarts, etc.) Preventieve programma s (gefinancierd) vanuit zorgverzekeraars Aanbod vanuit sportorganisaties Aandacht in het onderwijs Andere activiteiten vanuit particulier initiatief JOGG GO Nieuw te ontwikkelen initiatieven, structuren, programma s, met ondersteuning van JOGG (geen extra s, wel ambtelijke inzet) Campagne waterdrinken Bevorderen van het eten van fruit Bevorderen van (meer) bewegen Versterken ketenaanpak overgewicht Nieuw te ontwikkelen projecten met kern- of projectsubsidie (MOOI) Projecten vanuit kernen of vrijwilligersorganisaties op gebied van bevordering van gezonde leefstijl, kunnen gesubsidieerd worden vanuit beleidsplan MOOI. Plan van Aanpak JOGG-gemeente Goeree-Overflakkee 13

14 Om JOGG-initiatieven te kunnen opstarten en initiatieven financieel te kunnen ondersteunen, staat er jaarlijks een activiteitenbudget ter beschikking van de JOGG regisseur. Een totaaloverzicht van de jaarlijks benodigde middelen t.b.v. JOGG Goeree-Overflakkee staan onderstaand weergegeven: 5.000,- deelnamekosten JOGG (verplicht, excl. BTW) ,- loonkosten regisseur ,- activiteitengeld (te besteden aan activiteiten, bijeenkomsten, drukwerk, etc.) 5.000,- (evaluatie)onderzoek (bijvoorbeeld behoeftepeiling, tevredenheidsonderzoek, etc.) NB: De gemeente investeert ook uren van beleidsmedewerkers, communicatieadviseur, etc. (PM) Deze middelen worden door de gemeente beschikbaar gesteld voor JOGG van medio 2015 tot medio Wanneer organisaties voornemens hebben tot activiteiten of projecten die bijdragen aan realisatie van de JOGG doelstellingen, kunnen zij hiertoe een subsidieaanvraag indienen in het kader van sociale vitaliteit (beleidsplan MOOI). De beleidsregel projectsubsidie sport, cultuur en preventieve gezondheid en de beleidsregel kerngebonden projectsubsidie bepalen de kaders waarbinnen dergelijke projecten moeten passen. Plan van Aanpak JOGG-gemeente Goeree-Overflakkee 14

15 Bijlage 1 Bij de start van de JOGG-aanpak is het noodzakelijk om de huidige situatie binnen een gemeente in kaart te brengen. Mede aan de hand van deze 0-meting kunnen resultaten gemonitord en vastgesteld worden. Hieronder wordt weergegeven wat tot op heden is verzameld aan informatie. De meeste gegevens zijn afkomstig van de GGD/CJG Rotterdam Rijnmond. Sociaaleconomische status Het gemiddeld besteedbaar inkomen ligt in Goeree-Overflakkee iets hoger dan in Nederland. De meeste kernen hebben een gemiddelde SES-score en vier kernen een enigszins hoge SES-score. 1,6 procent van de kinderen van 0 t/m 17 jaar groeit op in armoede. Op zichzelf is dit gunstig; het landelijk gemiddelde ligt op 11 procent. Toch gaat het om zo n 200 kinderen. Overgewicht Percentage kinderen met overgewicht en obesitas (2014). Leeftijd Goeree-Overflakkee (CJG/GGD) Regio Rijnmond behalve Rotterdam (CJG/GGD) Over- Over- Obesitas Totaal Leeftijd gewicht gewicht Obesitas Totaal Leeftijd Nederland (CBS Statline) Over- Obesitas gewicht Totaal 0-2 jaar 4,7 0,6 5,2 Groep 2 11,1 2,9 14 Groep 6 15,6 1,9 17, jaar jaar jaar jaar jaar jaar 20 (2012) jaar 19 (2012) jaar Opvallende punten: - De cijfers zijn niet zonder meer te vergelijken doordat de leeftijdscategorieën verschillen, maar door de bank genomen is het aantal kinderen met overgewicht in Goeree Overflakkee wat hoger dan gemiddeld. Van de 4 tot 12 jarigen heeft landelijk gezien 13 procent overgewicht of obesitas, in Goeree Overflakkee bedraagt dit percentage in groep 2 (5-6 jaar) al 14 procent en in groep 6 (9-10 jaar) ruim 17 project. - Wanneer we kijken naar de voormalige gemeenten (Dirksland, Middelharnis, Goedereede en Oostflakkee) dan valt op dat in Oostflakkee, in groep 2, het aantal kinderen met overgewicht flink lager is (10 procent) dan in de overige voormalige gemeenten (gemiddeld 16 procent). Voor de overige leeftijdscategorieën lijkt ook te gelden dat er in Oostflakkee minder overgewicht is, maar er zijn onvoldoende gegevens om dit met zekerheid te kunnen zeggen. Plan van Aanpak JOGG-gemeente Goeree-Overflakkee 15

16 Bewegen Percentage kinderen dat voldoet aan Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB), 2014 Leeftijd Goeree-Overflakkee Regio Rijnmond (zonder stad R dam) 4 t/m 11 jaar 2014 (93) jaar (VMBO3) jaar (HAVO4) jaar (VWO5) Het percentage kinderen 4 tot en met 11 jaar in Goeree-Overflakkee dat aan de NNGB voldoet, betreft een te klein aantal kinderen zodat deze cijfers niet heel betrouwbaar zijn. Voor de tienerleeftijd is het percentage per schooltype verschillend; Goeree-Overflakkee wijkt hier niet veel af van de rest van de regio. Buitenspelen Percentage kinderen dat minstens vijf dagen per week buiten speelt, 2014 Leeftijd Goeree-Overflakkee Regio Rijnmond 2 t/m 11 jaar Kinderen in Goeree-Overflakkee spelen beduidend meer buiten dan gemiddeld in de regio Rotterdam Rijnmond. Ze spelen vaak buiten in de tuin (76%) of op een openbare plek (66%). Sportdeelname In de gemeente Goeree-Overflakkee besteedt 71 procent van de 2- en 3-jarigen minimaal 1 uur per week aan peutergym. Van de 4- tot en met 11-jarigen in Goeree-Overflakkee is zo n 60 procent lid van een sportvereniging, waar zij minstens 1 keer per week sporten. Dit is iets lager dan gemiddeld in de regio, 66 procent. Er zijn meer jongens dan meisjes lid van een sportvereniging. Van de 14- tot 17-jarigen is 58 procent lid van een sportvereniging, dat is wat lager dan gemiddeld in de regio (circa 65 procent). Het percentage jongeren dat lid is van een sportvereniging is op het VMBO lager dan op de Havo. Het percentage Vwo-leerlingen dat lid is van een sportvereniging is het hoogst. Plan van Aanpak JOGG-gemeente Goeree-Overflakkee 16

17 Voeding Cijfers van percentages kinderen op gebied van ontbijt, fruit, groente en water Leeftijd Ontbijt dagelijks Eet min. 5 dagen fruit Eet min. 5 dagen groente Drinkt dagelijks water 1 t/m 3 jaar t/m 11 jaar t/m 11 jaar jaar (VMBO3) jaar (HAVO4) jaar (VWO5) In gemeente Goeree-Overflakkee wordt minder dagelijks water gedronken dan in vergelijking met de regio (8 procent minder). Uit het rapport Jeugd Rijnmond in Beeld 2011 blijkt dat de cijfers op gebied van voeding bij 4-12 jarigen in de onderlinge voormalige gemeenten niet veel van elkaar afwijken (maximaal 7 procent verschil), behalve bij het dagelijks eten van groente. Hierin scoort voormalig gemeente Goedereede hoger dan de andere 3 gebieden. De scores op iedere dag fruit (27%) en groente (36%) eten waren over het geheel laag, iets lager dan in de regio. Zoals in bovenstaande tabel is te zien, is dit percentage in 2014 toegenomen. Het eten van groenten en fruit komt ongeveer overeen met de rest van de regio. Ook blijkt uit het rapport van 2011 dat ongeveer de helft van de kinderen maximaal 2 zoete drankjes per dag drinkt. Pesten Kinderen met overgewicht kunnen vatbaar zijn voor pesten, en/of zij voelen zich vaker onzeker. 20 procent van de ouders van 4 tot 12 jarigen in de gemeente Goeree-Overflakkee geeft aan dat hun kind wel eens gepest wordt (niet per se gerelateerd aan overgewicht), wat gelijk is aan het regionaal gemiddelde. 10 procent van de pesters valt in deze leeftijdscategorie. In het kader van de JOGGaanpak kan worden overwogen om in te zetten op weerbaarheidsprogramma s op scholen. Plan van Aanpak JOGG-gemeente Goeree-Overflakkee 17

18 Bijlage 2 SAMENVATTING THEMAGESPREKKEN 11 februari 2016 Bijeenkomst Samen naar een gezonde jeugd Plan van aanpak Jongeren op Gezond Gewicht op Goeree-Overflakkee Naamvoering - Naam is niet zo belangrijk - Onderscheid in naam/communicatie naar burgers (einddoelgroep) en organisaties (intermediaire doelgroep). - Herkenbaarheid = belangrijk - Ideeën: o GO JOGG o JOGG-en o Subtitel: waar het leven gezond is Wat zeker niet doen - Met vinger wijzen/belerend/negatief - Alles zelf proberen te doen als JOGG/gemeente Wat juist wel doen - Positieve insteek, fun-factor, enthousiasmeren - Bij sportaanbod aandacht voor positieve beleving voor ieder kind - Anderen mobiliseren: verbinden, inspireren, faciliteren en coördineren - Aansluiten bij waar energie zit - Ook groente als thema - Relatie tussen verschillende thema s leggen (vb: water drinken tijdens sport) - Voorbeeldfunctie van ouders/docenten/trainers bevorderen - Planmatig te werk gaan - Ook aandacht voor en waken voor ondergewicht - Aandacht voor gezond ontbijten Doelgroepen Einddoelgroep - Jong beginnen (vanaf -9 maanden) - Kinderen die al overgewicht hebben - Kwetsbare doelgroepen (met een beperking of aandoening) - Middelbare scholieren Intermediaire doelgroep - Verenigingen - Gymleraren - Ouders!! - Opa s en oma s - Verloskundigen (ingang tot voedingspatroon zwangere vrouwen en promoten borstvoeding) - Fysiotherapeuten (ook zwangerschapsgym) - Mama-café - Gezinsregisseurs / JOT / Welzijn (i.h.k.v. multi-problem situaties) - Consultatiebureaus (0-4 jaar) en JGZ 4-19 jaar Plan van Aanpak JOGG-gemeente Goeree-Overflakkee 18

19 - Jeugdwerkers - Toerisme - Ondernemers - Buitenschoolse opvang / kinderopvang Wat ontbreekt in plan van aanpak - Doelgroep ouders - Aandacht voor kwetsbare doelgroepen - Middelbare scholieren Aandachtspunten ketenaanpak - Signalering verbeteren, ook tussen contactmomenten CJG - Motorische ontwikkeling in kaart brengen middels leerlingvolgsysteem (fittesten door Sportteam GO op basisscholen) - Laagdrempelig (ook financieel) gecombineerd leefstijlprogramma ontwikkelen voor kinderen met (beginnend) overgewicht Voorbeelden: Val op, val af ( Door dik en dun LEFF - Inzichtelijk maken: wie doet wat en wanneer, bijvoorbeeld d.m.v. nieuwsbrief Ideeën voor uitvoering - Groentetuintjes - Bereiden van groente op school - Dorps-kooksessie + samen eten - Bevorderen dat sportverenigingen groente en fruit aanbieden - Gezonde school - Groente- en/of fruitbeleid op school - Voorlichting voeding aanbieden - Laagdrempelige adviezen over voeding voor intermediaire doelgroep aanbieden, gezien de tegenstrijdige berichten o.a. in de media. - Ook sportaanbod in niet-competitieverband aanbieden, voor positieve beleving - Gezonde werkvloer - Watermomenten inlassen (water beschikbaar stellen) - Water drinken lekker maken: karaf water met fruit o.i.d. erin - Ontwikkelen app - Tappunten op centrale plek - (les)materiaal aanbieden rondom thema s - Jongeren uitdagen naar buitenfitness (wordt komende jaren gerealiseerd) - Stimuleren dat er meer / effectiever / kwalitatief betere gymlessen worden gegeven. Plan van Aanpak JOGG-gemeente Goeree-Overflakkee 19