Energetische renovatie van gebouwen

Transcriptie

1 Met de steun van de Technologische Dienstverlening Ecobouwen en Duurzame ontwikkeling in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest gesubsidieerd door het Brussels Instituut voor Onderzoek en Innovatie (InnovIRIS) Energetische renovatie van gebouwen Technische installaties Christophe Delmotte, Ir Labo Luchtkwaliteit en ventilatie WTCB Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf Maart Pagina 1 Technologische Dienstverlening Duurzaam Bouwen en Duurzame Ontwikkeling in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest Prioritaire thema s: Energie en gebouwen Renovatie en onderhoud van muren en gevels Akoestisch comfort Toegankelijkheid van gebouwen Duurzaam materiaalgebruik Innovatieve prospectie Technology watch (in samenwerking met SIRRIS) Duurzame houtbouw en (groen)daken Missie: Rechtstreekse en multidisciplinaire technische ondersteuning Informatie en collectieve vorming Marktverkenning, informatieverspreiding en innovatiestimulering Doelgroep: Alle Brusselse ondernemingen actief in de bouwsector WTCB Poincarélaan Brussel In samenwerking met de Confederatie Bouw Brussel Hoofdstad info@bbri.be Gesubsidieerd door het Brussels Hoofdstedelijk Gewest via InnovIRIS +32 (0) (0) Maart Pagina 2 1

2 Wat is energetische renovatie? Renovatie Kleinere aanpassingen, doorgedreven renovatie Energetisch Met betrekking tot energie Thermische isolatie, luchtdichtheid Installaties voor verwarming, SWW productie, ventilatie Met als doel de energetische prestaties van een gebouw te verbeteren Maart Pagina 3 Algemeen principe We kunnen niet ieder aspect afzonderlijk bekijken Bv. wanneer men een dak wil vervangen en zonthermische panelen wil plaatsen doet men dat best in de juiste volgorde. Maart Pagina 4 2

3 Een dirigent is noodzakelijk Voor een energetische renovatie is een dirigent nodig Erkende energieauditeur Architect Maart Pagina 5 Een dirigent is noodzakelijk Hij is eveneens een gids Op het vlak van reglementering Op het vlak van premies Maart Pagina 6 3

4 Er moet een renavatieplan opgesteld worden Doelstellingen vastleggen Prioritaire acties bepalen De volgorde van de acties vastleggen De verschillende betrokken partijen informeren Maart Pagina 7 Waarover gaan we het vanavond hebben? Verwarming Sanitair Warm Water (SWW) Ventilatie Maart Pagina 8 4

5 Waarover gaan we het vanavond hebben? Analyse van de installatie Nodige info Uit te voeren berekeningen Bestaande technieken Maart Pagina 9 Verwarming Maart Pagina 10 5

6 Analyse van de bestaande installatie Eigenschappen van de warmteopwekking Soort, vermogen In welke staat? Relatief nieuw Volledig verouderd Zijn er specifieke problemen? Te vervuilende verbranding Geen luchttoevoer in de stookplaats Maart Pagina 11 Analyse van de bestaande installatie Distributiesysteem Leidingen Afgiftesysteem Radiatoren, vloerverwarming Regelingssyteem Thermostaat, circulatiepomp, kranen Maart Pagina 12 6

7 Referentienorm NBN EN : 2007 Verwarmingssystemen in gebouwen - Inspectie van ketels en verwarmingssystemen Maart Pagina 13 Op basis van de analyse Bepalen van de noodzakelijke acties De ketel is defect, een nieuwe ketel is noodzakelijk Bepalen van de wenselijke acties De ketel is niet erg performant, het is wenselijk om hem te vervangen Bepalen van de mogelijke acties De radiatoren zijn overgedimensioneerd, een ketel op lage temperatuur of een warmtepomp zou geplaatst kunnen worden Maart Pagina 14 7

8 Op basis van de andere voorziene acties Bepalen van de noodzakelijke acties Het huis zal beter geïsoleerd worden en de luchtdichtheid verbeterd, waardoor de kolenkachel zonder luchttoevoer niet meer zal kunnen werken Bepalen van de wenselijke acties Het vermogen van de nieuwe ketel zou kunnen aangepast worden aan de nieuwe isolatie. Bepalen van de mogelijke acties Het is voorzien op de vloer uit tegels te vervangen, waardoor vloerverwarming een mogelijke keuze wordt Maart Pagina 15 Nodige informatie Plannen van het gebouw Geometrie, afmetingen, bestemming van de ruimtes Thermische eigenschappen van de wanden Warmtetransmissiecoefficiënten of samenstelling Luchtdichtheidsniveau Eigenschappen van het ventilatiesysteem Type (natuurlijk, mechanisch), luchtdebieten Maart Pagina 16 8

9 Nodige informatie Beschikbare energie Mazout, gas, hout, elektriciteit Beschikbaarheid groot terrein (koudebron WP) Wensen van de klant comforttemperatuur Systemen gelinkt aan verwarming SWW boiler Maart Pagina 17 Uit te voeren berekeningen Warmteverliezen van het gebouw Norm NBN B Zal vervangen worden door NBN EN Vermogen nodig voor SWW Zie verder Vermogen nodig voor de warmteopwekker Maart Pagina 18 9

10 Warmteverliezen Verminderde verliezen door transmissie Verminderde verliezen door infiltratie Verminderde eventuele ventilatieverliezen Mechanische ventilatie met warmterecuperatie Mechanische ventialtie met enkelvoudige stroom Natuurlijke ventilatie Opwermingsvermogen Maart Pagina 19 Opwarmingsvermogen Vermogen nodig om het gebouw op te warmen na een periode met verminderde temperatuur vb. s nachts voor een woning vb. het weekend voor een school Afhankelijk van De thermische massa van het gebouw Het goed te maken teperatuursverschil De aanvaardbare tijdsduur voor de heropwarming Maart Pagina 20 10

11 Opwarmingsvermogen Vereenvoudigde berekening A f,i : grondoppervlak [m²] f RH,i :opwarmingsfactor [W/m²] Maart Pagina 21 Welk verwarmingssysteem gebruiken? Verschillende mogelijkheden Centrale of decentrale systemen Fossiele of hernieuwbare energie Eenvoudige of complexe systemen Altijd een kritische ingesteldheid aanhouden en goed vergelijken Maart Pagina 22 11

12 Centrale warmteproductie Vereiste verwarmingsvermogen Plus eventueel: Productie van sanitair warm water Geen beperkingen door EPB Regendouches, bubbelbaden Bijkomende circuits Heteluchtbatterij, zwembad Maart Pagina 23 Centrale warmteproductie Beschikbaarheid van opwekkers met laag vermogen? Gas Modulerende ketel vanaf 2 kw Stookolie Ketels vanaf 12 kw Hout Modulerende ketel vanaf 4 kw Warmtepomp vanaf 3 kw Maart Pagina 24 12

13 Centrale warmteproductie Mogelijk om te werken met opwekkers met hoog vermogen (in verhouding tot de verwarmingsbehoefte) Gebruik van een boiler Maart Pagina 25 Ketels met gesloten verbrandingskamer Vergelijkbaar productieprincipe als bij ketels met open verbrandingskamer Geen opening meer nodig in de stookplaats voor de verbrandingslucht Concentrisch rookgasafvoerkanaal met beperkte diameter Verschillende uitlaatmogelijkheden Niet nodig om de oude schoorsteen te gebruiken Maart Pagina 26 13

14 Radiator Nieuwe radiatoren zijn over het algemeen performanter dan oudere Calorische afgifte Verschillende designs beschikbaar Maart Pagina 27 Convectoren Mogelijkheid om het vermogen van bepaalde convectoren te verhogen Maart Pagina 28 14

15 Vloerverwarming Klassieke systemen Systemen met beperkte dikte Vermogen beperkt tot 100 W/m² in verblijfszone 175 W/m² andere zones Maart Pagina 29 Regeling Centraal beheer Programeerbare thermostaten Elektronische circulatoren Maart Pagina 30 15

16 Condenserende ketels Beter rendement dan klassieke ketels Belangrijke punten Afvoer van het condensaat Rookgasafvoer Bij voorkeur werken op lage temperatuur Maart Pagina 31 Aggregatietoestanden water Maart Pagina 32 16

17 Verandering aggregatietoestand water Maart Pagina 33 Verandering aggregatietoestand water Om water te verwarmen is nodig: 4.19 kj/kg.k Voelbare warmte Deze warmte verandert de temperatuur van het water Om water te verdampen is nodig:: 2258 kj/kg Latente warmte Deze warmte verdandert de aggregatietoestand Om waterdamp te verwarmen is nodig: 1.9 kj/kg.k Voelbare warmte Deze warmte verandert de temperatuur van de waterdamp Maart Pagina 34 17

18 Verbranding Warmte Brandstof + Koolstofdioxide CO Zuurstof O 2 Waterdamp H 2 O + + Verbranding Stikstof N 2 Stikstof N 2 Maart Pagina 35 Condenserende ketel De verdamping van vater vergt een grote hoeveelheid energie Verwarming water: 4.19 kj/kg Verdamping water: 2256 kj/kg In een klassieke ketel worden waterdamp en rookgassen samen afgevoerd In een condenserende ketel probeert men de verdampingswarmte te recupereren Maart Pagina 36 18

19 Lagetemperatuursketels De waterdamp wordt naar buiten afgevoerd Maart Pagina 37 Condenserende ketel De waterdamp wordt gedeeltelijk gecondenseerd in de ketel Maart Pagina 38 19

20 Warmteafgifte Aardgas: potentiële winst van 11% Stookolie: potentiële winst van 7% Maart Pagina 39 Werkingsprincipe Maart Pagina 40 20

21 Energetische balans 12% 9% Winst van 2 à 3% zelf zonder codensatie! Maart Pagina 41 Energetische balans Maart Pagina 42 21

22 Technologie van een condenserende ketel Maart Pagina 43 Afvoer van het condesaat Maart Pagina 44 22

23 Afvoer van het condensaat Ongeveer 1 liter per liter stookolie Ongeveer 1.5 liter per m³ aardgas OK indien het gemengd wordt 1/20 met huishoudelijke afvoer (> l/jaar.familie) Indien niet, neutralisatie door middel van een basisch filtrerend milieu calciumcarbonaat, marmer, dolomiet half gebrand dolomiet, magnesiumhydroxide,... Maart Pagina 45 Rookgasafvoer De bestaande schouw kan hergebruikt worden Te respecteren voorzorgsmaatregelen Rookgas kouder en zwaarder bij een condenserende ketel Trek (afmetingen- isolatie) Condensatie Corrosie Tubering nodig in bepaalde gevallen Traditionele gemetselde schouw Niet-resistente materialen Maart Pagina 46 23

24 (4) (5) Tenzij het aangetoond is dat het systeem voeldoet voor deze toepassing Maart Pagina 47 Vervanging van bestaande ketels Kiezen voor een condenserende ketel? Duurder Aanpassing van de schouw (ook voor lagetemperatuurketels!) Potentiële energiewinst Eventueel premies Technische vragen? Besparing mogelijk? Maart Pagina 48 24

25 Retourtemperatuur Retour bij lage temperatuur is nodig om te condenseren Meestal compatibel met radiatoren (over het algemeen overgedimensioneerd) Niet altijd compatibel met convectoren (meestal voorzien in de goten) Menging van vetrek en retourwater te vermijden Aanpassingen van het hydraulisch schema zijn soms noodzakelijk Maart Pagina 49 Bestaande installatie 90/70 Zelfs zonder condensatie zal het rendement van een condenserende ketel beter zijn Het regime 90/70 is voorzien op een buitentemperatuur van -10 C Wanneer het minder koud is kan de vertrektemperatuur verlaagd worden Maart Pagina 50 25

26 Bestaande installatie 90/70 Maart Pagina 51 Verdeling van de buitentemperaturen tijdens het stookseizoen 80% 85% Maart Pagina 52 26

27 Bestaande installatie 70/50 Maart Pagina 53 Bestaande installatie 70/50 Maart Pagina 54 27

28 Warmtepompen Maart Pagina 55 Maart Pagina 56 28

29 Maart Pagina 57 Coefficient Of Performance - COP Verhouding tussen het calorisch vermogen en het effectief opgenomen vermogen van het toestel, uitgedrukt in Watt/Watt 10 kw 7 kw Koud Energie Warm 3 kw COP = 10 kw / 3 kw = 3.33 (totale energie) COP = 10 kw / (3 kw x 2.5) = 1.33 (primaire energie) Maart Pagina 58 29

30 Coefficient Of Performance - COP De reële COP hangt af van verschillende factoren Gedeclareerde COP: 3.18 (lucht +2 C / water 35 C) COP réel dépend du régime de température Maart Pagina 59 Seasonal Performance Factor - SPF Verhouding van de totale jaarlijkse energie die door de warmtepomp geleverd wordt aan het sub-distributiesysteem voor de verwarming van de ruimtes en/of andere auxiliaire systemen Bv. Voor de productie van sanitair warm water tot het totale jaarlijkse elektriciteitsverbruik, met inbegrip van het elektriciteitsverbruik voor de hulpfuncties Maart Pagina 60 30

31 Lucht als koudebron Statische of dynamische sonde Het rendement en het vermogen van de warmtepomp verhogen bij hogere temperaturen van de buitenlucht Maart Pagina 61 De bodem als koudebron De warmteproductie door de bodem kan met behulp van Horizontale ingegraven warmtewisselaars tussen 0.8 m en 2 m Vertikale warmtewisselaars Maart Pagina 62 31

32 Bodemtemperatuur De seizoensvariatie van de bodemtemperatuur neemt af met de diepte Maart Pagina 63 Potentieel voor warmteontrekking Horizontale ingegraven warmtewisselaars Eenvoudige gevallen (wonigen) Enkel voor verwarming Indien SWW dient de werkingsduur in de tabel verhoogd te worden Maart Pagina 64 32

33 Potentieel voor warmteontrekking Eéngezinswoning Warmteverliezen: 10 kw volgens NBN B Enkel verwarming Vochtige cohesieve bodem W / 25 W/m² = 400 m² Maart Pagina 65 Regeling van het systeem Het calorisch vermogen van de warmtepomp moet aangepast worden aan de warmtevraag van het gebouw Het maximum aantal opstartcylci per uur moet beperkt worden Verschillende opties: Zonder regeling van het vermogen van de compressor Met regeling van het vermogen van de compressor Warmtepomp met twee trappen Maart Pagina 66 33

34 WP hoge temperatuur Vertrektemperatuur tot 65 à 80 C Mogelijk om de oude radiatore te herbruiken De COP vermindert met de temperatuur Maart Pagina 67 Combinatie ketel en WP Condenserende ketel op gas WP lucht/water of bodem/water Specifieke module voor regeling die de optimale warmtebron selecteerd Maart Pagina 68 34

35 Houtkachels Meer en meer houtketels in de handel Pellets Houtblokken Houtafval Ook condenserende ketels Maart Pagina 69 Opslag van de pellets Verschillende oplossingen Silo s in stof Silo s in staal Gemetselde silo s Ingegraven reservoirs Reservoirs voor buitenopstelling Of manueel bijvullen uit zakken Maart Pagina 70 35

36 Omzettingswaarden Maart Pagina 71 Gecentraliseerde warmteproductie Houtkachels beschikbaar vanaf 5 kw Openingen nodig om de warmte in de woning te verspreiden Verwarming van de gehele woning Maart Pagina 72 36

37 Houtkachel Aan te bevelen opties Aansluiting op een buitenluchttoevoer Gesloten verbrandingskamer Maart Pagina 73 Verbrandingskamers Maart Pagina 74 37

38 Massieve houtkachels Beperkte ractiviteit Nodig om te anticiperen Verwarmt gedurende meerdere uren Zelfs indien geen verwarming meer nodig is Maart Pagina 75 Houtkachel als ketel Houtkachel te verbinden met een systeem voor centrale verwarming Moeilijk om een afzonderlijke ruimte te verwarmen zonder de ruimte waarin de kachel staat mee te verwarmen Maart Pagina 76 38

39 Decentrale systemen Elektrische verwarming Weinig interessant op het vlak van primaire energie Omzettingsfactor 2.5 Te evalueren in funcite van de globale energetische performatie van het gebouw Maart Pagina 77 Verwarming via ventilatie Elektrische naverwarming van de verdeelde lucht bij mechanische ventilatie Elektrische weerstand Luchtverdeling enkel in de droge ruimtes Verwarming van heel het gebouw Zelfs om de badkamer één uur op te warmen s morgens De verwarmings- en ventaltiebehoefte vallen niet altijd samen Niet mogelijk om ventilatie te verminderen tijdens opwarmingsperiode Maart Pagina 78 39

40 Luchtdichtheid van het gebouw Voorzien hoe doorboringen van de gebouwschil luchtdicht gemaakt zullen worden Maart Pagina 79 Sanitair warm water Maart Pagina 80 40

41 Analyse van het bestaande systeem Eigenschappen ogenblikkelijke productie Vermogen Energie (propaan, elektriciteit ) Wat is zijn staat? Warmwatertoestel van 20 jaar oud Zijn er specifieke problemen? Geen specifieke opening voor luchttoevoer Maart Pagina 81 Analyse van het bestaande systeem Eigenschappen van productie door semi-accumulatie Volume Regeling Wat is zijn staat? Oude slecht geïsoleerde boiler Zijn er specifieke problemen? Boiler vol kalk Maart Pagina 82 41

42 Analyse van het bestaande systeem Eigenschappen van het distributiesysteem en de regeling Wat is zijn staat? Niet-geïsoleerd leidingen in opbouw Zijn er specifieke problemen? Kalkafzettingen in de leidingen Circulator van de circulatieleiding werkt continu Maart Pagina 83 Op basis van de analyse Bepalen van de noodzakelijke acties Het warmwatertoestel is te gevaarlijk, een nieuwe SWW productie is noodzakelijk Bepalen van de wenselijke acties De SWW-leidingen zijn niet geïsoleerd, het zou wenselijk zijn om ze te isoleren Bepalen van de mogelijke acties De afstand tussen de SWW-productie en de verschillende tappunten verminderen (minder distributieverliezen) Maart Pagina 84 42

43 Op basis van de voorziene acties Bepalen van de noodzakelijke acties Wanneer we isoleren en het gebouw luchtdicht maken, zal de open baskamergeiser niet meer kunnen werken Bepalen van de wenselijke acties We zouden een elektrische boiler kunnen vervangen door een indirect gestookte boiler aangesloten op een nieuwe ketel Bepalen van de mogelijke acties Wanneer het dak vervangen wordt zou een zonthermisch systeem geplaatst kunnen worden Maart Pagina 85 Nodige info Plannen van het gebouw Geometrie, afmetingen Eigenschappen van de tappunten Aantal lavabo s, douches, baden Maart Pagina 86 43

44 Nodige info Beschikbare energie Stookolie, aardgas, hout, elektriciteit Verwarmingssysteem Mogelijkheid om een boiler toe te voegen Wensen van de klant De 5 bewoners nemen hun bad allen zaterdagavond met 30 min. tussentijd Men wil kunnen douchen wanneer het bad loopt Maart Pagina 87 Nodige vermogen voor de productie van SWW DHW Ogenblikkelijke productie Het water wordt verwarmd wanneer men het nodig heeft Vaak hoge vermogens nodig Productie met semi-accumulatie Oplsagvat om het piekdebiet op de vangen Volledige herlading voor het volgende piekdebiet Productie met accumulatie Opslagvat om het dagverbruik te dekken Volledige herlading tijdens periode met weining verbruik (nacht) Maart Pagina 88 44

45 Vereenvoudigde methode voor éénsgezinswonigen (3-4 personen) Maart Pagina 89 Vereenvoudigde methode voor éénsgezinswonigen (3-4 personen) badkamer 1: bad met normale douche Keuken: aanrecht Maart Pagina 90 45

46 Vereenvoudigde methode voor éénsgezinswonigen (3-4 personen) Badkamer 1: groot bad + douche met 3 jets Badkamer 2: normale douche / Keuken: aanrecht Maart Pagina 91 Toestellen met zeer groot waterverbruik De eenvoudige methode is niet van toepassing voor toestellen met een zeer groot waterverbruik Regendouches met 50 cm diameter Laterale jets> 40 litres per minuut Bubbelbaden van 600 l... Hier dient men zich te baseren op de eigenschappen van de toestellen Maart Pagina 92 46

47 Eigenschappen van de toestellen Maart Pagina 93 Bepalingsmethode Bepaling van de energie nodig voor de productie van SWW Bepaling van het vermogen nodig voor de wartewisselaar Grafische voorstelling van de energiebalans Keuze van het volume wan het opslagvat Maart Pagina 94 47

48 Rekenvoorbeeld Regendouche van 10 minuten (40 l/min) Het bad vullen - 15 minuten (200 liter) Piekperiode gelimiteerd tot 40 minuten Dus 40 minuten tussen het begin van de douche en het vrijkomen er van voor het volgende gebruik Maart Pagina 95 Totale hoeveelheid nodige energie Maart Pagina 96 48

49 Vermogen van de warmtewisselaar Moet het opslagvat al dit SWW kunnen bevatten? Neen, want even na de start van de tapping (bv. 4 min.) zal de ketel al bijkomend water verwarmen Totaal te leveren vermogen Wh in 36 minuten (40-4) Maart Pagina 97 Grafische voorstelling Hoeveelheid energie 40 minuten (duur van de piek) opslagvat tapping wisselaar Tijd in min. Maart Pagina 98 49

50 Volume van het opslagvat Maximale afstand tussen de geleverde energie door de warmtewisselaar en de getapte energie Maart Pagina 99 Volume van he topslagvat Waar : V w,acc = / [0,8. 1, (60 10)] = l Volume opslagvat: 368 l (minimum) Nuttig vermogen 41 kw (minimum) Maart Pagina

51 Boiler aangesloten op een ketel Mogelijk voor elk type ketel Stookolie, gas, hout, kolen Hoog SWW comfort met een beperkt vermogen Maart Pagina 101 Geiser Gasgeiser Gesloten verbrandingskamer Maart Pagina

52 Afzonderelijke boiler Gasboiler Gesloten verbrandingskamer Maart Pagina 103 Thermodynamisch warmwatertoestel Op omgevingslucht Afkoeling van de lucht in de woning Externe luchtinlaat om de afvoer te compenseren Elektische weerstand indien nodig Maart Pagina

53 Thermodynamisch warmwatertoestel Op buitenlucht COP vermindert met de buitentemperatuur Voorbeeld: 2.77 bij 7 C Maart Pagina 105 Thermodynamisch warmwatertoestel Op de afgevoerde lucht Betere COP Beschikbare lucht is beperkt in hoeveelheid Weinig compatibel met vraaggestuurde ventilatie Maart Pagina

54 Zonthermisch Productie van SWW op basis van zonneenergie Maart Pagina 107 Zonthermisch Le chauffe eau solaire Samuel Bragard Maart Pagina

55 Realiseerbare besparingen De collectoren laten in het algemeen toe om 50 à 60% van de SWW-behoefte van een gezin te dekken. Het overige dient bijkomend gedekt te worden door: Gas: 50% x 1 = 50% primaire energie Elektriciteit: 50% x 2.5 = 125% primaire energie Maart Pagina 109 Noodzaak bijkomende voorziening Maart Pagina

56 Warmterecuperatie 30 à 50% recuperatie Bestaat eveneens in horizontale versie Maart Pagina 111 Ventilatie Maart Pagina

57 Analyse van bestaand systeem Algemene eigenschappen Geen ventialtiesysteem Natuurlijke ventilatie Mechanische ventilatie Wat is zijn staat? Zijn er specifieke problemen? Hinderlijke geur in de woning Schimmelvorming Maart Pagina 113 Analyse van een bestaand systeem Eigenschappen van de verschillende elementen: Ventilatieroosters Ventilatoren Leidingen Ventilatieopeningen Regeling Maart Pagina

58 Referentienorm NBN EN : 2007 Ventilatie van gebouwen - Energieprestatie van gebouwen - Richtlijnen voor de inspectie van ventilatiesystemen Maart Pagina 115 Op basis van de analyse Bepalen van de noodzakelijke acties Er is geen ventilatiesysteem, er dient één geïnstalleerd te worden Bepalen van de wenselijke acties De warmtewisselaar is niet erg performant, het zou wenselijk zijn om de groep te vervangen Bepalen van de mogelijke acties Er is al extractie voor de WC en de badkamer, maar het circuit zou kunnen uitgebreid worden naar de keuken Maart Pagina

59 Op basis van de andere voorziene acties Bepalen van de noodzakelijke acties De woning zal geïsoleerd worden en de luchtdichtheid verbeterd, dus wordt een ventilatiesysteem noodzakelijk Bepalen van de wenselijke acties De technische schachten worden geopend voor de plaatsing van de verwarmingsleidingen. Men kan tegelijk ook de oude flexibele leidingen vervangen Bepalen van de mogelijke acties Het schrijnwerk wordt vervangen, er kunnen tegelijk ventilatieroosters voorzien worden Maart Pagina 117 Nodige info Plannen van het gebouw Geometrie, afmetingen, toewijzing van de ruimtes Eigenschappen van het verwarmingssysteem Radiatoren onder de ramen Wensen van de klant Geen koude luchtstromen Design ventilatieopeningen Maart Pagina

60 Welk systeem installeren? A B RAO RAO RTO droge ruimten DO vochtige ruimten TO droge ruimten DO vochtige ruimten C D RTO droge ruimten DO AO vochtige ruimten TO droge ruimten DO AO vochtige ruimten Maart Pagina 119 Reglementering Reglementering ivm de energieprestatie van gebouwen Waals Gewest Brussels Gewest Vlaams Gewest Residentiële ventilatie Niet-residentiële ventilatie Texten te vinden op: Maart Pagina

61 Renovatiewerken Maart Pagina 121 Wijzigingen van bestemming Maart Pagina

62 Renovatiewerken Maart Pagina 123 Uit te voeren berekeningen Nominale luchtdebieten Norm NBN D Ventilatievoorzieningen in woongebouwen Maart Pagina

63 Berekening debiet - Basisregels Woonkamer 1 l/s per m² vloeroppervlakte (3,6 m³/hm²) met een minimum van 21 l/s (75 m³/h). Men moet de 42 l/s (150 m³/h) niet overschrijden. Slaapkamer Studeerkamer Speelkamer 1 l/s per m2 vloeroppervlakte (3,6 m³/hm²) met een minimum van 7 l/s (25 m³/h). Men moet de 20 l/s (72 m³/h) niet overschrijden. Keuken (1) Badkamer Wasplaats, Droogplaats + analoge ruimten WC Gangen, Trapzalen Nacht en daghall en analoge doorgangsruimten 1 l/s per m² vloeroppervlakte (3,6 m³/hm²) met een minimum van 14 l/s (50 m³/h) Men moet de 21 l/s (75 m³/h) niet overschrijden. 7 l/s (25 m³/h). 1 l/s per m² vloeroppervlakte (3,6 m³/hm²) (1) Voor keukens met een open doorgang naar andere kamers of ruimten is het minimaal ventilatiedebiet 21 l/s(75m³/h). Maart Pagina 125 Ontwerpdebieten De door de NBN D vereiste debieten zijn niet hoger dan deze uit de Europese norm NBN EN Maart Pagina

64 Recyclage In het geval van een systeem D, laat de norm recyclage van lucht naar de leefruimte toe Belangrijke vermindering van het debiet aan buitenlucht Maart Pagina 127 Mechanische ventilatie enkelvoudige stroom door extractie Systeem type C Toevoeropeningen voor buitenlucht in de kamers, het bureau en de leefruimte Extractie van vervuilde lucht vanuit keuken, WC s en badkamers Maart Pagina

65 Toevoeropeningen Basisprincipe Plaatsing in de gevels Maart Pagina 129 Toevoeropeningen Basisprincipe Plaatsing in de gevels In het dak (uitbreiding van de norm) Indien er geen gevelelement beschibaar is met een hoogte groter dan 2m. Of indien de plaats van de opening in de gevel afwijkt van andere voorschriften van de Waalse regering. Maart Pagina

66 Nominaal debiet van een rooster Debiet dat erdoor stroomt bij een drukverschil van 2 Pa EXEMPLE Maart Pagina 131 Regelbaarheid De roosters moeten Manueel of automatisch regelbaar zijn Regelbaar zijn in minstens 3 tussenstanden tusse de posities Gesloten en Volledig open Maart Pagina

67 Acoustische isolatie Binnendringen van buitengeluid Acoustische demping mogelijk Maart Pagina 133 Aanbevelingen De openingen van de toevoeropeningen moeten voldoende klein zijn om het binnendringen van insecten in voldoende mate te verhinderen De toevoeropeningen moeten voldoende waterdicht zijn De onderzijde van de toevoeropeningen moet zich op minstens 1.80 m boven het niveau vand e afgewerkte vloer bevinden Maart Pagina

68 Opening van het schrijnwerk Schrijnwerk met kantelstand Nominaal debiet op te geven door de fabrikant Wanneer het profiel, de dichting, de accessoires, etc., verdanderd, verandert het debiet Opgelet: grote oppervlaktes van schrijnwerk kunnen het dubbelle van het vereiste nominale debiet hebben Maart Pagina 135 Onafhankelijke extractoren Mogelijkheid om onafhankelijke extractoren te installeren Beperkt de ingenomen ruimte door ledingen Geen toegang naar een centraal punt nodig Geluid wordt in de ruimtes geproduceerd Elektische voeding voor iedere extractor Buitenafvoer voor iedere extractor Maart Pagina

69 Centrale ventilatoren Grote inspanning van de industrie om de energetische performantie te verbeteren DC ventilatoren Vraaggestuurde regeling Maart Pagina 137 Manuele regeling Beperkt aan te raden Risco om snel vergeten en zelden gebruikt te worden Maart Pagina

70 Regeling met timer Aanbevolen minimum Niet nodig om er iedere dag aan te denken Energiewinst in perdiodes van afwezigheid Maart Pagina 139 Onafhankelijke regeling Maart Pagina

71 Vraaggestuurde regeling Regeling i.f.v. aanwezigheid Luchtkwaliteit Vochtigheid CO 2 Maart Pagina 141 Leidingen Gebruik rigide leidingen Geen flexibele leidingen Maart Pagina

72 Het belang van luchtdichtheid Opgenomen in EPB Mogelijkheid om een goede luchtdichtheid te valoriseren Accessoires met dichtingen verminderen lekken Maart Pagina 143 Luchtdichtheid van het gebouw Voorzien hoe de verschillende doorboringen van de gebouwschil luchtdicht gemaakt zullen worden Maart Pagina

73 Belang van drukverliezen Drukverliezen beperken Om de vereiste debieten mogelijk te houden Om het energieverbruik te beperken Ontwerp van luchtkanalen Luchtsnelheid beperken Geen flexibles gebruiken Geen improvisatie op de werf Maart Pagina 145 Geluidsdempers Zonder speciale voorzorgen: Het geluid van de ventilatoren kan zich verspreiden via de kanalen Geluid (gesprekken, muziek ) kan zich verplaatsen van de ene ruimte naar de andere via de kanalen Maart Pagina

74 Het belang van akoestiek De normen met betrekking tot akoestisch comfort zijn stranger dan vroeger Dit aspect dient meegenomen te worden vanaf het ontwerp Gebruik van dempers Beperken van de snelheden Maart Pagina 147 Toevoeropeningen Diffusie van de lucht Luchtstromen vermijden Regeling Noodzakelijk om het gewenste debiet te behalen Estetisch Zichtbaar deel van de installatie Maart Pagina

75 Het belang van de regeling van de debieten Wordt in rekening gebracht in de EPB Débieten tussen 100 en 120% van het vereiste debiet Men moet Kunnen meten De manier van meten moet voorzien worden vanaf het ontwerp Effectief meten Regelen van de debieten Maart Pagina 149 Transfertopeningen In muren of tussenwanden In of onder deuren Maart Pagina

76 Transfertopeningen Atténuateur acoustique Maart Pagina 151 Natuurlijke ventilatie Systeem type A Toevoeropeningen voor buitenlucht in de kamers en de verblijfsruimte Natuurlijke afvoer van de vervuilde lucht in de keuken, de WC s, de wasruimte en de badkamers Maart Pagina

77 Afvoeropeningen Regelbare openingen 5 standen Nominaal debiet 2 Pa Maart Pagina 153 Afvoeropening - Vereiste 50 cm boven het dak Maart Pagina

78 Afvoeropening - Aanbeveling = 35 b = 3 m h 7.26 m en h 0.5m Maart Pagina 155 Te vermijden Afvoeropening onderaan het dak Zone met overdruk Lucht gaat het gebouw in ipv dat er lucht afgevoerd wordt Te kleine afvoeropening Laag luchtdebiet Flexibele leidingen Belangrijke drukverliezen Maart Pagina

79 Mechanische ventilatie - balansventilatie Systeem type D Toevoer buitenlucht in de kamers, het bureau en de leefruimte Afvoer vervuilde lucht uit de keuken,de WC s, de wasplaats en de badkamers Maart Pagina 157 Afzondelijke units Een gecentraliseerd systeem is niet nodig Mogelijkheid om onafhankelijke units te installeren Belangrijke parameters Luchtdebiet Rendement van de warmtewisselaar Geluidsniveau Compatibiliteit met de regelgeving na te kijken Maart Pagina

80 Mechanische ventilatie - balansventilatie Belangrijke inspanning van de industrie om de energetische efficiëntie te verbeteren DC ventilatoren Regeling van de ventilatoren Debiet of constante druk Vraaggestuurde regeling Warmtewisselaars Maart Pagina 159 Ventilatiegroep Ventilatoren Toevoer Afvoer Warmtewisselaar Filters Regeling Maart Pagina

81 Warmtewisselaar Recuperatie van een groot deel van de warmte in de afgevoerde lucht Voorverwarming van de buitenlucht Energiebesparing Rendement tot 90% Maart Pagina 161 Thermische isolatie van de leidingen Maart Pagina

82 Filtratie van de buitenlucht Maart Pagina 163 Het belang van hygiëne in de installaties De leidingen proper houden tijdens transport en plaatsing Opslag in een gepaste omgeving Afdoppen ter bescherming Vervangfilters of een onderhoudscontract zijn te voorzien Toegangsopeningen voorzien voor eventueel onderhoud van de leidingen Maart Pagina

83 Debietregeling De reglementering laat debietregeling toe. Laat toe de debieten de regelen i.f.v. de behoeften Aanwezigheid / Afwezigheid Luchtkwaliteit (CO 2, vochtigheid ) Belangrijk aspect voor de energetische prestaties Reductiefactor voor vraaggedreven ventilatie Maart Pagina 165 Portaalsite Energie WTCB Maart Pagina