Energienota gemeente Emmen

Transcriptie

1 RIS.5449 Energienota gemeente Emmen Deel 2: Werken aan groene groei Energieprogramma November 2011

2 Inhousopgave pagina 1. Inleiing 3 2. Big Five 3 3. Green Deal Noor-Neerlan 4 4. De opgave 5 5. Energiebesparing 7 6. Efficiënter omgaan met energie Winenergie Geothermie Zonne-energie 18 2

3 1. Inleiing Met onze partners in e samenleving werken wij samen aan groene groei. Onze inzet is gericht op een schone, betrouwbare en betaalbare energievoorziening. In it tweee eel van e energienota, werken aan groene groei, geven wij per bovengenoem thema inzicht in e activiteiten ie wij ontplooien. De aarvoor benoige uren en mielen woren opgenomen in e jaarlijkse Milieuprogramma s Daarnaast geven we weer wat e bijrage van it energieprogramma is in CO2 reuctie 1 én 2. De in it eel genoeme investeringsberagen zijn verwachte investeringen oor eren. Wij noigen allen ie willen participeren uit om met ons mee te oen. Wij begeleien en onersteunen e activiteiten waar it binnen ons vermogen ligt. Hierbij zien wij voor ons e volgene rollen: bewaken van e kwaliteit met vergunningen en toezicht en het bevoreren van het ontsluiten van kennis en ervaringen zoat het lokaal toepasbaar is. Hiervoor zetten wij Eucohof in en verkennen het versterken van e kennisuitwisseling tussen berijven onerling en berijven en kennisinstituten met een Community of Practice. Innovatie, veranerene markten en subsiies van hogere overheen bepalen in sterke mate e mogelijkheen voor energiebesparing en het toepassen van uurzame energie. De opgenomen activiteiten zien we aarom als onereel van een lopene agena ie bijgestel kan woren zora veranerene omstanigheen it noozakelijk maken. 2. Big Five In eel 1 van e Energienota hebben wij aangegeven te kiezen voor The Big Five: 1. Energiebesparing, vooral in e gebouwe omgeving en onze eigen gebouwen. 2. Verbetering van e energie-efficiency en slim ketenbeheer oor betere benutting van e beschikbare restwarmte in Emmen oor e ontwikkeling van warmtenetten. 3. De ontwikkeling van 60 MW winenergie. De winenergieopgave maakt onereel uit van integrale gebiesontwikkeling waarbij ook narukkelijk wort gekeken naar nieuwe vormen van eigenom en beheer. 4. Geothermie. De onergron biet goee mogelijkheen. Bovenien is een koppeling met e glastuinbouw mogelijk. 5. Het benutten van zonne-energie. 1 Bereken oor DHV, Groningen 2 Bereken oor Ecorys, regio, strategie en onernemerschap, Rotteram 3

4 Zoals vermel in Energienota eel 1 zijn er meer thema s, zoals Groen Gas en BioBase Economy, ie wij kunnen oppakken maar niet tot The Big Five behoren. De thema s zijn opgenomen in e beleisvelen economie en lan- en tuinbouw en woren oor het beleisvel energie oner anere onersteun met e Green Deal Noor-Neerlan. 3. Green Deal Noor-Neerlan Wij hebben voor e perioe e Green Deal Noor-Neerlan met het Rijk, e 4 noorelijke provincies en 8 grote gemeenten in Noor-Neerlan mee onerteken. Doel van eze Green Deal is te laten zien at groen en groei han in han gaan. De partijen ie eze Green Deal hebben onerteken zien publiekprivate samenwerking als e beste manier om veruurzaming van onze economie te versnellen en hier ook economisch van te profiteren. Deze unieke gezamenlijke aanpak is in Neerlan op anere terreinen zeer succesvol en e Green Deal bouwt hierop voort. Creativiteit, onernemerschap en innovatie zijn onmisbaar om eze veruurzaming mogelijk te maken. Bij e Green Deal gaat het om concrete uurzame initiatieven, waarbij barrières verwijnen, innovaties ontwikkel, gefinancier en toegepast woren en uurzame kansen woren benut. In e praktijk loopt e maatschappij tegen belemmeringen aan ie in e weg staan aan initiatieven ie leien tot een verere veruurzaming. In e Green Deal maken partijen concrete afspraken ie eze belemmeringen wegnemen. Zo kunnen initiatieven ie aners moeilijk van e gron komen ruim baan krijgen. Initiatieven kunnen betrekking hebben op (ecentrale opwekking van) energie, energiebesparing, schaarse gronstoffen, water en mobiliteit. Deze initiatieven kunnen vervolgens ook als voorbeelfunctie ienen voor anere partijen en aarmee e totale markt in beweging zetten. Voor Emmen zijn als specifieke projecten in e Green Deal opgenomen: geothermie, warmtenet en winenergie, De Geen Deal kent echter e mogelijkhei om projecten toe te voegen inien noozakelijk. De voor e Green Deal geïnventariseere projecten van initiatiefnemers zijn oor het wegnemen van e beschreven belemmeringen potentieel succesvol, kunnen op korte termijn resultaten opleveren en kunnen uitmonen in nieuwe economische activiteiten of kostenbesparingen op korte of langere termijn voor het berijfsleven. De resultaten van een Green Deal kunnen aarna toepasselijk zijn op anere, vergelijkbare projecten, waaroor e reikwijte van e Green Deal kan woren vergroot zoner at aar specifieke onersteuning vanuit e rijksoverhei tegenover staat. Met eze Green Deal hebben wij e steun van het ministerie van Economie, Lanbouw en Innovatie, het ministerie van Infrastructuur en Milieu, e provincie Drenthe en Energy Valley in het streven naar een veruurzaming van e 4

5 maatschappij op korte en langere termijn en op een wijze ie lonen is voor overhei en maatschappij. 5

6 4. De opgave in kton 3 CO2 verminering voor e korte en e lange termijn. We streven, zoals in eel 1 van e Energienota aangegeven, naar 50% CO2 reuctie in Dit betekent een verminering van e hoeveelhei in Emmen uitgestoten CO2 met ca. 700 kton in In onerstaane tabel is e beooge te realiseren CO2= verminering voor e komene 4 jaar weergeven. De voor eze verminering noozakelijke activiteiten en projecten zijn beschreven in e hoofstukken 2 tot en met 6 van it energieprogramma. Tabel beooge CO2 verminering oor inzet op Big Five in e perioe onereel CO2 verminering in kton tot 2015 Aaneel van einoel (700 kton in 2025) Optimaal potentieel Big Five 2025 Energiebesparing 2,6 < 1% 2% (extrapolatie) 10 1,5% 5% (extrapolatie) Efficiënter omgaan met energie Winenergie 68 10% 10% Geothermie 5,3 < 1% 3% (3 oubletten) Zonne-energie 5 < 1% 40% (170 ha in stellingen op e gron ha (50%) bebouw opp Emmen) Totaal 91 kton 13 % 60% In een iagram ziet at er zo uit: Figuur 1.1. Vereling 13 % CO2 besparing Big Five kton = kg 6

7 Energiebesparing Win Zon Efficiënter omgaan met energie Geothermie Voor e lange termijn hebben we op it moment voor 60% uielijkhei hoe we het gestele oel om in e perioe 2025 CO2 neutraal te woren kunnen realiseren. Voor e resterene 40% CO2 reuctie bestaan oner anere e volgene mogelijkheen: Vergroten CO2 reuctie oor versterken Big Five (us meer energiebesparing gebouwe omgeving, meer gebruik restwarmte en warmte en koue opslag, meer zonnepanelen en winmolens en meer toepassen van geothermie; Inzet van biomassa voor energie; Nieuwe technieken ie nu financieel en/of technisch nog niet haalbaar zijn als toepassen van waterstof. Figuur 1.2 Mogelijke vereling 60% CO2 besparing Big Five 2025 Energiebesparing Win Zon Efficiënter omgaan met energie Geothermie 7

8 Hiervan kunnen we op it moment geen reële inschatting maken van e mogelijke bijrage. 8

9 5. Energiebesparing Corporaties en gemeente werken aan een verbetering van e energetische kwaliteit van e gebouwe omgeving. Comfortverbetering en beperking van e woonlasten gaan hierbij han in han. Met corporaties gemaakte afspraken op het gebie van energiebesparing en uurzame energie zijn vastgeleg in het Lokaal Akkoor Emmen. Er ligt een flinke opgave om e komene jaren te investeren in het verbeteren van e (energetische) kwaliteit van e woningvoorraa in Emmen. Niet alleen vanwege reuctie van e CO2 uitstoot, maar ook vanwege e besparing van e energiekosten. Wij vinen at op het gebie van energiebesparing vooral in e bestaane woningvoorraa veel vooruitgang te boeken is. De inspanningen liggen an ook vooral op it eel van e woningvoorraa. Daar snijt het mes aan twee kanten en is e meeste winst te behalen: goe geïsoleere woningen ragen bij aan verlaging van e CO2 uitstoot en hebben, oner anere met oog op e stijgene energielasten, een positief effect op het wooncomfort en e totale woonlasten. Wij hebben met e corporaties afgesproken aan te (blijven) sluiten op afspraken ie al in provinciaal verban zijn gemaakt. Tegelijkertij woren pilots uitgevoer waarbij geanticipeer wort op e hogere ambities ie, eveneens in provinciaal verban, in voorbereiing zijn. Wat betreft e energieprestatie hebben e corporaties afgesproken om 10% oner e huiige normering te gaan zitten (2011: EPC 0,6: in Emmen us 0,54). In het Lokaal Akkoor Emmenzijn per corporatie e beooge labelsprongen vastgeleg. Deze en toekomstige normeringen tussen ons en e corporaties woren oor ons ook nagestreef bij particuliere bouwers. Hierover zijn wij in gesprek met ontwikkelaars, aannemers en lokale makelaars. Financiën Om e beooge labelsprongen te behalen investeren e corporaties t/m 2013 gezamenlijk bijna 18 miljoen euro. In e tij van bezuinigingen zijn subsiies niet meer haalbaar. Wij zijn voor e particuliere bouw op zoek naar nieuwe financieringsvormen. Een anere mogelijke financieringsvorm is het revolveren fons. We sluiten hierbij aan bij e ontwikkeling van het revolveren fons van e provincie Drenthe. Ontwikkelingen Voor e uitvoering van e gemaakte afspraken op het gebie van energie en uurzaam hebben wij met e corporaties een werkgroep ingestel ie e activiteiten en projecten begelei. Wij zijn een inspanningsverplichting aangegaan 9

10 met e corporaties om vanaf 2020 nog slechts energie neutrale woningen met een EPC 0 te realiseren. Om energie neutrale woningen te kunnen ontwikkelen zetten onze partners in op een gezamenlijke prouctontwikkeling. De corporaties werken aarbij gezamenlijk aan e ranvoorwaaren voor nieuwbouwwoningen ( confectiepak energiezuinige woningen) at onze norm vormt voor e nieuwbouw. 10

11 Particuliere bouw De meeste particuliere eigenaren en gebruikers beslissen op financiële gronen over het aanbrengen van energiebesparene voorzieningen. Voor eze groepen is het an ook van belang om een goe inzicht in e kosten van e voorzieningen te hebben. Wij bevoreren it inzicht oor het geven van voorlichting aan eigenaren en gebruikers. In bijna alle gevallen voloen aanvragen om bouwvergunningen precies aan gestele normen. Door het vergroten van kennis willen wij bouwers beter kunnen begeleien bij het aanbrengen van (innovatieve) energievoorzieningen. Dit past bij onze rol als bewaker van e kwaliteit van onze gebouwe omgeving. Hiermee onersteunen we e bouwers ie willen oorgroeien in energie zuinig bouwen. Activiteiten In 2012 gaan wij met financiële instellingen e mogelijkheen bespreken om het voor bouwers aantrekkelijker te maken kwalitatief beter te bouwen. Tevens zullen we in 2012 en 2013 een training op het gebie van uurzaamhei ontwikkelen voor e bouwkolom. Hierbij maken we oner anere gebruik van het instrument GPR Gebouw. Daarnaast verkennen wij, in overleg met een makelaar, projectontwikkelaar en aannemers, e mogelijkheen voor een project met energiezuinige woningen in e Delftlanen. Eucohof speelt in eze activiteiten een centrale rol oor het bieen van een poium voor innovatieve ontwikkelingen. Hiermee geven we berijven en instellingen e kans kennis te maken met elkaars nieuwe proucten en te verkennen of ze een toegevoege waare voor elkaar hebben. Bijrage energiebesparing in CO2 oelstelling en groene groei CO2 oelstelling In totaal woren er in e perioe van het Lokaal Akkoor Emmen zo n 4300 Energielabelstappen gemaakt. Dit komt overeen met een CO2 reuctie van 1,3 kton/jaar in e woningvoorraa van e corporaties. Als e particuliere voorraa een vergelijkbare verbetering oormaakt, an komt e totale CO2 reuctie uit op 2,6 kton/jaar. Figuur 2.1 Bijrage CO2 besparing Energiebesparing bestaane bouw ,6 kton / 3% 11

12 Energiebesparing Win Zon Efficiënter omgaan met energie Geothermie 12

13 Groene groei Op basis van e investering ie e woningcorporaties zeggen te gaan oen in hun woningbezit is een inschatting gemaakt van e seffecten. Ten aanzien van e verbetering van e woningvoorraa is er mogelijk sprake van een vergelijkbare inzet van mielen vanuit e particuliere sector. Hieroor zullen e economische effecten groter zijn an hieroner weergeven. Energiebesparing bestaane bouw Tijelijke seffecte n (in Fte s) Werkgelegenheiseffecte n gekoppel aan onerhou energieprojecten (in Fte s) Directe tijelijke Inirecte tijelijke n.v.t. 5 Totale tijelijke 4 De irecte is bereken oor het investeringsberag te vermenigvuligen met e arbeiscoëfficiënt voor e sector bouw en projectontwikkeling. 5 Energiebesparene voorzieningen bestaan voor het grootste eel uit bouwkunige aanpassingen van e schil. Er woren geen extra onerhouskosten voorzien. 13

14 6. Efficiënter omgaan met energie A B Mogelijke ontwikkellocaties warmtenet: A) Dierenpark / Centrumvernieuwing Emmen / Atalanta, B) Scheper Ziekenhuis / woningen en scholen / Emmtec Een warmtenet is een energiesysteem at gebouwen (kantoren en woningen) voorziet van warm water. Met it warme water kunnen e aangesloten gebouwen woren verwarm. Warmte en koue opslag (WKO) is een manier om efficiënt met zomerwarmte en winterkoue om te gaan. Door zomerwarmte uit het gebouw te halen en eze op te slaan in e boem houen we zomers het gebouw koel, terwijl we eze warmte s winters weer terug kunnen voeren in het gebouw om het te verwarmen. Staswarmtenet Emmen In e perioe heeft Emmtec Business BV pogingen onernomen voor het realiseren van een warmtenet in Emmen. Uitgangspunt was e beschikbaarhei bij Emmtec van een hoeveelhei warmte met een equivalent van 2 miljoen m 3 aargas. Door e voor Emmtec relatief lage temperatuur van e warmte (ca. 110 graen Celsius) kon Emmtec eze warmte niet nuttig inzetten op het eigen terrein. De restwarmte mocht CO2 vrij woren genoem, omat het een onvermijbaar restprouct was bij e prouctie van elektriciteit en stoom. Door e economische ontwikkeling op het Emmtec Businesspark was na 2008 onvoloene restwarmte beschikbaar. Hieroor heeft Emmtec besloten om e ontwikkeling van het warmtenet stop te zetten. 14

15 Eles BV (onereel van Essent) heeft aangegeven te beschikken over een aantal kleine warmtekrachtkoppelingen in Emmen en wil betrokken woren in een eventuele nieuwe poging om een warmtenet in Emmen te realiseren. Op it moment woren oor het Energiebureau Zuioost Drenthe (samenwerking van gemeente Emmen, gemeente Coevoren en e provincie Drenthe) verkenningen uitgevoer naar e haalbaarhei van een nieuwe poging om een warmtenet in Emmen te ontwikkelen. Financiën Om reneren een warmtenet aan te kunnen leggen wort uitgegaan van een gebruiksperioe van minimaal 30 jaar. Deze perioe maakt at er slechts een beperkt aantal partijen kunnen of willen investeren. Warmte- en koueopslag is in e meeste gevallen economisch renabel. De extra investeringen ten opzichte van een conventionele installatie zijn vaak op relatief korte termijn (< 10 jaar) terug te verienen. Ook e stijgene gasprijzen, een alene eis voor e Energie Prestatie (EPC) en e CO2-emissiehanel ragen ertoe bij at energieopslag financieel renabel is en in e toekomst renabel blijft. Ontwikkelingen Het Energiebureau Zuioost Drenthe heeft als opracht e mogelijkheen voor het realiseren van warmtenetten in Zuioost Drenthe te onerzoeken. Voor e gemeente Emmen betreft it: - het benutten van geothermie voor e kassen; - het verkennen van e mogelijkheen om iverse bronnen van restwarmte te benutten voor e verwarming van e gebouwe omgeving. Het Energiebureau Zuioost Drenthe heeft in 2010 en 2011 e belangrijkste bronnen en afnemers van warmte in kaart gebracht. Op basis van eze inventarisatie zijn er in e sta Emmen rie gebieen te onerscheien waar voloene restwarmte aanwezig is voor het voeen van een warmtenet. Deze gebieen zijn: Het berijventerrein Bargermeer ten oosten van Emmtec, e omgeving Scheper Ziekenhuis, e omgeving Emmen-centrum. Activiteiten Wij hebben e ontwikkeling van e warmtenetwerken ingeeel in 3 fases, respectievelijk een QuickScan, Business Analyse en tenslotte e realisatiefase. Uit e Quick Scan zijn e genoeme ontwikkellocaties naar voren gekomen. Wij zijn nu bezig om voor beie locaties e business analyse voor te bereien. De business analyse laat zien hoe e netwerken concreet gerealiseer kunnen woren en welke organisatievorm aarvoor noig is. Afhankelijk van e uitkomsten hiervan gaan we over tot e realisatiefase. Voor e ontwikkeling van WKO in Emmen zijn we begonnen met het opstellen van een Masterplan WKO voor onze gemeente. Hierin sluiten we aan bij e Structuurvisie op e onergron van e provincie Drenthe. We werken aan het opstellen van WKO kansen kaarten waarin e geschikthei van e onergron in combinatie met anere onergronse functie wort met bovengronse renovatie- en nieuwbouwlocaties. Voor e nieuw te bouwen scholen in Emmen onerzoeken we 15

16 e mogelijkheen om WKO toe te passen. Waar mogelijk faciliteren we eze ontwikkeling. Bijrage efficiënter omgaan met energie in CO2 oelstelling en groene groei CO2 oelstelling Vooronerzoek heeft uitgewezen at één warmtenet het verbruik van ongeveer twee miljoen m 3 aargas voorkomt. Dit komt overeen met een CO2 reuctie van 3,6 kton/jaar. Uitgaane van m 2 vloeroppervlak wat aangesloten wort op WKO-systemen besparen we 6,4 kton CO2 per jaar. Totaal leveren een warmtenet en WKO systemen een CO2 reuctie van ca. 10 kton/jaar op. (Bovengenoeme getallen zijn aannames gebaseer op verwachte eelname van berijven en instellingen.) Figuur 3.1 Bijrage CO2 besparing Efficiënter omgaan met energie kton / 11% Energiebesparing Win Zon Efficiënter omgaan met energie Geothermie Groene groei Op basis van e inschatting at e aanleg van een warmtenet een investering vergt van 4 miljoen euro zijn onerstaane seffecten bereken: Warmtenet Tijelijke seffecte n (in Fte s) Werkgelegenheiseffecte n gekoppel aan onerhou energieprojecten (in Fte s) Directe tijelijke Inirecte tijelijke ,6 7 0,2 0,8 Totale tijelijke 6 De irecte is bereken oor het investeringsberag te vermenigvuligen met e arbeiscoëfficiënt voor e sector bouw en projectontwikkeling, waarbij investeringsberag x arbeiscoëfficiënt GWW-sector. 16

17 7 De irecte is bereken oor jaarlijkse onerhouskosten te vermenigvuligen met e arbeiscoëfficiënt voor e sector installatie en reparatie. Voor e jaarlijkse onerhouskosten is gereken met 3% van het investeringsberag. 17

18 7. Winenergie Wij hebben met e provincie afgesproken om e mogelijkhei van het realiseren van 60MW winenergie op Emmen s grongebie te onerzoeken. Het gaat an om een winmolenopstelling van twaalf masten van 5MW met een hoogte van 120 meter of twintig masten van 3MW met een hoogte van 90 meter. Daarnaast willen we at het ontwikkelen van winenergie niet alleen aan e oelstellingen in e Energienota bijraagt maar ook een economisch versterken effect heeft voor het gebie. Vooronerzoek heeft ertoe gelei at wij besloten hebben het gebie Klazienaveen/Veenpark/Barger-Compascuum naer te onerzoeken als locatie voor gebiesontwikkeling in combinatie met toepassing van vormen van uurzame energie, zoals biomassa, win en zon. Daarnaast is in 2011 e beleisregel Winenergie Emmen opgestel. Deze beleisregel vormt het kaer op basis waarvan winmoleninitiatieven binnen e gemeente gewogen gaan woren. Naast het gebruik als afwegingskaer is e Beleisregel e basis voor het bestemmingsplan voor e locatie waar een winmolenpark ontwikkel kan woren. Verschillene partijen hebben zich bij e gemeente gemel om een winmolenopstelling te ontwikkelen. In eerste instantie zijn wij nu met e Erkene overlegpartners in gesprek gaan over e beleisregel. Hierna volgt het gesprek met e geïnteresseere ontwikkelaars en anere participanten over e realisatie van e winmolenopstelling. Financiën De opwekking van winenergie is voor ontwikkelaars en energieberijven een renabele investering. Een winmolenopstelling kent zoner subsiies een terugverientij van miner an 10 jaar, met subsiies is it nog korter. Voor een winopstelling van 60 MW is een investering van ongeveer 80 miljoen euro noig. 18

19 Ontwikkelingen De ontwikkelingen in winmolentechniek staan niet stil. Waar we in onze plannen nog spreken over 3 of 5 MW winmolens, behoort 7 MW inmiels ook tot e mogelijkheen. Dit type winmolens kent een masthoogte van 135 meter. Daarnaast verbetert het energetisch renement van e winmolens continu en woren ze stees stiller. Activiteiten Naar aanleiing van e beleisregel Winenergie Emmen zijn ook beleisuitgangspunten voor e realisatie van een winmolenopstelling vastgestel. Deze zijn: Ontwikkelen van 60 MW aan winenergie, geplaatst binnen één winmolenopstelling (park); De ontwikkeling van e winmolenopstelling koppelen aan gebiesontwikkeling; Het opstellen van het programma van eisen voor gebiesontwikkeling in samenhang met e orpsprogramma's (waar aanwezig); De omwonenen te betrekken bij e planvorming (ruimtelijke ontwerp, gebiesontwikkeling financiële participatiemogelijkheen); Het bieen van financiële participatiemogelijkheen voor e omwonenen/inwoners en berijven in e gemeente. Met eze beleisuitgangspunten gaan wij aan het werk om tot e realisatie van een winmolenopstelling te komen. Bijrage winenergie in CO2 oelstelling en groene groei CO2 oelstelling Een opstelling van 60 MW winenergie voorkomt e uitstoot van 68 kton CO2 per jaar. Figuur 4.1 Bijrage CO2 besparing winenergie kton / 75% Energiebesparing Win Zon Efficiënter omgaan met energie Geothermie 19

20 Groene groei Op basis van e inschatting at e realisatie van een winmolenopstelling van 60 MW een investering vergt van 80 miljoen euro zijn onerstaane seffecten bereken: Winenergie Tijelijke seffecte n (in Fte s) Werkgelegenheiseffecte n gekoppel aan onerhou energieprojecten (in Fte s) Directe tijelijke Inirecte tijelijke ,0 9 2,4 8,4 Totale tijelijke 8 Inschatting op basis van stanaarwaaren literatuur FTE per MW (o.a. Win Energy The Facts, EWEA (2004) en praktijkvoorbeel (Winpark Nooroostpoler). 9 Iem 20

21 8. Geothermie Geothermie (ook wel aarwarmte genoem) is warmte ie wort onttrokken aan e iepere aarlagen. Deze energievoorraa is vrijwel onuitputtelijk, en wort aaroor als een bron van uurzame energie. Geothermie systemen gebruiken e warmte ie aanwezig is in water, iep (ca. 2 5 kilometer) in e onergron. Deze warmte kan woren gebruikt om bijvoorbeel woonwijken, berijventerreinen of kassen te verwarmen. Hoe ieper e bron, hoe hoger e temperatuur. Geothermie uit bronnen ie heet genoeg zijn, kan woren omgezet in elektriciteit. In Emmen zien we mogelijkheen om met geothermie in een eel van onze energiebehoefte te voorzien. Daarom hebben we, samen met e provincie Drenthe, opsporingsvergunningen voor het winnen van geothermie aangevraag bij het ministerie van Economie, Lanbouw en Innovatie. Deze opsporingsvergunningen zijn inmiels aan ons verstrekt. In het kaer van Centrumvernieuwing Emmen/Atalanta wort oor Provincie en gemeente onerzocht of in het centrum van Emmen, oner anere voor het nieuwe Dierenpark, gebruik gemaakt kan woren van geothermie. Hierbij wort ook gekeken naar e mogelijkheen om gebruik te maken van aanwezige, niet meer in gebruik zijne, gasputten van e NAM. Een combinatie van geothermie met e eerer genoeme warmtenetten behoort eveneens tot e mogelijkheen. Daarnaast onersteunen wij samen met onze partners, provincie en Projecten LTO- Noor, het initiatief van glastuinbouwberijven om aawerkelijk e geothermie te gaan benutten voor het verwarmen van kassen. Dit initiatief speelt in Erica. Financiën De financiering van een geothermisch project is niet eenvouig. Een groep van vooralsnog 7 tuiners uit Erica heeft aarom het plan opgevat gezamenlijk een traject voor realisatie op te pakken. Wij onersteunen it traject waar at gewenst en mogelijk is. Ontwikkelingen Wij zijn samen met provincie Drenthe en Dierenpark Emmen e mogelijkheen van iepe (5km) geothermie aan het verkennen. Het ierenpark in Emmen wil haar energievoorziening op uurzame wijze invullen. Een van e mogelijke opties hiervoor is iepe geothermie. Wanneer e temperatuur van het water hoog genoeg is kan e geothermische warmte omgezet woren in elektriciteit. De warmte ie over blijft 21

22 kan vervolgens nog nuttig ingezet woren voor verwarming. Een anere optie is om e geothermische warmte te gebruiken voor koeling oor miel van absorptiekoeling. Het onerzoek richt zich vooral op e afweging tussen het hergebruik van bestaane gasputten of het boren van nieuwe putten. 22

23 Activiteiten In principe kan in Erica/Klazienaveen e stap naar uitvoering van een proefboring woren gezet. De glastuinbouwberijven in het gebie zijn afzonerlijk te klein om iniviueel een eigen bron te financieren en te exploiteren. Daarom zal een cluster van berijven een samenwerkingsvorm moeten zoeken ie past bij e tuiners. Deze samenwerkingsvorm moet technisch, economisch, juriisch en organisatorisch goe in elkaar gezet woren. Overstappen naar een uurzame energiebron met een stabiele prijs, ie onafhankelijk is van e toekomstige gasprijs, is voor eze tuiners e enige manier om in e toekomst te kunnen blijven onernemen. Een groep van vooralsnog 7 tuiners uit Erica heeft het plan opgevat om het hiervoor gezamenlijk een traject op te pakken. Wij onersteunen it traject waar at gewenst en mogelijk is. Bijrage geothermie in CO2 oelstellingen en groene groei CO2 oelstelling Op basis van het onerzoek voor Erica/Klazienaveen levert één geothermische oublet ongeveer ezelfe hoeveelhei energie als m 3 gas. Door eze hoeveelhei energie uit e iepe onergron te halen wort een jaarlijkse CO2 besparing van 5,3 kton gerealiseer. Figuur 5.1 Bijrage CO2 besparing Geothermie ,3 kton / 6% Energiebesparing Win Zon Efficiënter omgaan met energie Geothermie Groene groei Op basis van e inschatting at aanleg van 2 putten (oublet) inclusief pompen en verbinen leiingwerk een investering vergt van 15 miljoen euro zijn onerstaane seffecten bereken: Geothermie Directe tijelijke Inirecte tijelijke Tijelijke seffecte n (in Fte s) Werkgelegenheiseffecte 2,0 11 0,8 2,8 Totale tijelijke 10 Raming op basis van economische inicatoren stuie Socio-economic inicators of renewable energy, ECN (2009). 23

24 n gekoppel aan onerhou energieprojecten (in Fte s) 9. Zonne-energie Zonne-energie is energie van e zon in e vorm van warmte en licht. Met gebruik van zonnepanelen en zonnecollectoren kunnen we eze vormen van energie nuttig gebruiken voor respectievelijk onze elektriciteit- en warmtebehoefte. In Emmen zijn tot nu toe beperkt en kleinschalig zonnepanelen geplaatst. In e meeste gevallen oor initiatiefnemers ie bewust genoegen nemen met een terugverientij tussen e 10 en Zonnepanelen en zonnecollectoren op Neptunusba in Klazienaveen 15 jaar of tot e gelukkigen behooren ie ingeloot waren voor subsiie van e Rijksoverhei. In het kaer van e renovatie van het zwemba Neptunus (zie foto) hebben wij it voorzien van zowel zonnepanelen als zonnecollectoren. Hieroor heeft het Neptunusba, als eerste zwemba in Neerlan, een A++ energielabel gekregen. De huiige initiatieven in e gemeente Emmen zijn te onerscheien in groot- en kleinschalige initiatieven en spelen vooral op het vlak van elektriciteitsprouctie uit zonne-energie. De scholen langs e van Schaikweg in Emmen geven aan te onerzoeken of ze hun ak beschikbaar kunnen stellen voor zonne-energie opwekking. Wij oen itzelfe voor e basisscholen in e gemeente. Een combinatie van berijven in Emmen zoekt gezamenlijk met ons voor een school in Nieuw-Weeringe naar integrale oplossingen voor geluisoverlast in combinatie met zonnepanelen en energiezuinige ynamische LED verlichting. Financiën Toepassing van zonne-energie technieken leit momenteel zoner subsiie slechts in enkele gevallen tot een positief financieel resultaat. Voor huishouens zijn alleen zonnepanelen, zonnefolie of Triple-Solar renabel, maar verient e investering zich pas terug aan het eine van e levensuur (+/- 20 jaar). Voor berijven en 11 De irecte is bereken oor jaarlijkse onerhouskosten te vermenigvuligen met e arbeiscoëfficiënt voor e sector installatie en reparatie. Voor e jaarlijkse onerhouskosten is gereken met 3% van het investeringsberag. 24

25 overheen zijn e financiële resultaten over het algemeen ongunstiger omat gasen elektriciteitsprijzen voor grootverbruikers lager zijn an voor huishouens. De hoge investeringskosten kunnen een belangrijke rempel zijn voor e keuze voor eze vorm van energieopwekking. Desonanks verkennen e scholen langs e Van Schaikweg gezamenlijk e mogelijkheen van een collectieve zonneenergiecentrale. Wij onersteunen it onerzoek vanuit Eucohof en het Energie Technologie Cluster. Ontwikkelingen Een nieuwe ontwikkeling in zonne-energie techniek is het integreren van buigzame zonnepanelen in akbeekking. Deze zogenaame amorfe zonnepanelen hebben met 60 Watt piek per m 2 een lager vermogen an e bekene kristallijne zonnepanelen. Daarentegen is bij bewolkt weer e opbrengst hoger. Naast e technische ontwikkelingen zijn er ook financiële ontwikkelingen gaane. De verwachting is at e investeringskosten van zonne-energietechnieken e komene tij nog zullen alen. Daarnaast is het aannemelijk at elektriciteitsprijzen zullen stijgen. Beie ontwikkelingen maken het financiële resultaat positiever. Marktpartijen geven aan at zonne-energieprojecten, ook zoner subsiie, realiseerbaar zijn oor: Voloene omvang van e markt, bijv. 200 MW of meer; Voloene ruimte voor voorfinanciering inkoop; Afekking van risico s voor kapitaalverschaffers; Benutting van fiscale faciliteiten; Samenwerking in e branche. Activiteiten Wij kunnen e ontwikkeling van samenwerkingsverbanen faciliteren. Een mogelijkhei is het opzetten van energiecoöperaties. Kapitaalverschaffers, bijvoorbeel e Stichting Drentse Energie Organisatie, kunnen een grootschalige inkoop voorfinancieren. Informatie-uitwisseling is hierbij van groot belang om ontwikkelingen op elkaar af te stemmen en gebruik te maken van elkaars mogelijkheen. Bijrage zonne-energie in oelstelling CO2 en groene groei CO2 oelstelling Ieer gerealiseer vermogen van 1 MWpiek zonnepanelen voorkomt een CO2 uitstoot van 0,5 kton per jaar. 1 MWpiek zonnepanelen heeft ongeveer een ruimtebeslag van 4 ha (8 voetbalvelen). Aangenomen at we ongeveer 5 MWpiek realiseren in park vorm en ezelfe hoeveelhei op aken van scholen en woningen, komen we tot een CO2 reuctie van 5 kton per jaar. Figuur 6.1 Bijrage CO2 besparing zonne-energie

26 5 kton / 5% Energiebesparing Win Zon Efficiënter omgaan met energie Geothermie 26

27 Groene groei Op basis van e inschatting at e aanleg van 1 MW zonnepanelen een investering vergt van 3 miljoen euro zijn onerstaane seffecten bereken: Zonne-energie Directe tijelijke Inirecte tijelijke Totale tijelijke Tijelijke seffecte n (in Fte s) Werkgelegenheiseffecte n gekoppel aan onerhou energieprojecten (in Fte s) ,4 13 0,2 0,6 12 Inschatting op basis van stanaarwaaren literatuur FTE per MW (o.a. Wei et. al, Putting renewables an energy efficiency towork, in Energy Policy (2010)). 13 Iem 27