Train je verslaving weg!

Transcriptie

1 Train je verslaving weg! Het meten en beïnvloeden van automatische processen bij (rook)verslaving Reinout W. Wiers 1,2,3,4 1. Clinical Psychological Science, Univ Maastricht 2. BSI, Radboud Univ Nijmegen 3. IVO Rotterdam 4. Per : Universiteit van Amsterdam

2 Algemene achtergrond Veel gedrag als gemeenschappelijke uitkomst van > impulsieve/associatieve processen > controlerende/reflectieve processen Je hebt lekker gegeten en genoeg en het grand desert wordt geserveerd Een mooie studente wil een extra herkansing, etc. 2

3 Terug naar Freud? (en verder!) Passie vs. Rede 3

4 Terug naar Freud? ja, globaal conceptueel > impulsieve/emotionele processen belangrijk > interne conflicten Nee, methodologisch, theoretisch > objectieve wetenschappelijke methodes > geen unieke interpretaties clinicus (Freud) > meer aandacht puberteit ipv kindertijd 4

5 Recent model RIM (Strack & Deutsch, 2004) 5

6 implicaties Impulsieve systeem bidirectioneel vb: Strack et al., 1988 Help handicapped students, what works better, pen between lips (left) or teeth (right). Fill out questionnaire, in between cartoons. Tanden conditie vond cartoons leuker Andere implicaties > ontkennen helpt niet > activeert wat ontkent wordt! > lange termijn overwegingen> reflectief systeem 6

7 Ons beeld van verslaving Gecontroleerd: > STOP! Automatische processen: Neem! 7

8 Duale Proces Modellen Verslaving Detailed Review: Pharmacology, Biochemistry, Behavior, 2007, 86, Short version: Current Directions in Psychological Science, 2006, 15,

9 Dual Process Theories Addictions Wiers et al. Pharmacol Biochem Behav

10 Automatische en controlerende processen bij verslavingen Vermogen te reguleren Motivatie Negatieve Verwachtingen Emotie regulatie (gecontroleerd) Alcohol (/drug) cues Problemen Automatische Processen gebruik 10

11 Automatische en gecontroleerde processen bij verslavingen Alcohol (/drug) cues Emotie regulatie (gecontroleerde processen) Automatische Processen Neiging tot gebruik Automatische aandachtsbias voor alcohol Automatische associaties Automatische tussen alcohol actie tendens en opwinding van toenadering zie 11

12 Moderatie impulsen om te drinken of roken Alcohol (/drug) cues Emotie regulatie (gecontroleerde processen) Automatische Processen Neiging tot gebruik Automatische associaties zie 1 2

13 Recente empirische ondersteuning: individuele verschillen impuls regulatie modereert invloed automatische processen (Thush et al 2008, Drug Alc Dep) N = 88 adolescents low level education Working memory capacity Implicit Cognitive Processes 1 3 Alcohol Use

14 Implicit Cognition: Unipolar IAT Unipolar Excited Neutral IAT (cf. Houben & Wiers, 2006) 1 2 Opwinding Alcohol Neutraal Alcohol energiek Neutraal Fris Opwinding Fris association strength = RT2 RT1 cola 1 4

15 Working Memory: SOPT 15

16 Working Memory: SOPT 16

17 Results Predicting Prospective Drinking Interaction Model of Alcohol Use Drink Index 0,6 0,4 0,2 0 0,2 0,4 0,6 0, Low WM High WM Implicit Associations 17

18 Grenard, Ames, Wiers, Thush, Sussman & Stacy, in press PAB. vergelijkbare setup, n = 145 continuation high school students (LA, USA) appetitive associaties: roken en drinken Executive Functions: SOPT Alcohol / Drug use questionnaire 1 8

19 Moderatie Impiciete associaties alcohol/roken door Werkgeheugen F r eq u en c y o f A l c o h o l Us e Lower SOPT Score Mean SOPT Score Higher SOPT Score Frequency of Cigarette Use Cigarette Related Memory Associations Alcohol Related Memory Associations >> Relatief zwakke ontwikkeling controlerende processen (ruiter) maakt iemand gevoelig voor impulsieve processen >> ook data voor agressie, sex, overeten (Hofmann, Gschwendner, Friese, Wiers, & Schmitt, in press JPSP) 19

20 Sterkere effecten bij adolescenten Snellere sensitizatie > automatische processen die aanzetten tot meer gebruiken Alcohol/drugs hebben negatieve invloed op (nog ontwikkelende) controlerende processen Netto effect: verstoorde balans impuls en controlerende processen 20

21 Roken? * fysieke afhankelijkheid relatief mild * Psychologische afhankelijkheid groot Welke processen veroorzaken dat? aandachtsbias geheugenassociaties automatische actietendensen 2 1

22 Aandachtsbias roken Aangetoond met div. methodes (Stroop, visual probe). > De aandacht van een roker blijft hangen bij alles wat de volgende rook episode kan aankondigen (einde vlucht; pauze; slokje alcohol, etc.) > sterker na tijdje niet gerookt te hebben 2 2

23 23

24 Meeste interventies nu: expliciet Vermogen te reguleren Motivatie Negatieve Verwachtingen Emotie regulatie (gecontroleerd) Alcohol (/drug) cues Problemen Automatische Processen 2 4 gebruik

25 2 Directe beinvloeding automatische processen? Re training Retraining. Eerste resultaten alcohol veelbelovend (aio: Tim Schoenmakers) Automatische Processen Alcohol

26 Algemene idee training Gebruik test die automatisch proces meet en pas dat zo aan dat automatische proces beinvloed wordt voorbeeld Dot probe test voor aandachtsbias Normaal helft targets achter alcohol, helft achter fris, nu 90% achter fris 26

27 Alcohol trial.. X 1 pixel 2 pixels

28 Alcohol trial.. 1 pixel 2 pixels

29 frisdrank trial. X 1 pixel 2 pixels

30 frisdrank trial. 1 pixel 2 pixels

31 Resultaten (Schoenmakers, Wiers et al 2007, Addiction) Training lukt: na afloop aandacht automatisch naar fris ipv alcohol Geen generalizatie: Nieuw alcoholplaatje trekt weer aandacht attentional bias (ms) Old vs New AB training control * old pictures new pictures 31

32 Klinische Re training (Schoenmakers et al. submitted) 37 alcoholisten: 4 x trainen in alcohol kliniek (Attentional Retraining of placebo training). * Effecten op Attentional Bias + voorzichtige indicaties Klinische effecten (minder Terugval; kortere succesvolle behandelduur 3 2

33 Zeer nieuw: Retraining Automatische Actie tendensen (nu ook op 33

34 (met Mike Rinck, RUN e.a.)

35 Nieuw: Retraining actie tendens Vorm bepaalt actie Liggend: duwen rechtop: trekken

36 Trekken: naar toe

37 duwen: weg

38 Meten (50% duw, 50% trek alcohol) Resultaten Wiers, Rinck et al) rt dif alcohol zware drinkers trekken alcohol gemakkelijker naar zich toe vooral zware drinkers met risico variant ms light heavy AA mu opioid receptor gen, ook gerelateerd aan cue induced craving (van den Wildenberg et al., 2007, ACER) 3 8 heavy AG/GG rt dif alcohol

39 Retraining helft naar bier toe getraind (bier: 90% trekken), helft er vanaf (bier, 90% duwen; fris andersom). effect op automatische impulsen eerste effect op gedrag (en niemand heeft het door!)

40 AAT change ms 0 20 alc pull alc push AAT change

41 Effect op drinkgedrag (smaaktest) voor zware drinkers! Beer consumption during taste test Low alcohol use High alcohol use pull train push train

42 Effect op drinkgedrag (smaaktest) voor zware drinkers! Beer Coke Consumption Low alcohol use High alcohol use pull train push train Heavy drinkers Drink more coke like light drinkers!

43 Nog experimenteel, maar misschien in de toekomst: * praten, * pillen, * re trainen.. (eerste resultaten in kliniek ook veelbelovend)

44 Preliminary data 1 st clinical study with C.Hesse, J. Lindenmeyer, E. Becker, M. Rinck 160 alcoholics in German clinic (Lindow) 4 conditions: relevant training (push alcohol away) irrelevant training (portrait landscape) assessment control (50 50) no training * 1 st results on AAT and IAT at posttest 4 4

45 Eerste data 1 ste klinische studie Significant training effects on AAT, also generalization to untrained pictures Direct training Indirect training Placebo training No training aat eff old pics aat effs new pics Alcohol avoid

46 Eerste data 1ste klinische studie generalizatie naar IAT (woorden!) approach iat ef posttest Direct training Indirect training Placebo training No training iat ef posttest

47 Roken? Vergelijkbare processen spelen een belangrijke rol bij roken: automatische aandachtsbias geheugenassociaties actietendens van toenadering (Field et al) Dus vergelijkbare training zou moeten kunnen werken > binnenkort op impliciet.eu Imane Elfeddali (met Hein de Vries)

48 Conclusies impliciete cognitie 1. Automatische, soms onbewuste processen belangrijk bij verslavingen, incl. roken 2. Nieuwe relatief eenvoudige methodes om deze te meten 3. Met aangepaste versies nieuw type interventies, moet geprobeerd voor roken

49 Meer weten? Meedoen? > Nederlands boek 2007, uitg. Bert Bakker 4 9

50

51 Einde

52 Overzicht Wat is verslaving? Een bijzonder geval: roken Automatische processen en de ontwikkelen van verslaving Nieuwe interventies: verslaving wegtrainen! 5 2

53 Wat is verslaving? DSM IV middelen afhankelijkheid (3/7): 1. Tolerantie steeds meer nodig voor zelfde effect kleiner effect bij zelfde hoeveelheid 2. Ontwenning (withdrawal) lichamelijke kenmerken per stof stof nemen <> ontwenningsverschijnselen 5 3

54 Wat is verslaving? 3. Stof langer/meer nemen dan gepland 4. Willen minderen / mislukte pogingen tot minderen of gecontroleerd gebruik 5. Veel tijd besteden aan scoren/gebruiken 6. Belangrijke andere activiteiten worden opgegeven wegens gebruik (sociaal,werk) 7. Doorgaan ondanks kennis direkt gevaar 5 4

55 Wat is verslaving? Vergelijking DSMIV en DSMIII: tolerantie / ontwenning niet langer nodig ofwel lichamelijke / fysieke verslaving niet meer nodig alleen psychologische verslaving is voldoende 5 5

56 >> Paradoxale definitie: geen lichamelijk kenmerk nodig, wel stof (afhankelijkheid van middelen) >> geen stof? (gokken, sex, etc.?) Probleem: waar leg je de grens? 5 6

57 Nicotine vs. Heroine 5 7

58 Nicotine Addiction? Frenk & Dar (2000): verandering om roken verslaving te kunnen noemen (propaganda) > wetenschappelijk bewijs fysieke afhankelijkheid mager / afwezig > lichamelijke afkick verschijnselen bij gokken sterker (slapeloosheid etc.) > attributie fout (stof > verslavend). > bad habit (vgl. OCD) 5 8

59 Nicotine Addiction? Tabel Frenk & Dar (2000) 5 9

60 Toch rol nicotine? * Nicotine receptoren belangrijk bij geheugen, vooral bij ontwikkeling van gewoonte. * Recent neurobiologisch onderzoek: Lage dosis Nicotine bij beginnende gebruiker: Dopamine medieert aversieve reactie! Herhaald gebruik: DA > belonende reactie (VanderKooij) * Nicotine met acetaldehyde (in sigaret + via alcohol!) zeer verslavend, vooral tijdens adolescentie (Belluzzi et al, 2005) 6 0

61 Voorbeeld aandachtsbias (Jones et al., 2003) Left change Right change 61

62 Andere training: AACTP (Fadardi & Cox) Nederlandse versie nu ook op Training om alcohol te negeren en achtergrondkleur te noemen. Eerste resultaten: Verminderen zucht bij alcoholisten en vergroot gevoel van controle. 62